вѣтъC W W W. S V E T. B GIS

SN

131

3 -

93

20

4,00

.

. 1/2014

„ “

135

74

èëè

òúðñåòå â ïî-äîáðèòå

êíèæàðíèöè!

àòåëèå êíèæàðíèöàêúùà çà ïòèöèÑîôèÿ, óë. „Ïðîô . Àñåí Çëàòàðîâ” 22

13

б р . 1 / 2 0 1 4

4

53

ÐÅËÈÃÈÈÒÅ Â ÁÚËÃÀÐÈß

Æàñìèíà ÄîíêîâàÂÅÐÎÈÇÏÎÂÅÄÀÍÈßÒÀ

 ÁÚËÃÀÐÈß

20

44

57

Àíäðåé ÐîìàíîâÑÂÅÒÖÈ ÁÅÇ ÎÐÅÎË

Äèìèòúð ÏîïìàðèíîâÖÚÐÊÎÂÍÀÒÀ ÊÐÈÇÀ ÊÀÒÎ

ÊÐÈÇÀ ÍÀ ÎÁÙÅÑÒÂÎÒÎ

62 Äàðèÿ Çàõàðèåâà

 ÑËÅÄÂÀÍÅ ÍÀ ÀÍÃÅËÀ

34

Ìèòð. Èëàðèîí ÀëôååâÁÚÄÅÙÅÒÎ

ÍÀ ÕÐÈÑÒÈßÍÑÒÂÎÒÎ Â ÅÂÐÎÏÀ

ÎÁÐÀÇÈ

Ìàðãàðèòà ÄðóìåâàÊÐÀËÈÖÀÒÀ ÍÀ ÒÐÀÃÅÄÈßÒÀ

Èç êíèãàòà ÍÅÑÂÅÒÈÒÅ ÑÂÅÒÖÈ

Ìàðãàðèòà ÄðóìåâàÎÒ ÄÂÅÒÅ ÑÒÐÀÍÈ ÍÀ ÓËÈÖÀÒÀ

22

ИЛИАНА АЛЕКСАНДРОВА

У В О Д Н И Д У М ИÃëàâåí ðåäàêòîðÈëèàíà Àëåêñàíäðîâà

Ðåäàêöèîííà êîëåãèÿ

Òîäîð Êè÷óêîâ

Àíäðåé Ðîìàíîâ

Ìàðèÿí Ñòîÿäèíîâ

Ïëàìåí Ñèâîâ

Äèçàéí è ïðåäïå÷àò

Ãåðãàíà Èêîíîìîâà

Ðàçïðîñòðàíåíèå

Èâàéëî Íåäêîâ

omophor.dealer@gmail.com

Àäðåñ íà ðåäàêöèÿòà

Ñîôèÿ 1330

óë. Ìëàäåæêà èñêðà 3

òåë./ôàêñ: (02) 987 1655

e-mail: svet@pravoslavie.bg

Ïå÷àò

Êëàñèê äèçàéí

 ñïèñàíèåòî

ñà èçïîëçâàíè ñíèìêè íà:Ïëàìåí ÑèâîâÌàðãàðèòà Äðóìåâà

Êîðèöà: Ïëàìåí Ñèâîâ

WWW.SVET.BG

Êðèçà èëè ñúä

Ïèòàø ìå, ÷îâå÷å Áîæèé, îòêúäå ïðî-èçõîæäà äíåøíàòà êðèçà è êàê äà ÿ òúëêóâàìå. Êîé ñúì àç, òà ïèòàø ìåí çà òàêàâà ãîëÿìà òàéíà?! Ñâ. Ãðèãîðèé Áîãîñëîâ å êàçàë: „Ãîâîðè, àêî ó òåá èìà íåùî, êîåòî äà ïðåâúçõîæäà ìúë-÷àíèåòî.“ È ìàêàð äà ïîñòàâÿì ìúë÷à-íèåòî ïî-ãîðå îò âñÿêà ðå÷, îò ëþáîâ êúì òåá ùå òè íàïèøà êàêâî ìèñëÿ ïî òîçè âúïðîñ. Äóìàòà „êðèçà“ (krisis) å ãðúöêà è îçíà÷àâà „ñúä“...

Òàêà çàïî÷âà åäíî îò ìèñèîíåðñêèòå ïèñìà íà ñâåòè Íèêîëàé Âåëèìèðîâè÷, ïîñâåòåíî íà êðèçàòà â ñúâðåìåííèÿ ñâÿò. Íàïèñàíî ïðåç 1929 ã., òî çâó-÷è êàòî ðàçñúæäåíèå îò äíåøíèÿ äåí. Ðàçñúæäåíèå, êîåòî ñâúðçâà ìèíàëè, ñúâðåìåííè è áúäåùè ñúáèòèÿ ñ îñ-

3

íîâíèÿ âúïðîñ çà ñìèñúëà íà ÷îâåøêî-

òî ñúùåñòâóâàíå è çà èçáîðà ìåæäó

äîáðî è çëî. Èçáîð, êîéòî ñúçíàòåëíî

èëè íå èçâúðøâàìå åæåäíåâíî, è êîé-

òî èìà íå ïðîñòî ìîðàëíà, à åêçèñ-

òåíöèàëíà ñòîéíîñò. Çàùîòî â íàé-

äúëáîêàòà ñè ñúùíîñò òîâà å èçáîð

ìåæäó æèâîòà è ñìúðòòà.

Èçìèíàëàòà ãîäèíà ïðîäúëæè òåìà-

òà çà ñâåòîâíàòà êðèçà â èêîíîìèêà-

òà è ïîëèòèêàòà è çà ïðîÿâëåíèÿòà

º â Áúëãàðèÿ. Îáùåñòâåíèòå ñúòðå-

ñåíèÿ ñÿêàø ñå ïðåíåñîõà â Öúðêâàòà

(èëè îáðàòíîòî – êàêòî ùå ïðî÷åòå-

òå â ñòàòèÿòà „Öúðêîâíàòà êðèçà

êàòî êðèçà íà îáùåñòâîòî“). Çà ñú-

æàëåíèå, ïîâåäåíèåòî íà öúðêîâíàòà

îáùíîñò â òåçè èçïèòàíèÿ ïî ìíîãî

íà÷èíè ïîâòîðè ìîäåëèòå çà „ñïðàâÿ-

íå“ íà ñâåòñêîòî îáùåñòâî. È òåõ-

íèòå íåóñïåõè.

Ïèñìîòî ïðîäúëæàâà: Ñâåòè àïîñ-

òîë Ïåòúð êàçâà: „Âðåìå å äà çàïî-

÷íå ñúäúò îò Áîæèÿ äîì (1 Ïåòð.

4:17).“ Çàìåíè äóìàòà „ñúä“ ñ „êðèçà“

è ÷åòè: „Âðåìå å äà çàïî÷íå êðèçàòà

îò Áîæèÿ äîì.“ Òàêà å, çàùîòî àêî çà

ñâåòñêîòî îáùåñòâî å î÷àêâàíî äà

èçãóáè ñúçíàíèåòî, ÷å å â ïîñòîÿí-

íà êðèçà, ÷å ÷îâåêúò å ïðåä ñúä, òî

çà öúðêîâíîòî îáùåñòâî òîâà å

íåäîïóñòèìî. Òàêîâà îòïàäàíå áè

ïðåâúðíàëî êðèçàòà â îêîí÷àòåëíà

êàòàñòðîôà. Àêî „ñîëòà íà çåìÿòà“

îáåçñîëåå, ñâåòúò å îáðå÷åí íà ðàç-âàëà – êàêòî ïðîñòî ïðåäóïðåæäàâà

åäíà îò åâàíãåëñêèòå ïðèò÷è.

 òîçè áðîé íà „Ñâåò“ ùå ïðî÷åòå-

òå ðàçñúæäåíèÿ çà âúçìîæíîñòèòå

è ñìèñúëà íà òîâà ñúâðåìåííèòå îá-

ùåñòâåíè îòíîøåíèÿ äà ñå ïîñòà-

âÿò íà îñíîâàòà íà õðèñòèÿíñêèòå

ïàðàäèãìè è çà ïðåäèìñòâàòà íà

òåçè âúçìîæíîñòè. Çà ìÿñòîòî íà

ðåëèãèîçíèÿ ïîäõîä êúì îáùåñòâåíî-

ïîëèòè÷åñêèòå ïðîöåñè è ñòàòèñòè-

êà çà ñúñòîÿíèåòî íà ðåëèãèîçíèòå

îáùíîñòè â Áúëãàðèÿ. Ùå ïðî÷åòåòå

è ñúâðåìåííè èñòîðèè çà îäóõîòâîðå-

íè ëè÷íîñòè, èçêóñòâî è êóëòóðà, ðî-

äåíè îò õðèñòèÿíñêèÿ äóõîâåí ìèðî-

ãëåä. È âúâ âñè÷êî òîâà – íàïîìíÿíå-

òî, ÷å êðèçàòà íå å ñëó÷àéíî ñúáèòèå,

òàêà, êàêòî ñâåòúò íå å ñëó÷àéíî

ÿâëåíèå. È ÷å èçõîäúò îò âñÿêà êðè-

çà – è â îòäåëíàòà ëè÷íîñò, è â îá-

ùåñòâîòî – ìèíàâà ïðåç îöåíêàòà íà

íàøèòå èçáîðè.

Äúëãî ëè ùå ïðîäúëæè êðèçàòà? Äîêà-

òî íå ñå ïðîìåíè äóõúò íà õîðàòà; äî-

êàòî ãîðäèòå âèíîâíèöè çà íåÿ íå ñå

ïðåêëîíÿò ïðåä Âñåìîãúùèÿ; äîêàòî

õîðàòà íå ñå äîñåòÿò äà ïðåâåäàò

íåðàçáèðàåìàòà äóìà „êðèçà“ íà ñâîÿ

åçèê è íå êàæàò ïîêàéíî: „Ñúä Áîæèé!“.

Êàçâàé è òè, îò÷å, „ñúä Áîæèé“ âìåñòî

„êðèçà“, è âñè÷êî ùå òè ñòàíå ÿñíî.

4

ÊÀÒÎ ÊÐÈÇÀ ÍÀ ÎÁÙÅÑÒÂÎÒÎ

ÖÚÐÊÎÂÍÀÒÀ ÊÐÈÇÀ

5

Ïîäîáíî çàãëàâèå ìîæå áè

çâó÷è àáñóðäíî çà ÷èòà-

òåëÿ. Çàòîâà ùå äàì íÿ-

êîè ïðåäâàðèòåëíè îáÿñ-

íåíèÿ. Ðåäîâåòå òóê íÿìàò ïðå-

òåíöèè äà ïðåäëàãàò „ðåøåíèÿ“

èëè ðåöåïòè çà „ñïàñåíèå“; òå íå

ñà íàó÷åí àíàëèç, ïîñòðîåí âúðõó

åìïèðè÷íè ôàêòè è çàùèòåí îò

äîêàçàòåëñòâà. Òå ñà ðàçõâúðëÿíè

ìèñëè è ñïîäåëåí ñóáåêòèâåí îïèò

çà îñìèñëÿíå íà îñíîâíè âúïðîñè,

íàçðåëè â íàøåòî îáùåñòâî, íî

ïîãëåäíàòè îò äðóã úãúë. Ðàçñúù-

äåíèÿ, ïðå÷óïåíè ïðåç ïðèçìàòà íà

èñòîðè÷åñêè è êóëòóðíî ôîðìèðà-

ëàòà íè ñðåäà – íàøåòî ïðàâîñëàâ-

íî íàñëåäèå è ïèòàíåòî: ñ êàêâî

òî áè ìîãëî äà ïîìîãíå äíåñ. Êàòî

ïîñòàâÿì íåùàòà ïî òàêúâ íà÷èí â íèêàêúâ ñëó÷àé íå èñêàì äà èçêëþ÷à äðóãèòå âåðîèçïîâåäàíèÿ îò âúïðî-ñà çà êðèçàòà, íî òîâà áè äàëî ïî-âîä çà äðóãè ðàçñúæäåíèÿ.

Çà äà ôîðìèðàì îñíîâíàòà ñè òåçà ùå çàïî÷íà ñ íåùàòà â îáðàòåí ðåä íà ïîñòàâåíèòå â çàãëàâèåòî – îò âúïðîñà ñ êðèçàòà â îáùåñòâîòî. Äíåñ ïðàçíèòå ïðèêàçêè çà òîâà, êàê

äà èçëåçåì îò êðèçàòà, âîäÿò äî îìà-

ãüîñàí êðúã, è íå ïðåäëàãàò íèêàêâî

ðàçðåøåíèå. Çà èçëèçàíå îò íåÿ ñå

ðàç÷èòà åäèíñòâåíî è ñàìî íà äåìî-

êðàòè÷íè ïðèíöèïè. Ïúðâîòî, çà êîå-

òî òðÿáâà äà èìà ÿñíî ñúãëàñèå, å, ÷å

ñàìà ïî ñåáå ñè äåìîêðàöèÿòà êàòî

ñèñòåìà èìà ñâîèòå îãðàíè÷åíèÿ è

òÿ íå ìîæå äà äàäå êðàéíî ðåøåíèå.

Íåéíèÿò èíñòðóìåíòàðèóì å çàëîæåí

âúòðå â ñàìàòà íåÿ êàòî ñèñòåìà è òÿ íÿìà âúçìîæíîñòòà äà èçâåäå íå-ùàòà òàêà, ÷å òå äà áúäàò ïîâå÷å îò òÿõíàòà âúòðåøíà ñóìàðíîñò.

