Post on 09-Mar-2020
589
YOZGAT ŞERʻİYYE SİCİLLERİNİN KAYNAK DEĞERİ VE DİPLOMATİK ÖZELLİKLERİ HAKKINDA BİR DEĞERLENDİRME
Muhammed CEYHAN1
Özet
Bilgiye ulaşmak kadar bilginin üretimi noktasında da kaynakların özelliklerinin iyi tahlil edilmesi bir gerçektir. Osmanlı tarihi söz konusu olduğunda, ilgili dönemden intikal eden Osmanlıca kaynakların dilinin, belge özelliklerinin ve kaynak değerinin bilinmesi, ulaşılacak ve üretilecek bilgi için önemlidir. Bu bağlam-da Osmanlı Dönemi’nden günümüze intikal eden ve birçok Anadolu kentine ait olan şerʻiyye sicillerinin özellikle şehir tarihi açısından değerlendirilebilmesi için bu kaynakların dilinin ve diplomatik özellikleri-nin tespiti ön koşuldur şüphesiz. Ancak hemen belirtmeliyiz ki yüzyıllar içerisinde kaynaklarda meydana gelen değişim ve dönüşümlerin de göz önünde bulundurulması gerekmektedir. Zira Osmanlı Tarihi’nin bir-çok kaynak türünde olduğu gibi, mühim kaynaklarından olan şerʻiyye sicilleri de zaman içerisinde muhteva ve diplomatik hususiyetleri noktasında değişim ve dönüşümlere maruz kalmıştır. Özellikle birçok kurum ve müessesenin ya revizyona uğradığı ya da yenilerinin oluştuğu Tanzimat Dönemi’nde; kadılık kurumu da nasibini almış, kadıların birçok yetkisi başka memurlarca ve kurumlarca paylaşılmıştır. Söz konusu dönemde şerʻî hukukun yanında Batı usulü hukuk da benimsenmiş ve bunun neticesinde Şerʻiyye Mahkemelerinin yanı sıra Nizamiyye Mahkemeleri vücut bulmuştur. Bu sebeple Tanzimat öncesi dönemde tek hâkimli ve tek dereceli Şerʻiyye Mahkemeleri yerini, Tanzimat Dönemi itibariyle görev alanı büyük ölçüde daralmış bulunan Şerʻiyye Mahkemeleri ile hukuk ve ceza davalarına bakan toplu hâkimli ve dereceli Nizamiyye Mahkemelerine bırakmıştır. Ana hatlarıyla adli mekanizma bu şekilde ayrılmış olmakla beraber muhtelif konularda ihtisas mahkemeleri de (evkaf mahkemeleri, ticaret mahkemeleri, azınlık mahkemeleri vs.) kurul-muştur.
Çalışmamızda Yozgat’a ait 31 adet şerʻiyye sicilinin tamamı da yukarıda bahsettiğimiz değişimler ve dönüşümler bağlamında ele alınacaktır. Her bir sicil; hangi mahkemeye ait olduğu, hangi tür belgeleri ve bilgileri içerdiği noktasında değerlendirilecektir. Böylece ortaya çıkan verilerden hareketle de Yozgat şerʻiy-ye sicillerinin kaynak değeri tespit ileride Yozgat şehir tarihi çalışmalarında mühim bir kaynak serisinden sağlıklı bir şekilde istifade edilmesine olanak sağlanmış olacaktır.
Anahtar Kelimeler: Yozgat, Şerʻiyye Sicilleri, Kaynak Değer, Diplomatik ve Muhteva, Şer‛iyye Mahkemeleri, Nizamiyye Mahkemeleri.
Abstract
An Evaluation On The Resource Value And Diplomatic Features Of Yozgat Shariyya Registers
It is a fact that the characteristics of sources should be well-analysed at the point of information pro-duction as well as accessing information. When it comes to Ottoman history, getting to know the language, document features and source value of Ottoman resources, inherited from the relevant period, is important for the information to be accessed and produced. In this respect, to evaluate Shariyya Registers inherited from the Ottoman period to the present and belong to many Anatolian cities especially in terms of the history of the city, , it is certainly a prerequisite for the determination of the language and diplomatic features of these
1 Arş. Gör., Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Yeniçağ Tarihi Anabilim Dalı, muhammedceyhan83@gmail.com
590
resources. However, we need to specify that the changes and transformations occured in the sources within the centuries should be considered. But, as in many kinds of sources of Ottoman history, Shariyya Registers that are one of the important sources were also subjected to changes and transformations in time in point of content and diplomatic traits. During the period of ‘’Tanzimat’’ when the structure of many institutions or establishments were either revised or regenerated, the authority of “Kadıs” were shared by other institutions and officers. In that period, Western law was also adopted beside spiritual law, and consequently, “Nizami-ye Courts” in addition to the Şeriyye Courts were established. Thus, Shariyya Courts with a single - degree and a single judge in the pre-Tanzimat period gave its place to Shariyya Courts whose jurisdiction was greatly limited during the Tanzimat period, and to Nizamiye Courts which were with associate judges who hear civil and criminal cases and which were graded. While the legal system was generally designed in this way, specialized courts (Evkaf courts, Commercial Courts, Minority courts, etc) were established to deal with various issues.
In this study, all of 31 Shariyya Registers in Yozgat will be discussed in the context of changes and transformations mentioned above. Each record will be evaluated on which court it belongs to, what type of documents and information it possesses. Thus, with the help of the data generated, it will be provided to determine the source value of Yozgat Shariyya Registers and utilize an important source for later studies on urban history of Yozgat.
Key Words: Yozgat, Şeriye Registers, resource value, Diplomatik and Content, Şeriyye Courts, Nizamiyye Courts
1. Giriş
Osmanlı Devleti’nde daha Beylikler Dönemi’nden itibaren fethedilen yerlere hukuku temsilen bir ka-dının, idareyi temsilen bir subaşının tayini yerleşmiş bir gelenekti2. Nahiye ve köyler dışında kalan diğer idari merkezler aynı zamanda birer yargı merkeziydi. Her yargı merkezinde de birer kadı bulunurdu. Tek kadının görev yaptığı bu mahkemelere Şerʻiyye Mahkemeleri adı verilmekteydi3 ki esası İslam Hukuku’na dayanan bu müesseseler, adalet ve hükümet işlerinde tamamıyla fıkıh esaslarına ve muhtelif zamanlarda bazen de kanunnamelere istinat etmişlerdir4. Bu bağlamda Osmanlı adli teşkilatının temel taşı kadılardı ve Tanzimat Dönemi’ne kadar bulundukları yerin hâkimi, belediye başkanı, emniyet amiri, mülki amiri ve halkın her konuda müracaat edebileceği sosyal güvenlik makamı idi. Bu sebepten kadıların tutmuş oldukları şerʻiyye sicil defterleri; Osmanlı siyasi, iktisadi, askerî, hukuki ve içtimai hayatının aydınlatılmasında önemli bir kaynak serisi vasfını taşımaktadır. Ancak Osmanlı Devleti’nin kurumsal bünyesinde zaman içinde meydana gelen değişim ve dönüşümlere paralel olarak şerʻiyye sicilleri de muhteva ve diplomatik açıdan bazı deği-şikliklere maruz kalmıştır. Zira Tanzimat Dönemi ile birçok kurum ve müessese ya revizyona uğramış ya da yeni oluşmuştur. 19. yüzyıla gelindiğinde devlet bünyesinde büyük ölçekli ve her alana inhisar edilecek reformlara olan ihtiyaç artmıştır5. İhtiyacın yanı sıra zorunluluk da söz konusu reformlarda etkili olmuştur. Özellikle kapitülasyonların yüzyıllar boyu yarattığı olumsuzlukların, 19. yüzyıla gelindiğinde artık kişisel bir statü olmaktan çıkıp mahkemeler, okullar, hastaneler, postaneler, şirketler gibi kurumsal statüler ile iyice etkisini arttırması6 Osmanlı Devleti’nin her sahada olduğu gibi hukuk sahasında da reform hareketlerine gi-
2İlber Ortaylı, “Kadı: Osmanlı Kadısı”, DİA, C. XXIV, İstanbul 2001, s. 69-70. 3Ahmet Akgündüz, “İslâm Hukukunun Osmanlı Devleti’nde Tatbiki: Şer‘iyye Mahkemeleri ve Şer‘iyye Sicilleri”, Türkler, C. X., Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 2002, s. 54.4T. Mümtaz Yaman, “Şer‘î Mahkeme Sicilleri”, Ülkü, C. 12, S. 68, Ulus Basımevi, Ankara İlk Teşrin 1938, s. 154.5Ali Akyıldız, Tanzimat Dönemi Osmanlı Merkez Teşkilâtında Reform (1836-1856), Eren Yayınları, İstanbul 1993, s. 292-306.6Bahadır Apaydın, Kapitülasyonların Osmanlı-Türk Adli ve İdari Modernleşmesine Etkisi, Adalet Yayınları, Ankara 2010, s. 315-316.
