1

موسسه آموزش عالي علمي كاربردي جهاد كشاورزي

توليد و پرورش انار

علي اسكندري

كارشناس ارشد باغباني

پرديس تحققات آموزش انار ساوه

97تابستان

2

3

معرفي محصول

گرمسيري و نيمه هاي خشك وكه در اقليم درخت كوچكي است .Punica granatum Lانار با نام علمي

باشد. اي داراي رشد و باردهي خوبي ميمديترانه

ي دارا قسمتهاي وسيعي از سرزمين ما كه در محدوده كوير مركزي ) دشت كوير و كوير لوت ( واقع شده

خاصي شرايط آب وهوايي خشك ونيمه گرمسيري است كه درختان انار مي توانند در چنين شرايطي اهميت

ز اار انار ت و كي كشور كه در حاشيه كوير مركزي قرار دارند كشداشته باشند. به همين دليل درتمام استانها

فيت و كي قديم االيام رونــق ويژه اي داشته و سطح زير كشت، تنوع ارقام، ميزان رشد و باردهي درخت

ن يك عنوا محصول آن قابل توجه است. انار در اروپا و امريكا به صورت خيلي محدود و در اكثر نقاط به

ترك ن، مشاشته مي شود و فقط در كشورهاي شمال آفريقا، اطراف درياي مديترانه، هندوستادرخت زينتي ك

ايي همله ميوه شود. انار از جالمنافع و جديداً دركاليفرنياي آمريكا و چين به صورت باغ ميوه پرورش داده مي

و اشك، لوماالد، ژلهاست كه عالوه بر مصرف تازه خوري به صورتهاي رب، آب ميوه، كنسانتره، مربا، مار

دهي شد و باراراي ردگيرد. انار عالوه بر اينكه در نواحي خشك و نيمه گرمسيري اناردان مورد استفاده قرار مي

ارقام بسيار در كليه استانهاي كشور، باشد، مقاومت آن به عوامل اكولوژيكي نيز بسيار زياد است. تقريباً خوبي مي

ا، اغستانهبود كه بصورت اهلي، وحشي يا زينتي در قطعات كوچك و بزرگ در شمتنوعي از انار مشاهده مي

هاي رد. انارود دادشتها، كوهپايه ها وجنگلها بطور انبوه و يا پراكنده وبصورت باغهاي با كشت آبي و ديم وج

نبوه ااكنده و ت پرروحشي از سواحل درياي مازندران تا دامنه هاي البرز و ارتفاعات كردستان و كرمانشاه به صو

رفته گقرار بخش كشاورزي مورد توجهانار بعنوان يك محصول صادراتي دردر سالهاي اخير ميوه وجود دارند.

است.

4

مشخصات گياهشناسي

منشاء پيدایش

ر انار و كا قدمت انار به زمان كتاب هاي مقدسي همچون تورات و انجيل بر مي گردد و آنچه مسلم است كشت

ليمان سحضرت آن در زمانهاي باستان متداول بوده است. در كتابهاي مذهبي آمده است كهو بهره برداري از

وره مباركه ( و س141و 99 انعام)آيات )ع( انارستان بزرگي داشته است ، در قرآن كريم در سوره مباركه

ر نيكو زل از امو( از انار نام برده شده است. در آئين زرتشت نيز كشت و كار انار در منا 68الرحمن ) آيه

ده است. رده شمحسوب گشته است و در كتب رومي از سه قرن پيش از ميالد مسيح )ع( نيز از ميوه انار نام ب

ناخت انه شهمچنين در كتيبه هاي تخت جمشيد مي توان كنده كاريهاي انار را مشاهده نمود و اين خود نش

نار بومي اد موجود شواه ه است. برطبق نظر دكاندول و بنابرايرانيان از انار و كشت و كار آن در ايران باستان بود

اي و شمال آفريقا باشد و بتدريج به مناطق آسياي مركزي، كشورهاي مديترانهايران و كشورهاي همجوار مي

و در آنجا از اسپانيا توسط ميسيونرهاي مذهبي به قاره آمريكا برده شده 1792برده شده و سپس در سال

ه است. گسترش يافت

پراكنش جغرافيایي

ه تصاص دادود اخدر حال حاضر عالوه بر ايران كه بيشترين ميزان سطح زيركشت و توليد انار در جهان را به خ

كشت اين رهاي دنيا و تعداد ديگري از كشوهندوستان، فغانستان، پاكستان، ادر كشورهائي چون تركيه، است،

ه بكور باالترين سطح زيركشت و تنوع ارقام انار مربوط محصول مرسوم است و در بين كشورهاي مذ

هندوستان، جمهوريهاي تازه استقالل يافته آسياي مركزي، ماوراء قفقاز و اسپانيا مي باشد.

بندي اناررده

5

يك جنس و دو گونه دارد.داراي انار

مورفولوژي انار

برگهاي انار

رنگ و باشند. برگهاي جوان انار قرمز حناييگوشواره ميبرگها كامل، با دمبرگ كوتاه، بدون كرك و فاقد

ز رنگ اباشند كه گاهي آثاري برگهاي كامل آن در قسمت فوقاني سبز تيره و در قسمت تحتاني سبز روشن مي

لي، باشند. برگها مستطيشود. برگهاي انار متقابل و گاهي منفرد وتقريباً فراهم ميحنايي نيز در آن ديده مي

باشد. انار در مي سانتيمتر 5/0-2سانتيمتر و عرض آن 8تا 1مستطيلي بوده و طول آن –ي و يا خطياسرنيزه

يم اي مالنواحي معتدل و نيمه گرمسيري خزان پذيري داشته ولي در مناطق گرمسيري و مرطوب با زمستانه

ز اادي و فقط تعد مانند هندوستان و مناطق جنوب شرقي كشور)شهرستان چابهار( بصورت هميشه سبز بوده

برگهاي آن در طول زمستان ريزش مي كنند.

هاي انار شاخه

باشند. عداد و طول مختلف ميهاي انار باريك و معموالً ناهموار بوده و براساس رقم داراي خارهايي با تشاخه

هاي ر شاخهها درقم شيرين شهوار بدون خار و انار ترش سبز از پرخارترين واريته هاي انار هستند. ميوه

دهنده را هاي ميوهيكساله يا دوساله بصورت انتهايي و جانبي و منفرد يا چندتايي تشكيل مي گردند. شاخه

هاي هاي بسيار كوچك و ضخيم با ميانگرهگويند. اسپورها در واقع شاخه( ميspurسيخك، ميخچه يا اسپور )

هاي ر روي شاخهدهنده دشود. اسپورها ميوهتشكيل ميدهنده يا برگ هاي ميوهكوتاه هستند كه روي آنها جوانه

رسد و هر سانتي متر مي 20دهنده برحسب سن به يك تا هاي ميوهآيند. طول شاخهساله به وجود مي 3تا 2

6

دهنده انار غالباً در دهد. اسپورهاي مفيد و ميوهمرتبه ميوه مي 4تا 3دهنده در طول عمر خود ميخچه ميوه

شوند. ها تشكيل مياطراف شاخه

هاي انارگل

هاي انار همه اعضاي گل روي تخمدان قرار گرفته گلدر

سفيد و ، نارنجي تاهاي قرمزاند. اين گلها بي بو و به رنگ

ها كامل و باشند. گلدر بعضي ديگر به رنگ زرد مي

دارند. گلهاي انار بصورت انتهايي اي هستند كه داراي اعضاي نر و ماده بوده و شهد اي شكل يا استوانهزنگوله

شوند كه مرغوبترين و درشت ظاهر مي روز بعد از شروع فصل رشد در چند مرحله 60تا 40بر روي سيخكها

شوند و اكثر هاي سال قبل تشكيل ميباشند. گلهاي اوليه در روي شاخهها حاصل از گلهاي اوليه ميترين ميوه

شوند.آنها تبديل به ميوه مي

شوند: هاي انار براساس شكل نهنج و زمان گلدهي به دو دسته تقسيم ميگل

كالله وها تقريباً هم قد هستند خامه و پرچم بلند بوده، بساك و كالله در اين گلها:گلهاي بارآور يا زايشي -1

تر ساقه بيش بهباشد. اين گلها كشيده هستند و قطرشان در محل اتصال مادگي باالي پرچم قرار داشته و فعال مي

8/4 مانند مي باشند. براساس تحقيق انجام شده حدوداز قطرشان در گردن گل است، به عبارت ديگر بطري

درصد ريزش مي نمايند. 2/95درصد اين گلها تبديل به ميوه شده و

ال. گاهي گلهايي هاي نازا مادگي غيرفعبوده در گل بارآورهاي اين گلها كوچكتر از گل: گلهاي نازا يا علفي -2

كه حدفاصل يا حدواسط هستندكه ممكن است داراي خامه هايي به بلندي گل هاي خامه بلند بوجود مي آيند

7

هاي خامه تر و گلهاي مسنهاي خامه بلند روي شاخهيا به كوتاهي گل هاي خامه كوتاه باشند. معموالً گل

شوند.هاي جوان ظاهر ميكوتاه بر روي شاخه

باشند. يملوب 8تا 4ي انار ضخيم و گوشتي بوده و در امتداد نهنج قرار دارشته و داراي كاسه گلها

نج عدد بوده و در قسمت داخلي يك نه 8تا 4ها قرارداشته و به تعداد هاي انار يك در ميان با كاسبرگگلبرگ

اند.گلداني شكل فرورفته جاي گرفته

باشند. اند و در نوك به رنگ قرمز ميرار گرفتهطور بي قاعده قهاي گل انار متعدد در روي ديسكي بپرچم

متر است. سانتي 54/1خامه يا مادگي گل انار قرمز مايل به زرد به طول

شوند هاي نازك از هم جدا ميها بوسيله پوستهبرچه است. برچه 9تا 8تخمدان انار تحتاني، ناشكوفا و داراي

گيرند. اند ولي بعداً در دو سطح فوقاني و تحتاني قرار ميهكه ابتدا در يك سطح قرار گرفت

اند. برچه قرار دارد كه در دو رديف واقع شده 8نهنج به شكل فنجان عميقي است كه در ته آن

ميوه انار

ه ه مايل بت سياميوه انار سته كروي، قرمز درخشنده يا زرد مايل به سبز و در زمان رسيدن بعضي ارقام بندر

شد آيد. منحني رگردد. در واقع ميوه انار كاذب بوده كه از رشد و نمو نهنج و تخمدان به وجود ميغواني ميار

5دار به بار نشسته و در درختان انار معموالً از سه سال بعد از كاشت قلمه يا دو سال بعد از كاشت قلمه ريشه

سال مي باشد كه ميزان ميوه توليدي هر 50تا 30رسند. عمر مفيد درختان سالگي به توليد اقتصادي مي 6تا

يعني در يك سال ندارند درخت بستگي زيادي به رقم، طرز كشت و محل باغ دارد. درختان انار سال آوري

8

به موقع انجام شود، هرساله زراعيو در صورتيكه عمليات ميوه زيادي داده و در سال بعدكمتر ميوه مي دهد

خواهند بود. داراي بار و ميوه مناسب

ریشه انار

متر به 5/3ا ت 2متر به طور عمودي و 5/1ريشه درخت انار بسته به نوع خاك، اندازه گودال درختكاري تا

هاي انار به موازات سطح زمين از عمق آن بيشتر يابد. به طور كلي كسترش ريشهطور افقي نفوذ و گسترش مي

است.