Êàêâî êîíêðåòíî èìàì ïðåäâèä? Çàäà-âà ñå âúïðîñúò: êàê ùå ñå ñìåíè ñèñ-òåìàòà, êîãàòî íåéíèòå âúòðåøíè ìåõàíèçìè íå ïîçâîëÿâàò òîâà? Íà-ïðèìåð êàê äà ñå ïîäîáðè ñúäåáíàòà

Äèìèòúð Ïîïìàðèíîâ

6

ñèñòåìà, êîãàòî çà äà ñå èçëåçå îò êðèçàòà ñàìàòà òÿ òðÿáâà äà ïðåä-ëîæè òîâà. Ïðè âñè÷êè ñëó÷àè, äîðè äà ñå ïðåäïðèåìå íÿêàêâî äåéñòâèå, òî ùå áúäå â èçãîäà íà ïðåäëàãàùè-òå. Êàê äà ñå ïðîìåíè ïîëèòè÷åñêàòà ñèñòåìà, êîãàòî òåçè íà âúðõà îòíî-âî ùå ïðåäëîæàò ìîäåë, êîéòî òå æå-ëàÿò. Òîåñò öÿëîòî òîâà äåéñòâèå èìà ñàìî åäèíñòâåí äâèãàòåë è òîé å âúòðåøåí íà ñèñòåìàòà àâòîðè-òåò – ÷îâåêúò. È òóê èäâà îáðå÷å-íîñòòà íà ñèñòåìàòà. Íå ìîæå äà èìà èäåàëíà ñèñòåìà, çàùîòî ÷îâå-êúò íå å èäåàëåí.

Íå ìîæå äà èìà èäåàëíà äå-ìîêðàöèÿ, çàùîòî íÿìà èäå-àëíà ÷îâåøêà âëàñò. Íóæíè ñà êðèòåðèè. Âúïðîñúò å: êîè ñà òåçè êðèòåðèè, êîé ãè îïðåäåëÿ.

Ïèòà ñå îùå: ìîæå ëè äà èìà àâòî-íîìåí êðèòåðèé? Çà îòäåëíèÿ ÷îâåê îòãîâîðúò ìîæå äà å „äà!“, íî çà îá-ùåñòâîòî êàòî öÿëî åäâà ëè. Âñè÷êî òîâà ãîâîðè, ÷å ÷îâåêúò íå ìîæå äà íàìåðè îïîðíà òî÷êà â ñåáå ñè èëè ñàìà çà ñåáå ñè. Àêî íàìåðè íÿêàêâà, òÿ âèíàãè å îòíîñèòåëíà, âðåìåííà, ò. å. ïàðòèéíî, ÷àñòè÷íî îðèåíòè-

ðàíà. Òÿ âèíàãè ãî ïîäâåæäà, çàùîòî äåìîêðàöèÿòà å ðàçíîïîñî÷íà è ñå ñòðåìè äà çàäîâîëè íàé-ïúðâè÷íèòå èíñòèíêòè (íà ñàìîñúõðàíåíèå) íà

÷îâåêà – ñâîáîäàòà íà ñòîìàõà, íà

ñåêñóàëíèÿ íàãîí, íà ñòðåìåæà êúì

âëàñò. Êîìóíèçìúò óñïÿ ïî íàé-äî-

áðèÿ íà÷èí äà ïîäãîòâè áúëãàðñêîòî

îáùåñòâî êúì òåçè î÷àêâàíèÿ, çàùî-

òî óáåäè ãîëÿìàòà ÷àñò îò õîðàòà,

÷å îñâåí ñòîìàõà è óäîâîëñòâèÿòà

íèùî äðóãî íÿìà çíà÷åíèå.

Çàïàäíèòå äåìîêðàöèè âúïðåêè, ÷å ñå

ñòðåìÿò êúì ñúùîòî, óñïÿâàò, çàùî-

òî â òÿõ íå áåøå óíèùîæåíî äîêðàé

òîâà, êîåòî å áèëî çàëîæåíî ïðåäè

òå äà ñå ðàçâèÿò – èìåííî àâòîðè-

òåò, êîéòî å èçâúí òÿõ. Òîçè àâòî-

ðèòåò ëåæè â öåííîñòíà ñèñòåìà,

êîÿòî îòèâà îòâúä ÷îâåêà – òîâà ñà

öåííîñòèòå íà õðèñòèÿíñêàòà âÿðà.

Íåçàâèñèìî äàëè òÿ å îòðè÷àíà äíåñ,

ñâåäåíà ñàìî äî ÷àñòíà ðàáîòà íà

îòäåëíàòà ëè÷íîñò, êàòî öÿëî òÿ å

ìîäåëèðàëà, ìîäåëèðà è äíåñ îáùåñò-

âåíèòå îòíîøåíèÿ â çàïàäíèòå îá-

ùåñòâà. Òîçè ïðîöåñ ñå ïîääúðæà è

îñèãóðÿâà êàêòî îò æèâàòà öúðêîâíà

èíñòèòóöèÿ, òàêà è îò ñèñòåìàòà

íà îáðàçîâàíèå, êîÿòî äîïóñêà âúòðå

â ñåáå ñè îáó÷åíèå â õðèñòèÿíñêè

öåííîñòè. Ìîðàëíàòà îòãîâîðíîñò íà çàïàäíè ïîëèòèöè, êîèòî äíåñ íè ó÷óäâàò – íàïðèìåð ïîäàâàíåòî íà

7

îñòàâêè çà äðåáíè ñïîðåä áúëãàðñêî-òî ìèñëåíå íàðóøåíèÿ – ñà ïðîäóêò èìåííî íà òîâà õðèñòèÿíñêî âúçïè-òàíèå, êîåòî å ñòàíàëî âòîðà ïðè-ðîäà íà òåçè íàðîäè. Àêî òî ëèïñâà – ùå çàïî÷íàò äà ñå ñàìîóíèùîæàâàò êàòî íàñ.

Äåìîêðàöèÿòà, êàòî âëàñò íà íàðîäà å àáñòðàêòíî ïî-íÿòèå. Êàòî òàêîâà, èçâå-äåíî â ïîëèòè÷åñêà ñèñòå-ìà, òî å ôèêöèÿ.

Ñúùîòî å è êîãàòî ãîâîðèì çà íà-ðîä – ñúáèðàòåëíî ïîíÿòèå, êîåòî â ïîëèòè÷åñêàòà ëåêñèêà å íàòî-âàðåíî ñ ïåðñîíàëèñòè÷íè õàðàê-òåðèñòèêè.  „èìåòî íà íàðîäà“ ñå èçâúðøâàõà ïðåç êîìóíèçìà, à è äíåñ ðàçëè÷íè ïðåñòúïëåíèÿ, îñíîâàíè íà ïðàâíè äåéñòâèÿ, êîâå ñå çàêîíîäà-òåëíà ñèñòåìà. Íî òîâà âñúùíîñò

å åäíà ãîëÿìà ëúæà. Çàùî? Çàùîòî

íàðîäúò íÿìà èìå! Èìåòî å ïðèñúùî

íà ëè÷ íîñòòà è ñàìî ëè÷íîñòòà îò

ñâîÿ ñòðàíà ìîæå äà äàâà èìå, íàçâà-

íèå íà êàêâîòî è äà å. Òîåñò ïðåäè

íàðîäà ñúùåñòâóâà ëè÷íîñòòà (Òóê

íÿìà äà ñå ñïèðàì íà êàòåãîðèÿòà

„èíäèâèä“).  èäåàëíàòà, â „÷èñòàòà“

äåìîêðàöèÿ íÿìà ìÿñòî çà Áîãà –

Âúðõîâíàòà Ëè÷íîñò – âñè÷êî ñå ðå-

øàâà îò ÷îâåêà. ×îâåêúò å íà÷àëîòî

è êðàÿ íà âñè÷êî – òîé å ñàìîâëàñòåí

ãîñïîäàð íà ñåáå ñè, îáùåñòâîòî è

ñâåòà. Òàêúâ áåøå è èäåàëúò íà êî-

ìóíèçìà – âñè÷êî îò ÷îâåêà, â èìå-

òî íà ÷îâåêà è âñè÷êî çà ÷îâåêà. Òîé

ïðåäàäå âñè÷êàòà âëàñò â ðúöåòå íà

÷îâåêà. Íî òîçè ÷îâåê áåøå àáñòðàê-öèÿ, ÷îâåê áåç èìå! Âèäÿõìå äîêúäå ñå ñòèãíà, çàùîòî îò èìåòî íà äåìî-êðàöèÿòà, ò. å. âëàñòòà íà ÷îâåêà, êàòî ñúáèðàòåëåí îáðàç, êîìàíäâàõà äèêòàòîðè. Äî òîâà âîäè ïîñëåäîâà-òåëíàòà, èäåàëíàòà äåìîêðàöèÿ. Â

8

çàïàäíèòå äåìîêðàöèè, äîêîëêî ôîð-

ìàëíî, äîêîëêî ëèöåìåðíî âñå îùå

èìà íÿêàêâî ìÿñòî çà Áîãà, ïî-ñêîðî

çà öåííîñòè, êîèòî èìàò òðàíñöåí-

äåíòåí õàðàêòåð. Òàì âñå îùå ïðè-

ñúñòâà ñìúòíàòà âÿðà â Áîãà, îáåê-

òèâèðàíà â ðàçëè÷íèòå îáùåñòâåíè

ñèñòåìè: ïîëèòè÷åñêà, ñúäåáíà, ôè-

íàíñîâà è ïð. ßâíî ùîì èìà ìÿñòî

ïî åäèí èëè äðóã íà÷èí çà Áîãà, òîâà

íå å èäåàëíàòà äåìîêðàöèÿ, ò. å.

âëàñòòà íå å èçêëþ÷èòåëíî è èçöÿëî

â ðúöåòå íà ÷îâåêà.  äúíîòî, â îñíî-

âèòå íà òàçè äåìîêðàöèÿ èìà òåîê-

ðàòè÷åí åëåìåíò.

Èçíèêâà âúïðîñúò: èìà ëè ðåøåíèå íà

êðèçàòà ó íàñ? Îòãîâîðúò ìîæå äà å

„äà!“, íî òîâà å èçáîð. Äîñòà ÷åñòî

ñå ÷óâàò îáÿñíåíèÿ, ÷å â îñíîâàòà

å ìîðàëíàòà, íðàâñòâåíàòà êðèçà

è êàòî ñëåäñòâèå îò íåÿ ñà âñè÷-

êè îñòàíàëè. Òîçè îòãîâîð, ìàêàð è

êëèøèðàí å âåðåí (êëèøåòàòà èìàò

åäíî íåîïðîâåðæèìî ñâîéñòâî – äà

ñà âåðíè!). Ñëåäâàùèÿò âúïðîñ îáà÷å å: êàêâà íðàâñòâåíîñò, êàêúâ íðàâ-ñòâåí àâòîðèòåò? Àêî ñå ïîòúðñè îòãîâîð â äåìîêðàöèÿòà, ðàçãëåäàíà ñàìà ïî ñåáå ñè, òîâà ùå å îòíîâî íåàäåêâàòåí îòãîâîð è ïðàêòè÷å-ñêèòå äåéñòâèÿ â òàçè ïîñîêà íå ùå äîâåäàò äî íèùî. Çà êàêâî ñòàâà äóìà? – ñòàâà äóìà çà òîâà, ÷å

äåìîêðàöèÿòà, ò. å. ÷îâå-êúò íå ìîæå äà ïðîèçâåäå íðàâñòâåíîñò, ìîðàëåí àâ-òîðèòåò, êîéòî äà å ñàìî íåãîâ, ò. å. àâòîíîìåí ïðî-äóêò. ×îâåêúò å ëè÷íîñòíî ñúùåñòâî, çàùîòî â íåãî å çàëîæåí îáðàçúò Áîæèé,

íî òîé å è îáùåñòâåíî ñúùåñòâî, ò. å. òîé å çàâèñèì, îò åäíà ñòðàíà, îò èçèñêâàíèÿòà íà îáðàçà Áîæèé â íåãî (ñúâåñòòà, Áîæèÿò ãëàñ), íî îò äðóãà, è îò ñåáåïîäîáíèòå ñè, ò. å. îò îáùå-ñòâîòî. È áåç åäíîòî è áåç äðóãîòî ÷îâåêúò å íåâúçìîæåí. Êîìóíèç ìúò áåøå èäåàëåí ïðèìåð êàê ñ ìîðàë, èç-ãðàäåí ñàìî íà àâòîíîìíà ÷îâåøêà äåéíîñò, îñíîâàíà íà îòêàç îò Áîæèÿ îáðàç â ÷îâåêà, ñå ñòèãà äî ñàìîðàçðó-øåíèå – äî íåâúîáðàçèìè æåñòîêîñòè è ÷îâåêîíåíàâèñò. Ñëåäîâàòåëíî,

çà äà èìà îïðåäåëåíà ñèñòå-ìà (ïîëèòè÷åñêà, ñîöèàëíà, èêîíîìè÷åñêà è ïð.) îïðåäå-ëåí àâòîðèòåò è ñúîòâåò-íî êðèòåðèé, òîé òðÿáâà äà ëåæè, äà ïðîèçëèçà èçâúí íåÿ.

9

Êîé å òîçè àâòîðèòåò, çàâèñè îò òîâà – êàêúâ èçáîð ùå íàïðàâèì? Îòãîâîðúò å äàâàí îò èñòîðèÿòà,

äàâà ñå è äíåñ. Òîâà å ðåëèãèîçíàòà

âÿðà, à â íàøèÿ ñëó÷àé ïðàâîñëàâíàòà.

Áåç âÿðàòà â Áîãà êàòî âúðõîâåí èç-

òî÷íèê íà âñÿêî ïðàâèëíî äåéñòâèå,

êàòî êðèòåðèé çà èñòèííîñò è ïðà-

âèëíîñò, ÷îâåêúò, îñòàâåí ñàì íà

ñåáå ñè, ñàìîèçîëèðàë ñå, äíåñ èçïàäà

â ïåñèìèçìà íà ïîñòìîäåðíîñòòà,

íà îò÷àÿíèåòî è áåçïúòèöàòà. Òà-

êúâ ÷îâåê, òàêîâà îáùåñòâî ïðèåìà

íåáèòèåòî, ò. å. ñìúðòòà êàòî àá-

ñîëþòåí çàâúðøåê, êàòî íàäåæäà çà

èçõîä. Óæàñúò íà òîçè èçáîð å êîãàòî

÷îâåêúò ðàçáåðå, ÷å íåáèòèå íÿìà è

÷å èçáîðúò å îò÷àéâàùî íåïðàâèëåí.

