Post on 20-Nov-2021
ZAGROŻENIA PSYCHOSPOŁECZNE W PRACY PERSONELU MŁODZIEŻOWYCH
OŚRODKÓW WYCHOWAWCZYCH
dr hab. med. Joanna Bugajska
dr hab. Łukasz Baka
Prace o szczególnym charakterze
Ustawa o emeryturach pomostowych (Dz.U. nr 237, poz.1656), Załącznik 2 poz. 21:
Prace nauczycieli, wychowawców i innych
pracowników pedagogicznych zatrudnionych
w młodzieżowych ośrodkach wychowawczych,
młodzieżowych ośrodkach socjoterapii, ośrodkach
szkolno-wychowawczych, schroniskach dla
nieletnich oraz zakładach poprawczych
Prace o szczególnym charakterze
• Wymagające szczególnej odpowiedzialności
• Wymagające szczególnej sprawności psychofizycznej
• Należyte wykonywanie w sposób niezagrażający bezpieczeństwu publicznemu, w tym zdrowiu i życiu innych osób
• Możliwość należytego wykonywania zmniejsza się przed osiągnięciem wieku emerytalnego, na skutek pogorszenia się sprawności psychofizycznej, związanego z procesem starzenia się
Od nauczycieli wykonujących prace w młodzieżowych ośrodkach wychowawczych jest wymagana szczególna kondycja psychofizyczna w zakresie sensomotorycznych i temperamentalnych:
umiejętność koncentracji uwagi
szybki refleks
łatwość podejmowania decyzji pod wpływem zmieniających się bodźców
podzielność uwagi
wysoki stopień koordynacji wzrokowo-ruchowej
zdolność do pracy w szybkim tempie
szybka zmiana formy aktywności oraz metod działania
odporność na zmęczenie
3 grupy zawodowe:
• nauczyciele, wychowawcy i inni pracownicy pedagogiczni zatrudnieni w młodzieżowych ośrodkach wychowawczych, młodzieżowych ośrodkach socjoterapii, ośrodkach szkolno-wychowawczych, schroniskach dla nieletnich oraz zakładach poprawczych,
• personel sprawujący opiekę nad mieszkańcami domów pomocy społecznej dla przewlekle psychicznie chorych, niepełnosprawnych intelektualnie dzieci i młodzieży lub dorosłych,
• personel medyczny oddziałów psychiatrycznych i leczenia uzależnień w bezpośrednim kontakcie z pacjentem.
Cecha wspólna wybranych 3 grup zawodowych:
Intensywny i bezpośredni kontakt z innymi ludźmi, związanym z koniecznością niesienia pomocy w różnej formie:
• stała opieka nad osobami młodocianymi, mającymi konflikt z prawem lub problemy społeczne,
• ratowanie życia i zdrowia,
• opieka nad osobami chorymi psychicznie i uzależnionymi.
OSOBY BADANE n = 601
Personel medyczny (n=201)
Personel domów opieki (n = 200)
Personel zakładów wychowawczych (n = 200)
16
102
49
428
0
50
100
150
200
250
300
350
400
450
licz
ba
osó
b b
ad
an
ych
kategoria wykształcenia
podstawowe/zawodowe
średnie
policealne
wyższe
82,6%
17,4%
Płeć
kobiety
mężczyźni
ZASIĘG
BADAŃBadanie przeprowadzono w okresie maj – lipiec 2017 r. Badaniem
objęto 35 ośrodków, znajdujących się na terenie wszystkich 16
województw w Polsce
1
1
2
3
4
MIEJSCE PRACY
Nauczyciele, wychowawcy i inni pracownicy pedagogiczni zatrudnieni w:
o młodzieżowych ośrodkach wychowawczych,
o młodzieżowych ośrodkach socjoterapii,
o ośrodkach szkolno-wychowawczych,
o schroniskach dla nieletnich,
o zakładach poprawczych
mow-kielce.pl
DANE DEMOGRAFICZNE
Wiek: 24 – 70 lat (M = 43,3)
Płeć: 156 kobiet (78%) i 44 mężczyzn (22%)
Staż pracy: 1 – 39 lat (M = 14,1)
Wykształcenie: wyższe 88%, średnie 9%, inne (3%)
nauczyciel (35,5%),
wychowawca (32,5%)
pracownik pedagogiczny (8,5%)
terapeuty zajęciowego (7,5%)
psycholog (6,0%)
pracownik socjalny (5,5%)
inni (4,5%)
STANOWISKA
Wymagania w pracy
35,31 37,3
64,41 66,44
54,33
35,5 37,69
65,2669,8
57,73
39,29 37,02
64,6969,23
51,43
0
10
20
30
40
50
60
70
80
Wymagania ilościowe Tempo pracy Wymagania poznawcze Wymaganiaemocjonalne
Wymagania ukrywaniaemocji
Wymagania w pracy
Personel medyczny Personel domów opieki Personel zakładów wychowawczych
45,66
64,76
57,09
72,05
59,9
48,46
61,5257,7
72,6
58,76
50,53
67,1162,5
72,56
65,53
0
10
20
30
40
50
60
70
80
Poczucie wpływu Możliwości rozwoju Różnorodność pracy Znaczenie pracy Przywiązanie do pracy
