Республикалык олимпиаданын IV этабы

IV этап Республиканской олимпиады

Биология 2-күн / 2 день

Катышуучунун коду Код участника 

Министерство образования и науки

Кыргызской Республики

Кыргыз Республикасынын Билим берүү жана илим

министрлиги

2019

Биология боюнча Республикалык олимпиада. 2 күн.

Биология боюнча республикалык олимпиада эки этап менен өткөрүлөт: биринчи этап – практикалык; экинчи этап – теориялык. Теориялык этап олимпиаданын экинчи күнүндө өткөрүлөт. Теориялык этаптын убактысы – 4 саат.

Олимпиаданын теориялык турунда катышуучуларга жеке дептерлер таратылат. Дептердеги бардык тапшырмалар кыргыз жана орус тилдеринде жазылган. Олимпиаданын катышуучулары эсептөөлөрдү жана жоопторду аларга берилген дептерлердин атайын бөлүнгөн жерлерине жазышат. Эсептөөлөр үчүн черновик берилет, бирок ал олимпиаданын катышуучусунун жыйынтыктарын баалоодо эске алынбайт. Областтык олимпиаданын теориялык турунун топтому үч бөлүктөн турат. Ар бир бөлүктүн өзгөчө түрдөгү тапшырмалары бар. Тапшырмаларды каалаган иретте аткарса болот. А бөлүгү бир эле туура жообу бар суроолорду камтыйт. Туура жоопту тегеректеп коюш керек. Б бөлүгү жооптун бир нече варианты бар суроолорду камтыйт. Туура жоопторду суроонун астындагы таблицага жазып же тегеректеп коюш керек. В бөлүгү ачык түрдөгү 2 суроону камтыйт. Бул суроолорго кеӊири, толук жооп бериш керек. --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Республиканская олимпиада по биологии. 2 день.

Республиканская олимпиада по биологии проводится в два этапа: первый этап – практический; второй этап – теоретический. Теоретический этап проводится во второй день олимпиады. Продолжительность теоретического этапа – 4 часа. Для участия в теоретическом туре участникам олимпиады выдаются индивидуальные тетради. Все задания в тетради представлены на кыргызском и русском языках. Участники олимпиады записывают решения и ответы в выданной им тетради с заданиями на специально отведённых местах. Для выполнения расчётов выдаётся черновик, который не учитывается при итоговом подсчёте баллов участника олимпиады. Блок задач теоретического этапа олимпиады состоит из трёх частей. Каждая часть включает в себя определённый тип заданий. Задания выполняются в любом порядке. Часть А включает вопросы с одним правильным ответом. Правильный ответ должен быть обведён кружочком. Часть Б включает вопросы с несколькими вариантами ответа. Правильные ответы должны быть внесены в таблицу под вопросом или обведены кружочком. Часть В включает 2 задания открытого типа. Эти задания требуют подробных, развёрнутых ответов.

Катышуучунун коду Код участника 

Упай Баллы 

3

Биология боюнча окуучулардын Республикалык олимпиадасынын IV этабы – 2019 Экинчи күн. Теориялык тур.

А бөлүгү

Бул бөлүмдө силерге сунушталган төрт варианттан бир туура жоопту тандап, белгилешиӊер керек. А бөлүгүндөгү тапшырмаларды аткарып жатканда туура жоопту тегеректеп койгула. 1. Жогору жактагы сүрөттө тиштеринин түзүлүшү (1-4) көрсөтүлгөн жаныбарлардын кайсынысынын ашказаны ЭӉ ТАТААЛ түзүлүштө? (А) 1 (Б) 2 (В) 3 (Г) 4 2-3-суроолор төмөн жакта берилген диаграммаларга тиешелүү. Диаграммаларда бир көлөмдөгү ар башка класстардагы жаныбарлардын жумуртка клеткасында азыктандыруучу заттардын камтылышы берилген: Амфибиялар, Сойлоочулар, Сүт эмүүчүлөр жана Куштар (жаныбарлардын класстары эркин тартипте жазылган). 2. Амфибиялар классындагы жаныбардын жумуртка клеткасындагы азыктандыруучу заттардын камтылышы кайсы диаграммага (1-4) дал келет? (А) 1 (Б) 2 (В) 3 (Г) 4

1 2 3 4

1 2 3 4

4

IV этап Республиканской олимпиады школьников по биологии – 2019 Второй день. Теоретический тур.