Çà äà èìà èçõîä îò ñèòóàöèÿòà â åäíî

äåìîêðàòè÷íî îáùåñòâî, ñàìîòî òî

äà èìà ñìèñúë, âèíàãè òðÿáâà äà ñú-

ùåñòâóâà ïîíå ìèíèìóì òåîêðàöèÿ –

ò. å. äà ñå äîïóñêà Áîæèÿ íàìåñà â íà-

øèÿ ëè÷åí è îáùåñòâåí æèâîò. Òàçè

íàìåñà â îáùåñòâåíèòå îòíîøåíèÿ

íàé-äîáðå ñå îòðàçÿâà â çàêîíèòå è

ïðàâèëàòà, ïî êîèòî îáùåñòâîòî å

èçãðàäåíî. Íåùàñòèåòî â íàøèÿ ñëó-

÷àé å, ÷å íèå êîïèðàìå òåçè çàêîíè è

ïðàâèëà îò äðóãè íàðîäè è äåìîêðàöèè

êúäåòî òÿõíàòà ôîðìà è ñúäúðæàíèå ñà ôóíêöèÿ íà åäíîòî îò äðóãîòî, à ïðè íàñ ñà ñàìî ìåõàíè÷íî ïðåíåñåíè. Çàòîâà òàêúâ âèä çàêîíè ïðîñòî íå

ñå ñïàçâàò, òúé êàòî òå íå îòãîâà-ðÿò íà âúòðåøíàòà ïîòðåáíîñò íà áúëãàðñêîòî îáùåñòâî, âúçïèòàíî îò êîìóíèçìà ñàìî è åäèíñòâåíî äà âÿðâà íà ñòîìàõà ñè. Ëèïñàòà íà âúç-ïèòàíèå â îñíîâíè íðàâñòâåíè ïðèí-öèïè ëè÷è íàïðèìåð îò îòïàäàíåòî îò óïîòðåáà íà îïðåäåëåíè äóìè è èç-ðàçè â áúëãàðñêèÿ åçèê.  îáùåñòâå-íèòå îòíîøåíèÿ ïî÷òè èç÷åçíà äóìà-òà „ñðàì“. Ðÿäêî ñå ñïîìåíàâà äóìàòà „ñúâåñò“, à ñðåä ìàñàòà îò íàðîäà íàïúëíî ñå çàáðàâè äóìàòà „ãðåõîòà“. Äà íå ñïîìåíàâàì ïîçäðàâèòå êàòî íàïð. „Äàë Áîã äîáðî!“ Áúëãàðñêèÿò íàðîä è îáùåñòâîòî êàòî öÿëî ñå îòðåêîõà îò îíòîëîãè÷åñêèÿ ïðîèç-õîä íà ìîðàëà, äîðè îò ïðèìèòèâíèÿ ñòðàõ, ÷å àêî òóê íàïðàâèø íåùî è íå ïîëó÷èø âúçìåçäèå ùå äîéäå âðåìå, êîãàòî íåîòìåííî ùå ãî ïîëó÷èø – â îòâúäíîòî. Òóê Äîñòîåâñêè ñå îêàç-âà ïðàâ, êîãàòî êàçâà: „Àêî íÿìà Áîã, âñè÷êî ìè å ïîçâîëåíî“.

Èìà ëè ñâåòëèíà â òóíåëà çà íàñ êàòî áúëãàðè? Ñìÿòàì, ÷å èìà. Ïúðâèòå ñâåòëèíêè ñå ïîÿâèõà â áóíòà íà ìè-ðÿíèòå ñðåùó áåçîáðàçèÿòà â ÁÏÖ âúâ Âàðíà. Òîâà ãîâîðè çà ìàêàð è áàâ-íî, íî èñòèíñêî äóõîâíî èçðàñòâàíå, çà ñïàñèòåëíîòî äåéñòâèå íà Áîæèÿ-òà áëàãîäàò â äóøèòå íà áúëãàðèòå. Òÿ ïðîáóæäà ñúðöàòà íà õîðàòà, ïðåî-áðàçÿâà ãè è òàêà èì äàâà èñòèíñêèòå

10

êðèòåðèè – ÿñíî îïðåäåëÿ êîå å äîáðî è êîå å çëî. Èçáÿãâàò ñå ðàçìèâàíèÿ-òà, ðåëàòèâèçìúò è íåñèãóðíîñòòà, ñúìíåíèåòî â ìîðàëà êàòî öåííîñò, êàòî ïîâåäåíèå. Ìîåòî äúëáîêî óáåæ-äåíèå å, ÷å Áúëãàðèÿ ùå îöåëåå, ñàìî àêî ñå âúçñòàíîâè Áúëãàðñêàòà öúðê-âà. Àêî òÿ íå ñå âúçñòàíîâè â èñòèí-ñêèÿ ñè ñìèñúë, ò. å. â äóõîâåí ïëàí, òîãàâà ùå èç÷åçíåì êàòî íàðîä. Àêî ñå âúçñòàíîâè ÷àñòè÷íî, âúçñòàíîâÿ-âàíåòî íà áúëãàðñêèÿ íàðîä ùå áúäå íåâúçìîæíî èëè ÷àñòè÷íî. Òàçè ìèñúë íå å íèùî ïîâå÷å îò ïàðàôðàçà íà èç-âåñòíîòî èçðå÷åíèå íà òúðíîâñêèÿ ìèòð. Êëèìåíò Äðóìåâ: „Èìà Ïðàâî-ñëàâèå â Áúëãàðèÿ, èìà áúëãàðñêè íà-ðîä – íÿìà Ïðàâîñëàâèå â Áúëãàðèÿ, íÿìà áúëãàðñêè íàðîä“.

Äóõîâíîòî âúçðàæäàíå ùå å áàâåí è òðóäåí ïðîöåñ. Òî íå ìîæå äà ñòàíå îò äíåñ çà óòðå. Ñúîòâåòíî äâèãà-òåëÿò è íîñèòåëÿò íà òîâà âúçðàæ-äàíå – Áúëãàðñêàòà öúðêâà, ìîæå äà ñå âúçðîäè ñàìî è åäèíñòâåíî ÷ðåç æåðòâà. Âñåêè òðÿáâà äà æåðòâà íåùî îò ñåáå, êîé êîëêîòî è äîêîëêî-òî ìîæå.

Áåç èçñòðàäâàíå âúçðàæäà-íåòî íà Áúëãàðñêàòà öúðê-âà íå ìîæå äà ñå ñëó÷è. Äó-õîâíîòî âúçðàæäàíå ùå äî-âåäå è äî èíñòèòóöèîíàëíî

âúçðàæäàíå – äî î÷èñòâàíå èíñòèòóöèÿòà íà Áúëãàð-ñêàòà öúðêâà îò âñè÷êè èç-êðèâÿâàíèÿ, íàïëàñòåíè îò âðåìåòî íà àòåèñòè÷åñêèÿ ðåæèì.

Âúçðàæäàíåòî è î÷èñòâàíåòî çà-ïî÷âà íàé-íàïðåä îò ìèðÿíèòå, îò

âÿðâàùèòå. Êîãàòî òå, ïîñðåä-

ñòâîì èçðàñòâàíåòî âúâ âÿðàòà,

ïîñðåäñòâîì íåéíîòî îãðàìîòÿâàíå

ðàçáåðàò è çàæèâåÿò èñòèíèòå íà

Ïðàâîñëàâèåòî, òå çàïî÷âàò äà ïðî-

ÿâÿâàò íàòèñê ïî îòíîøåíèå íà éå-

ðàðõèÿòà. Äóõîâíàòà ïðàâèëíîñò íå

ìîæå äà òúðïè èçêðèâÿâàíèÿ, ñïîðåä

äóìèòå íà Åâàíãåëèåòî „Ðåâíîñòòà

çà Òâîÿ äîì Ìå èçÿäå“ (Èîàí 2:17; Ïñ.

68:10). Çàïî÷âà ñå îò íàé-áëèçêàòà

ñðåùà – åíîðèéñêîòî ñâåùåíñòâî.

Òàêà íàñòúïâà ïðîöåñ íà î÷èñòâàíå

è èçðàñòâàíå íà áÿëîòî äóõîâåíñòâî

– íàðîäúò çàïî÷âà äà ïðîèçâåæäà îò

ñåáå ñè êà÷åñòâåíè äóõîâíèöè. Ñú-

ùîòî ñå ñëó÷âà è ùå ñå ñëó÷è è â ìî-

íàøåñêèòå ñðåäè. Âÿðâàùèÿò íàðîä íÿìà äà ìîæå, à è íå ùå èñêà äà òúðïè áåçîáðàçèÿòà íà ïîêâàðåíîòî ìîíà-øåñòâî, êîåòî ñå íàáëþäàâà â íÿêîè îò íàøèòå ìàíàñòèðè. Âñè÷êè òåçè ïðîöåñè ùå äîâåäàò è äî ïðîìÿíà âúâ âèñøèÿ êëèð, êîéòî, îò åäíà ñòðàíà,

11

ùå óñåùà ñèëåí íàòèñê îòäîëó, à îò äðóãà – ÷ðåç îñúçíàòèòå ìåõàíèçìè íà öúðêîâíàòà ïðîöåäóðà ùå áúäå ïîäìåíåí îò ïðàâèëíî èçáèðàíè âè-ñøè êëèðèöè.

 òàçè âðúçêà âèæäàì è âúçðàæäàíåòî íà áúëãàðñêîòî îáùåñòâî. Òî ìèíàâà ïðåç âúçðàæäàíåòî íà Öúðêâàòà. Òóê íå ñòàâà âúïðîñ çà êîëè÷åñòâî, à çà êà-÷åñòâî.

Ïðàâîñëàâèåòî ìîæå äà íè äàäå íåùî, êîåòî ëèïñâà íà çàïàäíèòå äåìîêðàöèè. Òîâà å ïðàâîñëàâíîòî ðàçáèðàíå çà ñúáîðíîñòòà â Öúðêâàòà –

ïîíÿòèå, ÷åñòî ïúòè îáÿñíÿâàíî çà

ëàè öè âúâ âÿðàòà êàòî ñúîòâåòñòâèå

íà äåìîêðàöèÿòà â äúðæàâàòà. Ðàç-

ëèêàòà å îáà÷å, ÷å êîãàòî ãîâîðèì çà

äåìîêðàöèÿ, êàêòî ñòàíà äóìà è ïî-ãî-

ðå, íèå ðàçáèðàìå ÷óæäè ìîäåëè, ïðåäè

âñè÷êî çàïàäíè, èçãðàäåíè íàé-âå÷å íà

ïðîòåñòàíòñêè ïðåäïîñòàâêè. Êàòî

òàêèâà ðàçáèðà ñå, òå îòãîâàðÿò íà

òåõíèÿ äóõ è ñà äîáðè çà òåõíèòå îá-

ùåñòâà. Ïðåíåñåíè ìåõàíè÷íî ïðè íàñ, òå íå ôóíêöèîíèðàò äîáðå – ôóíêöèî-íèðàò ÷àñòè÷íî. ×àñòè÷íî, çàùîòî ñà íà õðèñòèÿíñêà îñíîâà, çàùîòî èìà ìíîãî îáùè íà÷àëà â îñíîâàòà – â õðèñòèÿíñêàòà âÿðà.  êðàéíîòî ñè

èçïúëíåíèå íåùàòà îáà÷å íå ñå ïîëó-÷àâàò. Çàùî ñå ñëó÷âà òàêà? – çàùî-òî òå ñà èçãðàäåíè íà äðóã äóõîâåí îïèò, ðàçëè÷åí îò ïðàâîñëàâíèÿ. Êàê-âî áè ìîãëî äà ñå íàïðàâè â áúëãàðñêèÿ âàðèàíò? Ïðåäè âñè÷êî è íàé-âå÷å äà ñå ñòúïè èìåííî íà ïðàâîñëàâíîòî íàñëåäèå. Êàêâî ùå ðå÷å òîâà? – äà ñå îñòàâè „ïî ðàâíî“ ìÿñòî íà Áîãà è ÷îâåêà. Ñòàâà äóìà çà ò. íàð. â ïðàâî-ñëàâíîòî ó÷åíèå ñèíåðãèÿ: ñúâïàäàíå è åäèíîäåéñòâèå íà Áîæèÿòà è ÷îâåø-êàòà âîëè. Òîâà îçíà÷àâà äà ñå èçãðà-äè òàêîâà îáùåñòâî, êîåòî çà÷èòà Áîæèèòå çàêîíè, âúðõó òÿõ èçãðàæäà ñâîÿòà ñîöèàëíà, ïîëèòè÷åñêà è ïðà-âîâà ñèñòåìà, íî îñòàâÿ äîñòàòú÷-íî ìÿñòî è ñâîáîäà íà äåéñòâèå íà ÷îâåêà.  òîâà îáùåñòâî èäåéíàòà, öåííîñòíàòà îðèåíòàöèÿ ùå ñòúï-âà âúðõó àâòîðèòåòà íà âÿðàòà â Áîãà, à ïðàêòè÷åñêàòà º ðåàëèçàöèÿ ùå îçíà÷àâà ñâîáîäàòà íà äåéñòâèå íà ÷îâåêà. Ìåæäó äâåòå òðÿáâà äà èìà ðàâíîâåñèå,

çàùîòî èçêðèâÿâàíåòî íà ñèñòåìàòà ïðè åäèíèÿ ñëó÷àé ìîæå äà äîâåäå äî íåçäðàâ êëåðèêàëèçúì, à ïðè äðóãèÿ – äî ÷îâåøêè ðåëàòèâèçúì è áåçïîìîùíîñò, êàêâàòî å ñè-òóàöèÿòà ñåãà.