591
rişmesine sebep olmuştur. Ancak padişah başta olmak üzere devlet adamlarının hemen hiçbiri mevcut hukuk sistemini tamamen bırakıp Batı hukukunu bir bütün olarak almayı hiç düşünmemişlerdir. Bu nedenle, bir taraftan devletin dinî esaslarından kaynaklı ve İslam hukukunun uygulayıcı mercii olan Şerʻiyye Mahkeme-leri ve onun temel istinatgahı olan şerʻî hukuk devam ederken diğer taraftan din farkı gözetmeksizin herkese uygulanabilecek, adaleti eşitliği sağlayacak ve her şeyden önemlisi dış baskılara son verecek, azınlıkların milliyetçi duygularını bastıracak Batı usulü kanunlara ve Nizamiyye Mahkemelerine bir arada yer verici bir hukuk reformu benimsenmiştir7. Bu sebeple Tanzimat Dönemi’nde kadıların birçok yetkisi başka memurlar-ca ve kurumlarca paylaşılmıştır. Özellikle, Osmanlı hukukunun yanında Batı usulü hukukun benimsenmesi ve Şerʻiyye Mahkemelerinin yanı sıra Nizamiyye Mahkemelerinin vücut bulması klasik şerʻiyye sicillerinin içeriğinde ve belge türlerinde değişime sebep olmuştur8.
Yeni mahkemelerin oluşumu ve bunların yetki paylaşımının dışında kadıların yetki alanlarının da da-ralması söz konusudur. II. Mahmud Dönemi’nde merkeziyetçiliği daha da arttırıcı reformlar çerçevesinde; XIX. yüzyılın ilk yarısına gelinceye kadar şehirlerin idaresini bütünüyle uhdelerinde bulunduran ve yargının yanı sıra mülki, idari, mali ve beledi görevleri de icra eden kadıların vazife alanları daraltılmıştır. Bu cüm-leden olarak 1826 yılında merkezde İhtisab Nezareti ve taşrada ihtisab müdürlükleri kurulunca şehirlerin belediye ve asayiş ile ilgili işleri bunlara, şehrin imar ve inşaasıyla ilgili işleri 1831 yılında kurulan Ebniye-i Hâssa Müdürlüğüne, vakıflara dair işler peyderpey 1826 yılında kurulan Evkâf Nezâretine, taşraların malî ve idarî işleri ise 1840 yılında buralara gönderilmeye başlanan muhassıllara verilince kadıların fonksiyonları git-gide azalmış oldu. Böylece zamanla kendilerine yalnızca yargı görevi kalmıştır9. 23 Zi’l-kaʻde 1332/13 Ekim 1914 tarihinde çıkarılan “Mehâkim-i Şerʻiyye ve Nizâmiyyenin Tefrîk-i Vezâifi Hakkında Nizamnâme”nin birinci maddesinde Nizâmiyye ve Şerʻiyye mahkemelerinin görev ve yetki alanları şu şekilde belirtilmiştir10:
“Ticâret ve cezâ ve emvâl-i gayr-i menkûlenin tasarruf ve intikâl ve taksîmine ve ikrâz ve istikrâza ve güzeşte ve zarar u ziyâna ve iltizâmât ve imtiyâzât ve mukâvelâta ve kitaâb-ı hacrdan mâʻadâ keyfiyet halli Mecelle-i Ahkâm-ı Adliyye veya diğer kavânîn ve nizâmât ile muʻayyen mevâdd-ı sâ’ireye ʻâ’id biʹl-cümle deʻâvî Mehâkim-i Nizâmiyyeʹde ve bunların hâricinde kalan rakabe-i vakfa ve hacr ve fekk-i hacra ve vasiyyet ve nasb ü ʻazl-i vasîye ve emvâl ü eytâm ve evkâfın medâyinâtına ve menkûl ve gayr-i menkûl terikâtın usûl-ı ferâ’iz ve kavânîn-i mevzûʻa dâ’iresinde taksîmine müteʻallik olan ve mûcib-i tahrîr terikât ʻaleyhine ikâme olınan deʻâvî ile sâ’ir hukûk-ı şerʻiyye daʻvâları Mehâkim-i Şerʻiyyeʹde rü’yet olunur”.
2. Tanzimat Dönemi Öncesi ve Sonrası Tutulan Şerʻiyye Sicillerinin Muhteva ve Diplomatik Özellikleri
Tanzimat Dönemi öncesinde kadıların tutmuş oldukları şerʻiyye sicil defterleri, kadıların kendi yetkileri kapsamındaki kararlarını ve merkezden gelen evrakı bir arada içeren “karışık defterler” şeklinde bir özellik arz etmektedir11. Yani karışık belge türlerini havi olup ancak kadının yetkisinin genişliği sebebiyle
7Gülnihâl Bozkurt, Batı Hukukunun Türkiye’de Benimsenmesi Osmanlı Devleti’nden Türkiye Cumhuriyeti’ne Resepsiyon Süreci (1839-1939), TTK, 2. Baskı, Ankara 2010, s. 216. 8Bu konuda ayrıntılı bir inceleme için bkz. Muhammed Ceyhan, “Tanzimat Dönemi Sonrası Şerʻiyye Sicil Defterlerinin Muhteva ve Diplomatik Açıdan Tahlili”, OTAM, Osmanlı Hukuk Tarihi, Sayı 29 / Bahar 2011, Ankara 2012, s. 49-82.9Ekrem Buğra Ekinci, Osmanlı Mahkemeleri: Tanzimat ve Sonrası, İstanbul, Arı Sanat Yayınları, 2004, s. 240-241. 1023 Zi’l-kaʻde 1332/13 Ekim 1914 tarihinde çıkarılan “Mehâkim-i Şerʻiyye ve Nizâmiyyenin Tefrîk-i Vezâifi Hakkında Nizamnâme” için bkz. Düstur, II. Tertip, Cilt 6, s. 1334. 11Ancak İstanbul’daki birçok şerʻiyye sicili daha Tanzimat öncesinde bile “iʻlâm defteri”, “hüccet defteri” şeklinde ayrı ayrı tutul-maktaydı. Bunun sebebi İstanbul’daki kadıların aldığı kararların çokluğudur ki, aynı zamanda defterlere sonraki süreçlerde bir kütük kaydı şeklinde müracaat ediliyor olması ve kayıtlara kolay ulaşma gerekliliği, kanaatimizce bu ayrımı zorunlu kılmıştır. Bu sebepten İstanbul sicilleri diğer bölgelerdeki şerʻiyye sicil defterlerine göre daha fazla miktardadır.
592
de Osmanlı siyasi, iktisadi, askerî, hukuki ve içtimai hayatının aydınlatılmasında önemli bir kaynak serisi vasfını taşıyan oldukça zengin konulu defterlerdir. Bu defterlerin çoğu, bizim “ihtisas defterleri” şeklinde adlandırdığımız ve tek tip kararları veya belgeleri içeren defterler şeklinde değil, mahallinde tutulan kayıtları ve merkezden gelen evrakı bir bütün olarak içermektedir. İlgili dönemde şerʻiyye sicil defterlerinde yer alan belge türlerini, kadılar tarafından kaleme alınan (hüccet, iʻlâm, maʻrûz, mürâsele, diğer kayıtlar olarak adlandırabileceğimiz narh, müsadere, tereke vs.) kayıtlar ile başka makamlardan sadır olup sicile kaydedilmiş olan (padişahtan gelen ferman ve beratlar, sadrazam, beylerbeyi ve kazasker buyrulduları, temessükler, tezkireler, mektuplar) kayıtlar oluşturmaktadır12.
Bu belge türlerinde; her çeşit dava zabıtlarıyla mukavele, senet, satış, vakfiye, vekâlet, kefalet, vesayet, ıtk, borçlanma, tereke ve taksim, evlenme, boşanma gibi fıkıh ilminin başlıca konularını teşkil eden şer‘î muamelelere dair resmî bilgilerle birlikte, narhlar ve esnaf teftişine ait notlar ile başta hükümdar olmak üzere her derecedeki büyük ve küçük makamlardan beylerbeylerine, sancakbeylerine, kadılara, müftülere, mütesellimlere, dizdarlara, defterdarlara, müderrislere, mütevellilere, voyvodalara, eminlere, altı bölük yerlerine, âyân-ı vilâyet ve iş erlerine hitaben yazılan ferman, berat, ru’ûs, tezkire, mektup gibi resmî mahiyetteki emir ve yazı kopyalarında devlet işlerine ilişkin bilgiler bulmak mümkündür13.
II. Mahmud zamanında başlayan ve Tanzimat Dönemi’nde devam eden, hatta Cumhuriyet Dönemi’ne kadar gelen süreçte, bir bütün olarak Osmanlı defter ve belge diplomatiğinde değişimler yaşandığı gibi, Osmanlı mahkeme kayıtları olan şerʻiyye sicil defterlerinde de büyük değişim yaşanmıştır. Bu bağlamda, Şerʻiyye Mahkemelerine ait defterlerin 19. yüzyılın sonlarına doğru artık konularına göre ayrı ayrı tutulduğu görülmektedir. Defterlerin mahkemenin yetki alanına giren konularda verdiği belge türleri esasına göre ihtisaslaştığını görmekteyiz. Şerʻiyye mahkemelerine ait olarak kadının gördüğü davalarla ilgili Zabt-ı Daʻvâ Defterleri, merkeze herhangi bir konuda yaptığı bir bildirim veya talep için yazdığı kayıtları tuttuğu İʻlâm Defterleri, herhangi bir konuda kişilere verdiği yetki belgesi olan hüccetleri kaydettiği Hüccet Defterleri, kişiler arasındaki miras ve taksimle ilgili tutuğu kayıtları havi Terike ve Kassamat Defterleri evlenme bilgilerini içeren Enkiha/Nikah Defterleri gibi defter türlerini görmekteyiz14.