Часть А В этом разделе вы должны выбрать и отметить один правильный ответ из четырех предложенных вариантов Выполняя задания части А, правильный ответ обводите кружочком.  

1. Животное с каким строением зубов 1-4, из показанных на вышеприведенном рисунке, имеет НАИБОЛЕЕ сложное строение желудка? (А) 1 (Б) 2 (В) 3 (Г) 4 Вопросы 2 и 3 относятся к приведенным ниже диаграммам 1-4 содержания запаса питательных веществ в яйцеклетке животных одного размера разных классов: Амфибий, Пресмыкающихся, Млекопитающих и Птиц (классы животных перечислены в произвольном порядке). 2. Какая диаграмма соответствует содержанию питательных веществ в яйцеклетке животного класса Амфибии? (А) 1 (Б) 2 (В) 3 (Г) 4

1 2 3 4

1 2 3 4

5

3. Түйүлдүгү жатындын ичинде өрчүгөн жаныбардын жумуртка клеткасында азыктандыруучу заттардын камтылышы кайсы диаграммага (1-4) дал келет? (А) 1 (Б) 2 (В) 3 (Г) 4 4. Тооктордун жүнүнүн түсүнүн гени Х хромосомасы менен чиркелишкендиги белгилүү, мында B гени кара түстү аныктайт, b гени ак түстү аныктайт, гетерозиготалардын жүнү – чарала. Эгерде (F1) тукумунан 100% ак тооктор жана 100% чарала короздор алынса, анда ата-энесинин генотиптери кандай болгон?

♂ ♀

(А) ХBХb ХВY

(Б) XBXB ХВY

(В) XBХB ХbY

(Г) XbХb ХВY

5-8-суроолор төмөн жактагы ар башка типтеги омурткасыз жаныбарлардын туурасынан кесилген схема түрүндөгү сүрөттөрүнө тиешелүү. 5. Дененин экинчилик көӊдөйүнө (целом) ээ болгон жаныбардын туурасынан кесиги кайсы сүрөттө (1-4) берилген? (А) 1 (Б) 2 (В) 3 (Г) 4 6. Кайсы сүрөттө (1-4) жабышкан жашоо образындагы жаныбардын кесигинин схемасы берилген? (А) 1 (Б) 2 (В) 3 (Г) 4

1 2 3 4

6

3. Какая диаграмма 1-4 соответствует содержанию питательных веществ в яйцеклетке животного с внутриутробным развитием зародыша? (А) 1 (Б) 2 (В) 3 (Г) 4 4. Известно, что ген окраски оперения кур сцеплен с Х – хромосомой, при этом ген B – определяет черную окраску, ген b – определяет белую окраску, гетерозиготы имеют пестрое оперение. Какие генотипы имели родители, если в потомстве (F1) было получено 100% белых курочек и 100% пестрых петушков?

♂ ♀ (А) ХBХb ХВY (Б) XBXB ХВY (В) XBХB ХbY (Г) XbХb ХВY

Вопросы 5 – 8 относятся к приведенным ниже схематическим рисункам (1-4) поперечных cрезов беспозвоночных животных разных типов. 5. На каком рисунке показан поперечный cрез животного, которое имеет вторичную полость тела (целом)? (А) 1 (Б) 2 (В) 3 (Г) 4 6. На каком рисунке показан срез животного, которое ведет прикрепленный образ жизни? (А) 1 (Б) 2 (В) 3 (Г) 4

1 2 3 4

7

7. Жабык кан айлануу системасына ээ болгон жаныбардын кесиги кайсы сүрөттө (1-4) берилген?