12

Ðàçáèðà ñå, îò ÷îâåøêà ãëåäíà òî÷êà, òîâà å óòîïèÿ. Ïîäîáíà êîíñòàòàöèÿ äîðè äà å âÿðíà, íå îçíà÷àâà îáà÷å, ÷å íå òðÿáâà äà ñå âúðâè â òàçè ïîñîêà. Òîâà ãî ïðåäïîëàãà, äîðè ãî èçèñêâà äóõîâíîòî íàñëåäèå è îïèò íà íàøèÿ íàðîä. Òîåñò, ñàìî ÷ðåç âúçñòàíîâÿ-âàíå íà Áúëãàðñêàòà öúðêâà ìîæå äà ñå îñúùåñòâè âúçðàæäàíå íà áúëãàð-ñêèÿ íàðîä è îáùåñòâî. Ñòàâà äóìà íå òîëêîâà çà íåéíàòà ñèëà êàòî èí-

ñòèòóöèÿ, à ïðåäè âñè÷êî çà íåéíàòà çäðàâèíà êàòî äóõîâíîñò. Èñêðåíî ñå íàäÿâàì, ÷å ïúðâèòå ïðèç íàöè íà òîâà ðàçâèòèå çàïî÷íàõà ñ íîâîèçáðàíèòå ìèòðîïîëèòè. Òàêèâà ïðèçíàöè ñå îò-êðèâàò îùå â îòäåëíè åíîðèè, â ñðå-äèòå íà èíòåëèãåíöèÿòà, â äîáðîíà-ìåðåíè êîìåíòàðèè â ñðåäñòâàòà çà îñâåäîìÿâàíå. Àêî ïîâÿðâàìå â Áîãà è Ãî îáèêíåì ñ „âñè÷êîòî ñè ñúðöå, è ñ âñè÷êàòà ñè äóøà, è ñ âñè÷êèÿ ñè ðàç-óì“ (Ìàò. 22:37) Òîé ùå íè äàäå òàçè âúçìîæíîñò, çàùîòî çà Íåãî „âñè÷êî å âúçìîæíî“ (Ìàò. 19:26).

 çàêëþ÷åíèå ìîæå äà ñå îáîáùè, ÷å ïðåäè âñÿêà äðóãà êðèçà ñòîè êðèçà-òà â èíñòèòóöèÿòà íà Ïðàâîñëàâíà-òà öúðêâà â Áúëãàðèÿ. Ïîñòåïåííîòî îçäðàâÿâàíå íà Öúðêâàòà, ùå ïîìîã-íå è íà îáùåñòâîòî äà îçäðàâåå, äà èçãðàæäà ñúáîðíî (êîëåêòèâíî, – íî íå â ìàðêñè÷åñêè ñìèñúë, êàòî êîëè-÷åñòâî, íî êàòî êà÷åñòâî) ñúçíàíèå. Îáùåñòâåíà ñèñòåìà, èçãðàäåíà êàòî äåìîêðàöèÿ, êîÿòî âêëþ÷âà, äî-ïóñêà â ñåáå ñè åëåìåíò íà òåîêðà-öèÿ, íî íå â êëåðèêàëåí ñìèñúë, à ïî-ñêîðî êàòî èíñòèòóöèîíàëåí èçêàç íà öúðêîâíàòà ñúáîðíîñò, íà õàðìî-íè÷íî ñú÷åòàíèå íà áîæåñòâåíîòî è ÷îâåøêîòî, áè îòãîâàðÿëà íàé-äîáðå íà ïñèõîëîãè÷åñêàòà íàãëàñà íà ïðå-îáëàäàâàùàòà ÷àñò îò íàðîäà, íà îïèòà îò äóõîâíîòî íè íàñëåäèå. n

13

Îòêúñ îò äîêëàä íà ïðåäñåäàòåëÿ íà Îòäåëà ïî âúíøíîöúðêîâíè âðúçêè íà Ìîñêîâêàòà Ïàòðèàðøèÿ, Èëàðèîí, ìèòðîïîëèò Âîëîêîëàìñêè, íà êîíôå-ðåíöèÿòà: „Áúäåùåòî íà õðèñòèÿí-ñòâîòî â Åâðîïà: ðîëÿòà íà Öúðêâèòå è íàðîäèòå íà Ïîëøà è Ðóñèÿ“ (29 íîåì-âðè 2013 ã., Âàðøàâà).

íà õðèñòèÿíñòâîòî â ÅâðîïàÌèòðîïîëèò Èëàðèîí Àëôååâ

14

Сúâðåìåííèÿ ïåðèîä îò æèâîòà íà çàïàäíîòî îáùåñòâî (àêî òðÿáâà äà áúäåì ïî-òî÷íè, îò âòîðàòà ïîëîâèíà íà ÕÕ âåê)

ñïåöèàëèñòèòå ñà íàðåêëè åïîõà íà ïîñòìîäåðíèçìà, êîéòî å ðåàêöèÿ íà êðèçàòà íà öåííîñòíàòà ñèñòåìà íà Íîâîòî âðåìå.

Âÿðàòà â íàó÷íî-òåõíè÷åñêèÿ ïðîãðåñ è áåçãðàíè÷íèòå âúçìîæíîñòè íà ÷îâåøêèÿ ðàçóì ñå ñìåíè ñ ðàçî÷àðî-âàíèå è äåçîðèåíòàöèÿ. Ñúñòîÿíèå-òî íà èäåîëîãè÷åñêè âàêóóì ïîðîäè âúòðåøíà ïîòðåáíîñò îò çàïúëâà-íåòî ìó. Èäåîëîãè÷åñêà îñíîâà íà ñúâðåìåííîñòòà ñòàíà åòè÷åñêèÿò ðåëàòèâèçúì, êîéòî óòâúðæäàâà îò-íîñèòåëíîñòòà íà íðàâñòâåíèòå öåííîñòè, èçìåí÷èâîñòòà íà íîð-ìèòå è ñòàíäàðòèòå íà ÷îâåøêîòî ïîâåäåíèå, òÿõíàòà çàâèñèìîñò îò ïðîìåíÿùèòå ñå îáñòîÿòåëñòâà íà æèâîòà. Ïðîöåñèòå íà ñåêóëàðèçàöèÿ, çàïî÷íàëè â åïîõàòà íà Íîâîòî âðåìå, äîâåäîõà äî òîâà, ÷å äíåñ â æèâîòà íà ñðåäíîñòàòèñòè÷åñêèÿ çàïàäíîåâ-ðîïååö, îðèåíòèðàí êúì „êîìôîðòíèÿ æèâîò“ è îáâèò â äåáåëàòà îáâèâêà íà äúðæàâíàòà ñîöèàëíà çàùèòà, Áîã äàëå÷ íå çàåìà öåíòðàëíî ìÿñòî, àêî èçîáùî çàåìà íÿêàêâî ìÿñòî.

Äíåñ, çà ñúæàëåíèå, â ðåçóëòàò íà ñåêóëàðíèòå ïðîöåñè Åâðîïà ñå îò-

êàçâà îò ñâîÿòà õðèñòèÿíñêà èäåí-òè÷íîñò. Êîíöåïöèÿòà íà åâðîïåé-ñêàòà èíòåãðàöèÿ å îñòàâèëà èç-âúí ñêîáèòå õðèñòèÿíñêèòå íîðìè è öåííîñòè: ïúðâîíà÷àëíî ñïîìåíà-âàíåòî íà Áîã è õðèñòèÿíñòâîòî å áèëî ïðåìàõíàòî îò ïðîåêòà çà Êîíñòèòóöèÿ íà ÅÑ, à ñëåä òîâà è îò Ëèñàáîíñêèÿ äîãîâîð, çàìåíèë òàêà è íåðàòèôèöèðàíàòà Êîíñòè-òóöèÿ.

Öÿëàòà èäåîëîãè÷åñêà îñíîâà íà åâ-ðîèíòåãðàöèÿòà ñå ñâåæäà èçêëþ-÷èòåëíî äî ñâîáîäàòà, äåìîêðàöè-ÿòà è âúðõîâåíñòâîòî íà ïðàâî-òî – ñåêóëàðíà ïàðàäèãìà, íÿìàùà çàäúëæèòåëíà âðúçêà ñ íðàâñòâå-íèòå èìïåðàòèâè.

Áåçðàçëè÷èåòî êúì ðåëèãèîçíèÿ æè-âîò ïîñòåïåííî ñå ñìåíÿ ñ àãðåñèâ-íîòî îòíîøåíèå íà ëèáåðàëíîòî îáùåñòâî êúì Öúðêâàòà è õðèñòè-ÿíñòâîòî, òúé êàòî õðèñòèÿíñêè-òå íîðìè ðàäèêàëíî ïðîòèâîðå÷àò íà ñåêóëàðíèòå æèòåéñêè ïðèíöèïè. Õðèñòèÿíñòâîòî å ñòàíàëî ÷óæä åëåìåíò â îáùåñòâåíèÿ æèâîò íà Åâðîïà, êúäåòî õðèñòèÿíèòå âñå ïî-÷åñòî áèâàò ïîäëîæåíè íà äèñêðèìè-

15

çà íåùî èçöÿëî ÷àñòíî. Ñòàâà äóìà çà

ðàçðóøàâàíåòî èìåííî íà öåííîñòíà-

òà ñèñòåìà, âúðõó êîÿòî â ïðîäúëæå-

íèå íà âåêîâå ñå å èçãðàæäàë æèâîòúò

íà õðèñòèÿíñêàòà öèâèëèçàöèÿ.

Åäíà îò òåçè îñíîâîïîëàãàùè öåí-

íîñòè, ÷èåòî çíà÷åíèå äíåñ å èçöÿëî

ïðåîñìèñëåíî, å ñåìåéñòâîòî. Ðàç-

ïðîñòðàíåíèåòî íà èíäèâèäóàëèçìà,

íà êîíñóìàòîðñêàòà è õåäîíèñòè÷-

íàòà ïñèõîëîãèÿ ñïîìàãà çà óâåëè÷à-

âàíå áðîÿ íà ðàçâîäèòå, ñïàä íà ðàæ-

äàåìîñòòà, íàðàñòâàíå íà êîíôëèê-

òíîñòòà âúâ âúòðåøíîñåìåéíèòå

îòíîøåíèÿ è ðàçðóøàâàíå âðúçêèòå

ìåæäó ïîêîëåíèÿòà. Øèðîêî ðàçïðîñ-

òðàíåíà ôîðìà íà ïîäìÿíà íà òðàäè-

öèîííèòå ñåìåéíè îòíîøåíèÿ ñ ìåð-

êàíòèëíèòå èíòåðåñè íà ñòðàíèòå

ñòàâàò òàêà íàðå÷åíèòå „ïàðòíüîð-

ñêè îòíîøåíèÿ“. Âñå ïî-ãîëÿìî ðàç-

ïðîñòðàíåíèå ïîëó÷àâàò ðàçëè÷íèòå

ôîðìè íà èçâúíáðà÷íî ñúæèòåëñòâî áåç âçàèìíè çàäúëæåíèÿ, íàíàñÿùè óäàð ïî íðàâñòâåíàòà öÿëîñò íà ëè-÷íîñòòà è ðàçðóøàâàùè ñàìîòî ïî-íÿòèå çà ñåìåéñòâî. Êðàåí èçðàç íà ñúâðåìåííàòà êðèçà íà ñåìåéñòâîòî ïðåäñòàâëÿâà îïèòúò äà ñå ïðèðàâ-íÿâàò õîìîñåêñóàëíèòå ñúþçè êúì áðàêà è äà ñå ïðåäîñòàâÿ íà åäíîïîëî-âèòå äâîéêè ïðàâîòî äà îñèíîâÿâàò è âúçïèòàâàò äåöà.

íàöèÿ.  ïîñëåäíèòå ãîäèíè â Åâðîïà ñå èçâúðøâà öåëåíàñî÷åíî ðàçðóøàâàíå íà öåííîñòèòå, âêîðåíåíè â õðèñòèÿí-ñêàòà òðàäèöèÿ. Ñòàâà äóìà íå ñàìî çà èçêëþ÷âàíåòî íà õðèñòèÿíñêèòå ñèìâîëè îò îáùåñòâåíîòî ïðîñòðàí-ñòâî, çà çàáðàíàòà íà õðèñòèÿíñêèòå ïðàçíèöè, çà ñòðåìåæà ðåëèãèÿòà äà áúäå íàòèêàíà â ãåòî, äà áúäå îáÿâåíà

16

Çàêîíúò ïðåâðúùà äåòåòî îò ñó-áåêò íà ïðàâîòî â îáåêò íà ïðàâî-òî – â ïðåäìåò, êîéòî ìîæå äà áúäå ïðèòåæàâàí îò âñåêè.

Òîâà å ïðèíöèïíî íîâ âúçãëåä çà äåòå-

òî íå êàòî „ïëîä íà ëþáîâòà“, à êàòî

íà äîñòúïåí çà âñÿêà „äâîéêà“ ïðåä-

ìåò çà óäîâëåòâîðÿâàíå íà ïîòðåá-

íîñòèòå. Ñàìèÿò ôàêò, ÷å äåòåòî

ñå íàìèðà â òàêîâà „ñåìåéñòâî“, ïðå-

äèçâèêâà ñåðèîçíè îïàñåíèÿ çà íåãî-

âîòî ïñèõè÷íî ðàçâèòèå è äóøåâíî ðàâíîâåñèå.

Ëîáèðàíåòî çà çàêîíîäàòåëíè èíèöè-àòèâè, èçðàâíÿâàùè òðàäèöèîííîòî ñåìåéñòâî ñ åäíîïîëîâèòå ñúþçè, â íàøè äíè ñòàâà ñ ïîäêðåïàòà íà äúð-æàâíèòå âëàñòè â ðåäèöà çàïàäíè

ñòðàíè, âúïðåêè âîëÿòà íà õîðàòà,

áåç ñåðèîçíè è ñâîáîäíè äèñêóñèè â

ñðåäèòå íà ñïåöèàëèñòèòå è áåç ïðè-

âëè÷àíå íà øèðîêàòà îáùåñòâåíîñò.