Organizacja i treść pracy
Personel medyczny Personel domów opieki Personel zakładów wychowawczych
Organizacja pracy i treść pracy
Relacje społeczne i jakość przywództwa
58,7760,4
75,27
38,19
59,4558,17
64,3
72,17
60,24 60,36
75,61
44,74
62,7660,27
66,41
72,05
63,84 66,5
73,52
40,38
65,47
55,48
63,76
66,19
0
10
20
30
40
50
60
70
80
Poczucieprzewidywalności
Nagrody Jasność roli Konfikt roli Jakośćprzywództwa
Wsparcie -współpracownicy
Wsparcie -przełożeni
Klimat społeczny
Relacje interpersonalne i przywództwo
Personel medyczny Personel domów opieki Personel zakładów wychowawczych
Oddziaływanie praca – życie osobiste
24,42
62,42
35,65
10,47
27,36
60,56
32,32
7,95
32,24
62,37
38,81
14,76
0
10
20
30
40
50
60
70
Niepewność pracy Satysfakcja z pracy Konflikt praca - rodzina Konfikt roli
Oddziaływanie praca - życie osobiste
Personel medyczny Personel domów opieki Personel zakładów wychowawczych
Negatywne działania ze strony innych pracowników
16,91
13,01
11,36
2,54
7,916,97
4,73
16,91
11,68
14,01
2,76
5,78
8,29
2,02
13,01
9,21
7,16
0,63
2,14 2,14 2,63
0
2
4
6
8
10
12
14
16
18
Plotki Konflikty w pracy Dokuczliwezachowania
Molestowanie Groźby Przemoc fizyczna Mobbing
Negatywne działania ze strony innych pracowników
Personel medyczny Personel domów opieki Personel zakładów wychowawczych
ZDROWIE
2,5
8,5
39,539,0
10,5
Stan zdrowia [% ankietowanych]
słaby zadowalający dobry
bardzo dobry doskonałyzbimarmusic.pl
Zdrowie psychofizyczne i dobrostan
56,59
26,9
38,77
33,7
25,84
19,0223,32
55,2
26,75
38,42
32,71
24,320,97
23,32
61,81
29,7
37,635,31
28,08
23,4327,39
0
10
20
30
40
50
60
70
Zdrowie ogólne Problemy zesnem
Wypaleniezawodowe
Depresja Napięcie Stressomatyczny
Stres poznawczy
Zdrowie i dobrostan
Personel medyczny Personel domów opieki Personel zakładów wychowawczych
Częstość występowania chorób
2,1
1
11,6
5,3
1,1
1,6
3,1
16
7,3
2,1
2,1
2,6
15,5
0
0 5 10 15 20 25
cukrzyca
zaburzenia/choroby psychiczne
nadciśnienie
choroby serca
udar
przewlekłe zapalenie oskrzeli
astma
alergia
choroby skóry
wrzody żołądka
zapalenie pęcherza
choroby jamy brzusznej
bóle pleców
rak
procent ankietowanych
personel medyczny oddziałówpsychiatrycznych i leczenia uzależnień
personel domów pomocy społecznej
nauczyciele, wychowawcy, pracownicypedagogiczni młodzieżowych ośrodkówwychowawczych
CHOROBY
zdrowie.tvn.pl
ZAŻYWANIE LEKÓW
8,5
6,46
3,35
7,67
4,61
2,84
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
nauczyciele, wychowawcy,pracownicy pedagogicznimłodzieżowych ośrodków
wychowawczych
personel domów pomocyspołecznej
personel medyczny oddziałówpsychiatrycznych i leczenia
uzależnień
częs
tość
sto
sow
ania
śro
dkó
w
prz
eciw
bó
low
ych
i u
spo
kaja
jący
ch
środki uspokajające
środki nasenne
medme.pl
PICIE ALKOHOLUprawo.pl
0,85
0,54
1,11
0,61
0,39
0,56
0,36
0,23
0,55
0
0,2
0,4
0,6
0,8
1
1,2
nauczyciele, wychowawcy,pracownicy pedagogicznimłodzieżowych ośrodków
wychowawczych
personel domów pomocyspołecznej
personel medyczny oddziałówpsychiatrycznych i leczenia
uzależnień
prz
ecię
tne
spo
życi
e al
koh
oli
wys
oko
pro
cen
tow
ych
(l
iczb
a p
usz
ek/k
ielis
zkó
w]
piwo wino drinki
pakernia24.pl
NARZĘDZIEWypalenie zawodowe mierzono szesnastopunktową Oldenburską Skalą Wypalenia (Oldenburg Burnout Inventory, OLBI, Demerouti i in., 2001; Baka i Basińska, 2015). Składa się ona z dwóch podskal:
wyczerpania (exhaustion) - poczucie nadmiernego obciążenia fizycznego, poznawczego i/lub emocjonalnego pracą oraz niewystarczająca ilość zasobów związanych z radzeniem sobie z tym obciążeniem
zdystansowania wobec pracy (disengagement from work) – obojętna i cyniczna postawa wobec pracy (dotyczy zarówno treści pracy, współpracowników i przełożonych, jak i całego środowiska związanego z pracą)
OSOBY BADANE n = 1137
Personel medyczny (n=200)
Personel domów opieki (n = 201)
Personel zakładów poprawczych (n = 200)
Nauczyciele (n = 236)