دانه انار :

باشد. دانه متر عرض دارد. به رنگ ارغواني، قرمز، زرد و سفيد ميميلي 8تا 5متر طول و ليمي 18تا 4دانه انار

است. حاطه شدهاري ابه تعداد زياد، مثلثي و بدون آلبومن بوده، داراي جنين پيچيده و در درون اليه گوشتي آبد

ارقام انار

واريته انار اعم از انارهاي 760در حدود ، 1370الي 1365هاي به عمل آمده طي سالهاي براساس بررسي

ز ارقام اهلي انوع آن 700اهلي، وحشي و زينتي در اقصي نقاط كشور شناسايي گرديده است كه از اين تعداد

، خاصيت خوري، بازارپسنديهستند كه هر يك از نظر رنگ، طعم، مزه، زودرسي، ديررسي، ترشي، شيريني، تازه

اشند. بهمي ب و آفات، تركيدگي و غيره داراي صفات ويژه كلي به شرح جدول زير انباري، مقاومت به امراض

تر وامل جوي و شرايط محيطي مقاومت عآيند در برابر تغييراي ترش به عمل ميهايي كه از انارهاطور كلي نهال

آيند.شيرين به عمل مياز نهال هايي هستند كه از ارقام دانه

9

كپ اوه، شيشهسملس درصد صادرات را شامل مي شود عبارتند از: 95ي انار كه بيش از مهمترين ارقام تجار

والت و بجستاني كه مهفردوس، خزربردسكن، رباب ني ريز، نادري بادرود، ملس يزدي، قجاق قم، اردستاني

يرين. ا شت مهمترين خصوصيات اين ارقام عبارت است از پوست قرمز و نسبتاً كلفت، دانه قرمز و مزه ملس

يابد، سالگي ادامه مي 70 تا ًكند و اين روند تقريباسالگي شروع به باردهي اقتصادي مي 5درخت انار از سن

سال هم ذكر كرده اند.200ا تا ها عمر اين درخت رولي در برخي از نوشته

ارقام مناسب جهت كاشت در مناطق عمده اناركاري كشور

ارقام عمده استان

يرينش -زاغ -منه خاتونيآ -يرين شهوار ش -لس دانه قرمز م -اوندي ر -نادري اصفهان

كلم ايالم

عروسك -يزدي –شيرين -قياسي -تقليد -جاق ق -لس م -گلوباريك تهران

شيشه كپ خراسان جنوبي

ليلي -ملس -( كيقند )مش -ردستاني ا -زر خ -بجستاني –شيشه كپ خراسان رضوي

رين پوست نازك شي -ينه پهن س -لس دانه سياه م -قرمز دو مزه خوزستان

سياه –ميخوش -قرمز لس م -پوست كدوئي –شاهوار -دوستي زنجان

قرنچوك –ملس -اردستاني -يزدي -هوار ش -رخك س -گلوباريك سمنان

الديز -ساوه اي -سنگاني -بي هسته -ه گاوي كل -بزماني -گالبي -ميخوش و بلوچستان سيستان

-سياه –(ملس) ميخوش –قجاق -كدرو)زرده انار( -تابكي ا -اروقف -ريت ب -رباب فارس

روس ع -ابر -يرم –قالتون -ن آقايي حسي -رش سبزت -شيرين شهوار

سنگاني -قره گوز -ملس -شاه بار قزوين

شاه پسند)دختر حمومي ( –قجاق قم

شيرين عقدائي -ياه ملس س -اهي ش -يواني ك -دانه قرمز راور رمانك

ساوه -شيرين انار -انه قرمز د -مي ق -لس سوري م -بريت سفيد كرمانشاه

10

مسري )ترش كه همان انار جنگلي مي باشد(ل -لسم -كرش -كلباد) كاب دار( مازندران

ياه س -ترش( و)شيرين آلك -لي و يوسف خاني ( آقامحمدع ، تبريزيملس)معمولي مركزي

سوسكي -گرچ –طوق گردن -دانه سياهلسم –گل –زاغ -شيرين شهوار -ميخوش -ملس يزد

ارقام نامرغوب انار

( سگي) سفيد جنگلي(، قاپاق)دلك

ارقام زینتي انار

شرايط ام زينتيرسد ارقنظر ميانارهاي زينتي و غيرزينتي اكثراً از لحاظ نيازهاي اكولوژيكي يكسان هستند ولي ب

فقط طق گرمترر منابهتري را از انارهاي غيرزينتي طالب هستند، انار در نواحي معتدل خزان پذيري داشته ولي د

تعدادي از برگهاي آن در طول زمستان ريزش خواهند نمود.

11

مهمترین ارقام انار زینتي عبارتند از:

كها زل و پارر مناداي گلهاي پرپر قرمز رنگ بوده و بيشتر براي تزيين اين درختچه دار :* انار پرپر)گل انار(

روپا و استراليا است.گردد، موطن اصلي اين درختچه اكشت مي

دوام .باشنديماي و كوتاه با گلبرگهاي پرپر قرمز شفاف، بسيار پرگل اين رقم حالت بوته: * انار پرپر پاكوتاه

گلهاي آن زياد است.

باشد.هاي زرد مياين رقم داراي گلهاي خيلي درشت است. رنگ گلبرگها قرمز با لكه :رنگ* انار گل دو

، رنگ اير ارقامباشد تنها تفاوت بين نوع انار و ساز حيث شكل شبيه ارقام ديگر انار مي :* انار گل سفيد پرپر

شود(. رگها از سفيد تا شيري و كرم ديده ميباشد.)رنگ گلبسفيد گلبرگها مي

د. اين رقم داراي گل درشت پرپر بوده كه رنگ گلبرگها در آن زرد مي باش :انار گل زرد پرپر *

قم شبيه راين نشيند.مي ارتفاع آن به كمتر ازنيم متر مي رسد و مدت طوالني به گل: * انار پا كوتاه يا مينياتوري

اشد.ه با گلهاي زيبا مي بانار معمولي ولي كوتاهتر بوده و داراي ميوه كوچك و غيرقابل استفاد

گرده افشاني -

براي توليد ميوه انجام عمليات گرده افشاني كه توسط باد و حشرات صورت مي گيرد، ضروري است. ولي

Kinara (1958 از يك رقم انار بي هسته نام برده است كه در آن با وجود دانه هاي گرده عقيم، ميوه تشكيل )

مي شود.

12

انار خواص دارویي و صنعتي

ست و ساقه انار ريشه و پو انار يك منبع غني از آنتوسيانين ها است كه مي تواند در صنايع غذايي بكار رود.

ي سنتي و اي تانن، داراي تركيبات و مواد سودمندي است كه در داروسازعالوه بر داشتن مقدار قابل مالحظه

ضماد آن ودكان ند چاي براي جلوگيري از اسهال كوحتي پزشكي امروز از آن استفاده مي شود. دم كرده آن مان

براي التيام زخمها و غيره بطور سنتي دركشور ما مورد استفاده قرار مي گيرد.

تي كي سنبرگ و گل انار كه داراي مواد مختلفي است، بصورت جوشانده در داروسازي و پزشكي بويژه پزش

ا با توان از آنهمي تعداد زيادي مواد قابض و تانن هستند كهايران استفاده مي شود. اين دو اندام گياه داراي

تجويز پزشك استفاده نمود.

قاليهاي باشد كه در رنگرزي سنتي نخرنگي مي موادپوست ميوه انار داراي مقدار زيادي تانن و مقداري نيز

كنند. ه ميو قرمز استفاد اي، زردرنگي آن جهت به دست آوردن رنگ ثابت و طبيعي حنايي، قهوه موادايران از

دباغي ازي واز تانن موجود در پوست انار كه نوعي تانن طبيعي با كيفيت مرغوب مي باشد در صنايع چرم س

استفاده مي نمايند. استفاده از تانن پوست انار در صنايع شيميايي و داروسازي كاربرد .

ليه عبارزه معالي وطبيعي تصفيه كننده خون، آب انار هم مي تواند در داروسازي نيز بعنوان يك فرآورده

ه ستفاداجوشهاي روي پوست، دمل، پايين آوردن چربي و فشار خون، خنك كننده و شادي بخش و آرام بخش

نمود.

% وزن خشك 15قريباً تروغن دانه انار اسيدهاي چرب فرارباشد. % چربي مي25هسته انار بطور متوسط داراي

د.كه به علت خواص آن داراي اهميت صنعتي در گروه روغن هاي خشك مي باشبذر را تشكيل مي دهد

نيازهاي اكولوژيك

13

و توليد نمايد. انار بيشترين رشددرخت انار به طور طبيعي در دامنه وسيعي از شرايط آب و هوايي رشد مي

.با تابستانهاي گرم و طوالني داردمحصول را در مناطقي

دماي هوا

سانتيگراد( زيرا گرماي زياد + درجه40تا -5صاصي مناطق نيمه گرمسيري است) درجه حرارت انار ميوه اخت

ناطق كاهد. در مباعث سوختگي و سرماي زياد سبب تركيدگي آن گشته و از لطافت پوست و مرغوبيت ميوه مي

ارد و از ددرجه سانتيگراد ني 7ساعت درجه حرارت زير 400تا 200مرطوب براي شكستن دوره خواب به

ي ا بارندگد زيرميوه براي رسيدن كامل به تابستانهاي گرم و طوالني و پاييز خشك و بدون باران احتياج دار

وجود وفصل پاييز وسرماي زودرس هوا موجب تركيدگي ميوه و ضايعات زياد مي شود، همچنين هواي خنك

كند. ميانگين دماي ساالنه در مياختالف درجه حرارت شب و روز به رنگ گيري پوست و دانه ها كمك

راد قرار دارد.گدرجه سانتي 18تا 5/17درجه سانتي گراد و يا اكثرا 19الي 16نواحي مساعد كشت انار در

ه دت زمستانبروه ك حد مقاومت انار به سرماي زمستانه را در منابع مختلف مقادير متفاوت ذكر كرده اند بطوري

راد صدمه مي بيندو گدرجه سانتي -15گراد را تحمل مي كند و در سرماي كمتر از رجه سانتي د -15الي -12تا

از اين بابت حساسيت انارهاي شيرين نسبت به انارهاي ترش بيشتر است.

