ZNAČAJ PRAVILNE PREHRANE I NJEN UTICAJ NA ZDRAVLJE

Pripremili:

Prof. Dr. Midhat Jašić

dr. med. Zuhal Sancakli Hodzic.

Zineta Horozović dipl.ing.

Bihać, 20 septembar 2017, Muzej I zasijedanja AVNOJ-a

ISKRA Ženska edukativna organizacije Bihać

Prehrana i dimenzije ljudskog bića

FIZIČKA EMOTIVNA

INTELEKTUALNADUHOVNA

DRUŠTVENA

Deficitarnost

nutrijentataSuficitarnot

nutrijentata

Bolesti i

prehrana

Preosjetljivost

na hranuPoremećaji

u prehrani

Posljedica drugih bolesti

Debljina

Bolesti krvnih

sudova,

D. melitus tip 2,

Hiperlipidemija,

Hipertenzija,

Karcinom

Druge bolesti

Avitaminoze

Nedostatak

minerala

Nedostatak

proteina (

kvašiorkor

marazam)

Alergije na

hranu

Netolerancije

na hranu

Anoreksija

Bulimija

Kaheksija

Druge

Malnutricije

Drugi faktori

Životni stil

Stres

Drugi faktori

Genetski faktori

Hrana, prehrana, nutrijent

• Hrana- materija koju unosimo u organizam

• Preharana proces njenog unosa i iskorištenja

• Nutrinet- hranljiva hemijska materija iz jela i pića

• Nutricionizam- odnos prehrane i zdravlja

• Dijetetika- prehrana i životni stil

• Dijetoterapija-tretman bolesti hranom

Kvalitet i atributi kvaliteta hrane i ishrane

1.Kvalitet hraneDvije osnovne grupe atributa kvaliteta hrane:• zdarvstveni atributi (food safety)• ostali atributi (tehnološki , senzorni, nutritvni i drugi) 2.Atributi kvaliteta hrane - ostali• nutritivni atributi• tehnološki atributi• senzorni/organoleptički atributi• tekstura i reologija

3.Kvalitet ishrane i atributi

kvaliteta ishrane

•prehrambene navike

•ishrana u odnosu na dob, spol,

zdravstveni status, zanimanje

•prehrambeni običaji

•Esencijalni i neesencijalni

nutrijenti

•P,

•UH,

•L

Sastojci hrane i zdravlje

Nutritivne ( korisne) i

nenutritivne (štetne) materije u hrani

Sastojci hrane i zdravlje

Najpoznatije rafinirane namirnice (štetne pri prekomjernom konzumiranju) su:

• bijeli šećer ili saharoza te hrana koja se proizvodi ili priprema sa saharozom kao što su kolači, keksi, vafli, koditorski proizvodi itd.,

• bijelo brašno i hrana koja se proizvodi ili priprema od bijelog brašna kao što su bijeli kruh, bijela tjestenina, a na prostorim BiH su pite i ćevapi,

• bijela sol i proizvodi koji sadrže povećane količine soli ( suhomesnati proizvodi, snack, marinirani proizvodui, proizvodi u slanokiselom rastvoru, neki fermentirani itd.)

• bijele masnoće kao što je hirogenizirana biljna mast, margarin i životnjske masti ( svinjska mast, loj , šorternzi itd.)

3.Bijela

SOL

1.BIJELI ŠEĆER

4.BIJELE MASNOĆE

2.PROIZVODI OD BIJELOG BRAŠNA

DOPRINOSI RAZVOJU

DOPRINOSI RAZVOJU

DOPRINOSI RAZVOJU

DOPRINOSI RAZVOJU

DIJABETESA II

DIJABETESA II

HIPERTENZIJA

HIPERLIPDEMIJE

World Health Statistics Annual 1994–1998.

online version. www.who.int/whosis; Food and Agriculture

PORUKA : SMANJIMO RAFINIRANE NAMIRNICE U

ISHARNI

Sastojci hrane i zdravlje

2. Nenutritivnog porijekla su:

dijetalna vlakna ( mogu se svrstati i u nutriejente), klorofil, karoteonoidi, flavonoidi, alkaloidi, glikozidi, Izotiocijanati steroli, fitseotrogeni...