Íà 17 ìàé 2013 ã. Êîíñòèòóöèîííè-

ÿò ñúâåò íà Ôðàíöèÿ óçàêîíè åäíî-

ïîëîâèòå ñúþçè, ïðèðàâíÿâàéêè ãè

êúì áðàêà. Ìèëèîííèòå ïðîòåñòíè

äåéñòâèÿ íà âúçìóòåíè ãðàæäàíè íå

áÿõà ÷óòè îò âëàñòèòå. Íåùî ïî-

âå÷å, ïðîòèâ ìèðíèòå äåìîíñòðàí-

òè áÿõà ïðèëîæåíè áåçïðåöåäåíòíî

ñòðîãè ïîëèöåéñêè ìåðêè.

Ïàðëàìåíòàðíàòà àñàìáëåÿ íà Ñúâå-

òà íà Åâðîïà ïðåç ëÿòîòî íà 2013 ã.

ïðèå ðåçîëþöèÿ ïî äîêëàäà „Ïðåîäîëÿ-

âàíå íà äèñêðèìèíàöèÿòà âúç îñíîâà

íà ñåêñóàëíàòà îðèåíòàöèÿ è ïîëîâà-

òà ñàìîèäåíòèôèêàöèÿ“ ñ ïðèçèâ êúì

ïîëèòèöèòå è íåïðàâèòåëñòâåíèòå

îðãàíèçàöèè „äà óñòàíîâÿò îòíîøå-

íèÿ íà äèàëîã è äîâåðèå ñ ËÃÁÒ-îá-

ùåñòâàòà ïîñðåäñòâîì ó÷àñòèå â

ãåé-ïàðàäè“, „äà ñå âúçäúðæàò îò õî-

ìîôîáñêè è òðàíñôîáñêè ðå÷è è ïóá-

ëè÷íî äà ãè îñúæäàò“.

17

ÏÀÑÅ åäèíîäóøíî îñúäè îäîáðåíèÿ îò Äúðæàâíàòà Äóìà íà Ðóñêàòà Ôåäåðàöèÿ çàêîíîïðîåêò „Çà ïðî-ïàãàíäàòà íà íåòðàäèöèîííèòå ñåêñóàëíè îòíîøåíèÿ ñðåä íåïúëíî-ëåòíèòå“,

êîéòî âëåçå â ñèëà íà 30 þíè 2013 ã.

ñëåä ïîäïèñâàíåòî ìó îò Ïðåçèäåíòà íà Ðóñèÿ. Òîçè çàêîí, ïðèçâàí äà çàùè-òè äåöàòà îò ïðîïàãàíäàòà íà õîìî-ñåêñóàëèçìà, ïðåäñòàâëÿâà íåîáõîäè-ìà ìÿðêà, íàñî÷åíà êúì ïîääúðæàíå íà îáùåñòâåíàòà íðàâñòâåíîñò, òúé êàòî â ïðèìåðà íà Åâðîïà íèå âèæäà-ìå, ÷å ñúùåñòâóâà ðåàëíà çàïëàõà îò äèêòàò íà ñåêñóàëíèòå ìàëöèíñòâà íàä áîëøèíñòâîòî.

Îò÷èòàéêè êàçàíîòî ïî-ãîðå, ñìÿòàì çà íåîáõîäèìî äà îáåäèíèì íàøèòå óñèëèÿ çà çàùèòà íà òðàäèöèîííèòå õðèñòèÿíñêè öåííîñòè, â òîâà ÷èñëî õðèñòèÿíñêîòî ñåìåéñòâî è áðàêà. Ôîðìèòå íà âçàèìîäåéñòâèå ìîãàò äà áúäàò íàé-ðàçëè÷íè: ñúâìåñòíè çàÿâëåíèÿ íà Öúðêâèòå ïî ïîñî÷åíà-òà ïðîáëåìàòèêà, èçêàçâàíèÿ è ïóá-ëèêàöèè íà âÿðâàùè õîðà â ìåäèèòå, ñúâìåñòíè äåéñòâèÿ ñ îáùåñòâåíè-òå îðãàíèçàöèè, ó÷àñòèå â ìåðîïðèÿ-òèÿ íà îáùîåâðîïåéñêî íèâî, âçàèìî-äåéñòâèå ñ ðåëèãèîçíè è ïîëèòè÷åñêè ëèäåðè, èíèöèèðàíå íà ñúîòâåòíàòà çàêîíîòâîð÷åñêà äåéíîñò.

Îùå åäíà âàæíà íàñîêà íà ñúâìåñò-

íàòà ðàáîòà ïðåäñòàâëÿâà çàùè-

òàòà íà õðèñòèÿíèòå, ïîäëîæåíè íà ãîíåíèÿ â ðàçëè÷íè ðåãèîíè íà çåìíî-òî êúëáî. Íåîáõîäèìî å äà ïðèçíàåì åäèí î÷åâèäåí ôàêò: õðèñòèÿíèòå ñà íàé-ãîíåíàòà ðåëèãèîçíà îáùíîñò íà ïëàíåòàòà.

Ïîíàñòîÿùåì â ñâåòà ñà ïîäëîæåíè íà ïðåñëåäâàíèÿ îêîëî 100 ìèëèîíà õðèñòèÿíè. Âñÿêà ãîäèíà îêîëî ñòî õèëÿäè õðèñòèÿíè óìèðàò çà âÿðà-òà.

Ïî äàííè íà Êîìèñèÿòà íà åïèñêîï-

ñêèòå êîíôåðåíöèè íà Åâðîïåéñêèÿ

Ñúþç, 75 % îò âñè÷êè ïðåñëåäâàíèÿ ïî

ðåëèãèîçåí ïðèçíàê ñòàâàò ïî îòíî-

øåíèå íà õðèñòèÿíèòå.

 Èðàê ïðåäè äåñåò ãîäèíè, ïðåäè íà-

÷àëîòî íà ÷óæäåñòðàííàòà èíòåð-

âåíöèÿ, ñà æèâååëè îêîëî 1,5 ìèëèîíà

õðèñòèÿíè. Äíåñ â ðåçóëòàò íà ôèçè-

÷åñêîòî èçòðåáâàíå íà õðèñòèÿíèòå

è èçãíàíèåòî, ïî ðàçëè÷íè äàííè áðî-

ÿò èì å ìåæäó 150 è 250 õèëÿäè.

Àíàëîãè÷íà å ñèòóàöèÿòà è â Ëèáèÿ:

ïðåäè íà÷àëîòî íà âîåííèòå äåéñò-

âèÿ ïðåç 2011 ã. íà òåðèòîðèÿòà íà

ñòðàíàòà ñà æèâååëè îêîëî 100 õèëÿ-

äè õðèñòèÿíè. Ñåãà áðîÿò èì å íå ïî-

âå÷å îò íÿêîëêî õèëÿäè äóøè, çàêðèòè

ñà êàòîëè÷åñêèòå ìàíàñòèðè, íå ñà ðåäêè ñëó÷àèòå íà óáèéñòâà çàðàäè îòêàç îò ïðåìèíàâàíå â èñëÿìà.

18

 Åãèïåò ñëåä ñâàëÿíåòî íà ïðåçè-äåíòà Ìóáàðàê ñà ñå èçîñòðèëè ìåæ-äóðåëèãèîçíèòå êîíôëèêòè, àãðåñè-ÿòà çàëèâà óëèöèòå íà ãðàäîâåòå. Õðèñòèÿíèòå-êîïòè ñòàâàò ìèøåíà çà åêñòðåìèñòèòå è ñà ïðèíóäåíè äà áÿãàò îò ñâîÿòà èñòîðè÷åñêà ðîäèíà.

 Ñèðèÿ â ïðîäúëæåíèå íà íÿêîëêî ãîäèíè ñå âîäè êðúâîïðîëèòíà âîé-íà, èçîñòðÿíà îò èíòåðâåíöèÿòà íà ìåæäóíàðîäíèòå òåðîðèñòè÷íè ãðóïèðîâêè. Âîäåíè îò ðåëèãèîç-íà íåíàâèñò ðàäèêàëè èçâúðøâàò ìàñîâè óáèéñòâà íà õðèñòèÿíè â Ñèðèÿ, ïàëåæè íà õðàìîâå. Íåâèííè õîðà, âêëþ÷èòåëíî æåíè è äåöà, áè-âàò ïðîãîíâàíè îò äîìîâåòå ñè è ïîäëàãàíè íà íàñèëèå.

Íà 20 ÿíóàðè 2011 ã. å ïðèåòà ðåçî-ëþöèÿ íà Åâðîïàðëàìåíòà „Çà ïîëî-æåíèåòî íà õðèñòèÿíèòå â ñâåòà è çàùèòàòà íà ñâîáîäàòà íà ðåëèãèè-òå“, îñúæäàùà óáèéñòâàòà èëè äèñ-êðèìèíàöèÿòà íà õðèñòèÿíè â ðàç-ëè÷íè ñòðàíè, â ÷àñòíîñò â Åãèïåò, Íèãåðèÿ, Ïàêèñòàí, Èðàí, Èðàê, Ôè-ëèïèíèòå. Ðåçîëþöèÿòà, àäðåñèðàíà äî ïðàâèòåëñòâàòà è ïàðëàìåíòè-òå íà òåçè ñòðàíè, å ïðèåòà ñ ìíî-çèíñòâî. Òîâà ñúáèòèå èìà ãîëÿìî çíà÷åíèå è âäúõíà ñåðèîçíè íàäåæäè. Ïúðâî, çàùîòî íàêðàÿ åâðîïåéñêèòå ïîëèòèöè ñ ïúëåí ãëàñ ñå èçêàçàõà ïî

ïðîáëåìà, êîéòî äîñåãà ïîëó÷àâàøå ñàìî ïåðèôåðíî çâó÷åíå. Òàêà åäèí îò îñíîâíèòå ïîëèòè÷åñêè îðãàíè íà Åâ-ðîïåéñêèÿ Ñúþç ïðèçíà ñúùåñòâóâà-íåòî íà ãîíåíèÿ ñðåùó õðèñòèÿíèòå â ñâåòà. Âòîðî, çà ïðúâ ïúò å îáúðíà-òî âíèìàíèå íà ðàáîòàòà íà ëèöàòà, êîèòî ñå çàíèìàâàò ñúñ ñúáèðàíåòî íà îáåêòèâíè ñâåäåíèÿ çà ãîíåíèÿòà ñðåùó õðèñòèÿíèòå â ñâåòà. Òðåòî, â ñâîÿòà ðåçîëþöèÿ Åâðîïàðëàìåíòúò ïðåäëîæè êîíêðåòíè ìåõàíèçìè çà çà-ùèòà íà íàøèòå áðàòÿ è ñåñòðè.

 Ðåçîëþöèÿòà ñå ïðåäëàãà âñÿêà ïî-ëèòè÷åñêà ïîäêðåïà èëè èêîíîìè÷å-ñêà ïîìîù çà ñòðàíèòå, â êîèòî ñòà-âàò ãîíåíèÿ, äà ñå îêàçâà ñàìî ñðåùó ãàðàíöèÿ çà áåçîïàñíîñòòà íà õðèñ-òèÿíñêîòî íàñåëåíèå. Âå÷å ñà ìèíàëè òðè ãîäèíè îò ìîìåíòà íà ïðèåìàíå íà òîçè äîêóìåíò, íî êîíêðåòíèòå ìåõàíèçìè çà âúçäåéñòâèå, îïèñàíè â íåãî, òàêà è íå ñà çàðàáîòèëè. Äå ôàêòî ðåçîëþöèÿòà îñòàíà äåêëàðà-òèâåí äîêóìåíò, ñëåä êîéòî íå ïîñ-ëåäâàõà íèêàêâè ðåàëíè äåéñòâèÿ.

 ñúçäàëèòå ñå óñëîâèÿ íàøèòå Öúðê-âè òðÿáâà äà ïðåäïðèåìàò åôåêòèâíè ìåðêè çà òîâà òåìàòà çà ïðåñëåäâà-íèÿòà íà õðèñòèÿíèòå äà èìà îòçâóê â èíôîðìàöèîííîòî ïðîñòðàíñòâî. Òðÿáâà çàåäíî äà âçàèìîäåéñòâàìå ñ ïîëèòè÷åñêèòå è ðåëèãèîçíèòå ëè-

19

äåðè êàêòî â Åâðîïà, òàêà è â ñòðà-íèòå, êúäåòî ñòàâàò ãîíåíèÿ ñðåùó õðèñòèÿíèòå. Âàæíî å äà âúâëè÷àìå â òàçè ðàáîòà îáùåñòâåíèòå îðãà-íèçàöèè è ïðåäñòàâèòåëèòå íà áèç-íåñ-êðúãîâåòå, êàêòî è âñè÷êè õîðà, íà êîèòî íå èì å áåçðàçëè÷íî. Ñúùî òàêà ñëåäâà äà ïðîäúëæèì äà ðàçâè-âàìå òàêèâà òðàäèöèîííè îáëàñòè íà ñúòðóäíè÷åñòâî êàòî áëàãîòâî-ðèòåëíîñòòà, ïîñðåäíè÷åñòâîòî ïî ìèðíîòî ðàçðåøàâàíå íà ìåæäóåò-íè÷åñêèòå è ìåæäóðåëèãèîçíèòå êîí-ôëèêòè, ó÷àñòèåòî â äèàëîãà ïî ëèíèÿ íà ãðàæäàíñêèòå îáùåñòâà, ïðîâåæ-äàíåòî íà ìåæäóíàðîäíè êóëòóðíè ìå-ðîïðèÿòèÿ ñ ó÷àñòèåòî íà Öúðêâèòå.