Policjanci (n = 300)
2,292,58
2,272,5
2,322,58
2,212,022,06 2,09
0
0,5
1
1,5
2
2,5
3
1 2
Śre
dn
ie w
ynik
i w s
kali
OLB
I
Wyczerpanie Zdystansowanie wobec pracy
Wypalenie zawodowe
Perosnel medyczny Personel domów opieki
Personel zakładów poprawczych Nauczyciele
Policjanci
WYNIKI:
1) W odniesieniu do wyczerpania p. zakładów poprawczych różnił się tylko względem policjantów, którzy cechowali się niższym wyczerpaniem niż cztery pozostałe grupy zawodowe (Policjanci < P. zakładów poprawczych = Nauczyciele =P. medyczny = P. domów opieki)
2) Pod względem zdystansowania różnice były istotne między nauczycielami a trzema grupami: personelem medycznym, ośrodków społecznych i zakładów poprawczych.(Policjanci = nauczyciele < P. medyczny = P. domów opieki = P. zakładów poprawczych)
W pracy personelu młodzieżowych ośrodków wychowawczych można wyróżnić następujące źródła stresu:
wysokie obciążenie emocjonalne, tj. praca stawia w sytuacjach trudnych emocjonalnie (np. monitorowanie stanu psychicznego wychowanków, interwencje przy próbach samobójczych), w pracy trzeba odnosić się do osobistych problemów innych ludzi (np. konflikty między wychowankami, konflikty między wychowankami i ich rodzinami), praca wiąże się z emocjonalnym zaangażowaniem (np. wychowanek zachowuje się agresywnie, trzeba zastosować wobec wychowanka środek przymusu bezpośredniego)
centrumdobrejterapii.pl
ŹRÓDŁA STRESU (1)
W pracy personelu młodzieżowych ośrodków wychowawczych można wyróżnić następujące źródła stresu:
wysokie obciążenia ilościowe, tj. duża liczba godzin przeznaczonych na pracę, duża ilość pracy do wykonania, duża ilość wykonanych czynności w danej jednostce czasu
wysoki poziom konfliktu praca – rodzina, tj. poczucie, że praca zawodowa zaburza życie rodzinne (dotyczy to: braku czasu, napięcia emocjonalnego, wymogu odmiennego sposobu funkcjonowania „w rolach”)
centrumdobrejterapii.pl
ŹRÓDŁA STRESU (2)
Do skutków stresu w tej grupie zawodowej należą:
dolegliwości zdrowotne, przede wszystkim alergie, bóle pleców i nadciśnienie tętnicze
Zdolność radzenia sobie ze stresem w pracy może znacząco obniżać:
bierność fizyczna w czasie wolnym od pracy,
nadużywanie środków nasennych i uspokajających
bsw.edu.pl
SKUTKI STRESU
METODY WSPARCIA
Szkolenia i treningi
rozwijanie inteligencji emocjonalnej
treningi uważności
trening wzmacniania odporności
trening budowania zasobów osobistych – obejmujący zwiększenieświadomości znaczenia zasobów osobistych w radzeniu sobie zestresem, diagnozę własnych zasobów, (osobowościowych iśrodowiskowych) diagnoza stylów radzenia sobie ze stresem
szkolenia w zakresie prewencji agresji ze strony wychowanków
szkolenia kadry kierowniczej w zakresie rozpoznawania symptomówuzależnienia od leków oraz procedur postępowania wobecpracowników nadużywających leków uspokajających i nasennych
nf.pl
pfst.pl
Działania obniżające obciążenie pracą:
dostosowanie liczby pracowników do potrzeb kadrowych,
wcześniejsze planowanie prac, partycypacja pracowników w ustalaniu harmonogramów pracy,
zmniejszenie ilości pracy „papierkowej”, ograniczenie liczby obowiązków administracyjnych,
szkolenia kadry kierowniczej w zakresie metod zmniejszania obciążenia ilościowego i jakościowego
prawdziwyskarb.pl
pl.dreamstime.
com
METODY WSPARCIA
Działania wzmacniające relacje między pracownikami:
uświadamianie przełożonym roli wsparcia w miejscu pracy i korzyści z tego płynących,
uświadamianie pracownikom roli wsparcia koleżeńskiego w radzeniu sobie ze stresem,
zwiększenie dostępności „sieci wsparcia” w pracy, np. poprzez łatwiejszy dostęp podwładnych do przełożonych,
organizowanie grup samopomocy
prawdziwyskarb.pl
METODY WSPARCIA
METODY WSPARCIA
Promocja zdrowego stylu życia
przygotowanie programów wspierających indywidualną i grupową aktywność fizyczną
przygotowanie programów i akcji zachęcających do zdrowego odżywiania
nf.pl
sportoften.com