Nizamiyye Mahkemelerine ait defterlerin ihtisaslaşması ise biraz zaman almıştır. 1900’lerin başların-dan itibaren artık Nizamiyye Mahkemelerine ait defterlerin de konu alanlarına göre ihtisaslaştığını görmek-teyiz. Ancak bu konuda Nizamiyye Mahkemeleri ile ilgili düzenlemelerin, ihtiyaç ve eksikliklere göre hatta zaman ve zeminin olgunlaşmasına bağlı olarak peyderpey meydana geldiğini göz önünde bulundurmamız gerekmektedir. Zira Osmanlı Devleti’nin daha II. Mahmud zamanında başlattığı ve Tanzimat Dönemi’nde büyük değişim ve dönüşümlere sahne olduğu gerçeğine rağmen ortaya çıkan yeniliklerin birden her yerde ve eskiyi tamamen silip atmak suretiyle olmadığı aşikârdır. Bu bağlamda Nizamiyye Mahkemelerine ait def-terleri bütün Osmanlı coğrafyasında bulamayabiliriz. Özellikle defter ihtisaslaşması söz konusu olduğunda, baktığımız yerin ne zaman Nizamiyye Mahkemesi kapsamında adli bir örgütlenmeye dâhil olduğu hususu önemlidir.
Nizamiyye Mahkemelerine ait defter türlerinin adlandırılmasında; Nizamiyye Mahkemelerinin dere-cesi/türü ve Şerʻiyye Mahkemelerinde olduğu gibi tutulan kayıtların hangi konuyu muhtevi olduğu esas alın-mıştır. Nizamiyye Mahkemelerine ait defterlerin içinde en yaygını verilen kararların yer aldığı ve çoğunlukla hâkim heyetinin de ismi ve imzasının yer aldığı Karar Defterleri’dir. Bu defterler ilk derece mahkemeleri
12Konuyla ilgili taksimat için bkz. Ahmet Akgündüz, Heyet, Şer‘iye Sicilleri, C. I, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, İstanbul 1988, s. 19-50. Belge türlerinin ne manaya geldiği hususunda bkz. Yılmaz Kurt - Muhammed Ceyhan, Osmanlı Paleografyası ve Osmanlı Diplomatikası, Akçağ Yayınları, Ankara 2012.13Halit Ongan, Ankara’nın 1 Numaralı şer‘iyye Sicili, TTK. Basımevi, A.Ü.D.T.C.F. Yayınları, Ankara 1958. s.10. 14İlgili defter türlerine ilişkin olarak ayrıntılı bilgi için bkz. Ceyhan, a.g.m., s. 65-66.
593
olan Bidayet Mahkemeleri tarafından sıklıkla kullanılmıştır. Diğer bir defter türü, verilen kararların özet olarak yer aldığı Hulasa Defterlerileridir. Konunun muhteviyatlı bir şekilde yer aldığı defterlere ise Esas Def-terleri denmekteydi. Bir diğer defter türü, özellikle sorgu memurlarının (yargıçların) düzenlemiş oldukları belgeleri havi Zabıtname/Zabıt Defterleridir. Bu defterlerin dava merkezli olarak hazırlandığı türleri ise Za-bt-ı Daʻvâ Defterleri olarak adlandırılmıştır. Şahısların mahkemeye olan dilekçe kayıtlarının yer aldığı İstidʻa Defterleri ile merkeze ya da üst mercie olan bildirim ve talepleri havi İʻlâm/İʻlâmât Defterleri diğer defter türleridir. Şerʻiyye Mahkemeleri tarafından tutulan ve zamanla Cumhuriyet Dönemi’nde bu mahkemelerin kaldırılmasının ardından Nizamiyye Mahkemeleri tarzında Batı usulündeki mahkemelerde tutulan bir diğer defterlere de İzinname Defteri’dir15.
Şerʻiyye ve Nizamiyye Mahkemelerinde tutulan defterler konu muhtevası itibari ile birbirinden farklı-dırlar. Hatta yukarıda da görmüş olduğumuz üzere defterlerin isimleri dahi birbirinden farklıdır. Ancak birkaç tanesi istisnadır. Mesela İʻlâm Defterileri hem Şerʻiyye Mahkemelerinde hem de Nizamiyye Mahkemelerin-de var olan bir defter türüdür. Ancak konuları da mahkemelerin yetki ve görev alanları da farklıdır. Bir diğer benzer defter türleri ise Zabıt Defterleri (Zabıtnameler, Zabt-ı Daʻvâ Defterleri)dir.
Tanzimat Dönemi sonrasında tutulan defterler içinde yer alan belgeler yine klasik dönem sicillerinde yer alan belgelerden farklılık arz etmektedir. Bunun başlıca sebebi, daha önce de belirttiğimiz Osmanlı merkez bürokrasisinde meydana gelen değişim ve özellikle adli yapıda yaşanan yeni yapılanmadır. Klasik sicillerde yer alan belgeler, kadının kendi yetki ve görevleri çerçevesinde tuttuğu iʻlâm, hüccet, maʻrûz ve mürâsele türü belgelerin yanı sıra merkezden ve diğer makamlardan sadır olan fermân, berât, buyuruldu, temessük, tezkire, mektûb gibi belgelerdi. Tanzimat Dönemi itibariyle bu belgelerden kadıların tuttuğu belgeler, kadının görev ve yetkisindeki daralmaya paralel olarak konu muhteviyatı daha sınırlı olmak sureti ile varlığını sür-dürmüşlerdir. Ancak bu belgelerin klasik usuldeki gibi belirli formlarda olduğunu da söyleyemeyiz. Nitekim klasik üslup ve formların yavaş yavaş değişmesi ile birlikte mevzubahis belgeler isim olarak aynı olmakla birlikte muhteviyatı değişmiş olabilmektedir. Örneğin, İʻlâm diye tabir ettiğimiz ve kadının gördüğü davaları muhtevi belge türleri Tanzimat Dönemi itibariyle hem Şerʻiyye hem de Nizamiyye Mahkemelerinde tutulan bir defter serisinin adı olmuştur. Buradaki manası, taşradan merkeze olan bir bildirim, bilgilendirme ve talep şeklindedir. Kadı; daha ziyade taşrada gördüğü davaları, talep ve arzları merkeze Maʻruz dediğimiz belge-lerle bildirirdi. Ancak bu Maʻrûz külliyatının olduğu defterler İʻlâm Defterleri olarak adlandırılmıştır. Klasik dönemde İʻlâm olarak adlandırdığımız ve kadının bir dava ile ilgili kayıtlarını havi belgeler ise Tanzimat sonrasında Zabt-ı Daʻvâ/Zabıtname/Zabıt Cerîdesi dediğimiz defter serileri içinde yerini almıştır. Diğer ta-raftan Nizamiyye Mahkemelerinde görülen dava kayıtlarının artık batı usulünde celseli bir surette tutulmaya başlandığı görülmektedir. Mahkemenin muhtelif zamanlardaki oturumları celse celse kaydedilmiştir16.
Klasik Şerʻiyye sicillerinde yer alan ve daha ziyade merkezden gelen belge türleri Tanzimat bürokra-sisinde meydana gelen değişime paralel olarak bazı değişikliklere uğramıştır. Bu belge türlerinden bazıları varlığını sürdürürken bazıları da zaman içinde ortadan kalkmıştır. Hatta yine değişime paralel olarak yeni belge türleri ortaya çıkmış ve sicillerde yerlerini almıştır. Klasik dönem belgelerinden Ferman ve Beratların
15Bu defter örneklerinde defterin hemen baş kısmında mahkemeyi ve defteri tanımlayıcı şu ibareler önemlidir; “Adliye ve Mezahib Nezareti’ne Merbût İʻlâmât Kaydına Mahsûs Sicildir”, “… Kazası Sulh Hukuk Mahkemesi Karar defteridir”, “Karar defteri”, Mehâ-kim-i Hukûkiyye ve Ticâriyye ve Şerʻiyye ile Devâir-i İcrâiyyeye Mahsûs Esas Defteridir”, “İstidʻâ Defteri”, İzinnâme Defteri”, “İstintâk Dâiresinin Karar Defteridir”, “Müddeʻî-yi Umûmîliği İʻlâmât defteri”, “Adliye ve Mezahib Nezareti’ne Merbût … Kazâsı Bidâyet Mahkemesine Mahsûs İʻlâm defteridir1”, “… Kazâsı Bidâyet Mahkemesi İʻlâm Defteridir”, “… Kazâsı Bidâyet Cezâ Mah-kemesi’ne Mahsûs Zabıtnâmedir”, “Bidâyet Hukûk karar defteridir”, “… Kazâsı Bidâyet Hukuk Mahkemesi Esas İstidʻâ Defteri-dir”, “Mahkeme-i Asliye Dâiresi Esas Kayıt defteri”. Bu örneklerin yanında “… Mahkeme-i Asliyesi Ağır Ceza Dâiresi Esas Kayıt Defteri”, “Sulh Mahkemesi Karar defteri”, “Sulh Mahkemesi Terike Esas Defteri” yazmaktadır. Ayrıntılı bilgi için bkz. Ceyhan, a.g.m., s. 66-67.16Ceyhan, a.g.m., s. 69-70.