باشد. ميانگين دماي ساالنه در + درجه سانتي گراد مي45مقاومت انار به گرماي هوا كمتر از خرما بوده و تا

گراد قرار دارد و در درجه سانتي 18تا 5/17گراد و يا اكثرا درجه سانتي 19الي 16ر نواحي مساعد كشت انا

1تر نرفته و همه ساله در زمستان حدود گراد پاييندرجه سانتي -16اين مناطق حداقل مطلق درجه حرارت از

ماه بخبندان در اين مناطق وجود دارد. 5/2تا

عرض جغرافيايي

14

درجه عرض شمالي و جنوبي همراه با انجير و زيتون مي باشد. 41محدوده كاشت آن تا

مناسب انار خاک

شته باشنددهد ولي به خاكهايي كه زهكشي كمي دادرخت انار به طور طبيعي به انواع خاكها سازگاري نشان مي

جهت . بهترين خاك تواند توليد مناسب داشته باشدو درصورت باالبودن آب تحت االرضي نمي حساس است

دهي و يوهاست. در خاكهاي شني هر چند م 5/8تا 5/7بين pHكشت انار خاكهاي رسي شني يا شني رسي با

ياه گين گرسيدن ميوه تسريع خواهد شد ولي محصول كمتر و با رنگ روشنتر خواهد شد، در خاكهاي رسي سن

ماند.رشد و نمو بسيار كمي داشته، هميشه ضعيف، زرد و پژمرده باقي مي

مقاومت انار به شوري -1-2-5

ميلي موس بر سانتي متر است يعني 8/1براي صفر درصد كاهش محصول ( wECهدايت الكتريكي ) مقدار

3/9بياري به آميلي موس بر سانتي متر بيشتر باشد. چنانچه متوسط شوري آب 8/1شوري آب آبياري نبايد از

واهد بود.برسد، گياه قادر به رشد نخ

آب و آبياري

باشد. هر چه فواصل متر مكعب مي 30000ميزان آب مورد نياز براي هر هكتار باغ بطريقه سنتي تقريباً حدود

آبياري كوتاهتر باشد ميزان آبي كه در دسترس درخت قرار مي گيرد، بيشتر خواهد بود و به اين ترتيب راندمان

يكي از مشكالت اناركاري ميباشد ، زيرا مناطقي كه به كشت و كار انار مساله آب آب آبياري باال خواهد رفت.

، آب يكي وجه به طوالني بودن فصل رشد انارد تقريبا مناطقي نيمه خشك و خشك است و با تناختصاص دار

صلي محدود كننده توسعه كشت محسوب مي شود. فواصل آبياري نيز از عواملي است كه ا عوامل از مهمترين

در نقاط مختلف كشور متفاوت است. دور آبياريباغداران مختلف متفاوت مي باشد. در بين

15

روش ازدیاد انار

تكثير روش نتري باصرفه و نترين آساانار به روشهاي كشت بذر، قلمه،پيوند زدن و پاجوش تكثير مي شود.

زيرا .شود مي انجام تحقيقاتي ارهايك براي صرفاً طريق بذر از انار قلمه مي باشدازدياد طريق از ايران در انار

.كنند حفظ را خود مادري خصوصيات توانند بذر نمي تكثير از حاصل درختان

آن تهيه زمان و قلمه مشخصات

از قلمه تهيهمود. نانتخاب نظر مورد مرغوب ارقام از و سالم درختان بارده سالههاي دو شاخه از بايد را قلمه

از حاصل تاندرخ ولي دارند، باالتري گيرايي قدرت ها هقلم از دسته اين گرچه .نيست مناسب نرك هاي شاخه

متغير مترسانتي 3 تا يك از تواند مي آن قطر و مترسانتي 40 حدود قلمه مناسب طول .بود خواهد بار كم آنها

جوانه زمان اين رد .باشد مي ها جوانه بيدارشدن هنگام در و زمستان اواخر قلمه تهيه زمان ترينب مناس .باشد

و قلمه تهيه ،زمستانه سرماي كنترل براي مناسب امكانات و شرايط وجود صورت در البته .هستند رنگ قرمز ها

مي توصيه .كاشت هخزان در يا و اصلي زمين در توان مي را قلمه .است نپذير امكا نيز پاييز اواسط در آن كاشت

.نيمك منتقل اصلي زمين به بعد سال در را هحاصل الهاينه و بكاريم خزانه در را قلمه ابتدا شود،

زمان قلمه گيري : اسفند تا اوايل فروردين

سانتي متر از شاخه هاي دو يا سه ساله 20-35طول :

سانتي متر 5/0-5/2قطر:

فصل كاشت : اسفند

فصل انتقال : اسفند

تهيه نمود.از پاجوش را نبايد توجه : قلمه

ار پيوند در ان

يج ترين نوع پيوندها دركه را پيوند پايه هاي موجود اقدام كرد انتخاب رقم بايستي نسبت بهپس از

تند از:انار عبار

16

الف : پيوند شكمي

رغوب مهاي اغلب براي تبديل ارقام انار ترش به شيرين و همچنين جهت تبديل پايه هاي نامرغوب به پايه

ستان واخر تابگري اند شكمي در دو نوبت از سال امكان پذير است . يكي در اوايل بهار و ديانجام ميگيرد . پيو

، يعني موقعي كه پوست درخت به راحتي جدا مي شود و امكان انجام عمل پيوند وجود دارد.

سن سمت ماغلب بهتر است به جاي پيوند سرشاخه هاي مسن ، روي پاجوشهاي جوان آن پيوند كنند و سپس ق

حذف نمايند. را كامالً

ب: پيوند لوله اي

ز پيوند د كمتر اپيون نوع ديگر پيوند جوانه كه مورد استفاده قرار ميگيرد ، پيوند لوله اي است. البته اين نوع

ر گري اواخو دي موقع از سال يعني اوايل بهار دو شكمي به كار ميرود پيوند لوله اي نيز مانند نوع قبل در

طر پايه وروي شاخه هاي دو ساله صورت ميگيرد و بايد ق اجرا است . اين نوع پيوند معموالً تابستان قابل

شت جوانهاز پ پيوندك يكسان باشد. در صورتي كه پيوندك قطورتر از پايه باشد پس از تهيه پيوندك ، آن را

ه اي ه گوناز پيوندك ببرش طولي داده و در روي پايه قرار ميدهيم قسمت اضافي را با دقت در روي پايه

انند ميوندك را روي يكديگر جفت گردد و اگر پايه قطورتر از پيوندك باشد ، پ جدامي كنيم كه دو لبه آن كامالً

ي يد با كمند باروش باال شكاف داده و دور پايه قرار ميدهيم، آن قسمت از پايه كه بدون پوست و لخت مي ما

شانيده شود.از پوست خود پايه يا چسب باغباني پو

ج : پيوند اسكنه) شكافي(

17

ب صورت مطلو تبديل نهال بذري به نهال مرغوب و اقتصادي و تبديل درختان كم بار به درختان مثمر و براي

اك خالي ميكنند و از سانتي متر از سطح خ 20انجام پيوند در اواخر زمستان دور تنه را به اندازه جهتميگيرد .

سانتي متر 10-15ا ميبرند . سپس قلمه شاخه نازكي يك تا دو ساله اي كه حدود همان محل ، تنه اصلي ر

دارد را از درخت مرغوب ديگري تهيه كرده سپس آن را در شكاف قرار جوانه وجود 2-4طول و روي آن

ر ينده باي زاهميدهند. معموالً دو قلمه در دو طرف شكاف ايجاد شده در پايه مي گذارند به طوري كه اليه

ب ز آسيروي هم جاي گيرند ، سپس مقداري از سطح تنه راكه بازمانده به نحو مقتضي مي پوشانند تا ا

م مي دهند گل انجا لف ياعخشكيدگي و نفوذ عوامل بيماريزا در امان باشند . البته برخي از باغبانها اين كار را با

عد بن پيوند يرد. ايگن عمل با چسب باغباني صورت را مي افزايد و بايد ايآلودگي به عوامل بيماريزا كه احتمال

سال ميوه مي دهد . 7تا 4از

انتخاب زمين

شت صله كدر انتخاب زمين بايد عواملي نظير نوع خاك، بافت مناسب، عمق خاك، شيب زمين، روش كشت، فا

شد رخوبي انار در خاكهاي شني رسي، داراي عمق و تهويه مناسب به و جهت كشت مدنظر قرار گيرند.

مين به كند. در زمينهاي مسطح براي احداث باغ نيازي به جابجايي خاك و تسطيح وجود ندارد ولي اگر زمي

درصد 1-2 صورت تپه ماهور و روش آبياري نشتي باشد بايد نهالها را بر روي خطوط تراز با شيب حداكثر

كن باشد. استفاده از زيرشاك نميه جابجايي خاي باشد نيازي بكشت نمود. دراين زمينها اگر روش آبياري قطره

باشد.وصيه ميتمتري در يكنواختي باغات انار و پايايي درخت بسيار مفيد و قابل 1قبل از كاشت و در عمق

نقشه باغ و جهت كشت

18

وه مبارزه حر باغ، نالت ده نمودن نقشه باغ بايد به، زيبايي باغ، يكنواختي كشت، امكان استفاده از ماشين آددر پيا

با علفهاي هرز، تغذيه، آبياري وكليه مسائل داشت و برداشت توجه نمود.

گردد و جهت رديفها درجهت متر توصيه مي 4×5/2متر يا 4×3با توجه به موارد فوق بهترين فاصله كشت

گردد. شمالي و جنوبي انتخاب مي

ه خاك له الينگيرد. درصورتيكه در ته چا تا قسمت يقه زير خاك قرار هنگام كاشت نهال بايد دقت نموددر

خلوط واني مو در ته هر چاله نيز يك بيل كود حي كردهرس وجود داشته باشد، مقداري ماسه با خاك مخلوط

شود. بعد از كاشت پر مي ته شده و با خاك معمولي اطراف آنها با دقت در عمق مناسب گذاشگردد. نهالمي

اي بين ها به خوبي به خاك اطراف بچسبند به نحوي كه هود تا ريشهيرگمي فاصله آبياري سنگيني انجامبال

خاك و ريشه خارج گردد.

يك ماه پس از كاشت انجام ها در شروع فصل رشد يعني تقريباًزدن نهالسربرداري نهال انار پس از جوانه

اصي خس از كاشت از اهميت هالهاي جوان و يكنواخت داشت. ضمناً آبياري اول و دوم پشود تا بتوان نمي

برخوردار است.

شود. در نيمه دوم اسفند ماه تن در هكتار كود دامي به خاك آن اضافه مي 40حدود .براي احداث نهالستان،

شخم مي زنيم و سپس آنرا به سانتي متر 30-50در نظر گرفته و به عمق (متر مربع 10-20كرتهاي كوچكي)

سانتي متر طوري در 10آوريم و قلمه ها را به فاصله سانتي متر در مي 50صورت جوي و پشته به فاصله

از آن بالفاصله پس از كاشت ، خزانه را آبياري و ن از خاك بيرون باشد.آسانتي متر 2-4كنيم كه خاك فرو مي

ز اهرز را علفهاي روز يكبار آبياري را تكرار مي كنيم ودر طول فصل رشد مرتباً 10تا 8پس به فاصله هر

زمين بيرون مي كشيم.