(А) 1 (Б) 2 (В) 3 (Г) 4 8. Жогоруда кесиктеринин сүрөттөрү берилген жаныбарлардын типтери эволюциянын жүрүшүндө кандай тартипте пайда болгон? (А) 1 2 3 4 (Б) 4 3 2 1 (В) 2 1 4 3 (Г) 3 4 2 1 9. Бир түрдөгү жаныбардын популяциясы күн нуру бирдей тийбеген аймакта жашайт, ал эми күндүн нуру ачуу тийген жерлер көлөкө жерлер менен текши эмес алмашып турат. Бул түрдүн популяцияларында төмөндөгү табигый жол менен тандоонун таасиринин кандай натыйжасы байкалат?

түрдүн баштапкы популяциясы

(А) (В)

түрдүн баштапкы популяциясы

(Б) (Г)

8

7. На каком рисунке (1-4) показан срез животного, которое имеет замкнутую кровеносную систему? (А) 1 (Б) 2 (В) 3 (Г) 4 8. В каком порядке появились в процессе эволюции типы животных, рисунки срезов которых приведены выше? (А) 1 2 3 4 (Б) 4 3 2 1 (В) 2 1 4 3 (Г) 3 4 2 1 9. Популяции одного вида животного обитают на территории с неоднородной освещенностью, при этом участки с высокой освещенностью неравномерно чередуются с затенёнными участками. Какой результат действия естественного отбора из приведенных ниже будет наблюдаться в популяциях этого вида?

исходная популяция вида

(А) (В)

исходная популяция вида

(Б) (Г)

9

10-11-суроолор төмөн жакта берилген (1-4) графиктерге тиешелүү. Графиктерде жаныбарлардын денесинин температурасынын айлана-чөйрөнүн температурасынан көз карандылыгы берилген.

10. Гомойотермдик организмдин денесинин температурасынын айлана-чөйрөнүн температурасынан көз карандылыгын кайсы график (1-4) көрсөтүп турат? (А) 1 (Б) 2 (В) 3 (Г) 4 11. Биринчи айбан – өрдөк тумшуктун денесинин температурасынын айлана-чөйрөнүн температурасынан көз карандылыгын кайсы график (1-4) көрсөтүп турат? (А) 1 (Б) 2 (В) 3 (Г) 4 12. ЭСТнын (эволюциянын синтетикалык теориясы) жоболору боюнча репродукциялык изоляция (башка түрлөрдөн бөлүп коюу) түрдүн негизги белгиси болуп эсептелет. Төмөндөгү организмдердин кайсы тобуна бул белги КОЛДОНУЛБАЙТ? (А) Ийне жалбырактуу өсүмдүктөргө (Б) Бактерияларга (В) Муунак курттарга (Г) Моллюскаларга

айлана-чөйрөнүн температурасы (t°)

3

4

2

1

дене

нин

тем

пера

тура

сы

10

Вопросы 10 – 11 относятся к ниже приведенным графикам 1-4 зависимости температуры тела животных от температуры окружающей среды.

10. Какой график соответствует зависимости температуры тела от температуры среды у гомойотермного организма? (А) 1 (Б) 2 (В) 3 (Г) 4 11. Какой график 1-4 показывает зависимость температуры тела от температуры окружающей среды у первозверя – утконоса? (А) 1 (Б) 2 (В) 3 (Г) 4 12. Основным критерием вида по положениям СТЭ (синтетической теории эвлоюции) является его репродуктивная изоляция. К какой группе организмов из приведенных ниже НЕ ПРИМЕНИМ этот критерий? (А) Хвойные растения (Б) Бактерии (В) Круглые черви (Г) Моллюски

температура окружающей среды (t°)