594
padişaha ait belge türü olmaları hasebiyle varlıklarını uzun müddet devam ettirmeleri gayet tabiidir. Ancak diğer makamlardan sadır olan Buyuruldu, Temessük gibi bazı belgeler varlığını sürdürmekle birlikte, devlet kurumlarındaki yetki ve işleyişin değişmesine binaen sayıları oldukça azalmış ve zamanla hiç kullanılmaz olmuşlardır. Yine bu belgelerden olan Tezkire ve Mektub türü belgeler ise varlığını, içerik ve yetkiyi kullanan memurlar bazındaki değişikliklere rağmen devam ettirmişlerdir.
Tanzimat ile birçok alanda özellikle de bürokraside meydana gelen yeni yapılanma neticesinde yeni belge türleri ihdas edilmiştir. Bunlardan Layıhalar, Nizamnameler, Emîrname-i ʻÂlî ve Emîrname-i ʻSâmî, Şukka, Talimatnameler, Tahrîrâtlar, Müzekkireler, Takrirler gibi belgeler taşra ile merkez bürokrasisi ara-sındaki ve taşradaki memurların kendi aralarındaki yazışmalarda sıklıkla kullanılmıştır. Ancak bu kayıtları da hem Nizamiyye hem de Şerʻiyye Mahkemelerinin kayıtlarında bulmak mümkün olmakla beraber her defter-de yer alması söz konusu değildir. Özellikle defter alanında yaşanan ihtisaslaşma neticesinde o defterin konu alanına girmeyen belgeyi orda bulmak mümkün değildir. Bu tür, merkez-taşra arası yazışmalarda kullanılan belgeler klasik dönemdeki gibi aynı defter içine değil genellikle ayrı bir defter kaydedilmekteydi17.
2. Yozgat Şerʻiyye Sicillerinin Muhteva ve Diplomatik Özellikleri
Şerʻiyye sicil defterleri adı verilen Osmanlı Devleti’nin mahkeme kayıtları olan defterlerin muhteva ve diplomatik özelliklerinde yaşanan genel değişim çerçevesinde Yozgat şerʻiyye sicil defterlerine baktığımızda, yaşanan değişimden etkilendiğini gözlemlemek mümkündür. Toplamda 31 adet olan (30 tanesi Yozgat, 1 tanesi Boğazlıyan) Yozgat şerʻiyye sicil defterlerinin tamamı yukarıda bahsini ettiğimiz değişim dönemi kapsamına girmektedir. Dolayısıyla bu defterleri bir kaynak olarak kullanacağımız vakit, Osmanlı mahkeme sisteminde ve defter-belge diplomatiğinde yaşanan değişimi göz önüne almak ge-rekmektedir.
Muhteva ve diplomatik özelliklerini incelediğimiz 31 defterin tamamı da Şerʻiyye Mahkemesine ait defterlerdir. Şerʻiyye Mahkemesine ait olan 31 defterden 11 tanesi tek bir konu veya belge türünü havi ol-duğu için tarafımızdan “ihtisas defteri” adıyla adlandırıldı. Geriye kalan 20 defter ise muhtelif konuları havi çeşitli belge türlerinin yer aldığı defterlerdir.
Yozgat şerʻiye sicillerinde bulunan belgeler, defterlerin hepsinin Şerʻiyye Mahkemesine ait olması hasebiyle format itibariyle ve muhteva noktasında Şerʻiyye Mahkemelerinin yetki sahası çerçevesinde de-ğerlendirilmelidir. Bu bağlamda Tanzimat Dönemi Şerʻiyye Mahkemelerinin yukarıda bahsettiğimiz belge tür ve formatları Yozgat şerʻiyye sicillerinin hepsine hakimdir.
Defterlerin en önemli özelliği ise hemen hemen hepsinde mühür ve imzanın olmasıdır. Yer yer bazı kayıtlarda da parmak izlerine rastlanmaktadır. Bu unsurlar son dönem şerʻiyye sicillerinde ve defterlerinde yoğunluklu olarak kullanılan ve defterdeki kayıtların orijinalliğine dalalet eden araçlardır. Erken dönemli si-cillerde bu tür unsurlara rastlamak pek mümkün değildir. Söz konusu bu araçların son dönemde yaygınlaşma-sı da yine bürokratik reformlar ve belge-defter diplomatiğinde yaşanan değişimlerle alakalıdır. Bu sebepten sadece Yozgat şerʻiyye sicillerine has bir durum değildir. Diğer illere ait son dönem şerʻiyye sicillerinde de benzer uygulamalar mevcuttur.
Ayrıntılı tespiti tablolar içerisinde yaptığımız için burada tekrardan kaçınmak için bu kadar bilgiyle yetinelim.
17Ceyhan, a.g.m., s. 71.
595
Bu genel değerlendirmenin ışığında 31 adet Yozgat şerʻiyye sicil defterinin tafsilatlı analizini aşağıda tablo içerisinde inceleyebiliriz:
YO
ZG
AT Ş
ER
ʻİY
YE
SİC
İLL
ER
İ BİL
Gİ K
ATA
LO
ĞU
Arş
iv Y
er N
umar
alar
ıSa
yfa
ve G
ö-rü
ntü
Ade
di
Topl
amla
rı
Tari
h A
ra-
lığı
Def
teri
n A
it O
lduğ
u M
ahke
me
Tür
ü
Def
terd
e Ye
r Ala
n B
elge
leri
n T
ürle
ri
Def
teri
n Fi
ziki
Öze
llikl
erin
e ve
Mah
iyet
ine
Dai
rTe
spitl
er
Mill
i Küt
üpha
-ne
Mik
rofil
m
Arş
ivi
Osm
anlı
Arş
ivi
[MŞH
.ŞSC.d..]
Sayf
a A
dedi
Gö-
rünt
ü A
dedi
Def
-te
rN
o
Mik
-ro
film
N
o
Def
ter
No
126
8188
7228
414
412
98-1
303
Şerʻ
iyye
M
ahke
mes
i
-Maʻ
rûz
-Hüc
cet
-İʻlâ
m
-Baş
tan
sona
Taʻ
lîk y
azı i
le y
azılm
ıştır
.-T
emiz
ve
okun
aklı
yazı
sı v
ardı
r.-D
efte
rin h
er sa
yfas
ında
üst
köş
esin
de m
ühür
mev
cuttu
r.-S
öz k
onus
u m
ühür
de “
Yozg
at M
ahke
me-
i Şer
ʻiyye
si”
ibar
esi y
azm
akta
dır.
-Orij
inal
ola
rak
sayf
a ve
bel
ge n
umar
alar
ı var
dır.
-Son
rada
n ila
ve e
dilm
iş sa
yfa
num
aral
arı d
a m
evcu
ttur.
-Hem
en h
emen
her
sayf
anın
altı
nda
“sah
h” y
azıs
ı var
dır.
-Vak
fiyel
er b
ulun
mak
tadı
r.-B
azı b
elge
lerd
e “ş
uhud
ü’l-h
al”
men
supl
arın
ın m
ühür
leri
mev
cuttu
r.-D
efte
rde
yer a
lan
kayı
tların
tam
amı m
ahal
linde
tutu
lan
kayı
tlard
an o
luşm
akta
dır.
-İht
isas
def
teri
olm
ayıp
muh
telif
kon
ular
ı hav
idir.
-Dav
alar
ın h
er b
irisi
tek
cels
elid
ir.
226
8288
7310
755
1299
-130
4Şe
rʻiy
ye
Mah
kem
esi
-Maʻ
rûz
-Hüc
cet
-İʻlâ
m
-Baş
tan
sona
Taʻ
lîk h
urda
sı tü
rü y
azı i
le y
azılm
ıştır
.-T
emiz
ve
okun
aklı
yazı
sı v
ardı
r.-O
rijin
al o
lara
k sa
yfa
ve b
elge
num
aral
arı y
oktu
r.-S
ayfa
num
aral
arı s
onra
dan
ilave
edi
lmiş
tir.
-Def
ter t
ers ç
ekilm
iştir
.-İ
htis
as d
efte
ri ol
may
ıp m
uhte
lif k
onul
arı h
avid
ir.-U
mum
iyet
le d
ava
kayı
tları
vard
ır.-H
er c
else
nin
veya
kay
dın
sonu
nda
tara
f ve
tara
fların
adl
arı v
e m
ührü
mev
cuttu
r.-B
elge
sonl
arın
daki
isim
lerd
e Er
men
ice
harfl
erle
yaz
ılmış
kiş
i adl
arı m
evcu
ttur.
-Dav
alar
cel
sele
r hal
inde
gör
ülm
üştü
r, do
layı
sıyl
a ce
lsel
i kay
ıtlar
mev
cuttu
r.-D
efte
rde
yer a
lan
kayı
tların
tam
amı m
ahal
linde
tutu
lan
kayı
tlard
an o
luşm
akta
dır.