Ïåðñïåêòèâèòå íà ñúâìåñòíèÿ îò-ãîâîð íà íàøèòå Öúðêâè íà ãîðåñïî-ìåíàòèòå ïðåäèçâèêàòåëñòâà ùå çàâèñè îò êîíñîëèäèðàíèòå óñèëèÿ, êîèòî ùå ðåøèì äà ïðåäïðèåìåì çà îòñòîÿâàíå ïðàâàòà íà õðèñòè-ÿíèòå äà æèâåÿò ñúãëàñíî ñâîÿòà âÿðà, äà ðàçáèðàò äîáðîòî è çëîòî, äîáðîäåòåëòà è ïîðîêà òàêà, êàêòî ãîâîðè çà òîâà Ñâåùåíîòî Ïèñàíèå, êàêòî è äà âúçïèòàâàò ñâîèòå äåöà â õðèñòèÿíñêàòà òðàäèöèÿ.

 ñúâìåñòíîòî ïðîòèâîñòîåíå íà ðàçðóøèòåëíèòå òåíäåíöèè íà ñúâðåìåííîñòòà èìà ñåðèîçåí ïî-òåíöèàë çà ñúòðóäíè÷åñòâî ìåæäó Ðóñêàòà Ïðàâîñëàâíà è Ðèìîêàòî-ëè÷åñêàòà Öúðêâà.

Èñêðåíî ñå íàäÿâàì, ÷å äíåøíàòà êîíôåðåíöèÿ ùå ñòàíå ïîðåäíàòà êðà÷êà êúì ñúâìåñòíè äåéñòâèÿ êàêòî â îáëàñòòà íà çàùèòàòà íà òðàäèöèîííèòå öåííîñòè è õðèñòèÿíñêèòå ñèìâîëè, òàêà è â îáëàñòòà íà ïîäêðåïàòà íà õðèñ-òèÿíèòå, êîèòî ïðåìèíàâàò èçïè-òàíèå ïðåç îãúí è ìå÷.

Ïðåâîä Òàòÿíà Ôèëåâà

Ìèòðîïîëèò Èëàðèîí å ñðåä íàé-èç-

âåñòíèòå ñúâðåìåííè ðóñêè áîãîñëî-

âè è öúðêîâíè äèïëîìàòè, ïàòðîëîã è

êîìïîçèòîð, äîêòîð ïî ôèëîñîôèÿ íà

Îêñôîðäñêèÿ óíèâåðñèòåò, äîêòîð ïî

áîãîñëîâèå íà Ñâåòîñåðãèåâñêèÿ áî-

ãîñëîâñêè èíñòóòèò â Ïàðèæ.

20

РЕЛИГИИТЕ В БЪЛГАРИЯÆàñìèíà Äîíêîâà å çàâúðøèëà áîãîñëîâèå â Ñîôèéñêèÿ óíèâåðñèòåò.Çàùèòàâà äîêòîðñêà äèñåðòàöèÿ â îáëàñòòà íà êàíîíè÷íîòî ïðàâî â Áîãîñëîâñêèÿ ôàêóëòåò íà ÑÓ è äîêòîðàò ïî ôèëîñîôèÿ íà ðåëèãèÿòà êúì Èíñòèòóòà çà èçñëåäâàíå íà îáùåñòâàòà è çíàíèåòî êúì ÁÀÍ. Ïîíàñòîÿùåì å ñòàðøè åêñïåðò â Äèðåêöèÿ „Âåðîèçïîâåäàíèÿ“ íà Ìèíèñòåðñêèÿ ñúâåò.

21

Âúïðåêè ñâîáîäíîòî óïðàæíÿâàíå íà ïðàâîòî íà âåðîèçïîâåäàíèå, ðå-ëèãèîçíàòà êóëòóðà íà áúëãàðñêèÿ íàðîä âñå îùå íå å âèñîêà, êîåòî

çàåäíî ñ ëèïñàòà íà àêòóàëíà è

îáåêòèâíà èíôîðìàöèÿ çà ðåãè-

ñòðèðàíèòå âåðîèçïîâåäàíèÿ è íå-

ðåãèñòðèðàíèòå ðåëèãèîçíè îáùíî-

ñòè â ñòðàíàòà íè, ñúçäàâà ðåàëíè

óñëîâèÿ â îáùåñòâåíîòî ñúçíàíèå

äà ïðîäúëæàâàò äà ñå íàñàæäàò

ñòðàõîâå è ïðåäðàçñúäúöè. Îò äðó-

ãà ñòðàíà, ìíîæåñòâî äóõîâíè ïðàê-

òèêè çà ñàìîóñúâúðøåíñòâàíå è

„õþìàí äèçàéí“, ïðåäëàãàíè îò ðàç-

ëè÷íè äóõîâíè öåíòðîâå, ñå ïðèåìàò

áåçðåçåðâíî çà áåçîáèäíè è ïîëåçíè.

Ðóáðèêàòà íà ñïèñàíèå „Ñâåò“ „Ðå-

ëèãèèòå â Áúëãàðèÿ“ çàïîçíàâà ÷èòà-

òåëÿ ñ ïðîôèëà è äåéíîñòòà íà ðåãè-

ñòðèðàíèòå âåðîèçïîâåäàíèÿ è íåðå-

ãèñòðèðàíèòå ðåëèãèîçíè îáùíîñòè

â ñòðàíàòà è ïðåäîñòàâÿ àêòóàëíà

èíôîðìàöèÿ çà ðàçëè÷íèòå äóõîâíè

ïðàêòèêè. Íàäÿâÿìå ñå òàêà äà äîïðè-

íåñåì çà îáùàòà ðåëèãèîçíà êóëòóðà

íà ÷èòàòåëÿ, êàêòî è çà î÷åðòàâàíå

íà öÿëîñòíèÿ îáëèê íà ðåëèãèîçíèòå

îáùíîñòè, âÿðâàíèÿ è äóõîâíè ïðàê-

òèêè â ñòðàíàòà íè. Ïðåäëàãàíàòà èíôîðìàöèÿ ùå äàäå âúçìîæíîñò íà ÷èòàòåëÿ äà ñè èçÿñíè äî êàêâà ñòå-ïåí òåçè ðåëèãèîçíè âÿðâàíèÿ ôîð-ìèðàò ìîäåëà íà ïîâåäåíèåòî è ìè-ðîãëåäà íà õîðàòà, êîèòî ãè èçïîâÿä-âàò. È êàê òîâà ïîâåäåíèå ñå âïèñâà â ñúâðåìåííîòî áúëãàðñêî îáùåñòâî.

Æàñìèíà Äîíêîâà

за рубриката

22

Â

ÁÚËÃÀÐÈß

ÂÅÐÎÈÇÏÎÂÅÄÀÍÈßÒÀ

Ðàçãîâîð ñ Æàñìèíà Äîíêîâà

23

Ðåëèãèèòå â Áúëãàðèÿ

Ã-æî Äîíêîâà â îáùåñòâåíîòî ïðîñòðàíñòâî íåîôèöèàëíî ñå ñðåùà èíôîðìàöèÿ, ÷å êúì ìîìåí-òà ðåãèñòðèðàíèòå âåðîèçïîâåäà-íèÿ â ñòðàíàòà ñà íàä 100. Äîñòî-âåðíà ëè å òàçè èíôîðìàöèÿ?

Äà, èíôîðìàöèÿ å âÿðíà, äîðè áðîéêà-òà å ëåêî çàíèæåíà. Êúì 31.12.2013 ã. ðåãèñòèðàíèòå âåðîèçïîâåäàíèÿ â ñòðàíàòà ñà âå÷å 126. Ùå çàïî÷íà ñ òîâà, ÷å áðîÿ íà ðåãèñòðèðàíè-òå âåðîèçïîâåäàíèÿ å ñëåäñòâèå îò åäèí äúëúã ïðîöåñ íà äåìîêðàòèçà-öèÿ â ñôåðàòà íà ðåëèãèîçíèòå ïðà-âà è ñâîáîäè, êîéòî çàïî÷íà ñëåä îá-ùåñòâåíî-ïîëèòè÷åñêèòå ïðîìåíè îò 1989 ã. ïðåìèíà ïðåç Ðåøåíèÿ ¹5 íà Êîíñòèòóöèîííèÿ ñúä ïðåç 1991 çà îòìÿíàòà íà íÿêîè îò îãðàíè÷èòåë-íèòå òåêñòîâå íà Çàêîíà çà èçïî-âåäàíèÿòà (1949 ã.) è ïðèêëþ÷è ïðåç 2002 ã. ñ ïðèåìàíåòî íà íîâèÿ Çàêîí çà âåðîèçïîâåäàíèÿòà(ÇÂ). Òîâà áåøå åäèí äúëúã ïðîöåñ íà ïðåîòêðèâàíå íà êîíöåïöèÿòà, ÷å âñåêè ÷îâåê èìà ïðà-âîòî ñàì äà èçáåðå â êàêâî è êàê äà âÿðâà èëè âúîáùå äà íå âÿðâà. Èçáîð, êîéòî ïî íèêàêúâ íà÷èí íå ìîæå äà áúäå îãðàíè÷àâàí îò äúðæàâàòà.

Áèõòå ëè ñå àíãàæèðàëè ñ íÿêà-êúâ êîìåíòàð îòíîñíî ïðè÷è-íèòå çà òîçè âñå ïàê íåìàëúê áðîé ðåãèñòðèðàíè âåðîèçïîâåäàíèÿ â Áúëãàðèÿ.

Ïî-ïðàâèëíî áè áèëî äà ñå ãîâîðè çà ôàêòîðèòå, à íå ïðè÷èíèòå.

Òàêà íàïðèìåð åäèí îò îñíîâíèòå ôàêòîðè çà áðîÿ íà ðåãèñòðèðàíèòå âåðîèçïîâåäàíèÿ â ñòðàíàòà å ÇÂ, êîéòî ïî ìíåíèåòî íà ìíîãî ñïåöèà-ëèñòè â òàçè îáëàñò å åäèí îò íàé-ëèáåðàëíèòå è äåìîêðàòè÷íè çàêîíè çà ðåëèãèÿòà â Åâðîïà.

Çàêîíúò óðåæäà ïðàâîòî íà âåðîèçïî-âåäàíèå êàòî àáñîëþòíî, ëè÷íî, íåíà-êúðíèìî, îñíîâíî ÷îâåøêî ïðàâî, îò êîåòî ïðîèçòè÷à ïîñòàíîâêàòà, ÷å èçáîðúò íà âåðîèçïîâåäàíèå íå ïîäëå-æè íà ïðàâíà ñàíêöèÿ. Êîåòî îáÿñíåíî íà ïî-äîñòúïåí åçèê îçíà÷àâà, ÷å àêî ñè èçáðàë äà áúäåø ïîñëåäîâàòåë íà Êðèøíà ñúçíàíèå, à íå íà Èçòî÷íîòî

24

Ïðàâîñëàâèå, òî çà òîçè òâîé èçáîð íå ìîæå äà òè áúäå òúðñåíà êàêâàòî è äà å îòãîâîðíîñò. Íàðåä ñ òîâà, ïðàâîòî íà âåðîèçïîâåäàíèå âå÷å íå å îáâúðçàíî ñ ïðàâîòî íà ñäðóæàâà-íå (ñúçäàâàíåòî íà ðåëèãèîçíà îáù-íîñò, ó÷àñòèå â ðåëèãèîçíà îáùíîñò èëè îðãàíèçèðàíå íà èíñòèòóöèè íà îáùíîñòòà), êàêòî òîâà áåøå â ñòàðèÿ çàêîí. Òîâà îçíà÷àâà, ÷å çà äà èçïîâÿäâàø è ïðàêòèêóâàø îïðåäåëå-íà ðåëèãèîçíà äîêòðèíà íå å çàäúëæè-òåëíî äà å ðåãèñòðèðàíà ðåëèãèîçíà èíñòèòóöèÿ, êîÿòî äà å èçðàçèòåë íà äàäåíàòà ðåëèãèÿ.

Ðåãèñòðàöèÿòà íà ðåëèãèîçíèòå îáùíîñòè êàòî þðèäè÷åñêè ëèöà ñå èçâúðøâà îò Ñîôèéñêè ãðàäñêè ñúä ïî ðåäà íà Ãëàâà 49 „Îáùè ïðàâèëà“ íà ÷àñò 6 „Îõðàíèòåëíè ïðîèçâîä-ñòâà“ îò Ãðàæäàíñêî ïðîöåñóàëíèÿ êîäåêñ (ÃÏÊ) ò.å. ïî îáùèòå ïðàâèëà íà îõðàíèòåëíèòå ïðîèçâîäñòâà. Êà-çàíî íà ïî-ðàçáèðàåì åçèê, ñúäúò íå ïðàâè ïðåöåíêà ïî îòíîøåíèå íà äîê-òðèíàëíàòà ñèñòåìà è êóëòîâàòà ïðàêòèêà íà ðåëèãèîçíàòà îáùíîñò, à ñàìî ñëóæåáíî ïðîâåðÿâà äàëè ñà íàëèöå óñëîâèÿòà, çàïèñàíè â Çàêîíà çà âåðîèçïîâåäàíèÿ, çà èçäàâàíå íà àêò çà ðåãèñòðàöèÿ. Ñúäúò ìîæå äà ïîèñêà (à ìîæå è äà íå ïîèñêà) åêñ-ïåðòíî ñòàíîâèùå ïî òåçè âúïðîñè

îò äèðåêöèÿ „Âåðîèçïîâåäàíèÿ“, êîÿ-

òî å ñïåöèàëèçèðàíî çâåíî íà àäìè-

íèñòðàöèÿòà íà Ìèíèñòåðñêè ñúâåò.

Òîâà åêñïåðòíî ñòàíîâèùå îáà÷å

íÿìà çàäúëæèòåëåí õàðàêòåð çà ñúäà

è òîé ìîæå äà íå ñå ñúîáðàçè ñ íåãî.