Biološki aktivne komponente hrane

Neki od dotadataka prehrani prvesntveno djeluju na:

1. probavni sistem kao što su dijetalna vlakna, te enzimi kao dodaci prehrani ( primjer: bromelain, papain),

2. krvožilni ( primjer: omega tri masne kiseline),

3. endokrini ( primjer: alfalipoična kiselina) ,

4. nervni sistem ( primjer: derivati ksantina, biogeni amini )

Biološki aktivne komponente

Biološki aktivne komponente mogu djelovati uglavnom na jedan organ ili na sistem kao npr. na probavni sistem, krvožilni, centralni nervni sistem (CNS), imuni sistem i druge

Pošto je ljudski organizam složeni sistem gdje su funkcije pojedinih organa jako usko vezane, tako će i biološki aktivne komponente imati utjecaja na više organa i na sveukupno stanje organizma

Biološki aktivne tvari-djelovanje na organizam-

Probavni sistem- aktivne komponente sistem su u prvom redu biljna vlakna

Ona poboljšavaju crijevnu peristaltiku ali ujedno i adsorbuju holesterol i time indirektno utiču na poboljšanje stanja kardiovaskularnog sistema (KVS)

Pozitivan učinak na probavni sistem imaju prebiotici, probiotici, simbiotici, te inhibitori probavnih enzima koji su brojni u soji i nekim žitaricama

Biološki aktivne tvari-djelovanje na organizam-

KVS –pozitivan uticaj imaju polinezasićene omega-3-masne kiseline (linoleinska i dokozaheksaenoinska, te eikozopentenoinska kiselina) koje ujedno stimulišu i imuni odgovor na infekciju i traumu

CNS-derivati ksantina, odnosno kofein, tein i teobromin djeluju kao stimulatori CNS-a, a pored njih tu su i melatonin

(nedostatak izaziva depresiju), guaranin...

Biološki aktivne tvari-djelovanje na organizam-

Imunološki sistem - tvari koje djeluju na ovaj sistem su malo istražene i tu možemo svrstati vitamine i minerale

Vitamini imaju funkcije koenzima u metaboličkim procesima kao i funkcije poboljšanje i vida, jačanje kostiju, uticaj na koagulaciji a krvi, sprečavanje oksidativnih procesa

Minerali su najčešće u formi helata, a u vodi su u ionskoj strukturi, u organizmu imaju brojne uloge

Minerali i vitamini su često samostalno ili u smješi sastojci dodataka prehrani

Biološki aktivne tvari-djelovanje na organizam-

Antioksidansi štiti različite dijelove organizma na različitim razinama ćelije od oksidativnog stresa

Ćelije mogu da tolerišu blagi oksidativni stres koji uzrokuje povišen nivo antioksidativne odbrane, dok veći oksidativni stres izaziva nepovratna oštećenja i smrt

Najznačajniji antioksidansi su vitamin E, Vitamin C, cink, selen, lignani, flavonidi, ostali biljni fenoli i beta karoteni (likopen beta-karoten, zeaksantin)

Alfa lipoična kiselina (ALA) je moćno antioksidativno sredstvo koje je vrlo korisno i za snižavanje šećera u krvi. Pokazuje vrlo dobro dejstvo u dozi od 500-600 mg dnevno

Biološki aktivne tvari-djelovanje na organizam-

hrana, prehrana i zdravlje

STRES

FIZIČKA NEAKTIVNOST

NESANICA

hrana, prehrana i zdravlje

Moj doktor mi je preporučio samo jednu čašu na dan

Vatrena vodica je unistila cijeli jedan narod

hrana, prehrana i zdravlje

Elemnti životnog stila i prehrana

http://home.wmin.ac.uk/cfsd/reports/Sustainable_lifestlyes_summary_report.pdf

Elemnti životnog stila i prehrana

Elemnti životnog stila i prehrana

Bolesti • nepravilnog načina ishrane i • bolesti izazvane hranom

Deficitarnost

nutrijentataSuficitarnot

nutrijentata

Bolesti i

prehrana

Preosjetljivost

na hranuPoremećaji

u prehrani

Posljedica drugih bolesti

Debljina

Bolesti krvnih

sudova,

D. melitus tip 2,

Hiperlipidemija,

Hipertenzija,

Karcinom

Druge bolesti

Avitaminoze

Nedostatak

minerala

Nedostatak

proteina (

kvašiorkor

marazam)