596
326
8388
7418
392
1299
-130
7Şe
rʻiy
ye
Mah
kem
esi
-Ter
eke
-Baş
tan
sona
Taʻ
lîk y
azı i
le y
azılm
ıştır
.-T
emiz
ve
okun
aklı
yazı
sı v
ardı
r.-D
efte
rin h
er sa
yfas
ında
üst
köş
esin
de m
ühür
mev
cuttu
r.-S
öz k
onus
u m
ühür
de “
Yozg
at M
ahke
me-
i Şer
ʻiyye
si”
ibar
esi y
azm
akta
dır.
-Orij
inal
ola
rak
sayf
a nu
mar
alar
ı var
dır.
-Son
rada
n ila
ve e
dilm
iş sa
yfa
num
aral
arı d
a m
evcu
ttur.
-Hem
en h
emen
her
sayf
anın
altı
nda
“sah
h” y
azıs
ı var
dır.
-Def
ter b
aşta
n so
na te
reke
kay
ıtlar
ını h
avi o
lup
bir i
htis
as d
efte
ridir.
-Def
terd
e ye
r ala
n ka
yıtla
rın ta
mam
ı mah
allin
de tu
tula
n ka
yıtla
rdan
olu
şmak
tadı
r.-M
üslim
ve
gayr
imüs
lim te
reke
leri
bir a
rada
dır.
426
8488
7528
214
413
03-1
306
Şerʻ
iyye
M
ahke
mes
i
-Maʻ
rûz
-Hüc
cet
-İʻlâ
m
-Baş
tan
sona
Taʻ
lîk y
azı i
le y
azılm
ıştır
.-T
emiz
ve
okun
aklı
yazı
sı v
ardı
r.-D
efte
r ter
s çek
ilmiş
tir.
-Def
terin
her
sayf
asın
da ü
st k
öşes
inde
müh
ür m
evcu
ttur.
-Söz
kon
usu
müh
ürde
“Yo
zgat
Mah
kem
e-i Ş
erʻiy
yesi
” ib
ares
i yaz
mak
tadı
r.-O
rijin
al o
lara
k sa
yfa
ve b
elge
num
aral
arı v
ardı
r.-S
onra
dan
ilave
edi
lmiş
sayf
a nu
mar
alar
ı da
mev
cuttu
r.-H
emen
hem
en h
er sa
yfan
ın a
ltınd
a “s
ahh”
yaz
ısı v
ardı
r.-B
azı b
elge
lerd
e “ş
uhud
ü’l-h
al”
men
supl
arın
ın m
ühür
leri
mev
cuttu
r.-D
efte
rde
yer a
lan
kayı
tların
tam
amı m
ahal
linde
tutu
lan
kayı
tlard
an o
luşm
akta
dır.
-İht
isas
def
teri
olm
ayıp
muh
telif
kon
ular
ı hav
idir.
-Dav
alar
ın h
er b
irisi
tek
cels
elid
ir.
526
8588
7633
216
613
06-1
310
Şerʻ
iyye
M
ahke
mes
i
-Maʻ
rûz
-Hüc
cet
-İʻlâ
m
-Baş
tan
sona
Taʻ
lîk y
azı i
le y
azılm
ıştır
.-T
emiz
ve
okun
aklı
yazı
sı v
ardı
r.-D
efte
rin h
er sa
yfas
ında
üst
köş
esin
de m
ühür
mev
cuttu
r.-S
öz k
onus
u m
ühür
de “
Yozg
at M
ahke
me-
i Şer
ʻiyye
si”
ibar
esi y
azm
akta
dır.
-Orij
inal
ola
rak
sayf
a ve
bel
ge n
umar
alar
ı var
dır.
-Son
rada
n ila
ve e
dilm
iş sa
yfa
num
aral
arı d
a m
evcu
ttur.
-Hem
en h
emen
her
sayf
anın
altı
nda
“sah
h” y
azıs
ı var
dır.
-Vak
fiyel
er b
ulun
mak
tadı
r.-B
azı b
elge
lerd
e “ş
uhud
ü’l-h
al”
men
supl
arın
ın m
ühür
leri
mev
cuttu
r.-D
efte
rde
yer a
lan
kayı
tların
tam
amı m
ahal
linde
tutu
lan
kayı
tlard
an o
luşm
akta
dır.
-İht
isas
def
teri
olm
ayıp
muh
telif
kon
ular
ı hav
idir.
-Dav
alar
ın h
er b
irisi
tek
cels
elid
ir.
626
8688
7726
413
613
06-1
3012
Şerʻ
iyye
M
ahke
mes
i-H
ücce
t
-Baş
tan
sona
Taʻ
lîk y
azı i
le y
azılm
ıştır
.-T
emiz
ve
okun
aklı
yazı
sı v
ardı
r.-O
rijin
al o
lara
k sa
yfa
num
aral
arı v
ardı
r.-S
onra
dan
ilave
edi
lmiş
sayf
a nu
mar
alar
ı da
mev
cuttu
r.-D
efte
rde
yer a
lan
kayı
tların
tam
amı m
ahal
linde
tutu
lan
kayı
tlard
an o
luşm
akta
dır.
-Def
ter b
aşta
n so
na “
veki
l tay
ini”
kay
ıtlar
ını h
avi o
lup
bir i
htis
as d
efte
ridir.
-Her
bel
gede
vek
il ta
yin
eden
kiş
ilerin
müh
ürle
ri va
rdır.
-Baş
tan
birk
aç sa
yfa
hariç
def
terin
tam
amın
da p
ul m
evcu
ttur.
597
726
8788
7829
015
013
06-1
312
Şerʻ
iyye
M
ahke
mes
i-T
erek
e
-Baş
tan
sona
Taʻ
lîk y
azı i
le y
azılm
ıştır
.-T
emiz
ve
okun
aklı
yazı
sı v
ardı
r.- D
efte
r ter
s çek
ilmiş
tir-D
efte
rin h
er sa
yfas
ında
üst
köş
esin
de m
ühür
mev
cuttu
r.-S
öz k
onus
u m
ühür
de “
Yozg
at M
ahke
me-
i Şer
ʻiyye
si”
ibar
esi y
azm
akta
dır.
-Orij
inal
ola
rak
sayf
a ve
bel
ge n
umar
alar
ı var
dır.
-Son
rada
n ila
ve e
dilm
iş sa
yfa
ve b
elge
num
aral
arı d
a m
evcu
ttur.
-Hem
en h
emen
her
sayf
anın
altı
nda
“sah
h” y
azıs
ı var
dır.
-Baz
ı bel
gele
rde
mah
kem
e kâ
tibin
in m
ührü
mev
cuttu
r.-B
azı b
elge
lerd
e ka
dını
n m
ührü
ve
onay
yaz
ısı v
ardı
r.-D
efte
r baş
tan
sona
tere
ke k
ayıtl
arın
ı hav
i olu
p bi
r iht
isas
def
terid
ir.-D
efte
rde
yer a
lan
kayı
tların
tam
amı m
ahal
linde
tutu
lan
kayı
tlard
an o
luşm
akta
dır.
-Müs
lim v
e ga
yrim
üslim
tere
kele
ri bi
r ara
dadı
r.
826
8888
7937
619
213
09-1
3014
Şerʻ
iyye
M
ahke
mes
i
-Maʻ
rûz
-Hüc
cet
-İʻlâ
m
-Baş
tan
sona
Taʻ
lîk y
azı i
le y
azılm
ıştır
.-T
emiz
ve
okun
aklı
yazı
sı v
ardı
r.-D
efte
rin h
er sa
yfas
ında
üst
köş
esin
de m
ühür
mev
cuttu
r ve
çoğu
silik
tir.
-Söz
kon
usu
müh
ürde
“Yo
zgat
Mah
kem
e-i Ş
erʻiy
yesi
” ib
ares
i yaz
mak
tadı
r.-O
rijin
al o
lara
k sa
yfa
ve b
elge
num
aral
arı v
ardı
r.-H
emen
hem
en h
er sa
yfan
ın a
ltınd
a “s
ahh”
yaz
ısı v
ardı
r.-B
azı b
elge
lerd
e m
ahke
me
kâtib
inin
müh
rü m
evcu
ttur.
-Baz
ı bel
gele
rde
kadı
nın
müh
rü v
e on
ay y
azıs
ı var
dır.
-Def
terd
e ye
r ala
n ka
yıtla
rın ta
mam
ı mah
allin
de tu
tula
n ka
yıtla
rdan
olu
şmak
tadı
r.-İ
htis
as d
efte
ri ol
may
ıp m
uhte
lif k
onul
arı h
avid
ir.-V
akfiy
eler
bul
unm
akta
dır.
-Dav
alar
ın h
er b
irisi
tek
cels
elid
ir.
926
8988
8024
012
313
11-1
325
Şerʻ
iyye
M
ahke
mes
i-T
erek
e
-Baş
tan
sona
Taʻ
lîk y
azı i
le y
azılm
ıştır
.-T
emiz
ve
okun
aklı
yazı
sı v
ardı
r.- D
efte
r ter
s çek
ilmiş
tir-D
efte
rin h
er sa
yfas
ında
üst
köş
esin
de m
ühür
mev
cuttu
r.-S
öz k
onus
u m
ühür
de “
Yozg
at M
ahke
me-
i Şer
ʻiyye
si”
ibar
esi y
azm
akta
dır.