19

گود برداري و غرس نهال

1عمق متر و 1در خاكهايي كه شرايط مناسب براي پرورش و رشد درخت ندارند، گودالي به طول و عرض

مي( ود دامتر ايجاد و بعد از برداشتن خاك چاله و ريختن خاك مرغوب و مقداري كود آلي)خاك برگ يا ك

ل و عرض و، چاله هايي به طود فسفره، به كاشت نهال اقدام مي كنند. در خاكهاي مرغوبپوسيده و كو كامالً

رخت، دتر باشد پايايي هر چه چاله كاشت درخت عميق متر ايجاد و نهال را در آن مستقر مي كنيم. 6/0عمق

اد غذاييز مواتر نفوذ ريشه در عمق، مقاومت درخت در مقابل خشكي و كم آبي، باد شديد، استفاده هر چه بيش

تر است.خاك و توسعه حجم ريشه مناسب

شده و خاك اطراف پوسيده نهال كاشته بعد از حفر گودال و پس از مخلوط كردن مقداري كود دامي كامالً

كنند تا ذرات خاك به حد ممكن به همديگر چسبيده و ريشه را محكم نگهدارند. نهال را لگدكوب مي

كاشت تغذیه در زمان

ك ختن خاو ري برداشتن خاك چاله در خاكهايي كه شرايط كافي براي پرورش و رشد درخت ندارند، بعد از

.دوشميخاك مخلوط اپوسيده و كود فسفره ، ب مرغوب و مقداري كود آلي)خاك برگ يا كود دامي( كامالً

20

قيم گذاري نهال

ايد دو بداقل حد الزامي مي باشد و اين قيم نصب قيم براي نگهداري نهال و جلوگيري ازخم شدن در مقابل با

رد نهال وا بي بهسال در كنار نهال حفظ شود. اتصال قيم به نهال توسط نوار پهن و نرم صورت مي گيرد تا آسي

، رختاندنشود، همچنين براي جلوگيري از خسارت جوندگان، آفتاب سوختگي و ... با پوششي مانند شاخه

صور مي كنند.نهال تازه كاشته شده را مح

عمليات داشت

آبياري

ه هواي ه نحوي كبند ببعد از كاشت بالفاصله آبياري سنگيني انجام ميگردد تا ريشه ها به خوبي به خاك اطراف بچس

بين خاك و ريشه خارج گردد.

د هنب نميدآماه پس از عمليات شخم كه در اوائل فروردين ماه صورت مي گيرد باغ انار را تا اواخر ارديبهشت

وادار يشتريتا بدين وسيله گلهاي باردهنده هرچه بيشتر روي درختان ظاهر و ريشه هاي جديد به فعاليت ب

، ب شوندآسير شوند. آبياري هاي نوبت اول و دوم بسيار اهميت داشته و بايستي سعي شود كه درختان كامالً

زمينهاي ي در. دور آبيارشديباي درخت مچون اين دو آب مهمترين و موثرترين آبياري از لحاظ تعدادميوه رو

ن غلب درختاااي يكبار و در زمينهاي سنگين هر ده روز يك بار انجام مي گيرد. نياز انار به آب از سبك هفته

خت ميوه گر دركمتر و مقاومت آن به كم آبي بيشتر از ساير درختان ميوه است، ولي آبياري نامنظم بخصوص ا

ت. شود. روشهاي مختلف آبياري در باغهاي انار به شرح زير اسيدن ميوه ميداشته باشد اغلب سبب ترك

21

آبياري كرتي -1

باغ مام سطحتآب درون كرتهايي كه درختان در آنها كشت گرديده اند جريان مي يابد و قديمي، در اين روش

اكهايكمتر از خپوشاند طول كرتها بسته به جنس خاك متفاوت است. در خاكهاي سبك طول كرتها را مي

ش ين رواسنگين است. مصرف زياد آب، رشد علفهاي هرز و تماس مستقيم طوقه درخت با آب از معايب مهم

شوند.آبياري است كه اكثر باغهاي انار به اين روش آبياري مي

روش آبياري جوي و پشته -2

وش راين اري زياد است.، ولي بازهم مصرف آب آبيمصرف آب كمتر از روش كرتي استگرچه دراين روش

ست كه ديفي اردوم بصورت ه قيدر طريق اول بصورت غالم گردشي و در طرانجام مي گيرد. آبياري به دو طريقه

بكارگيري يكي از اين دو طريق بسته به مساحت باغ ميباشد.

بياري آو وسيع گردد ولي در باغهاي بزرگ در باغهاي كوچك آبياري جوي پشته به طريق غالم گردشي اجرا مي

جوي پشته به طريق رديفي انجام مي شود.

روش آبياري تحت فشار -3

اري اي يا بابلر( ضمن صرفه جوئي در مصرف آب و نيروي انساني جهت آبي)قطره در روش آبياري تحت فشار

شود.از رشد بي رويه علف هاي هرز نيز جلوگيري مي

آبياري سفالي -4

ز آبياري روش غرقابي و يا بسيار كمتر ا 1/0حدود ،اري سفالي زير زمينيميزان آب مصرفي در روش آبي

اي مي باشد .قطره

22

عمليات شخم

سط مفيد عمق متو وده وباغ انار همه ساله احتياج به شخم دارد و زمان مناسب آن از اواخر پاييز تا اوايل بهار ب

زنند و در ها را با بيل شخم ميو داخل جوي سانتي متر است. در سطوح كوچك فاصله بين درختان 25-40آن

رز و هفهاي سطوح بزرگتر و مكانيزه از تراكتورهاي كوچك باغي)براي صرفه جويي درهزينه كارگر و دفع عل

گردد.غيره( استفاده مي

تغذیه

كه در د ي باشمروش علمي و صحيح درتعيين نياز كودي درختان انار، با استفاده از نتايج تجزيه خاك و برگ

صورت نبود امكانات تجزيه خاك و برگ توصيه عمومي به شرح ذيل براي باغات انار مي باشد:

الف( عناصر غذايي پرمصرف

يرمستقيمغيم و ازت ، فسفر ، پتاسيم ، منيزيم و عناصر ميان مصرف مانند كلسيم و گرگرد داراي اثرات مستق

ين عناصراتقيم ت ، توليد ميوه و ... همگي تحت تاثير مسدرافزايش عملكرد انار هستند . رشد رويشي ، طراو

برگ نيزيم درم و مقرار دارند. با مصرف متعادل و بهينه اين عناصر در باغهاي انار ، غلظت ازت ، فسفر پتاسي

انار افزايش مي يابد

توصيه كود اوره

توصيه كود اوره براساس درصد نيتروژن كل خاک

(1كيلوگرم در هكتار ()اوره ) درصد نيتروژن كل

400-450 45/0كمتر از

60/0-46/0 400-350

23

0/1-6/0 350-250

< 250 0/1بيشتر از

دهد بواگر براي تامين نيتروژن مورد نياز ازكود سولفات آمونيوم استفاده شود ، مناسبتر خوا (1)

رف ود مصشي كودهاي ازتي اضافه مبه ازاء افزايش شوري آب آبياري و يا خاك زير كشت ، به مقدار مصرف

ت رغوبي( مواد آلي به صورت ساالنه يكي از مهمترين عوامل در توليد باال و مصحيح )جايگذاري عمقي

در باغهاي انار به حساب مي آيد. محصول انار

فسفاتهتوصيه كود

يري جلوگور سطحي مواد آلي عالوه بر تامين عناصر غذايي، به علت بهبود ساختمان خاك سطحي، كاهش تبخي

ثبت و مابطه راز تمركز نمك در سطح خاك، در افزايش عملكرد و بهبود كيفيت ميوه انار موثر است. بعالوه

ال در ول بامعني داري بين ميزان مواد آلي و فسفر قابل جذب در خاك وجود دارد و وجود ميزان فسفر محل

فر در رف فستوصيه عمومي مص مي و مواد آلي است.خاكهاي مناطق اناركاري نشان دهنده مصرف باالي كود دا

است . زيرباغهاي انار برحسب ميزان فسفر قابل جذب در خاك براساس جدول

توصيه كود فسفاته براساس ميزان فسفر قابل جذب خاک

فسفات آمونيوم) كيلوگرم در هكتار( فسفر قابل جذب)ميليگرم در كيلوگرم(

100-150 5كمتر از

10-5 100-75

15-10 75-50

24

صفر 15بيشتر از

درصد اين مقادير به صورت توصيه هاي عمومي مصرف كود هستند و ميزان آنها براساس نوع بافت خاك،

، قابل تغيير است. pHكربن آلي در خاك و

پتاستوصيه كود

ان معتقدا محققدارد امخاكهايي كه باغ انار در آنها احداث شده است، به ميزان كافي پتاسيم وجود اغلبدر

ر از ك)كمتهستند كه در صورت سبك بودن خاك و كاهش ماده آلي و همچنين پايين بودن غلظت پتاسيم در خا

ر ه ازاء هگرم بميليگرم در كيلوگرم( مي توان نسبت به مصرف سولفات پتاسيم به ميزان نيم الي يك كيلو 250

ه را همرا تاسيمييك سوم كود نيتروژني وتمام كود فسفاته و پدرخت بارده اقدام كرد. به طور عمومي مي توان

، گلبرگها كامل با كود دامي، حداكثر يك ماه قبل از تورم جوانه ها مصرف كرد. يك سوم نيتروژن پس از ريزش

يمه نتوان در و يك سوم نيتروژن باقيمانده به فاصله دو ماه پس از تقسيط دوم مصرف شود. كودها را مي

يه انداز تاج درخت به صورت چالكود و يا كانالكود استفاده كرد. خارجي سا

حدمطلوب غلظت عناصر غذایي در خاک باغهاي زیر كشت انار

(Ec) هدایت الكتریكي

)دسي زيمنس بر متر(

(Oc)كربن آلي

)درصد (

فسفر قابل

جذب

P(ava.)

پتاسيم قابل جذب

k(ava.)

منيزیم قابل جذب

Mg(ava.)

ذبگوگرد قابل ج2

4so.)ava(

2> 0/1< 15-10 250-200 600-500 >15

آهن قابل جذب

Fe (ava.)

منگنز قابل جذب

Mn (ava.)

روي قابل

جذب

Zn (ava.)

مس قابل جذب

Cu(ava.)

بور قابل جذب

B(ava.)

بافت خاک

لوم 00/1 00/1 5/1 0/5-0/3 0/4 -0/6

25

عناصر غذایي كم مصرف ج(

ركيدگي تي از ات مثبت عناصر غذايي كم مصرف)ريزمغذي( در افزايش عملكرد و ارتقاء كيفيت انار)جلوگيراثر

ه آلي و ن مادپوسته خارجي انار( به اثبات رسيده است. مطالعات نشان مي دهند كه رابطه نزديكي بين ميزا

د آلي، نار كواگذشته، باغداران غلظت عناصر كم مصرف)ريزمغذيها( در خاك باغهاي انار وجود دارد. ولي در

صرف حيح)مكودهاي نيتروژني و كودهاي فسفاتي را براي تغذيه درختان انار، آن هم عمدتاً به روش غيرص

چناچه طور مثال بهت. پابيل( استفاده مي كردند و بنابراين تامين عناصر غذايي كم مصرف به ميزان كافي نبوده اس

ا بيش از نيمي از باغها بميلي گرم در كيلوگرم در نظر بگيريم ، 5ار استان قم را حد بحراني آهن در خاك باغهاي ان

ه اند،از سوي ديگر چون غالب باغهاي انار در مناطق گرم و خشك احداث شد كمبود آهن روبرو هستند.

درختان زم نيامصرف ماده آلي به علت گرماي زياد و رطوبت كم و تجزيه سريع، نمي تواند به طور عمومي تما

انار به عناصر كم مصرف را تامين كند.