Alergije na

hranu

Netolerancije

na hranu

Anoreksija

Bulimija

Kaheksija

Druge

Malnutricije

Drugi faktori

Životni stil

Stres

Drugi faktori

Genetski faktori

Nedostatak nutrijenata u ishrani

Bolesti deficitarnosti nutrijenata u isharani:

• Nedostatak vitamina u prehrani (Avitaminoze)

• Nedostatak minerala

• Nedostatak proteina u prehrani Kvašiorkor i marazam

Druge bolesti

Obilje ne donosi zdravlje

Bolesti suficitarnosti nutrijenata u ishrani

• debljina• bolesti krvnih sudova, • dijabetes melitus tip 2, • hiperlipidemija, • hipertenzija, • karcinom Unos prevelike, nuravnotežene

količine nutrijenata posebno lipida smatra se uzrokom mnogih bolesti

Bolesti izazvane hranom - intoksikacije i infenkcije

BIOLOŠKE OPASNOSTI HEMIJSKE OPASNOSTI FIZIČKE OPASNOSTI

1. Makrobiološke opasnosti Pesticidi Staklo

Insekti Antibiotici, hormoni Metal

Glodari Veterinarski lijekovi Plastika

Ptice i ostale štetočine Otrovne biljke Kamenje

2. Mikrobiološki opasnosti: Toksini mikr.porijekla Štetočine

Prioni Toksikanti indus. otpada Kosti

Virusi Prirodni toksikanti Dlake

Bakterije Teški metali Nokti

Kvasci i plijesni Aditivi Papir

Protozoe Toksikanti iz prerade hrane Dijelovi strojeva

Paraziti Sredstva za dezinfekciju

Alergeni

Bolesti izazvane hranom - intoksikacije i infenkcije

31

prekomjerno korištenje:

-pesticida

-aditivi

- veterinarskih lijekova

Bolesti izazvane hranom - intoksikacije i infenkcije

Kontaminanti iz okoliša

Kontrola u fazama proizvodnje i distribucije hrane ‘

standardi i kodovi

GAPGMP,

GHP,

GLP,GDP,

(PRP )

HACCP,

IFS

FSM, QMS TQM-

Genetically modified foods and the American-European opinion divide.

Naravno da su moje gljive zdrave: Nisu geneticki modificirane, nema u njima konzervansa, nema umjetnih bojila niti bilo

Organska hrana

Nešto nije u redu, naš zrak je čist, voda čista, stalno smo

fizički aktivni, sva hrana nam je organska, ali niko ne živi

duže od 30 godina

Ima li razloga za zabrinutost?

Uživajte u vašoj hrani

Rizik od debljine i pothranjenosti

12 20 36

Pothranjenost Normalna te ž ina

Vi š ak te ž ine

Gojaznost

28

x 1.5

x 2.0

1

BMI

rizi

k

smrt

no

sti

SICILIJA

ČAD

KUVAIT

USA

MEKSIKO

KINA

POLJSKA

KAJRO EGIPAT AHMEDOVA PORODICA

EKVADOR

KALIFORNIJA

MONGOLIJA

UK

BUTAN

NJEMAČKA

VRSTE HRANE KOJOM SE HRANIMO

???????????

Zaštita zdravlja i zdravstvena sigurnost

potrošača hraneCilj

Zaključci

Zdravo i radno sposbno stnovništvo

Svih životnih dobi

Rezultat kako ?

Proaktivno

preventivno

djelovanje na

svim nivoima

•NACIONALNA

•STRATEGIJA PREHRANE

•NACIONALNASTRATEGIJA

•ZDRAVLJA

Bolje upućeni ljudi čine bolje odluke (informacijsko doba)