-Orij
inal
ola
rak
sayf
a ve
bel
ge n
umar
alar
ı var
dır.
-Son
rada
n ila
ve e
dilm
iş sa
yfa
ve b
elge
num
aral
arı d
a m
evcu
ttur.
-Hem
en h
emen
her
sayf
anın
altı
nda
“sah
h” y
azıs
ı var
dır.
-Baz
ı bel
gele
rde
mah
kem
e kâ
tibin
in m
ührü
mev
cuttu
r.-B
azı b
elge
lerd
e ka
dını
n m
ührü
ve
onay
yaz
ısı v
ardı
r.-D
efte
r baş
tan
sona
tere
ke k
ayıtl
arın
ı hav
i olu
p bi
r iht
isas
def
terid
ir.-D
efte
rde
yer a
lan
kayı
tların
tam
amı m
ahal
linde
tutu
lan
kayı
tlard
an o
luşm
akta
dır.
-Müs
lim v
e ga
yrim
üslim
tere
kele
ri bi
r ara
dadı
r.
598
1026
9088
8137
919
613
11-1
325
Şerʻ
iyye
M
ahke
mes
i-H
ücce
t-İ
ʻlâm
-Baş
tan
sona
Taʻ
lîk y
azı i
le y
azılm
ıştır
.-T
emiz
ve
okun
aklı
yazı
sı v
ardı
r.-D
efte
rin h
er sa
yfas
ında
üst
köş
esin
de m
ühür
mev
cuttu
r.-S
öz k
onus
u m
ühür
de “
Yozg
at M
ahke
me-
i Şer
ʻiyye
si”
ibar
esi y
azm
akta
dır.
-Bu
müh
ürle
r büy
ük o
rand
a si
linm
iştir
-Orij
inal
ola
rak
sayf
a nu
mar
alar
ı var
dır.
-Son
rada
n ila
ve e
dilm
iş sa
yfa
num
aral
arı d
a m
evcu
ttur.
-Hem
en h
emen
her
sayf
anın
altı
nda
“sah
h” y
azıs
ı var
dır.
-Birç
ok b
elge
lerd
e “ş
uhud
ü’l-h
al”
men
supl
arın
ın m
ühür
leri
mev
cuttu
r.-Ş
ahsi
müh
ürle
rin b
azıs
ı tar
aflar
ın m
enşe
ine
göre
Erm
enic
e ve
Rum
cadı
r.-B
azı y
erle
rde
kişi
lere
ait
“par
mak
izi”
uyg
ulam
ası v
ardı
r.-B
ir ik
i bel
gede
pul
mev
cuttu
r.-D
efte
rde
yer a
lan
kayı
tların
tam
amı m
ahal
linde
tutu
lan
kayı
tlard
an o
luşm
akta
dır.
-Zab
ıt C
erid
e de
fterid
ir.-D
aval
ar c
else
lidir.
-Mer
kezd
en g
elen
bir
iki k
ayıt
da d
efte
rin iç
ine
gayr
iniz
ami k
onm
uştu
r.
1126
9488
8218
195
1312
-131
5Şe
rʻiy
ye
Mah
kem
esi
-Hüc
cet
-Baş
tan
sona
Taʻ
lîk y
azı i
le y
azılm
ıştır
.-T
emiz
ve
okun
aklı
yazı
sı v
ardı
r.- D
efte
r ter
s çek
ilmiş
tir-D
efte
rin h
er sa
yfas
ında
üst
köş
esin
de m
ühür
mev
cuttu
r.-S
öz k
onus
u m
ühür
de “
Yozg
at M
ahke
me-
i Şer
ʻiyye
si”
ibar
esi y
azm
akta
dır.
-Bu
müh
ürle
r büy
ük o
rand
a si
linm
iştir
-Orij
inal
ola
rak
sayf
a nu
mar
alar
ı var
dır.
-Son
rada
n ila
ve e
dilm
iş sa
yfa
num
aral
arı d
a m
evcu
ttur.
-Hem
en h
emen
her
sayf
anın
altı
nda
“sah
h” y
azıs
ı var
dır.
-Birç
ok b
elge
lerd
e “ş
uhud
ü’l-h
al”
men
supl
arın
ın m
ühür
leri
mev
cuttu
r.-Ş
ahsi
müh
ürle
rin b
azıs
ı tar
aflar
ın m
enşe
ine
göre
Erm
enic
e ve
Rum
cadı
r.-B
azı y
erle
rde
kişi
lere
ait
“par
mak
izi”
uyg
ulam
ası v
ardı
r.-B
elge
lerin
tam
amın
da p
ul m
evcu
ttur.
-Def
terd
e ye
r ala
n ka
yıtla
rın ta
mam
ı mah
allin
de tu
tula
n ka
yıtla
rdan
olu
şmak
tadı
r.- D
efte
r baş
tan
sona
vek
âlet
hüc
cetle
rini h
avi o
lup
bir i
htis
as d
efte
ridir.
599
1226
9288
8338
119
313
13-1
319
Şerʻ
iyye
M
ahke
mes
i
-Maʻ
rûz
-Hüc
cet
-İʻlâ
m
-Baş
tan
sona
Taʻ
lîk y
azı i
le y
azılm
ıştır
.-T
emiz
ve
okun
aklı
yazı
sı v
ardı
r.-D
efte
rin h
er sa
yfas
ında
üst
köş
esin
de m
ühür
mev
cuttu
r.-S
öz k
onus
u m
ühür
de “
Yozg
at M
ahke
me-
i Şer
ʻiyye
si”
ibar
esi y
azm
akta
dır.
-Bu
müh
ürle
r büy
ük o
rand
a si
linm
iştir
-Orij
inal
ola
rak
sayf
a ve
bel
ge n
umar
alar
ı var
dır.
-Son
rada
n ila
ve e
dilm
iş sa
yfa
num
aral
arı d
a m
evcu
ttur.
-Hem
en h
emen
her
sayf
anın
altı
nda
“sah
h” y
azıs
ı var
dır.
-Baz
ı bel
gele
rde
mah
kem
e kâ
tibin
in m
ührü
mev
cuttu
r.-B
azı b
elge
lerd
e ka
dını
n m
ührü
ve
onay
yaz
ısı v
ardı
r.-V
akfiy
eler
bul
unm
akta
dır
-Def
terd
e ye
r ala
n ka
yıtla
rın ta
mam
ı mah
allin
de tu
tula
n ka
yıtla
rdan
olu
şmak
tadı
r.-İ
htis
as d
efte
ri ol
may
ıp m
uhte
lif k
onul
arı h
avid
ir.-D
aval
arın
her
biri
si te
k ce
lsel
idir.
1326
9388
8413
317
013
12-1
323
Şerʻ
iyye
M
ahke
mes
i-T
erek
e
-Baş
tan
sona
Taʻ
lîk y
azı i
le y
azılm
ıştır
.-T
emiz
ve
okun
aklı
yazı
sı v
ardı
r.- D
efte
r ter
s çek
ilmiş
tir-D
efte
rin h
er sa
yfas
ında
üst
köş
esin
de m
ühür
mev
cuttu
r.-S
öz k
onus
u m
ühür
de “
Yozg
at M
ahke
me-
i Şer
ʻiyye
si”
ibar
esi y
azm
akta
dır.
-Orij
inal
ola
rak
sayf
a ve
bel
ge n
umar
alar
ı var
dır.
-Son
rada
n ila
ve e
dilm
iş sa
yfa
num
aral
arı d
a m
evcu
ttur.
-Orij
inal
ve
ekle
me
olan
sayf
a nu
mar
alar
ı sili
ktir.
-Hem
en h
emen
her
sayf
anın
altı
nda
“sah
h” y
azıs
ı var
dır.
-Def
ter b
aşta
n so
na te
reke
kay
ıtlar
ını h
avi o
lup
bir i
htis
as d
efte
ridir.
-Def
terd
e ye
r ala
n ka
yıtla
rın ta
mam
ı mah
allin
de tu
tula
n ka
yıtla
rdan
olu
şmak
tadı
r.-M
üslim
ve
gayr
imüs
lim te
reke
leri
bir a
rada
dır.
1426
9188
8538
319
513
17-1
320
Şerʻ
iyye
M
ahke
mes
i
-Maʻ
rûz
-Hüc
cet
-İʻlâ
m
-Baş
tan
sona
Taʻ
lîk y
azı i
le y
azılm
ıştır
.-T
emiz
ve
okun
aklı
yazı
sı v
ardı
r.- D
efte
r ter
s çek
ilmiş
tir-D
efte
rin h
er sa
yfas
ında
üst
köş
esin
de m
ühür
mev
cuttu
r.-S
öz k
onus
u m
ühür
de “
Yozg
at M
ahke
me-
i Şer
ʻiyye
si”
ibar
esi y
azm
akta
dır.
-Bu
müh
ürle
r büy
ük o
rand
a si
linm
iştir
-Orij
inal
ola
rak
sayf
a ve
bel
ge n
umar
alar
ı var
dır.
-Son
rada
n ila
ve e
dilm
iş sa
yfa
num
aral
arı d
a m
evcu
ttur.