نگنز را مهن و مطالعات نشان ميدهد كه كشت يونجه در بين رديفهاي درختان انار، به طور معني داري غلظت آ

ت كه از كر اسذدر برگهاي انار افزايش مي دهد و در تامين اين عناصر براي درخت موثر بوده است. الزم به

د. براي دارن اسيت انار به عناصر ريزمغذي درختان انار در كالس با حساسيت متوسط قرارنظر درجه بندي حس

.دستيابي به حد مطلوب عناصر غذايي براي باغهاي انار، توصيه عمومي زير قابل اجرا مي باشد

مصرف خاكي عناصر ریزمغذي براي باغهاي انار

كود عنصر غذایي به ازاء هر درخت بارده

كبار (سال ی 4) هر

گرم500-1000 سولفات آهن آهن

گرم 150-250 سولفات منگنز منگنز

گرم 500-1000 سولفات روي روي

26

گرم 150-200 سولفات مس مس

ي كود دام صلي وكودهاي محتوي عناصر ريزمغذي، بهتر است در پاييز و يا زمستان همراه با كودهاي شيميايي ا

قرار الكودچدر نيمه خارجي سايه انداز درخت در عمق ريشه هاي فعال در زيرخاك به صورت كانالكود و يا

لظت غان با فوق نيست، بلكه مي توگيرند. در روش محلول پاشي، نيازي به مصرف مقادير ذكر شده در جدول

نشد مي د برطرفدر هزار پس از ريزش كامل گلبرگها، محلول پاشي را انجام داد و چنانچه عالئم كمبو 5تا 2

م رخت انجادروز محلول پاشي را تكرار كرد. توصيه مي شود كه ابتدا محلول پاشي بر روي يك 30توان هر

شي در الئم سوختگي بر روي برگ وميوه مشاهده نشد ، محلول پاساعت ع 72شود و چنانچه پس از گذشت

سطح وسيع انجام گيرد.

رين ا بهترمحققين براي تشخيص وضعيت تغذيه اي درباغهاي ميوه و ازجمله در باغهاي انار ، تجزيه برگ

ك از نوم هفت رگيا به نظر برخي از محققين ب و روش مي دانند .به عقيده آنان مناسبترين نمونه ، برگ هشتم

شاخه بوده و بهترين زمان براي تهيه نمونه برگ ، ارديبهشت ماه است.

هرس

انجام هرس هرس مناسب در كيفيت و كميت محصول و همچنين باردهي زودتر درختان جوان موثر است .

، كمك به درختان به منظور توليد و حفظ شاخه هاي ميوه دهنده ، افزايش نفوذ نور خورشيد به مركز درخت

توازن بين تاج و ريشه درخت ، حذف شاخه رشد گياه وتوليد ميوه با توجه به فواصل و فضاي درخت ، ايجاد

حال حاضر روش قالب پرورش و تربيت درختان انار روش در هاي پاييني در تماس باخاك انجام مي شود .

سيون و استفاده از ماشين آالت مي شود ، چندتنه اي است كه منجر به انبوهي باغ و عدم امكان توسعه مكانيزا

27

تنه ( و حذف نركها و 2-3بنابراين هرس شاخه هاي پاييني ، شاخه هاي اضافي و محدود كردن تعداد تنه ها )

، شناخت ن اناردر هرس درختا بنابراین. پاجوشها در طول فصل داشت جزء اهداف اصلي اين فعاليت مي باشد

گل ها روي شاخه هاي يك ساله و شاخه هاي چند ساله جوانه ي گل ميباشد شاخه هاي بارده و محل ظهور

در هنگام هرس درختان انار .موسوم به اسپور، تشكيل مي شوند كه سه يا چهار سال متوالي گل توليد ميكنند

حفظ اسپورها و . بايد دقت نمود تا شاخه هاي بارده به طور نرمال در سطح جانبي تاج درخت توزيع شود

خه هاي سال جاري به منظور باروري درخت در سال آينده بسيار مهم است. پاجوشها، ريشه جوشها وتنه شا

نمايند و در صورت عدم حذف آنها از كميت و كيفيت محصول جوشها در جذب مواد غذايي با ميوه رقابت مي

.به شدت كاسته مي شود

وليد اوان تزيرا درخت انار پاچوشهاي فرارد، اري انارستان اهميت زيادي دهرس در تربيت درختان و نگهد

ايد هره اي عبينكه اميكند كه اگر هرس نشود، درختها و بوته هاي پرپشتهاي انبوهي باغ را فرا مي گيرد ، بدون

باغدار گردد.

دو گونه هرس درانار صورت ميگيرد:

هرس فرم -1

هرس باروري -2

)نونهال( هرس فرم

5ار تقريباً از با توجه به اينكه باردهي ان

سال 5سالگي شروع مي شود ، لذا بايد در

اول اقدام به هرس فرم آن نمود ، كه مراحل

28

آن به ترتيب زير است :

رس نوع هد. ر نمودر فروردين ماه پس از كاشت نهال، پس از جوانه زدن بايد اقدام به سربرداري انا سال اول:

ت ( راكم كاشد ) تم دارد و هر چه تعداد درخت در هكتار كمتر شوبا فاصله كاشت نهال ها در باغ ارتباط مستقي

ت . واهد يافاهش خكتعدادتنه ها از دو به سه افزايش مي يابد و با افزايش درختها در هر هكتار تعداد تنه ها

د.در هرس فرم ممكن است درخت داراي يك ،دو يا چند تنه داشته و به شكل جامي يا بادبزني باش

–نار اهرس فرم درخت انار عبارتند از : كاستن از هزينه توليد و كوتاه نگهداشتن درخت اهداف در

–محصول وكيفيت افزايش كميت -مكانيزاسيون در باغ ) استفاده از ماشين آالت ( و استقامت و پايايي درخت

ين سال ز هماس بايد افزايش راندمان . چون در سال اول بناي اصلي درخت تعيين ميگردد لذا انتخاب نوع هر

شروع شود.

دبزني بين فرم بامي شود. سانتي متري سربرداري 30و جامي درخت از ارتفاع يك تا چند تنه در فرم هاي

لي در يگردد. ويه نمباغداران انار معول نبوده و در شرايط آب و هوايي ايران به دليل عارضه آفتاب سوختگي توص

گيرند را ميفدر امتداد رديف پرورش داد و شاخه هاي عرضي كه پشته را شرايط خاص مي توان توان درخت را

رداري ري سربنهالها از ارتفاع يك مت ي كه درخت داراي فقط يك تنه است ) تاج آويزان(در فرم حذف نمود.

د.نمي گرد

يل فصل ر اواشود و ددر كليه فرمهاي هرس فقط به شاخه هاي انتخابي سال قبل اجازه رشد داده ميسال دوم:

اب شديد ليل تابش آفتبايدتوجه داشت كه در ماههاي خرداد، تير ومرداد به د گردد.شاخه هاي اضافي، هرس مي

وزاند.سا مي رهرس انجام نمي شود ، زيرا نهال ها جوان بوده وتابش شديد آفتاب تنه هاي جوان و شاخه ها

29

تكها و يابد. حذف شاخه هاي زايد روي دسه ادامه ميهاي باردهرس پاجوشها وتنه جوشها تا شاخه سال سوم:

وي رهاي جلوگيري از رشد اضافي به منظور تقويت شاخه ها ودستكهاي انتخاب شده الزامي است. حذف تيغ

ا ين تيغ هاي دهد . و مو امكان كار در آينده به باغبان كندشاخه هاي انتخاب شده به تميز بودن درخت كمك مي

يگردد.موصيه تده و فقط كافي است براي يك بار قطع شوند لذا تا پايان هرس فرم حذف آنها هميشه مزاحم بو

30

ها جوشها و نركها، پاجوشها، تنهمراقبت از شاخه ها و دستكهاي بارده و حذف شاخه سال چهارم و پنجم:

هاي اضافياخهلذا ش ضروري است. با توجه به اينكه از سال چهارم و پنجم بايد ارتفاع درخت نيز كنترل شود

رخت گردند، ولي بايد توجه داشت كه درفرم هاي مذكور از خالي كردن تاج دو داراي رشد عمودي حذف مي

ها در شود. دستكهاي بارده بر روي تنهاين عمل باعث افزايش خسارت آفتاب سوختگي مي ااجتناب گردد زير

زه داد احم ديگري نباشد. در هرس بايد اجاتكها مزشوند به نحوي كه هيچ يك از دسجهات مختلف انتخاب مي

ه و ا رشد ميوه اين كه تنه درخت انار تيغ دار بوده و ببو با توجه ها در قسمت سايه تاج درخت رشد كنند.ميوه

ه لصلذا بايد فا از كيفيت انار بكاهند ، وزش بايد تيغها با صدمه مكانيكي سنگين شدن آنها ممكن است هنگام

ام مي م به اتمرس فرناسب در نظر گرفته شود تا پايان سال پنجم درخت فرم اصلي خود را پيدا نموده و هدستكها م

رسد.

يردههرس با

( هرس خشك، ب( هرس سبزالفگردد : ي به دو بخش تقسيم ميدههرس بار

از بلهرس خشك در اواخر زمان خواب درختان انار يعني ماههاي بهمن و اسفند و قهرس خشك: الف(

هاي اضافي، خشك و سرمازده مي باشد.گيرد كه شامل حذف شاخهبيدارشدن درختان انجام مي

در تمامي ماههاي رشد درخت، جز زماني كه شدت تابش آفتاب شديد است هرس سبز تقريباًهرس سبز:

اكثر اين موارد باشد.هاي مزاحم، نركها و پاجوشها ميگيرد و شامل حذف شاخه)خرداد ، تير و مرداد( انجام مي

در ماههاي ارديبهشت و خرداد به راحتي حتي بدون اره و قيچي قابل حذف مي باشند ولي بايد دقت نمود

تاكنون آنها باعث صدمه به پوست درخت نشود . در اين ماهها رشد سرشاخه هاي جوان صورت مي گيرد، كه

حذف پاجوشها و اهميت خاصي برخوردار است. جايگاه توليد محصول در سال بعد است و به اين دليل از

31

افزايش وزن ميوه هتنرك ها در ماههاي شهريور و اوايل مهر نيز به دليل رقابت با ميوه در جذب مواد غذايي، ج

درصورتيكه هرس به درستي و با دقت انجام گيرد و حتي در درختان جوان نيز هميت زيادي دارد.در سال جاري ا

با كيفيت باال توليدنمود . مي توان ميوه هايي

ك يا چنديب كه براي جوان كردن درختان انار مي توان طي يك دوره سه يا چهار ساله اقدام نمود. بدين ترتي

پاجوش را حفظ نموده و به تدريج آنها را جايگزين تنه هاي پير و مريض نمود.

هاي هرزها و علفيآفات، بيمار

آفات الف(

ceratonia Spectrobates (myelois) كرم گلوگاه انار

كرم گلوگاه انار مهمترين عامل كاهش كمي و كيفي محصول انار در كل مناطق انار خيز كشور مي باشد. اين

كند. كرم گلوگاه انار با تغذيه از بافت درون آفت چند ميزبانه است و عالوه بر انار به پسته و انجير نيزحمله مي

ورود قارچها و باكتريها بداخل ميوه مهيا نموده و در نهايت گنديدگي ميوه را بدنبال خواهد ها راه را براي ميوه

باشد. تخم حشره، بيضوي و كمي كشيده و در ابتدا حشره كامل، پروانه كوچكي به رنگ خاكستري مي داشت.