3

4

2

1

тем

пера

тура

тел

а

11

13. Картошканы бирден бүчүрү бар төрт массасы бирдей бөлүктөргө (1-4) бөлүштү. Ар бир бөлүктү ар түрдүү жерлерге отургузушту (K, L, M, N). Өстүрүү шарттары бирдей болгон учурда түшүм кайсы жерден биринчи алынат? (А) K (Б) L (В) M (Г) N 14. Ак планария капталдары абдан тармакталган үч бутактуу ичегилерге ээ. Төмөндөгү себептердин кайсынысы бул жаныбардын ичегилеринин ушундай түзүлүшүнүн СЕБЕБИ болот? (А) Денесинин жалпак формасы (Б) Гермафродиттик жыныс системасы (В) Сөӊгөк түрүндөгү нерв системасы (Г) Мезодерманын жетишсиз өрчүшү

K

жери

L

жери

M

жери

N

жери

1 2 3 4

бүчүрлөр

массасы бирдей бөлүктөргө бөлүштү

1

2

3

4

Бүчүрлөрү (1-4) бар картошка

12

13. Клубень картофеля разрезали на четыре одинаковые по массе кусочка с одной почкой (1-4). Каждый кусочек высадили на разном участке (K, L, M, N). На каком из участков урожай будет получен раньше при одинаковых условиях выращивания? (А) K (Б) L (В) M (Г) N 14. Белая планария имеет трехветвистый кишечник, стенки которого сильно разветвлены. Что из перечисленного ниже является ПРИЧИНОЙ такого строения кишечника этого животного? (А) Плоская форма тела (Б) Гермафродитная половая система (В) Нервная система стволового типа (Г) Недоразвитие мезодермы

участок K

участок L

участок M

участок N

разрезали на одинаковые по массе кусочки

1 2 3 4

1

2

3

4

Клубень картофеля с почками 1-4

почки

13

15. Жогоруда тканы өтө шишип кеткен адамдын кол каруусунун үзүндүсүнүн схемалык сүрөтү берилген. Бул адамдын тамырынын кайсы жеринде (1-4) тромб пайда болгон? (А) 1 (Б) 2 (В) 3 (Г) 4

16. Жогоруда бир тооктон алынган массасы бирдей жумурткалардан чыккан жөжөлөрдүн пайда болуу шарттарын изилдөө боюнча тажрыйбалардын (1-4) схемалары берилген. Тажрыйбалардын кайсынысында ЭӉ КӨП сандагы жумурткалар чыгат? (А) 1 (Б) 2 (В) 3 (Г) 4 17. Жер-жемиштен төмөнкү өсүмдүктөрдүн кайсынысы пайда болот? (А) Малина (Б) Томат (В) Ит мурун (Г) Кызылгат

t°=30° шартындагы

10 тоок жумурткасы 

t°=20°

шартындагы май сүйкөлгөн

10 тоок жумурткасы

t°=60° шартындагы

10 тоок жумурткасы 

t°=40°

шартындагы май сүйкөлгөн

10 тоок жумурткасы 

1 2 3 4

2

4 3

1

ийин

ткандын шишиги

вена

артерия

ткандын шишиги

билек

кол каруусунун үзүндүсү

14

15. Выше приведен схематический рисунок фрагмента предплечья руки человека с большим отеком ткани. В какой точке 1-4 в сосуде этого человека образовался тромб? (А) 1 (Б) 2 (В) 3 (Г) 4

16. Выше приведены схемы опытов 1-4 по изучению условий выведения цыплят из одинаковых по массе яиц, взятых от одной курицы. В каком из этих опытов появится НАИБОЛЬШЕЕ количество цыплят? (А) 1 (Б) 2 (В) 3 (Г) 4 17. Какое растение из перечисленных ниже образует плод ягода? (А) Малина (Б) Томат (В) Шиповник (Г) Земляника