-Baz
ı bel
gele
rde
mah
kem
e kâ
tibin
in m
ührü
mev
cuttu
r.-B
azı b
elge
lerd
e ka
dını
n m
ührü
ve
onay
yaz
ısı v
ardı
r.-D
efte
rde
yer a
lan
kayı
tların
tam
amı m
ahal
linde
tutu
lan
kayı
tlard
an o
luşm
akta
dır.
-İht
isas
def
teri
olm
ayıp
muh
telif
kon
ular
ı hav
idir.
-Dav
alar
ın h
er b
irisi
tek
cels
elid
ir.
600
1526
9588
8629
114
813
23-1
325
Şerʻ
iyye
M
ahke
mes
i
-Maʻ
rûz
-Hüc
cet
-İʻlâ
m
-Baş
tan
sona
Taʻ
lîk y
azı i
le y
azılm
ıştır
.-T
emiz
ve
okun
aklı
yazı
sı v
ardı
r.-D
efte
rin h
er sa
yfas
ında
üst
köş
esin
de m
ühür
mev
cuttu
r.-S
öz k
onus
u m
ühür
de “
Yozg
at M
ahke
me-
i Şer
ʻiyye
si”
ibar
esi y
azm
akta
dır.
-Bu
müh
ürle
r büy
ük o
rand
a si
linm
iştir
-Orij
inal
ola
rak
sayf
a ve
bel
ge n
umar
alar
ı var
dır.
-Son
rada
n ila
ve e
dilm
iş sa
yfa
num
aral
arı d
a m
evcu
ttur.
-Baz
ı bel
gele
rde
mah
kem
e kâ
tibin
in m
ührü
mev
cuttu
r.-B
azı b
elge
lerd
e ka
dını
n m
ührü
ve
onay
yaz
ısı v
ardı
r.-D
efte
rde
yer a
lan
kayı
tların
tam
amı m
ahal
linde
tutu
lan
kayı
tlard
an o
luşm
akta
dır.
-İht
isas
def
teri
olm
ayıp
muh
telif
kon
ular
ı hav
idir.
-Dav
alar
ın h
er b
irisi
tek
cels
elid
ir.
1626
9688
8730
215
513
23-1
329
Şerʻ
iyye
M
ahke
mes
i-T
erek
e-İ
ʻlâm
-Baş
tan
sona
Taʻ
lîk y
azı i
le y
azılm
ıştır
.-T
emiz
ve
okun
aklı
yazı
sı v
ardı
r.- D
efte
r ter
s çek
ilmiş
tir-O
rijin
al o
lara
k be
lge
num
aral
arı v
ardı
r fak
at sa
yfa
num
aral
arı y
oktu
r.-S
ayfa
ve
belg
e nu
mar
alar
ı son
rada
n ila
ve e
dilm
iştir
.-B
elge
lerin
tam
amın
da m
ühür
ler m
evcu
ttur.
- Şah
si m
ühür
ve
imza
ların
baz
ısı t
arafl
arın
men
şein
e gö
re E
rmen
ice
ve R
umca
dır.
-Def
terd
e ye
r ala
n ka
yıtla
rın ta
mam
ı mah
allin
de tu
tula
n ka
yıtla
rdan
olu
şmak
tadı
r.-D
efte
rin ta
mam
ı bor
çlan
ma
ve a
laca
k-ve
rece
k da
vala
rında
n ib
aret
tir.
-Birk
aç ta
ne te
reke
kay
dı m
evcu
ttur.
-Dav
alar
cel
selid
ir.
1726
9788
8838
920
013
23-1
331
Şerʻ
iyye
M
ahke
mes
i-T
erek
e
-Baş
tan
sona
Taʻ
lîk y
azı i
le y
azılm
ıştır
.-T
emiz
ve
okun
aklı
yazı
sı v
ardı
r.-O
rijin
al o
lara
k sa
yfa
ve b
elge
num
aral
arı v
ardı
r.-S
onra
dan
ilave
edi
lmiş
sayf
a ve
bel
ge n
umar
alar
ı da
mev
cuttu
r.-H
emen
hem
en h
er sa
yfan
ın a
ltınd
a “s
ahh”
yaz
ısı v
ardı
r.-D
efte
r baş
tan
sona
tere
ke k
ayıtl
arın
ı hav
i olu
p bi
r iht
isas
def
terid
ir.-D
efte
rde
yer a
lan
kayı
tların
tam
amı m
ahal
linde
tutu
lan
kayı
tlard
an o
luşm
akta
dır.
-Müs
lim v
e ga
yrim
üslim
tere
kele
ri bi
r ara
dadı
r.
1826
9888
8927
714
013
25-1
326
Şerʻ
iyye
M
ahke
mes
i-T
erek
e-İ
ʻlâm
-Baş
tan
sona
Taʻ
lîk h
urda
sı y
azı i
le y
azılm
ıştır
.-T
emiz
ve
okun
aklı
yazı
sı v
ardı
r.- D
efte
r ter
s çek
ilmiş
tir-O
rijin
al o
lara
k be
lge
ve sa
yfa
num
aral
arı y
oktu
r.-S
ayfa
ve
belg
e nu
mar
alar
ı son
rada
n ila
ve e
dilm
iştir
.-B
elge
lerin
tam
amın
da m
ühür
ler m
evcu
ttur.
-Şah
si m
ühür
ve
imza
ların
baz
ısı t
arafl
arın
men
şein
e gö
re E
rmen
ice
ve R
umca
dır.
-Def
terd
e ye
r ala
n ka
yıtla
rın ta
mam
ı mah
allin
de tu
tula
n ka
yıtla
rdan
olu
şmak
tadı
r.-D
efte
rin ta
mam
ı bor
çlan
ma
ve a
laca
k-ve
rece
k da
vala
rında
n ib
aret
tir.
-Birk
aç ta
ne te
reke
kay
dı m
evcu
ttur.
-Dav
alar
cel
selid
ir.
601
1926
9988
9052
226
213
25-1
329
Şerʻ
iyye
M
ahke
mes
i
-Maʻ
rûz
-Hüc
cet
-İʻlâ
m
-Baş
tan
sona
Taʻ
lîk y
azı i
le y
azılm
ıştır
.-T
emiz
ve
okun
aklı
yazı
sı v
ardı
r.-D
efte
r ter
s çek
ilmiş
tir-D
efte
rin h
er sa
yfas
ında
üst
köş
esin
de m
ühür
mev
cuttu
r.-S
öz k
onus
u m
ühür
de “
Yozg
at M
ahke
me-
i Şer
ʻiyye
si”
ibar
esi y
azm
akta
dır.
-Bu
müh
ürle
r büy
ük o
rand
a si
linm
iştir
-Orij
inal
ola
rak
sayf
a ve
bel
ge n
umar
alar
ı var
dır.
-Son
rada
n ila
ve e
dilm
iş sa
yfa
ve b
elge
num
aral
arı d
a m
evcu
ttur.
-Baz
ı bel
gele
rde
mah
kem
e kâ
tibin
in m
ührü
mev
cuttu
r.-B
azı b
elge
lerd
e ka
dını
n m
ührü
ve
onay
yaz
ısı v
ardı
r.-D
efte
rde
yer a
lan
kayı
tların
tam
amı m
ahal
linde
tutu
lan
kayı
tlard
an o
luşm
akta
dır.
-İht
isas
def
teri
olm
ayıp
muh
telif
kon
ular
ı hav
idir.
-Dav
alar
ın h
er b
irisi
tek
cels
elid
ir.
2027
0088
9173
837
013
25-1
335
Şerʻ
iyye
M
ahke
mes
i-H
ücce
t
-Baş
tan
sona
Taʻ
lîk h
urda
sı y
azı i
le y
azılm
ıştır
.-T
emiz
ve
okun
aklı
yazı
sı v
ardı
r.- D
efte
r ter
s çek
ilmiş
tir-D
efte
rin h
er sa
yfas
ında
üst
köş
esin
de m
ühür
mev
cuttu
r.-S
öz k
onus
u m
ühür
de “
Yozg
at M
ahke
me-
i Şer
ʻiyye
si”
ibar
esi y
azm
akta
dır.
-Bu
müh
ürle
r büy
ük o
rand
a si
linm
iştir
-Orij
inal
ola
rak
sayf
a ve
bel
ge n
umar
alar
ı var
dır.
-Son
rada
n ila
ve e
dilm
iş sa
yfa
ve b
elge
num
aral
arı d
a m
evcu
ttur.
-Hem
en h
emen
her
sayf
anın
altı
nda
“sah
h” y
azıs
ı var
dır.
-Bel
gele
rin ta
mam
ında
tara
fların
müh
ürle
ri m
evcu
ttur.
-Şah
si m
ühür
lerin
baz
ısı t
arafl
arın
men
şein
e gö
re E
rmen
ice
ve R
umca
dır.
-Baz
ı yer
lerd
e ki
şile
re a
it “p
arm
ak iz
i” u
ygul
amas
ı var
dır.
-Bel
gele
rin ta
mam
ına
yakı
nınd
a pu
l mev
cuttu
r.-D
efte
rde
yer a
lan
kayı
tların
tam
amı m
ahal
linde
tutu
lan
kayı
tlard
an o
luşm
akta
dır.