گتر شده و در نهايت به رنهاي مثلثي بوده با نزديك شدن به مرحله تفريخ، كمبا برجستگي هبه رنگ قرمز همرا

ميليمتر كه در پشت بدن الرو 21آيد. الرو حشره در حالت رشد كامل به طول رنگ سفيد متمايل به زرد در مي

شود. الرو داراي سه جفت پا در حلقه هاي سينه و پنج جفت پا در حلقه هاي شكمي رنگي ديده ميموهاي كم

ميليمتر هستند. زمستان گذراني آفت به 3و عرض حدود 9شفيره ها به رنگ قهوه اي و طول حدود .است

صورت سنين مختلف الروي به ويژه سنين آخر، در تاج و داخل ميوه انارهاي باقيمانده در روي درخت، كف

باشد. در فروردين ماه بسته به شرايط حرارت و باغ و يا انارهاي انبار شده و به ندرت در زيردرختان انار مي

32

يره ها تشكيل و در اوايل ارديبهشت ماه كه مقارن با آغاز ظهور گل هاي انار است، پروانه هاي رطوبت هوا شف

الروها پس از پايان دوره الروي خود را به تاج انار رسانده و در آنجا به شفيره تبديل و شوند.آفت ظاهر مي

تخمهاي خود را درون تاج انار بر گردد. پروانه ها بعد از جفتگيري سپس بشكل پروانه از تاج انار خارج مي

روي قسمتهاي مختلف از جمله پرچم و مادگي گل و ديواره تاج مي چسبانند. الروها در پي تغذيه از گلوگاه

گردند و در داخل پيه انار ) بافت سلولزي( شروع به پيشروي انار داالنهايي ايجاد نموده و وارد ميوه انار مي

نسل دارد. 3-4كنند. اين حشره درسال مي

شرح زيرند:روند بهكار ميهايي كه براي كنترل اين آفت بهروش: آفت كنترل

: زراعي –مكانيكي (الف

سل اول روع فعاليت نجمع آوري و پاك سازي و معدوم نمودن ميوه هاي آلوده انار از اوايل تابستان ) ش -1

روز يكبار. 15آفت ( تا پايان فصل برداشت هر

درصورت مختلط بودن باغ كليه ،آنجائي كه اين آفت عالوه بر انار به انجير و گردو نيز خسارت مي زنداز -2

ميوه هاي آلوده محصوالت فوق نيز بايد جمع آوري و معدوم گردد.

33

ود ميوه همچنين ممانعت از وراي آلوده واصالح و جوان كردن باغات رها شده و قديمي. جمع آوري اناره -3

وي در ر جمع آوري و سوزاندن ميوه هاي آلوده به آفت وترك خورده ه به باغ ضروري مي باشد.هاي آلود

ي تقويت مبارزه روز تا پايان فصل برا 15درخت و زيرآن از اوايل تابستان ) تيرماه( به فاصله هر هفته تا

بيولوژيك.

هميت ويژه اي ان از اهاي كارشناس رعايت كليه اصول باغباني از جمله هرس، تغذيه و آبياري مطابق توصيه-4

باشد. برخوردار مي

هاي انار در خرداد ماه )زمان دقيق عمليات در مناطق مختلف، حدود حذف پرچم ميوه روش پرچم زدایي: -5

هفته پس از ظهور اولين گل انار كه در اين زمان پرچم 6تا 5هفته پس از اوج گلدهي درختان انار و يا 3تا 2

جهت پاكسازي پرچمها بدين منظور امروز دستگاهي باشد(. لهاي انار خشكيده شده است، ميهاي اكثر گ

ساخته شده كه به صورت چرخشي باعث حذف پرچمها مي شود.

.با ابزار مختلف از قبيل توري هاي پارچه اي ميوه هاي انار پوشش گذاري -6

34

كنترل شيميایيب(

ن با كائولي ربراي اين منظو. شوداستفاده مي كائولين فرآوري شده محلول پاشي درختان بادر اين روش از

شود.مصرف مي درصد در چهار مرحله شامل اواسط ماه هاي خرداد، تير، مرداد و شهريور 5غلظت

كنترل بيولوژیكج(

ما در اين مورد در كشور از دشمنان طبيعي آفت براي كنترل آن استفاده مي شود. كنترل بيولوژيك در روش

فعال از زنبوري به نام زنبور تريكوگراما استفاده مي شود.

دستورالعمل رهاسازي زنبور تریكوگراما در باغات انار:

روز بسته به شرايط اعالم شده در نظر 6-10فاصله رهاسازي -2

گرفته شود.

ل و هر نوبت بسته به گرم در طول فصل، كه البته مقدار مصرف در هر نس 60مقدار مصرف در هكتار -3

و با درنظر گرفتن جهات و شرايط حاكم بر باغات انار به شرح زير اعالم شده است: بوده شرايط متفاوت

گرمي.تريكوكارت يك صد ميلي 500گرم در هر هكتار معادل 5نوبت هاي اول و دوم هر كدام به مقدار -

گرمي.تريكوكارت يك صد ميلي 400ر هكتار معادل گرم در ه 4نوبت سوم تا هفتم هر كدام به مقدار -

- گرمي. تريكوكارت يك صدميلي 600گرم در هكتار معادل 6نوبت هشتم تا دوازدهم هر كدام به مقدار -

نوبت دوازدهم را در ارقام زودرس انار مي توان حذف كرد.

35

.حفظ رطوبت باغ در هر نوبت رهاسازي ضروري است -

Tenuipalpus punicae P& B اناركنه پاكوتاه

اين كنه از آفات خطرناك درخت انار بوده كه در اثر تغذيه

از شيره برگها باعث تغيير رنگ و خشك شدن برگها و در

هاي آلوده نهايت ضعف درخت و خشكيدگي سرشاخه

گردد و درصورت تغذيه از ميوه باعث كوچك ماندن مي

شود .تركيدگي انار مي ميوه و بد شكل شدن و در نهايت

ماه بصورت كنه هاي ماده بالغ در زير شكافها و زيرپوست درختان انار 6زمستان گذراني بطور متوسط بمدت

باشد. فعاليت كنه در بهار سال بعد زماني كه متوسط و همچنين روي علفهاي هرز پاي درختان و پاجوشها مي

رسد آغاز مي شود. ماده ها تخمهاي خود را بصورت انفرادي درجه سانتي گراد مي 13درجه حرارت محيط به

. مرحله خسارتزاي كنه در امتداد كناره رگبرگها و روي شاخه ها در محل اتصال دمبرگ به شاخه قرار مي دهند

. عالوه بر اين كنه، دو گونه نسل در سال دارد 8باشد.اين آفت بطور متوسط پوره و كنه بالغ مي ،بصورت الرو

Eriophyes granatiاي انار كنه برگ لولهو Eutetranychus orientalis (Kleinكنه )ر شامل ديگ

(Eripohydae) .بر روي انار مشاهده شده است

36

: روشهاي كنترل

نار بصورت توام با درختان ديگر. خودداري از كاشت درختان ا -1

.انجام بموقع عمليات دفع علفهاي هرز باغات -2

نه و هرس پاجوشها در فصل استراحت گياه. شخم زمستا -3

ي كنه ها براي از مدفون ساختن ن تغذيه مناسب و تامين مواد معدني گياهخاك دادن پاي دختان ضم -4

ن.زمستان گذرا

رس شاخه هاي شديداً آلوده در فصل رشد.ه -5

. اشدبضروري نمي اتهرگونه سموم شيميايي در باغشود كه در كنترل اين آفت استفاده از اضافه مي

Aphis punicae شته سبز انار

ها و گلهاي قرمز درختان مورد ها، سطح زيرين برگها، جوانهتمام سرشاخه

ضمن تغذيه از شيره گياه ترشحات آفت گيرد و حمله اين آفت قرار مي

ها و ريزش باعث عدم رشد سرشاخه كند كهميچسبنده اي نيز توليد

گلها و ميوه هاي جوان مي شود. اغلب

برد. سر ميهاين آفت زمستان را بصورت تخم در روي سرشاخه هاي انار ب

يچ وجه سمپاشي جهت كنترل اين آفت توصيه هبراي حفظ تعادل طبيعي در باغات انار بهروشهاي كنترل آفت:

نمي شود و بايد اقدامات زراعي مناسب به شرح ذيل انجام گيرد:

كشت درختان انار با درختان ميوه ديگر خودداري شود . از -1

فواصل درختان رعايت گردد و ازكشت متراكم خودداري شود. -2

37

بهار خودداري گردد. از آبياري بيش از حد درختان در -3

Chrysobothris parvipunctata سوسك چوبخوار انار

يكي از آفات مهم و خطرناك درختان انار مي

موجب ضعف و خشكيدگي تنه و باشد كه

اين آفت هاي درختان انار مي گردد.شاخه

صورت پيش شفيره، در داخل هزمستان را ب

كند. سوسكها در بهار روي چوب سپري مي

درختان ضعيف تخم ريزي كرده و الروهاي تفريخ شده با تغذيه از ناحيه كامبيوم )حد فاصل بين پوست و

-هاي درختان ميشكيدگي تنه و شاخهل در جريان شيره نباتي و در نتيجه خچوب ( باعث قطع آوندها و اختال

شوند. حشرات كامل از طريق تغذيه از پوست نرم و دم ميوه باعث ريزش شديد ميوه ها در اوايل فصل مي

گيرد. اين آفت در سال يك نسل دارد . ولي خسارت عمده توسط الروها صورت مي ،گردند

روشهاي كنترل

و سوزاندن اندامهاي آلوده در پاييز. قطع -1

استفاده از فرمول كودي مناسب جهت تقويت درختان. -2

تنظيم دور آبياري و جلوگيري از تنش آبي. -3

. رعايت اصول بهداشتي و باغباني-4

38

Polyphylla olivieri كرم سفيد ریشه

كرم سفيد ريشه آفات مهم ريشه درختان ميوه از

اين آفت عالوه بر انار ريشه درختان جمله انار است.

سيب، گالبي، گوجه، گيالس، پسته و درختان غير

مثمري نظير نارون، تبريزي و گياهان زراعي مثل

سيب زميني، خيار، بادمجان و... را مورد حمله قرار

ف ميدهد.الروهاي كرم سفيد ريشه با تغذيه از ريشه درختان انار موجب خشك شدن درختان جوان و ضع

ميليمتر به رنگ قهواي 25-40درختان مسن ميشوند. حشره كامل اين الرو سوسكي است نسبتا بزرك به طول

سال 3اين حشره طول يك نسل را در كه با توده اي از پولكهاي سفيد صدفي رنگ روي آنرا پوشانده است.

سال بگذراند. زمستان را به تواند يك نسل را در طي دو اي و خاك ميكند. در شريط مساعد تغذيهطي مي

برد و در بهار سال سوم قبل از آنكه وارد مرحله شفيرگي شود يك محفظه گلي براي صورت الرو به سر مي

شود(. دوره شود )در برخي موارد خانه شفيرگي ساخته نميكند و در آنجا تبديل به شفيره ميخود درست مي

دهه سوم خردادماه تا دهه سوم مردادماه بسته به شرايط باشد.حشرات كامل ازروز مي 24تا 17شفيرگي

راي خروج در خاك گردند. اوج خروج معموالً در تيرماه است. حشرات كامل بمحيطي منطقه ظاهر مي

هاي نمايند. تمام فعاليتشوند. سپس از برگ درختان مثمر و غيرمثمر تغذيه ميسوراخهايي ايجاد و خارج مي

گيرد.يري و تخمريزي در غروب و اوايل شب انجام ميگحياتي، تغذيه، جفت

39

بيماریهاي انار

.Meloidogyne spp اي شدن ریشه درختان انارغده

ورت صهو ب در اراضي ماسه اي و بسيار سبك بوده باغات احداث شدهخسارت بيشتر متوجه باغات جوان و يا

ها و خشك شدن لخت شدن سرشاخه ،، ريزش برگهاي فوقاني، زردي برگهاف رشد، ضعف عموميتوق

دريجيتم با پوسيدگي عمومي ريشه ظاهر شده و موجبات زوال و يا مرگ أتدريجي آنها، غده اي شدن تو

درختان را فراهم مي كند .

