ΚΕΦΑΛΑΙΟ 10 - ΠΕΡΙΛΗΨΗ

1 ΤΟΜΟΣ Β΄-ΚΕΦΑΛΑΙΟ 10: ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΥΜΝΟΓΡΑΦΙΑ ΠΕΡΙΛΗΨΗ Ορισμός : Βυζαντινή υμνογραφία είναι το σύνολο των κειμένων που γράφτηκαν σε ελληνική γλώσσα για να ψάλλονται στις ακολουθίες της ορθόδοξης Εκκλησίας. Χρονικά όρια : 4 ος αι.-1453 10.1.1. Η υμνογραφία στους πρώτους χριστιανικούς αιώνες: 1 ος -5 ος αι. Παράγοντες που διαμορφώνουν την υμνογραφία της περιόδου πριν το 500: η ιουδαϊκή παράδοση, οι ανατολικές μυστηριακές θρησκείες, οι περικοπές της Παλαιάς και Καινής Διαθήκης, το “ασιανό” ύφος της ελληνιστικής ρητορικής, η “ποιητική ομιλία” των Πατέρων της Εκκλησίας. Διαμορφώνεται το καταλογάδειν ᾄδειν (χαρακτηριστικά του: απλή ελληνική γλώσσα, εικονοπλασία, επίσημο και περίτεχνο “ασιανό” ύφος και ρητορικά σχήματα, στροφή, ισοσυλλαβία και ομοιοτέλευτο) Μορφικά χαρακτηριστικά της υμνογραφίας στους πρώτους χριστιανικούς αιώνες: τα τονικά μέτρα («μετρική μονάδα» είναι η στροφή), η ισοσυλλαβία, το ομοιοτέλευτο σχήμα. Καλλιεργήθηκαν (εκτός από την “ποιητική ομιλία” των Πατέρων της Εκκλησίας) οι ευχαριστηριακοί ύμνοι, το αντίφωνο και το τροπάριο. 10.1.2. Το κοντάκιο, 6 ος -7 ος αι. Σημαντική η επίδραση της συριακής υμνογραφίας (κυρίως ο Εφραίμ ο Σύρος, 4 ος αι.) Το κοντάκιο αξιολογείται από τους Maas-Τρυπάνη και Μητσάκη ως το μοναδικό αξιόλογο ή ως το χαρακτηριστικότερο είδος της βυζαντινής λογοτεχνίας. Τα χαρακτηριστικά του κοντακίου αποκρυσταλλώνονται προς το τέλος του 5 ου αι. Ακμή του κοντακίου: 6 ος αι., Ρωμανός ο Μελωδός Περιεχόμενο : δογματικό (6ος-7 ος αι.), πανηγυρικό (8 ος -11 ος αι.), ευκαιριακό ή επίκαιρο Δομή του κοντακίου : Προοίμιο, οίκοι (18-24 στροφές, εκ των οποίων ο πρώτος οίκος είναι ο ειρμός), εφύμνιο (κοινό σε προοίμιο και οίκους), ακροστιχίδα (πεζή φράση που σχηματίζεται από τα αρχικά γράμματα μόνο των οίκων) Μέτρο : τονικό (ισοσυλλαβία, ομοτονία) Οι όροι ιδιόμελο, προσόμοιο, μελωδός Τα χαρακτηριστικά των τονικών μέτρων (μελέτες Κων/νου Οικονόμου, F. J. Mone, J. B. Pitra): σ. 366 Ρωμανός ο Μελωδός: σσ. 366-367 Το κοντάκιο και το θέατρο στο Βυζάντιο Η θεατρικότητα των ρωμανικών κοντακίων οδήγησε στο ερώτημα αν το κοντάκιο είναι θρησκευτικό θέατρο. Το θέατρο στο Βυζάντιο δεν ευνοήθηκε ούτε από την Εκκλησία ούτε από το κράτος και οι μεμονωμένες προσπάθειες αναβίωσης του αρχαίου θεάτρου (Απολλινάριοι) καταδικάζονται, ενώ το Χριστός πάσχων (που αποδίδεται στο Γρηγόριο Ναζιανζηνό) προορίσθηκε για ανάγνωση και όχι για θεατρική παράσταση. Το ελαφρό θέατρο και η παντομίμα έχουν μεγάλη απήχηση στο κοινό, καταδικάζονται όμως από την Εκκλησία και το κράτος. 10.1.3. Οι ασματικοί κανόνες, 8 ος -12 ος αι. Ο κανόνας εμφανίζεται τον 7 ο αι. και εκτοπίζει σταδιακά το κοντάκιο από την ακολουθία του όρθρου. Το μόνο κοντάκιο που εξακολούθησε να ψάλλεται ολόκληρο από τον 7ο αι. μέχρι σήμερα είναι ο Ακάθιστος Ύμνος.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 10 - ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Documents

Transcript of ΚΕΦΑΛΑΙΟ 10 - ΠΕΡΙΛΗΨΗ