10 куриных яиц при

t°=30°

10 куриных яиц,

смазанных жиром, при

t°=20°

10 куриных яиц при

t°=60°

10 куриных яиц,

смазанных жиром, при

t°=40°

1 2 3 4

2

4 3

1

плечо

отёк ткани

вена

артерия

отёк ткани

кисть

фрагмент предплечья руки

15

18-20-суроолор төмөн жактагы адамдын организминде жүрүп жаткан процесстердин схемасына (1-4) тиешелүү. 18. Кайсы процесстерде энергия жумшалат? (А) 3 гана (Б) 1, 2, 3 гана (В) 4 гана (Г) 1, 2, 4 гана 19. 3-процесс каякта жүрөт? (А) Рибосомада (Б) Митохондрияда (В) Эндоплазмалык тордо (Г) Клеткалык борбордо

20. 4-процессти эмне деп атоого болот? (А) Диссимляция (Б) Анаболизм (В) Клеткалык дем алуу (Г) Энергетикалык зат алмашуу

1

2

4

3 ∆ ∆

CO2, Н2O, АТФ

16

Вопросы 18-20 относятся к приведенной ниже схеме процессов 1-4, проходящих в организме человека. 18. Какие процессы проходят с затратой энергии? (А) 3 только (Б) 1, 2, 3 только (В) 4 только (Г) 1, 2, 4 только 19. Процесс 3 проходит (А) на рибосоме (Б) в митохондрии (В) на ЭПС (Г) в клеточном центре

20. Процесс 4 можно назвать (А) диссимиляцией. (Б) анаболизмом. (В) клеточным дыханием. (Г) энергетическим обменом.

1

2

4

3 ∆ ∆

CO2, Н2O, АТФ

17

21.

Жогорудагы сүрөттөгү жазы тасма куртунун (1-4) стробиласынын кайсы мууну жалаӊ гана ургаачы жыныс системасынан турат? (А) 1 (Б) 2 (В) 3 (Г) 4 22. Төмөн жакта пилласынын түсү ар түрдүү тыт жегич жибек көпөлөктүн эки муунунун аргындаштыруу схемасы берилген. Пилласынын түсү ак F2 гибриддери төмөн жактагы генотиптердин кайсынысына ЭЭ БОЛО АЛБАЙТ? (А) АаВВ (Б) ааВВ (В) ААbb (Г) ааВb

Р (ата-эне) ♀ ААВВ

пилланын сары түсү

aabb

пилланын ак түсү

х

пилланын сары түсү

пилланын сары түсү

сары пиллалуу 9 особь

ак пиллалуу 7 особь

F1 (биринчи муундагы гибриддер)

F2 (экинчи муундагы гибриддер)

х

Моюну бар баш1

2

3

4

18

21.

Какой членник 1-4 стробилы ленточного червя, показанного на рисунке выше, содержит только женскую половую систему? (А) 1 (Б) 2 (В) 3 (Г) 4 22. Ниже приведена схема скрещивания двух поколений тутового шелкопряда с разной окраской кокона. Какой генотип из приведенных ниже НЕ МОГУТ иметь гибриды F2 с белой окраской кокона? (А) АаВВ (Б) ааВВ (В) ААbb (Г) ааВb

Р (родители) ♀ ААВВ желтая окраска кокона

aabb белая

окраска кокона

х

желтая окраска кокона

желтая окраска кокона

9 особей с желтым коконом

7 особей с белым коконом

F1 (гибриды первого поколения)

F2 (гибриды второго поколения)

х

головка с шейкой1

2

3

4

19

23. Төмөн жактагы кайсы жаныбардын алдыӊкы буттарынын курчоосунда акыректери жок? (А) Горилланын (Б) Аюунун (В) Жарганаттын (Г) Зебранын 24 жана 25-суроолор төмөн жактагы эки рефлекс догоолорунун схемалык сүрөттөрүнө тиешелүү. Жебелер менен нерв импульсунун кыймылынын багыты көрсөтүлгөн. Нейрондор 1-7 сандары менен белгиленген. 24. Бул схемада Х заты эмне болуп эсептелет? (А) Жүлүн (Б) Аткаруу органы (В) Сезүү органы (Г) Баш мээ 25. Бул схемада кайсы нейрондор 1-7 афференттүү болуп эсептелет? (А) 1 жана 7 гана (Б) 2 жана 5 гана (В) 3 жана 6 гана (Г) 4 жана 7 гана