داخل و شدههاي نماتد تفريخ شده و الرو سن دوم از آنها خارج ر شرايط مناسب رطوبت و حرارت تخمد

از يه بيشاين الروها مي توانند به حالت كمون بدون تغذ ،عدم دسترسي به ميزبان. درصورت خاك مي شود

وده و بهبتدها زاي نما. الرو سن دوم در واقع مرحله عفونتت زنده در داخل خاك دوام بياورنديكسال به صور

ك خود رازي تحر، پس از تغذيه و پوست انداي گياه ميزبان به داخل آنها نفوذمحض برخورد با ريشه هاي فرع

يشه خارج و رسن الروي ديگر بالــــغ مي شوند . آنگاه از 2از دست داده متورم شده و پس از گذرانيدن

ه بقدام اجهت جفت گيري در داخل خاك اطراف ريشه به فعاليت پرداخته نماتدهاي ماده پس از جفت گيري

تخم ريزي مي كنند . در سال سه نسل دارد .

روشهاي كنترل

استفاده از ارقام مقاوم يا متحمل نسبت به انگل -1

.قع هرس نهال يا قلمه آلوده نباشدخاك محل كشت درختان در مو -2

نهالها سالم و عاري از نماتد باشند. ،ستفاده از نهال يا قلمه ريشه داردرصورت ا -3

40

ي مولد غده باشد .آب مورد استفاده باغات جديد عاري از الرو سن دوم و تخم نماتدها -4

در دوره استقرار درختان از كشت گياهان ميزبان نماتد در اطراف درختان اجتناب شود. -5

با علفهاي هرز باغات در دوره استقرار كه بسياري از آنها ميزبان نماتدهاي مولد غده ريشه هستند شديداً -6

مبارزه شود .

تان هرس شده وتوسعه ريشه هاي عميق تر تسهيل شود.ريشه هاي سطحي درخ ،با شخم ساليانه باغات -7

. لي سبك وماسه اي بايد اجتناب كرداز كشت درختان اناردر خاكهاي خي -8

تا در هاي مولد غده ريشه حداقل سالي يكبار در پاييز در طي دوره استقرار كنترل شودجمعيت نماتد -9

ت كلي با آنها مبارزه شيميايي شود .صورت وجود آلودگي هاي قابل توجه قبل از ايجاد صدما

Phytophthora cactoromبيماري پوسيدگي طوقه درخت انار

شكاف خوردگي و سرانجام ريزش پوست در قسمتهاي حدود طوقه و ،ئم بيماري عبارت است از پوسيدگيعال

ممكن است در . ولي % محيط طوقه را آلوده مي نمايد50گاهي پوسيدگي درقسمت پوست اطراف طوقه تا

شرايط مناسب پوسيدگي به سرعت ظرف چند روز بطور عرضي سراسر محيط طوقه را گرفته و درخت سريع

. درصد محيط طوقه را فــرا گيرد( 80سبز خشك شود ) وقتي پوسيدگي حدود

بتي و اين گونه قادر است مدتهاي زيادي در بقاياي گياهي زنده بماند . در شرايط رطوچرخه بيماریزایي:

. وسپورهاي متحرك را آزاد مي سازندحرارتي مناسب اسپورهاي اين قارچ جوانه زده و زئ

41

: روشهاي كنترل

الف ( استفاده از ارقام مقاوم يا متحمل

. ن آب به طوقه درخت شودب ( اتخاذ روشي از آبياري و يا كاشت كه مانع از رسيد

ده باشد .ش% طوقه آلوده 50ركيب بردو زمانيكه كمتر از ج ( استفاده از قارچكشهاي متاالكسيل و يا ت

علفهاي هرز

نطقه با منطقه مگونه ذكر مي كند ولي آنچه مسلم است علفهاي هرز يك 34تعداد علفهاي هرز باغهاي انار را

م.پردازيشرح روش كنترل اين گياه ميدليل اهميت گياه انگل سس فقط بهدر زير به ديگر تفاوت دارند

مناسب براي مبارزه با علفهاي هرز رنامه تنظيم شدهب -1

كندن علف هرز سس با دست و يا بيل -2

سوزاندن قطعات جدا شده سس. -3

بار در طول فصل رشد. 1-3چرانيدن گوسفند در باغات -4

ازي د آن پاكسز وجوبه هيچ وجه نبايد به سس اجازه به بذر رفتن را داد و بايد قبل از به بذر نشستن باغ ا -5

د. گرد

ند.قطع پاجوشها و هرس شاخه هاي نزديك به سطح زمين نيز امكان اتصال انگل را محدود مي كن -6

ش كعلف پس از استقرار سس روي درخت فقط امكان مبارزه مكانيكي وجود دارد و از پاشيدن هر گونه -7

روي درخت بايد جداً خودداري شود.

42

% 1حلول پاراكوات )گراماكسون( به ميزان م % و2علف كش هاي گليفوسيت )راندآپ( به ميزان محلول -8

ك يهرز براي مبارزه با علف هاي هرز در باغات توصيه مي شوند. پاراكوات براي كنترل سس و علف هاي

ب مورد سانتي متري مصرف مي شود كه مي توان بر حس 10ساله به صورت بعد از رويش و در مرحله حدود

ود.منبار سمپاشي 2-3نياز و در طول فصل

م از علف كش كيلوگر 15مي توان از يك علف كش پيش رويشي نيز استفاده نمود، به اين ترتيب كه با مقدار

مود. اين ندرصد( قبل از رويش علف هاي هرز در بهار ، در سطح باغ را سمپاشي 75كلر دميتيل ) دستان

علف كش همچنين از رويش سس نيز جلوگيري به عمل مي آورد.

رد.اشاره ك خارخسكو جاليز، خارشتررز باغهاي انار مي توان به علف هرز انگلي گلاز علفهاي ه

كنترل عوارض فيزیولوژیك

تركيدگي ميوه انار الف(

يد گرم واي شدشبانه روز، باده ، تغييرات درجه حرارت درنامنظم بودن دور آبياري، بارندگي بي موقع، رقم

دگي ر تركيدبافت و جنس خاك را از عوامل موثر و عناصر مانند برسوزان، هرس نامناسب، كمبود برخي از

بعضي رت آن درن خساانار دانسته اند، كه موارد فوق تقريباً در تمام مناطق اناركاري كشور وجود داشته و ميزا

% گزارش شده است.50از سالها روي بعضي از ارقام بيش از

كنترل تنش هاي محيطيب(

سرمازدگي

43

كه استهاي محيطي مهمي از جمله تنش سرمازدگي

سرمازدگي گذارند. در ميزان محصول انار تأثير مي

سرماي ديررس سال اشكال مختلفممكن است به

هاي روش و زمستانه رخ دهد. سرماي پاييزه ،بهاره

-و آبياري باراني و ايجاد دود با سوزاندن برگ هاي باغيپيشگيري از بروز سرما در باغ از قبيل استفاده بخاري

حساسيت انارهاي شيرين به سرما نسبت به انارهاي ترش بيشتر است. باشد. هاي خشك در باغ مفيد مي

سرماي دیررس بهاره : -1

زند. در چنين حالتي به دليل صدمه هاي جوان صدمه ميها و شاخهدر اين حالت سرماي زير صفر به جوانه

گردد. گاهي اوقات در هاي اوليه، انارهاي خرمني)ريز( جانشين انارهاي درشت و معمولي ميشكوفهديدن

ياه سس بهاره ديرر ارديبهشت ماه با وجودي كه انارها از گل درآمده و به اندازه گردو شده اند، در اثر سرماي

شده و از بين مي روند.

سرماي پایيزه : -2

نار به ترين سرما براي ميوه اصبح زود و توام با ريزش باران باشد، خطرناكسرماي پاييزه بخصوص اگر در

گردد، تا حدي كه ها وارد ميآيد و در اين حالت اكثر انارها تركيده و خسارت بسيار سنگيني به ميوهحساب مي

رف مص بلاگر شدت سرما به يخ زدن ميوه منجر شود بافت داخلي قسمت گوشتي ميوه يخ زده و ميوه غيرقا

گردد. مي

44

سرماي زمستانه : -3

پيشنهاد مي ارند،عوامل مديريتي در باغ نقش مهمتري را نسبت به رقم در جلوگيري از سرمازدگي درختان انار د

س از صول پشود موضوع تغذيه مناسب درختان انار ، قطع زودهنگام ، آبياري در پاييز ، برداشت سريع مح

د.رويجي به منظور كاهش خسارت سرمازدگي زمستانه مورد قرار گيرنرسيدن ميوه در برنامه هاي ت

فر برسد باعث خشكيدگي قسمتهاي هوايي صدرجه زير 12-15سرماي زمستانه چنانچه ناگهاني بوده و به

صورت درخت خواهد شد، به طوري كه برخي مواقع چاره اي جز به كف بر كردن درختان وجود ندارد. در

شوند. درصورتيكه ناچار شويم قسمت هوايي درخت را هاي درختان انار هم خشك ميهشدت بيشتر سرما ريش

كف بر نماييم نحوه احياء اينگونه باغ ها به شرح زير مي باشد:

.در سال اول به پاجوشها اجازه مي دهيم رشدو نمو كنند

ا تامه دهند، د ونمو خود اددهيم به رشدر سال دوم نيمي از پاجوشها را حذف كرده و به نيم ديگر اجازه مي

تعادل بين ريشه و قسمت هوايي گياه حفظ گردد.