Äðóãèÿò îñíîâåí ôàêòîð, êîéòî ñïî-

ñîáñòâà çà ïîÿâàòà íà òîâà ÷èñëî

ðåãèñòðèðàíè ðåëèãèîçíè èíñòèòó-

öèè, å äîêòðèíàëíà ïàðàäèãìà íà åäíà

÷àñò îò ðåëèãèîçíèòå îáùíîñòè,

êîÿòî ïîçâîëÿâà ðîåíåòî íà ïî-ìàëêè

îáùíîñòè è ãðóïè. Òàêàâà îáùíîñò

íàïðèìåð å ïðîòåñòàíòñêàòà, êîÿòî

êúì ìîìåíòà èìà íàä 98 ðåãèñòðèðà-

íè âåðîèçïîâåäàíèÿ.

Èñêàòå äà êàæåòå, ÷å ðåãèñòðà-öèÿòà íà îïðåäåëåíà ðåëèãèîç-íà îáùíîñò å ñàìî çàðàäè ïîëó÷àâà-

íåòî íà ïðàâåí ñòàòóò íà „þðèäè-

÷åñêî ëèöå“. Èìàòå ëè íàáëþäåíèÿ

êàê å óðåäåí ðåæèìúò íà ðåãèñòðà-

öèÿ â äðóãè äúðæàâè?

Äà, ðàçáèðà ñå, çàòîâà è íàøèÿò çà-

êîí çà âåðîèçïîâåäàíèÿòà å îïðåäå-

ëåí êàòî íàé-ëèáåðàëíèÿ â Åâðîïà.

Ïî îòíîøåíèå íà çàêîíîäàòåëñòâî-

òî íà äðóãè åâðîïåéñêè ñòðàíè òðÿá-

âà äà ñå ïîä÷åðòàå ôàêòúò, ÷å â ïî-ãîëÿìàòà ñè ÷àñò òî êàòåãîðèçèðà

25

Ðåëèãèèòå â Áúëãàðèÿ

ðåëèãèîçíèòå îáùíîñòè ñúîáðàçíî ïðèíöèïà çà óñåäíàëîñò èëè áðîé ïî-ñëåäîâàòåëè. Çà ïðèìåð ùå ïîñî÷à ñú-ñåäíà Ðóìúíèÿ, êîÿòî ïðèå ñâîÿ Çàêîí 489 çà ðåëèãèîçíàòà ñâîáîäà è îñíîâ-íîòî óñòðîéñòâî íà âåðîèçïîâåäàíè-ÿòà íÿêîëêî ãîäèíè ñëåä íàñ (2006 ã.).

Êàêòî â ïîâå÷åòî åâðîïåéñêè ñòðàíè òàêà è ðóìúíñêèÿò çàêîí ïðàâè êàòå-ãîðèçàöèÿ íà ðåëèãèîçíèòå ñòðóêòóðè. Ñïîðåä ÷ë. 5, àë. 2 ðåëèãèîçíèòå ñòðóê-òóðè ñúñ ñòàòóò íà þðèäè÷åñêè ëèöà, ðåãëàìåíòèðàí â çàêîíà, ñà „âåðîèçïîâå-äàíèÿòà“ è „ðåëèãèîçíèòå àñîöèàöèè“, à ñòðóêòóðèòå áåç ñòàòóò íà þðèäè÷å-ñêè ëèöà ñà „ðåëèãèîçíèòå ãðóïè“.

Ñëåä êàòî èìà êàòåãîðèçàöèÿ, çíà÷è èìà è óñëîâèÿ, íà êîèòî òðÿáâà äà îòãîâàðÿò ðåëèãèîçíèòå îáùíîñòè, çà äà äîáèÿò ñòàòóòà íà „âåðîèçïîâåäàíèå“?

Äà, òàêà å. Âúïðåêè, ÷å çàêîíà êàçâà, ÷å ðåëèãèîçíèòå îáùíîñòè ñâîáîäíî èçáèðàò ñâîÿòà ñòðóêòóðà, â êîÿòî äà èçïîâÿäâàò ðåëèãèîçíàòà ñè âÿðà: âåðîèçïîâåäàíèå, ðåëèãèîçíà àñîöèà-öèÿ èëè ðåëèãèîçíà ãðóïà, ïðè óñëîâèÿ-òà íà òîçè çàêîí ðåëèãèîçíà îáùíîñò, êîÿòî ïîèñêà äà ïðèäîáèå ïðàâîòî íà âåðîèçïîâåäàíèå òðÿáâà äà ïðåäñòàâè äîêàçàòåëñòâî, ÷å å îñíîâàíà ëåãàëíî

è ôóíêöèîíèðà íåïðåêúñíàòî íà òåðè-

òîðèÿòà íà Ðóìúíèÿ êàòî ðåëèãèîçíà

îáùíîñò íàé-ìàëêî 12 ãîäèíè. Îñâåí

òîâà òðÿáâà äà ïðåäîñòàâè è îðèãè-

íàëíè ñïèñúöè, îòðàçÿâàùè ñúãëàñèå-

òî è ÷èñëîòî íà äàäåí áðîé ðóìúíñêè

ãðàæäàíè ñ ìåñòîæèâååíå íà òåðèòî-

ðèÿòà íà ñòðàíàòà, íàé-ìàëêî ðàâíî

íà 0,1% îò íàñåëåíèåòî íà Ðóìúíèÿ,

ñúãëàñíî ïîñëåäíîòî ïðåáðîÿâàíå.

Ïðàâîòî íà ñòàòóò „âåðîèçïîâåäà-

íèå“ ñå ïðèäîáèâà ÷ðåç ðåøåíèå íà

Ïðàâèòåëñòâîòî, ïî ïðåäëîæåíèå íà

Ìèíèñòåðñòâîòî íà êóëòóðàòà è êóë-

òîâåòå.  ðàìêèòå íà 60 äíè îò ïðè-åìàíå íà ïðåäëîæåíèåòî, Ïðàâèòåë-ñòâîòî ñå ïðîèçíàñÿ ÷ðåç ïðèçíàâàíå èëè ìîòèâèðàíî îòõâúðëÿíå.

Êàêòî ñïîìåíàõ, ðåëèãèîçíèòå ïðàâà

ìîæå äà ñå óïðàæíÿâàò è â ðàìêèòå

íà ðåëèãèîçíèòå ñäðóæåíèÿ, êîèòî ñà

þðèäè÷åñêè ëèöà ñ íàé-ìàëêî 300 ÷ëå-

íîâå, ðóìúíñêè ãðàæäàíè è ïîñòîÿí íî

æèâóùè â ñòðàíàòà, êîèòî ñå îáåäè-

íÿâàò (àñîöèèðàò), çà äà ìàíèôåñòè-

ðàò äàäåíà ðåëèãèîçíà âÿðà. Ðåëèãèîç-

íèòå àñîöèàöèè ïðèäîáèâàò ñòàòóò

íà þðèäè÷åñêî ëèöå ÷ðåç âïèñâàíåòî

èì â Ðåãèñòúðà íà ðåëèãèîçíèòå àñî-

öèàöèè, óñòàíîâåí â ñåêðåòàðèàòà íà ñúäà, â ÷èåòî òåðèòîðèàëíî ðà-éîííî óïðàâëåíèå, å ñåäàëèùåòî íà àñîöèàöèÿòà.

2626

Íåêà ñå âúðíåì îòíîâî êúì íà-øàòà ñòðàíà è äà ïîãëåäíåì ôàêòèòå – 126 ðåãèñòðèðàíè âåðî-èçïîâåäàíèÿ çà 10 ãîäèíè. Òîâà îçíà-÷àâà, ÷å ÑÃÑ ðåãèñòðèðà ñðåäíî íà ãîäèíà ìàëêî íàä 12 âåðîèçïîâåäà-íèÿ èëè ïî 1 íà âñåêè ìåñåö.

Ñðåäíîñòàòèñòè÷åñêè å òàêà, íî àêî ñå ïðîñëåäè ãðàôèêàòà íà ðåãèñòðà-öèè îò 2003 ã. äîñåãà íåùàòà èçãëåæ-äàò ïî ñúâñåì ðàçëè÷åí íà÷èí.

Ïúðâî, íå âñè÷êèòå 126 âåðîèçïîâå-äàíèÿ ñà ðåãèñòðèðàíè ñëåä ïðèå-ìàíåòî íà ÇÂ. Êúì äàòàòà íà ïðèå-ìàíåòî íà çàêîíà ñúùåñòâóâàõà 31 ðåãèñòðèðàíè âåðîèçïîâåäàíèÿ ïî ðåäà íà ñòàðèÿ Çàêîí çà èçïîâåäàíè-

ÿòà, êîèòî êúì äàòàòà íà âëèçàíå-

òî â ñèëà íà íîâèÿ çàêîí áÿõà âïè-

ñàíè ñëóæåáíî îò ÑÃÑ â ïóáëè÷íèÿ

ðåãèñòúð íà âåðîèçïîâåäàíèÿòà.

(Ñúãëàñíî § 2. (1) îò Ïðåõîäíèòå è

çàêëþ÷èòåëíè ðàçïîðåäáè íà ÇÂ).

Ïðåç ãîäèíèòå ðåãèñòðèðàíèòå âå-

ðîèçïîâåäàíèÿ èçãëåæäàò ïî ñëåä-

íèÿ íà÷èí: ïðåç 2003 ã. îñâåí ñëó-

æåáíî âïèñàíèòå âåðîèçïîâåäàíèÿ,

ðåãèñòðèðàíè ïî íîâèÿ çàêîí ñà

ðåãèñòðèðàíè è íîâè 4, à 2004 ã. áå-

ëåæè íàé-âèñîêàòà òî÷êà â ðåãèñ-

òðàöèîííîòî ïðîèçâîäñòâî íà âå-

ðîèçïîâåäàíèÿ ñúñ ñâîèòå 25 ðåãèñ-

òðàöèè. Òîçè ôàêò íàìèðà ñâîåòî îáÿñíåíèå â òîâà, ÷å ñëåä ïðèåìà-

2727

Ðåëèãèèòå â Áúëãàðèÿíåòî íà çàêîíà ñå íàáëþäàâà ïðîöåñ

íà ñèëíà ôðàãìåíòàöèÿ íà ïðîòåñ-

òàíòñêàòà îáùíîñò. Ìíîæåñòâî

ìàëêè ãðóïè ñå îòäåëÿò îò îñíîâ-

íèòå ïðîòåñòàíòñêè äåíîìèíàöèè

è çàïî÷âàò äà òúðñÿò ëåãèòèìíîñò

â îáùåñòâîòî ÷ðåç ðåãèñòðàöèÿ-

òà êàòî îòäåëíè âåðîèçïîâåäàíèÿ.

Òîâà èì ïîçâîëÿâà îò åäíà ñòðàíà,

íåçàâèñèìîñò â èíñòèòóöèîíàëíî

îòíîøåíèå îò ãîëåìèòå ïðîòåñ-

òàíòñêè âåðîèçïîâåäàíèÿ, à îò

äðóãà – âúçìîæíîñò çà çàêîííî èç-

âúðøâàíå íà ðåëèãèîçíî-ïðîñâåòíà

è áëàãîòâîðèòåëíà äåéíîñò ñ äàðå-

íèå îò ñðîäíè ðåëèãèîçíè îðãàíèçà-

öèè îò çàïàäíîåâðîïåéñêè ñòðàíè

è íàé-âå÷å ÑÀÙ. Òàêà òå çàïî÷âàò

äà ñå ðàçðàñòâàò è äà ïå÷åëÿò âëè-

ÿíèå âúðõó ãîëÿìà ÷àñò îò ÷ëåíî-

âåòå íà ãîëåìèòå ïðîòåñòàíòñêè

äåíîìèíàöèè.

Êàêòî å âèäíî îò ñòàòèñòèêàòà

îáà÷å, áóìúò íà ðåãèñòðàöèè ïðåç

ãîäèíèòå çàòèõâà, çà äà ñå ñòèãíå

äî 2009 è 2012 ã., êîãàòî ñà ðåãè-

ñòðèðàíè ïî 3 ðåëèãèîçíè èíñòè-

òóöèè íà ãîäèíà. Ïðåç 2005 – 12,

2006 – 13, 2007 – 10, 2008 – 7, 2009 –

3, 2010 ã. – 4, 2011 – 5, 1012 – 3, 2013

– 9. Èíòåðåñåí ôàêò å, ÷å ïðåç èç-

ìèíàëàòà 2013 ã. áðîÿ íà ðåãèñòðè-

ðàíèòå âåðîèçïîâåäàíèÿ îòíîâî

çàïî÷âà äà ñå ïîêà÷âà.

Çà ÷èòàòåëèòå áè áèëî èíòåðåñ-íî äà èçÿñíèòå êàêúâ å äîêòðè-íàëíèÿò ïðîôèë íà òåçè 126 âåðîèç-ïîâåäàíèÿ?

Ðåãèñòðèðàíèòå â ñòðàíàòà âåðîèç-ïîâåäàíèÿ ñà ïðåäñòàâèòåëè íà ãî-ëåìèòå ñâåòîâíè ðåëèãèè êàòî õðèñ-òèÿíñòâî, èñëÿì, þäàèçúì, õèíäóèçúì, áóäèçúì, äàîèçúì è íÿêîè åêëåêòè÷íè ðåëèãèîçíè äâèæåíèÿ, âúçíèêíàëè â êðàÿ íà ÕIÕ è íà÷àëîòî íà ÕÕ â. Õðèñ-òèÿíñòâîòî å íàé-øèðîêî ðàçïðîñ-òðàíåíàòà ðåëèãèÿ â Áúëãàðèÿ.

Äàéòå ìàëêî ïîâå÷å äàííè çà ðå-ãèñòðèðàíèòå õðèñòèÿíñêè âå-ðîèçïîâåäàíèÿ.