1-рефлекстин догоосу

2-рефлекстин догоосу

3

17

6

2

54

Х органы

20

23. У какого животного из перечисленных ниже в поясе передних конечностей отсутстуют ключицы? (А) У гориллы (Б) У медведя (В) У летучей мыши (Г) У зебры Вопросы 24 и 25 относятся к приведенному ниже схематическому рисунку двух рефлекторных дуг. Стрелками показано направление движения нервного импульса. Нейроны обозначены цифрами 1-7. 24. Органом Х на этой схеме является (А) спиной мозг. (Б) орган-исполнитель. (В) орган чувств (Г) головной мозг. 25. Какие нейроны 1-7 на этой схеме являются афферентными? (А) 1 и 7 только (Б) 2 и 5 только (В) 3 и 6 только (Г) 4 и 7 только

дуга рефлекса 1. дуга рефлекса 2.

3

17

6

2

54

орган Х

21

Б бөлүгү Бул бөлүктөгү тапшырмалар ар түрдүү суроолорду камтыйт. 1-2-суроолор төмөн жакта берилген төрт жылдын ичиндеги бир популяциянын жашоо толкундарынын схемасына тиешелүү. Ушундай жашоо толкундары мүнөздүү болгон төмөндөгү организмдердин БАРДЫГЫН белгилегиле. (А) Кара ит жүзүм (Б) Чегиртке (В) Папоротник (Г) Аскарида 2. Эмне себептен төртүнчү жылы жетилген особдордун саны кескин түрдө көбөйүп кеткен? Төмөндөгүлөрдүн арасынан БАРДЫК себептерди белгилегиле. (А) Душмандардын түрдүк саны азайган (Б) Үчүнчү жылдын күзүндө аймакта өрт болгон (В) Төртүнчү жылдын кышында аномалдуу суук болгон (Г) Тоюттук база көбөйгөн 3. Эволюциянын жүрүшүндө гүлдүү өсүмдүктүн бул түрү айкашкан чаӊдашуу чөйрөсүнө көнүп (идиоадаптация болуп) калган. Бул өсүмдүктүн өзүн өзү чаӊдаштыруусуна тоскоол болгон төмөндө берилген түзүлүшүнүн жана физиологиясынын өзгөчөлүктөрүнүн БАРДЫГЫН белгилегиле. (А) Таажычасынын жоктугу (Б) Жумуртка клеткалары эркек клеткаларына салыштырмалуу кечиреек жетилет (В) Нектарниктеринин бар болушу (Г) Энелигинин сөӊгөгү аталыгыныкына салыштырмалуу узунураак

биринчи жыл экинчи жыл үчүнчү жыл төртүнчү жыл

жылдар кыш жаз жай күз кыш жаз жай күз кыш жаз жай күз кыш жаз жай күз

популяциядагы жетилген особдордун орточо саны

особ

дорд

ун с

аны

22

Часть Б Задания этой части включают вопросы разных типов. Вопросы 1 – 2 относятся к приведенной ниже схеме волн жизни одной популяции в течении четырех лет. 1. Укажите ВСЕ организмы из перечисленных ниже, для которых характерны такие волны жизни? (А) Паслён черный (Б) Кузнечик (В) Папоротник (Г) Аскарида 2. Отметьте ВСЕ причины из перечисленных ниже, по которым в четвертый год произошло резкое увеличение численности взрослых особей? (А) Уменьшилось видовое количество врагов (Б) Осенью третего года на территории был пожар (В) Зимой четвертого года наблюдались аномальные морозы (Г) Увеличилась кормовая база 3. В процессе эволюции этот вид цветового растения приобрел идиоадаптации к перекрестному опылению. Отметьте ВСЕ перечисленные ниже особенности строения и физиологии этого растения, которые препятствуют его самоопылению? (А) Отсутствие венчика (Б) Яйцеклетки созревают позже спермиев (В) Наличие нектарников (Г) Столбик пестика длиннее тычинок