گردند.هاي قوي را باقي گذاشته و بقيه را حذف ميعدد از شاخه 3در سال سوم يك و يا حداكثر

گيرد.ياري و تغذيه نيز انجام مير ساير عمليات باغي از قبيل وجين، آبهمراه با عمليات مذكو ضمناً

تاب سوختگي یا ) داغ زدگي(آف( 2

ارقام بسياري از انارهاي موجود نسبت به تابش مستقيم نور خورشيد حساس مي باشند. پوست ميوه انار در

برابر تابش شديد و مداوم نور آفتاب سوخته و حالت شادابي خود را از دست مي دهد. يكي از عوامل آفتاب

ين جهت تنظيم فواصل آبياري نسبت به احتياجات آبي درختان سوختگي، طوالني بودن دور آبياري است. به هم

45

انار و جلوگيري از تابش مستقيم آفتاب به ميوه، بخصوص در واريته هاي حساس، موثر است. انتخاب ارقام

مقاوم و پوست كلفت)كلفتي پوست مقاومت در مقابل تابش آفتاب را افزايش مي دهد(، رديف هاي كاشت در

م هرس مناسب مي تواند در جلوگيري از آفتاب سوختگي موثر باشد)كشت هاي شرقي، جهت مناسب و انجا

غربي آفتاب سوختگي بيشتري دارد( براي جلوگيري از عارضه آفتاب سوختگي بايد عمليات هرس سبز را از

به شود انجام داد. بايد دقت نمود كه درختان شديداً هرس نشده و ياتر مياواسط مرداد ماه كه هوا خنك

اصطالح زياد لخت و عريان نگردند. همچنين بايد در موقع احداث باغ فاصله درختان را طوري در نظر گرفت

اقليمي منطقه تطابق داشته باشد. كه با شرايط

مرحله محلول پاشي با كائولين فرآوري شده جهت كاهش خسارت عارضه آفتاب سوختگي ميوه انار، چهار

توصيه مي شود. هاي خرداد، تير، مرداد و شهريور به فواصل يك ماه ( در اواسط ماهwp ®)سپيدان

برداشت

از نظر زمان رسيدن و موقع برداشت ، ارقام انار را مي توان به سه گروه تقسيم كرد:

پوست شامل قند)مشكي( بردسكن، بريت شيراز، آقا محمدعلي، پوست سياه شيرين، :ارقام زودرس شيرین

.شيرين و آلك شيرين مي باشند، انارهاي مذكور تا اواسط شهريور مي رسند سفيد شيرين، ملس

.انارهاي تابستاني ترش و آلك ترش مي باشندل شام :ارقام زودرس ترش

ملس يزد، نادري بادرود، خزر بردسكن، اردستاني ،رباب ني ريز، شيشه كپ فردوس:ارقام انار دیررس شامل

لس ترش و پوست سفيد ترش مي باشند، كه بهترين و مرغوبترين واريته ها از مه والت، بجستان، قجاق قم، م

نظر نگهداري، بازارپسندي، طعم، تهيه آب، رب و كنسانتره انار محسوب مي شوند. به طور كلي زمان برداشت

% محصول توليدي انار در مهرماه صورت مي گيرد. 90متجاوز از

46

نحوه چيدن و جمع آوري محصول

مه ديده وا صدر را به محض رسيدن بايد چيد در غير اينصورت بيشتر ميوه هاي درشت در اثر سردي هميوه انا

بديده ه انار آيرا كو مي تركند. بايد دقت كرد كه انار حتي المقدور در مواقع بارندگي و يا شبنم چيده نشود ز

زودتر ترك خورده و در انبار مي گندد.

رفته و اخه را گشوه به قيچي باغباني استفاده كرد و يا با يك دست نقطه اتصال ميبراي چيدن انار، مي توان يا از

ه طرف بته و با دست ديگر ميوه را عكس جهتي كه روي شاخه قرار گرفته، چرخاند و يا ميوه را در دست گرف

ن ر اثر ايد يراچپ و راست چرخانده تا از شاخه جدا شود. هرگز نبايد ميوه را با كشيدن از شاخه جدا كرد ز

عمل اكثر شاخه هايي كه در سال بعد بايد ميوه توليدكنند، كنده مي شوند.

نگام د و در هار دابعد از جداشدن ميوه از شاخه بايد دم آنها را قطع كرده و به آرامي در جعبه هاي مخصوص قر

ليل ه و به دداشتت انباري نحمل نيز بايد دقت كرد كه به ميوه ها آسيبي نرسد زيرا ميوه هاي آسيب ديده خاصي

ست ضروري ا تهنك نفوذ عوامل بيماريزا از محل هاي آسيب ديده ، به زودي پوسيده و از بين مي روند. ذكر اين

وه چين ( اي شا، سرخ و بدون سوختگي ) انارهران با تجربه ابتدا انارهاي درشت، باغداكه در هنگام برداشت

ي هاي خرمنانار رهاي معمولي و رسمي ( و پس از دو هفته انارهاي ريز )سپس بعد از آن انارهاي متوسط ) انا

وم دسته د، انارهاي ه اول جهت حمل به بازار و صادرات( را برداشت مي كنند. در اين روش انارهاي دست

ه هاي آنرآوردجهت نگهداري در انبار و انارهاي دسته سوم جهت حمل به كارخانجات و استفاده براي توليد ف

ورد استفاده قرار مي گيرند.م

در سالهاي اخير همزمان با افزايش ميزان صادرات و لزوم حفظ كيفيت ميوه تازه ، استفاده از ميوه چين دستي و

گذاشتن ميوه در يك يا حداكثر دو رديف درون جعبه چوبي يا ترجيحاً سبدهاي پالستيكي مرسوم شده است.

47

يكي از بهترين شيوه هاي گندزدايي انار كه در عين حال شستشو و ضدعفوني:پس از برداشت محصول

در اين مورد كيفيت محصول و رنگ پوست انار را بهتر حفظ مي نمايد ، استفاده از روش آبگرم درماني است .

. يكي ديگر از بررسي هاي انجام شود.استفاده ميثانيه 60درجه سانتي گراد به مدت 51دماي از آب گرم با

عمر افزايشبراي ( Prolongواكس جامد قابل حل در آب به نام پروالنگ)رتباط استفاده از نوعي شده دراين ا

انباري اين ميوه ميباشد.

پس از برداشتعمليات

بسته بنديبندي و الف( درجه

عات را ، ضايتوجه به مقررات بسته بندي و درجه بندي عالوه بر اينكه باعث جلب بهتر مصرف كننده ميگردد

ي مك رديفه اي يو يا جعبه ه ز به حداقل كاهش مي دهد بهترين روش براي بسته بندي انار استفاده از كارتنني

ند رديفهچيا وه ، كه شركتهاي صادراتي به اين امر توجه كرده وانارهاي خود را در كارتن هاي يك رديفباشد

به وال رفته وليد باكه در ايران هزينه هاي تاز يكديگر جدا شده اند قرار مي دهند..از آنجايي كه توسط شانـه

حفظ وضايعات از هر ابزاري براي جلوگيري از يبايستنيز افزايش يافتــه، تبع آن قيمت محصوالت كشاورزي

: ت ميوه ها به سه درجه تقسيم شوندبدين منظور مي بايس .كيفيت محصوالت استفاده نمود

خود به دو بخش براي مصرف داخلي وصادرات تقسيم مي ي درجه يك مخصوص تازه خوري كهميوه ها -1

شود كه توسط سبدهاي پالستيكي يا جعبه هاي چوبي به انبار و كارگاه حمل مي شوند.

نتقل مارخانه ها جه دو كه ميوه هاي ريز و سالم مي باشند كه با توري براي تهيه كنسانتره به كميوه هاي در -2

مي شوند .

48

ه كه تركيده مي باشند و براي تهيه رب به طريقه سنتي و يا صنعتي بكار ميروند.ميوه هاي درجه س -3

نگهداري ميوه

شرایط انبارداري ميوه انار

و يا مي كنند اتاق بصورت فله نگهداري در يك ، يادر گودالهائي در باغانار را "معموالكه در روش سنتي

شديد خوردگي كه درنهايت كليه اين اعمال باعث صدمه ندكنآويزان ميانارها بصورت خوشه اي از سقف اتاق

درصد برآورد شده است. 25گردد. ضايعات انار در اين مرحله بيش از به محصول وافت كيفي آن مي

متر مي كنند و كف آن را با پالستيك 2×10×1در اين روش در گوشه اي از باغ گودالهايي به اندازه هاي

سانتي متر مي پوشانند تا رطوبت به ميوه ها نرسد. انارهاي درشت 10اره به بلندي معمولي ، ماسه و يا خاك

را در وسط و انارهاي ريز را در پايين و باال مي چينند، در اين حالت ارتفاع توده انار حدود يك متر ميشود،

3 تا 2نارها را به مدت آنگاه روي انارهارا با شاخه هاي تازه درختان برگ پهن مي پوشانند و به اين ترتيب ا

. گذارندرها را به طرف پايين ميماه نگهداري مي كنند، ضمن اين كه سر انا

داراده از انبارهاي سقفاستفروش

ضدعفوني مي كنند و ، محوطه انبار را با سموم قارچ كش قبل از انباركردن بدين گونه است كهنحوه عمل

خاب مي كنند كه رطوبت آن انبارها را طوري انت ". معموالنبار نمي كنندده و ضرب ديده را ا، تركيانارهاي آلوده

درجه سانتيگراد 10بيش از در آن جريان داشته و درجه حرارت ، هواكم باشد، نور مستقيم به داخل آن نتابد

مدت نگهداري و كيفيت ميوه كاهش مي يابد. ،. هرچه اين شرايط كمتر فراهم باشدنباشد

49

درجه حرارت

يبراي نگهداري بمدت طوالني تر بايست. راد مي توان دو ماه نگهداري نموددرجه سانتي گ 5ميوه را در دماي

گراد باشد تا ميوه دچار سرمازدگي نشود. درجه سانتي 2/7دما

رطوبت نسبي

دادن آب از ت انار از جمله ميوه هايي است كه به از دس .درصد مي باشد 90 -95ميزان رطوبت نسبي مناسب

( بسيار حساس مي باشد. نگهداري ميوه در پوشش پالستيكي و استفاده از واكس مي پوست )چروك شدن

تواند چروكيدگي پوست را كاهش دهد بخصوص در شرايطي كه ميزان رطوبت نسبي پائين مي باشد.

بيماریهاي انباري انار

كه بيشتر به انارهائي كه در اثر كرم Penicilium sp , Aspergilus spقارچهاي بيماریهاي قارچي:

گلوگاه و يـا ضربه هاي مكانيكي صدمه ديده است حمله كرده و محصول را آلوده مي سازند.

در اثر اين عارضه حبه هاي انار از داخل نرم شده، سلولها از بين رفته و در بيماري نرمي داخل نسوج:

ضدعفوني كردن محصول با مواد قارچ ترشيده و بدمزه مي شود.قسمتهاي آلوده رنگ دانه سفيد و طعم آن

كش به نحو چشمگيري از صدمه این گونه قارچها جلوگيري كرده و ميوه ها پس از شستشو قابل مصرف

خواهند بود.

و بازاررساني حمل و نقل

ارزاني نسبي سوخت هزينه حمل كه به دليل .نه احداث راهها را باال برده استپراكندگي مناطق توليد، هزي

. بازاررساني مي قابل توجه رسيده است، اكنون به رقي از بهاي فروش را در برنمي گرفتزماني بخش مهم

50

بايستي با اصالح سياستگذاري و بهينه سازي ساختاري "ه ويژه براي صادرات حتمــــامحصوالت باغباني ب

-قل ريلي و هواپيما معموأل براي حمل انار استفاده نمياز حمل ون .حمل و نقل وانبارداري همراه باشددر زمينه

و جابجائي محصوالت كشاورزي از جمله انار فقط توسط كاميون بدون تجهيزات سردخانه اي صورت مي شود

افزايش ، ميزان ضايعات طبيعي تجهيزات سرمايشي و غير استاندارداز وسائط نقليه فاقد درصورت استفادهگيرد.

بسته بندي نامناسب و دوري مناطق توليد از مراكز مصرف ونگهداري نيز در اين ميان از عوامل د، اگرچهيابمي

شمار مي آيند.همهم ب

ميزان و ارزش صادرات

صادر ندي وببه مناطق ديگر كشور نيز ارسال ميگردد و ممكن است در مناطق ديگر بسته انار بارگيري شده

سكن، برد شيشه كپ فردوس، رباب ني ريز، نادري بادرود، خزر شود. آنچه مسلم است ارقام ملس ساوه،

ير به الهاي اخسر در اردستاني مه والت، بجستان و قجاق قم از بهترين ارقام صادراتي انار ايران مي باشند. انا

.صادر شده استبسياري از كشورهاي همسايه و نيز اروپا و غيره