Õðèñòèÿíñòâîòî â Áúëãàðèÿ å ïðåä-ñòàâåíî îò ñâîèòå òðè êëîíà ïðàâî-ñëàâèå, ðèìîêàòîëèöèçúì è ïðîòåñ-òàíòñòâî. Îñâåí òÿõ â ñòðàíàòà äåéíîñò ðàçâèâà è Àðìåíñêà àïîñòî-ëè÷åñêà öúðêâà, êàêòî è ðåãèñòðèðà-íîòî âåðîèçïîâåäàíèå „Ïîêðîâ Ïðèñ-âåòà ãîñïîæà Áîãîðîäèöà“, êîåòî èçïîâÿäâà äîêòðèíàòà íà òàêà íà-ðå÷åíàòà ñòàðîîáðÿä÷åñêà öúðêâà â Ðóñèÿ.1 Ïðàâîñëàâèåòî å îáÿâåíî çà

1 Ñòàðîîáðÿäíè÷åñòâîòî å ðåëèãèîçíî äâèæåíèå îò ÕVII â. â Ðóñèÿ, êîåòî ñå ïðîòèâîïîñòàâÿ íà öúðêîâíèòå ðåôîðìè íà ïàòðèàðõ Íèêîí è ïðîïîâÿäâà èäåÿòà çà îòäåëåíîñò íà öúðêâà îò äúðæàâà è ñúõðàíÿâàíå íà „áëàãî÷åñòèåòî íà ñòàðàòà âÿðà“.

2828

òðàäèöèîííî èçïîâåäàíèå â Áúëãàðèÿ,

à íåãîâèÿò èçðàçèòåë Áúëãàðñêàòà

ïðàâîñëàâíà öúðêâà (ÁÏÖ) ïðèäîáèâà

ïðàâåí ñòàòóò „þðèäè÷åñêî ëèöå“ íå

ïî ïðîöåäóðàòà, îïèñàíà â ÷ë. 15 îò

ÇÂ, à „ex lege“, ò.å. ñàìèÿò çàêîí º

äàâà òîçè ñòàòóò.

Îñâåí ÁÏÖ èìà îùå åäíà ðåãèñòðè-

ðàíà ïðàâîñëàâíà îáùíîñò, à èìåí-

íî „Èñòèííî ïðàâîñëàâíà áúëãàðñêà

öúðêâà“. Ïðåäè ìàëêî ïîâå÷å îò ãîäè-

íà è ïîëîâèíà áÿõà ïîäàäåíè èñêàíèÿ

çà ðåãèñòðàöèÿ îò îùå 3 ïðàâîñëàâ-

íè ðåëèãèîçíè îáùíîñòè (äâå îò òÿõ

ñòàðîñòèëíèòå ãðóïè îò Êíÿæåâî è

Æàáëÿíî è Ïðàâîñëàâíà öúðêâà â Áúë-

ãàðèÿ íà ïîêîéíèÿ Äèì Äóêîâ ), êîèòî

áÿõà îòõâúðëåíè îò ÑÃÑ.

Êàòîëè÷åñêàòà öúðêâà â ñòðàíàòà

å ïðåäñòàâåíà ñàìî îò åäíî ðåãè-

ñòðèðàíî âåðîèçïîâåäàíèå, êîåòî òåðèòîðèàëíî îáõâàùà òðè äèîöåçà

(åïàðõèè). Íèêîïîëñêàòà åïàðõèÿ ñúñ ñåäàëèùå â Ðóñå å çà êàòîëèöèòå îò ñåâåðíà Áúëãàðèÿ. Ñîôèéñêî-ïëîâäèâ-ñêàòà ñúñ ñåäàëèùå â Ïëîâäèâ å çà êà-òîëèöèòå îò þæíà Áúëãàðèÿ. Äâåòå ñà îò çàïàäåí (ðèìñêè) îáðåä, à Àïîñ-òîëè÷åñêàòà åêçàðõèÿ, ñúñ ñåäàëèùå â Ñîôèÿ, å îò èçòî÷åí (ñëàâÿíñêî-âè-çàíòèéñêè) îáðåä.

Ïðîòåñòàíòñêàòà îáùíîñò â ñòðàíà-òà ñëåä 1989 ã. òúðïè ñåðèîçíè ïðîìå-íè. Êúì 31.12.2013 ã. òàçè îáùíîñò ñå ïðåäñòàâëÿâà îò 103 ðåãèñòðèðàíè ðå-ëèãèîçíè èíñòèòóöèè. Íàé-ñèëíî ïðåä-ñòàâåíà å åâàíãåëñêàòà ïåòäåñÿòíà òðàäèöèÿ ñ ðåãèñòðèðàíè 80 ðåëèãèîç-íè èíñòèòóöèè, âêëþ÷âàùè Ïåòäåñÿò-íè, Áîæèè, Àïîñòîëñêè è Ðåôîðìèðàíî-ïðåçâèòåðèàíñêè öúðêâè. Íàé-ìíîãî ñà ðåëèãèîçíèòå èíñòèòóöèè íà Áîæèèòå öúðêâè. Ôàêò å, ÷å ñëåä 1989 ã. ïåòäå-ñÿòíàòà îáùíîñò â Áúëãàðèÿ äîñòèãà ñâîÿòà êóëìèíàöèîííà òî÷êà íà ðàçâè-

2929

Ðåëèãèèòå â Áúëãàðèÿ

òèå. Åäíà îò ïðè÷èíèòå çà òîâà å, ÷å

ïåòäåñÿòíèòå äåíîìèíàöèè òúðñÿò

äà ñâúðæàò ñâîÿòà åâàíãåëèçàöèîí-

íà ìèñèÿ ñ ïðîåêòà íà ñúçäàâàíå íà

„àâòîíîìíî ñîöèàëíî ïðîñòðàíñòâî“,

êúäåòî íà òåçè, êîèòî çàåìàò íåçíà-

÷èòåëíî èëè íèêàêâî ìÿñòî â ïî-øèðî-

êèÿ ñâÿò, ñå ãëåäà êàòî íà õîðà, êîèòî

ìîãàò äà ïîêàæàò èíèöèàòèâíîñò è äà

áúäàò çíà÷èìè.

Ïî áðîé ðåãèñòðèðàíè èíñòèòóöèè

ñëåä ïåòäåñÿòíàòà òðàäèöèÿ ñå íà-

ðåæäà áàïòèñòêàòà åâàíãåëñêà ñóá-

òðàäèöèÿ ñ 15, ñëåäâà êëàñè÷åñêàòà

ëóòåðàíñêà òðàäèöèÿ ñ 4 ðåëèãèîçíè

èíñòèòóöèè, ìåòîäèñòêàòà ñ 3 ðåëè-ãèîçíè èíñòèòóöèè è åäèíñòâåíàòà åâàíãåëñêà òðàäèöèÿ, ñðåä êîÿòî íå ñå íàáëþäàâà ïðîöåñ íà ôðàãìåíòà-

öèÿ, å ñúáîðíàòà èëè ïî-èçâåñòíà â íàñ êàòî êîíãðåøàíñêà.

Ãîëåìèÿò áðîé ðåãèñòðèðàíè ïðîòåñ-òàíòñêè ðåëèãèîçíè èíñòèòóöèè íå å êðèòåðèé çà äúëáîêî ïðîíèêâàíå íà ïðîòåñòàíòèçìà â áúëãàðñêèÿ ñîöè-óì. Äîêàçàòåëñòâî çà òîâà ñà ñòà-òèñòè÷åñêèòå äàííè îò ïîñëåäíîòî ïðåáðîÿâàíå íà íàñåëåíèåòî, èçâúð-øåíî ïðåç 2011 ã., ñïîðåä êîåòî êàòî ïðîòåñòàíòè ñå îïðåäåëÿò 1.1 % îò íàñåëåíèåòî íà ñòðàíàòà.

Òóê ùå îòâîðÿ åäíà ñêîáà è ùå ïîÿñ-íÿ, ÷å â ïðîòåñòàíòñêàòà îáùíîñò íå ñå âêëþ÷âà àäâåíòíàòà òðàäèöèÿ, êîÿòî çàïî÷âà äà íàìèðà ïî÷âà ñðåä áúëãàðñêèÿ íàðîä îùå îò ìèíàëèÿ âåê. Êúì òîçè ìîìåíò òÿ èìà 4 ðåãè-ñòðèðàíè âåðîèçïîâåäàíèÿ.

3030

Êàæåòå íÿêîëêî äóìè è çà îñòà-íàëèòå ðåëèãèè â Áúëãàðèÿ.  íà÷àëîòî íà ðàçãîâîðà êàçàõòå, ÷å îñâåí õðèñòèÿíñòâîòî â ñòðàíà-òà íè ñà ðàçïðîñòðàíåíè è èñëÿìà, þäàèçìà, õèíäóèçìà, áóäèçìà è äà-îèçìà.

Èñëÿìúò â ñòðàíàòà ñå ïðåäñòà-âëÿâà îò äâå ðåãèñòðèðàíè âåðî-èçïîâåäàíèÿ – Ìþñþëìàíñêî èçïî-âåäàíèå è Ñóíèòñêî-õàíåôèòñêî èçïîâåäàíèå. Þäàèçìúò ñúùî ñå ïðåäñòàâëÿâà îò äâå ðåëèãèîçíè èí-ñòèòóöèè – Ðåëèãèîçíà îáùíîñò íà åâðåèòå â Áúëãàðèÿ è Åâðåéñêè öåí-òúð „Õàáàä – Ëþáàâè÷“. Õàñèäñêîòî äâèæåíèå „Õàáàä – Ëþáàâè÷“ å áàçè-ðàíî â Áðóêëèí, Íþ Éîðê. Òàì ãî ïðå-ìåñòèë ïðåç 40-òå ãîäèíè íà 20. âåê èçáÿãàëèÿò îò ÑÑÑÐ ðàâèí Éîñèô Øíååðçîí. Äíåñ äâèæåíèåòî èìà íàä 3600 èíñòèòóöèè â 70 äúðæàâè ïî öÿë ñâÿò. Òî ñå õàðàêòåðèçèðà ñ êðàéíî êîíñåðâàòèâíè âúçãëåäè.

Âåðîèçïîâåäàíèÿòà, ïðåäñòàâÿùè åäíà ÷àñò îò òðàäèöèèòå íà áóäèçìà â

Áúëãàðèÿ, ñà „Áóäèñòêà îáùíîñò â

Áúëãàðèÿ“ è „Äèàìàíòåí ïúò íà áóäèç-

ìà“. È äâåòå âåðîèçïîâåäàíèÿ ñà çà-

ïî÷íàëè ñòðîåæè íà ñòóïè ó íàñ.

„Îáùåñòâî çà Êðèøíà ñúçíàíèå“ íà

òîçè åòàï å åäèíñòâåíîòî âåðîèçïî-

âåäàíèå, ïðîïîâÿäâàùî åäíà îò òðà-

äèöèèòå íà õèíäóèçìà, à èìåííî åäèí

îò ÷åòèðèòå êëîíà íà Âàéøíàâèç-

ìà – ðåëèãèîçíà ñèñòåìà, ïî÷èòàùà

Áîã Âèøíó, êàòî Âúðõîâåí Áîã.

„Äóõîâíî ó÷åíèå çà õàðìîíèÿ“ å âåðî-

èçïîâåäàíèå, ïðîïîâÿäâàùî ïðèíöèïè-

òå íà Äàîèçìà.

Ïðåäñòàâèòåëè íà òàêà íàðå÷åíè-

òå åêëåêòè÷íè ðåëèãèîçíè ñèñòåìè

â Áúëãàðèÿ ñà: Äóõîâíî îáùåñòâî

„Áÿëî áðàòñòâî“, „Ñâèäåòåëè íà Éå-

õîâà“, „Áàõàéñêà îáùíîñò â Áúëãàðèÿ“,

„Öúðêâàòà íà Èñóñ Õðèñòîñ íà ñâå-

òèèòå îò ïîñëåäíèòå äíè“, Äóõîâíî

õðèñòèÿíñêî îáùåñòâî „Âñåìèðíà

èçêóïåíà õðèñòîâà öúðêâà“, „Èçêóïåíà õðèñòèÿíñêà öúðêâà íà Áîãà“.

3131

Ðåëèãèèòå â Áúëãàðèÿ

Ñïîäåëåòå çà íÿêîè ëþáîïèòíè ïîäðîáíîñòè îêîëî ðåãèñòðè-ðàíèòå âåðîèçïîâåäíàíèÿ, êîèòî íå ñà èçâåñòíè çà îáèêíîâåíèÿ ÷èòà-òåë, àêî èìà òàêèâà.

Ðàçáèðà ñå, ÷å èìà. Òàêà íàïðèìåð ïðåäè îêîëî 2 ìåñåö â ÑÃÑ å ïîñòú-

ïèëî èñêàíå çà ðåãèñòðàöèÿ íà âåðî-

èçïîâåäàíèå ïîä èìåòî „Âåðîèçïîâå-

äàíèå „Îáåäèíåíè åçè÷åñêè âÿðâàíèÿ“.

Íà ñúùîòî îáà÷å å îòêàçàíà òàêàâà,

ïîðàäè ëèïñàòà íà èçëîæåíà â óñòàâà

äîêòðèíàëíà ñèñòåìà.

Äðóãà ëþáîïèòíà ïîäðîáíîñò ñà

ñòðàííèòå íàèìåíîâàíèÿ íà íÿêîè îò

ðåëèãèîçíèòå èíñòèòóöèè. Òàêà íà-

ïðèìåð èìà ðåãèñòðèðàíî âåðîèçïî-

âåäàíèå ïîä èìåòî „Öúðêâàòà â Ñëè-

âåí“, íî èìà è äðóãî âåðîèçïîâåäàíèå

ñ èìåòî „Äîáðàòà öúðêâà â Ñëèâåí“

èëè „Èíòåðíàöèîíàëåí õðèñòèÿíñêè

àëèàíñ Ðåêàòà“ „Õðèñòèÿíñêà öúðêâà

„Ìåñèÿ“, „Õðèñòèÿíñêà öúðêâà „Æåò-

âàðèòå“, „Åâàíãåëñêà ìèñèÿ Åñ Î Åñ“,

Õðèñòèÿíñêè ìèñèîíåðñêè öåíòúð

„Äàðîì ñòå ïðèåëè, äàðîì äàâàéòå“ è