первый год второй год третий год четвертый год

годызима весна лето осень зима весна лето осень зима весна лето осень зима весна лето осень

среднее количество взрослых особей в популяции

числ

енно

сть

особ

ей

23

4. 1. Ташуу (транспорт) системасынын бар болушу 2. Денесинин экинчи көӊдөйү 3. Балдарынын тирүү төрөлүшү 4. Эки жактуу симметрия 5. Экинчи оозунун бар болушу

Жогорудагы белгилерден БАРДЫК Хордалуу жаныбарларга мүнөздүү болгон БАРДЫК белгилерди көрсөткүлө. 5. Жашыл Курбака (Bufo viridis) Европада, Орто Азияда, Монголияда жашайт. Денесинин максималдуу көлөмү – 140 мм. Денесинин түсү – жашыл тактары бар саргыч-жашыл. Терисинде уулуу бездердин топтому бар. Уруктануусу ички, ургаачы курбака уруктарын сууга таштайт. Баканын бул түрү башка жерде-сууда жашоочуларга караганда жашоо үчүн кургагыраак жерлерди ээлейт, жердин үстүндө жашайт. Жогору жакта Жашыл Курбака түрүнүн айрым белгилери берилген. Бул түрдүн белгилеринин кайсылары жогору жакта берилген текстте КӨРСӨТҮЛГӨН ЭМЕС? ___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ 6.

1. Артериялык капилляр 2. Өпкө артериясы 3. Аорта 4. Курсак толтосу

Жогору жакта адамдын денесинин тамырлары саналган (1-4). Бул тамырлардын аталыштарын алардагы кан басымынын азайуу тартибинде жайгаштыргыла. ____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

24

4. 1. Наличие транспортной системы 2. Вторичная полость тела 3. Внутриутробное развитие 4. Двусторонняя симметрия 5. Наличие вторичного рта

Отметьте ВСЕ признаки из приведенных выше, которые характерны для ВСЕХ Хордовых Черепных животных. 5. Жаба Зелёная (Bufo viridis) обитает в Европе, Средней Азии, Монголии. Максимальные размеры тела – 140 мм. Цвет тела светло-оливковый с зелеными пятнами. В коже есть скопления ядовитых желез. Оплодотворение внутреннее, самка откладывает икру в воду. Этот вид занимает более сухие места обитания по сравнению с другими земноводными, ведет наземный образ жизни. Выше приведены некоторые критерии вида Жаба Зелёная. Запишите, какие критерии этого вида НЕ УКАЗАНЫ в приведённом выше тексте.

______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ 6.

1. Артериальный капилляр 2. Легочная артерия 3. Аорта 4. Брюшная аорта

Выше перечислены сосуды тела человека (1-4). Расположите названия этих сосудов в порядке уменьшения давления крови в них.

____________________________________________________________________________________________________________________ ____________________________________________________________________________________________________________________

25

7. Жогоруда дени сак адамдын оргинизминдеги тамырдын жабыркашынан кийин өткөн процесстердин схемасы көрсөтүлгөн. Жогорудагы схемадагы бош жерлерге, схема биологиялык жактан туура болгондой кылып, процесстердин аталыштарын жазгыла. 8. Жогору жакта Эӊ жөнөкөй жаныбарлардын жашаган жерин изилдөө боюнча тажрыйбанын схемасы көрсөтүлгөн. Бул схемага тажрыйбанын аягындагы жаныбарлардын идиштеги бөлүштүрүлүүсүн жазып койгула.

идиштин караӊгы-латылган бөлүгү

идиштин жарыкталган бөлүгү

идишке жаныбарларды

салышты

жөнөкөй амёбалар

жашыл эвгленалар

тажрыйбанын аягында жаныбарлардын бөлүштүрүлүшү

фибриноген менен өз ара катышуу

тромбиндин пайда болушу

К витамини

кальцийдин иондору 

О2

тамырдын жабыркашы

тромбопластиндин бошотулушу

26

7. Выше приведена схема процессов, проходящих в организме здорового человека после повреждения сосуда. Запишите в пропусках этой схемы названия процессов так, чтобы она была биологически верной. 8. Выше приведена схема опыта по изучению местообитания Простейших животных. Запишите на этой схеме распределение этих животных в сосуде после окончания опыта.

повреждение сосуда

освобождение тромбопластина

взаимодействие с фибриногеном

образование тромбина

витамин К

ионы кальция

затем-нённая часть сосуда

освещённая часть сосуда

в сосуд поместили животных

амёбы обыкновенные

эвглены зелёные

распределение животных после окончания опыта

О2

27

9. Уруктун түйүлдүгү

Жалбырак

Сабагынын туурасынан кесилиши

Тамыр

Гүлдүн диаграммасы

1-10 сүрөттөрдө берилген өсүмдүктөрүн кайсы белгилери эки үлүштүү өсүмдүктөрдүн белгилери болуп эсептелет? Жообуӊарды жазгыла. ___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

1 2

3 4

5 6

7 8

9 10

28

9. Зародыш семени

Лист

Поперечный разрез стебля

Корень

Диаграмма цветка

Запишите, какие признаки растений, из показанных на рисунках 1-10, являются признаками двудольных растений. ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _____________________________________________________________________________

1 2

3 4

5 6

7 8

9 10

29

В бөлүгү Ачык типтеги суроолор.

1. Жогору жакта бир бластомери жок кылынып, анын натыйжасында жаныбардын сол тарабы гана өрчүгөн В. Рунун тажрыйбасынын схемасы көрсөтүлгөн. Рунун тажрыйбасын Г. Дриш деӊиз жылдыздарын пайдаланып кайталап көрүүнү чечкен. Тажрыйба ийгиликсиз болгон, анткени калып калган бир бластомерден бүтүн организм өрчүй баштаган. Дриштин тажрыйбасынын ийгиликсиз болуп калышынын себептерин жазгыла.

__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ 2. Адамдын ДНКсын аныктоо үчүн лабораторияга төмөнкү объекттер алынып келген:

1. чач 2. шилекей 3. тырмактын башы 4. заара

Кайсы объекттерден жана кандай учурларда ДНКны аныктоо мүмкүн? 1. Чач

__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

ланцетниктин зиготасы

зиготанын майдаланышы

бир бластомеринин жок кылынышы 

түйүлдүктүн сол жак тарабы гана

өрчүгөн

30

Часть В Вопросы открытого типа.

1. Выше показана схема опыта В. Ру, в котором был уничтожен один из бластомеров, в результате чего произошло развитие только левой половины животного. Г. Дриш решил повторить опыт Ру на морских звездах. Опыт не получился, так как из одного оставшегося бластомера развивался целый организм. Запишите причины неудачи опыта Дриша.

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ 2. В лабороторию для определения ДНК человека были принесены следующие объекты:

1. волосы 2. слюна 3. кончик ногтя 4. моча

Запишите, из каких объектов и в каких случаях возможно выделение ДНК? 1. Волосы.

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

зигота ланцетника

дробление зиготы

уничтожение одного бластомера

развилась только левая половина

зародыша

31

2. Шилекей

__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ 3. Тырмактын учу

__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ 4. Заара

__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________  

 

 

32

2. Слюна.

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________  

3. Кончик ногтя.

______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ 4. Моча.

______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ 

33