- Def
ter b
aşta
n so
na v
ekâl
et h
ücce
tlerin
i hav
i olu
p bi
r iht
isas
def
terid
ir.
2127
0188
9241
221
113
26-1
328
Şerʻ
iyye
M
ahke
mes
i
-Ter
eke
-İʻlâ
m-H
ücce
t
-Baş
tan
sona
Taʻ
lîk h
urda
sı y
azı i
le y
azılm
ıştır
.-T
emiz
ve
okun
aklı
yazı
sı v
ardı
r.-O
rijin
al o
lara
k be
lge
ve sa
yfa
num
aral
arı y
oktu
r.-S
ayfa
ve
belg
e nu
mar
alar
ı son
rada
n ila
ve e
dilm
iştir
.-B
elge
lerin
tam
amın
da m
ühür
ler m
evcu
ttur.
-Kim
i bel
gele
rde
pul d
a m
evcu
ttur.
-Şah
si m
ühür
ve
imza
ların
baz
ısı t
arafl
arın
men
şein
e gö
re E
rmen
ice
ve R
umca
dır.
-Def
terd
e ye
r ala
n ka
yıtla
rın ta
mam
ı mah
allin
de tu
tula
n ka
yıtla
rdan
olu
şmak
tadı
r.-D
efte
rin ç
oğun
luğu
bor
çlan
ma
ve a
laca
k-ve
rece
k da
vala
rında
n ib
aret
tir.
-Ter
eke
ve h
ücce
t kay
ıtlar
ı da
mev
cuttu
r.-D
aval
ar c
else
lidir.
602
2227
0288
9333
917
713
27-1
332
Şerʻ
iyye
M
ahke
mes
i
-Ter
eke
-İʻlâ
m-H
ücce
t
-Baş
tan
sona
Taʻ
lîk h
urda
sı y
azı i
le y
azılm
ıştır
.-T
emiz
ve
okun
aklı
yazı
sı v
ardı
r.-D
efte
rin h
er sa
yfas
ında
üst
köş
esin
de m
ühür
mev
cuttu
r.-S
öz k
onus
u m
ühür
de “
Yozg
at M
ahke
me-
i Şer
ʻiyye
si”
ibar
esi y
azm
akta
dır.
-Bu
müh
ürle
r büy
ük o
rand
a si
linm
iştir
-Orij
inal
ola
rak
sayf
a ve
bel
ge n
umar
alar
ı var
dır.
-Son
rada
n ila
ve e
dile
n sa
yfa
ve b
elge
num
aral
arı d
a m
evcu
ttur.
-Bel
gele
rin ta
mam
ında
müh
ürle
r mev
cuttu
r.-Ş
ahsi
müh
ür v
e im
zala
rın b
azıs
ı tar
aflar
ın m
enşe
ine
göre
Erm
enic
e ve
Rum
cadı
r.-D
efte
rde
yer a
lan
kayı
tların
tam
amı m
ahal
linde
tutu
lan
kayı
tlard
an o
luşm
akta
dır.
-Def
terin
çoğ
unlu
ğu b
orçl
anm
a ve
ala
cak-
vere
cek
dava
ların
dan
ibar
ettir
.-T
erek
e ve
hüc
cet k
ayıtl
arı d
a m
evcu
ttur.
-Dav
alar
cel
selid
ir.
2327
0388
9479
540
113
27-1
332
1300
Şerʻ
iyye
M
ahke
mes
i
-Maʻ
rûz
-Hüc
cet
-İʻlâ
m
-Baş
tan
sona
Taʻ
lîk y
azı i
le y
azılm
ıştır
.-T
emiz
ve
okun
aklı
yazı
sı v
ardı
r.-D
efte
r ter
s çek
ilmiş
tir-D
efte
rin h
er sa
yfas
ında
üst
köş
esin
de m
ühür
mev
cuttu
r.-S
öz k
onus
u m
ühür
de “
Yozg
at M
ahke
me-
i Şer
ʻiyye
si”
ibar
esi y
azm
akta
dır.
-Bu
müh
ürle
r büy
ük o
rand
a si
linm
iştir
-Orij
inal
ola
rak
sayf
a ve
bel
ge n
umar
alar
ı var
dır.
-Son
rada
n ila
ve e
dilm
iş sa
yfa
ve b
elge
num
aral
arı d
a m
evcu
ttur.
-Hem
en h
emen
her
sayf
anın
altı
nda
“sah
h” y
azıs
ı var
dır.
-Bel
gele
rin ç
oğun
da m
ahke
me
kadı
sını
n ve
kât
ibin
in m
ühür
leri
mev
cuttu
r.-D
efte
rde
yer a
lan
kayı
tların
tam
amı m
ahal
linde
tutu
lan
kayı
tlard
an o
luşm
akta
dır.
-İht
isas
def
teri
olm
ayıp
muh
telif
kon
ular
ı hav
idir.
-Dav
alar
ın h
er b
irisi
tek
cels
elid
ir.
2427
0488
9516
082
1328
-133
2Şe
rʻiy
ye
Mah
kem
esi
-Ter
eke
-Baş
tan
sona
Taʻ
lîk h
urda
sı y
azı i
le y
azılm
ıştır
.-T
emiz
ve
okun
aklı
yazı
sı v
ardı
r.-D
efte
r ter
s çek
ilmiş
tir-O
rijin
al o
lara
k sa
yfa
num
aral
arı v
ardı
r.-S
onra
dan
ilave
edi
lmiş
sayf
a nu
mar
alar
ı da
mev
cuttu
r.-D
efte
rin h
er v
arağ
ının
orta
yer
inde
müh
ür m
evcu
ttur.
-Söz
kon
usu
müh
ürde
“Yo
zgat
Mah
kem
e-i Ş
erʻiy
yesi
” ib
ares
i yaz
mak
tadı
r.-H
emen
hem
en h
er sa
yfan
ın a
ltınd
a “s
ahh”
yaz
ısı v
ardı
r.-D
efte
r baş
tan
sona
tere
ke k
ayıtl
arın
ı hav
i olu
p bi
r iht
isas
def
terid
ir.-D
efte
rde
yer a
lan
kayı
tların
tam
amı m
ahal
linde
tutu
lan
kayı
tlard
an o
luşm
akta
dır.
-Müs
lim v
e ga
yrim
üslim
tere
kele
ri bi
r ara
dadı
r.
603
2527
0588
9635
918
313
29-1
331
Şerʻ
iyye
M
ahke
mes
i-H
ücce
t-İ
ʻlâm
-Baş
tan
sona
Taʻ
lîk h
urda
sı y
azı i
le y
azılm
ıştır
.-T
emiz
ve
okun
aklı
yazı
sı v
ardı
r.-O
rijin
al o
lara
k sa
yfa
ve b
elge
num
aral
arı v
ardı
r.-S
onra
dan
ilave
edi
lmiş
sayf
a ve
bel
ge n
umar
alar
ı da
mev
cuttu
r.-B
irçok
bel
geni
n so
nund
a m
ühür
mev
cuttu
r.-Ş
ahsi
müh
ür v
e is
imle
rin b
azıs
ı tar
aflar
ın m
enşe
ine
göre
Erm
enic
e ve
Rum
cadı
r.-B
azı y
erle
rde
kişi
lere
ait
“par
mak
izi”
uyg
ulam
ası v
ardı
r.-D
efte
rde
yer a
lan
kayı
tların
tam
amı m
ahal
linde
tutu
lan
kayı
tlard
an o
luşm
akta
dır.
-Zab
ıt C
erid
e de
fterid
ir.-D
aval
ar c
else
lidir.
2627
0688
9730
615
813
31-1
335
Şerʻ
iyye
M
ahke
mes
i-H
ücce
t-İ
ʻlâm
-Baş
tan
sona
Taʻ
lîk h
urda
sı y
azı i
le y
azılm
ıştır
.-T
emiz
ve
okun
aklı
yazı
sı v
ardı
r.-D
efte
rin h
er sa
yfas
ında
üst
köş
esin
de m
ühür
mev
cuttu
r.-S
öz k
onus
u m
ühür
de “
Yozg
at M
ahke
me-
i Şer
ʻiyye
si”
ibar
esi y
azm
akta
dır.
-Bu
müh
ürle
r büy
ük o
rand
a si
linm
iştir
-Orij
inal
ola
rak
sayf
a nu
mar
alar
ı var
dır.
-Son
rada
n ila
ve e
dilm
iş sa
yfa
ve b
elge
num
aral
arı d
a m
evcu
ttur.
-Birç
ok b
elge
nin
sonu
nda
müh
ür m
evcu
ttur.
-Şah
si m
ühür
ve
isim
lerin
baz
ısı t
arafl
arın
men
şein
e gö
re E
rmen
ice
ve R
umca
dır.
-Baz
ı yer
lerd
e ki
şile
re a
it “p
arm
ak iz
i” u
ygul
amas
ı var
dır.
-Def
terd
e ye
r ala
n ka
yıtla
rın ta
mam
ı mah
allin
de tu
tula
n ka
yıtla
rdan
olu
şmak
tadı
r.-Z
abıt
Cer
ide
defte
ridir.
-Dav
alar
cel
selid
ir.
2727
0788
9830
815
813
31-1
332
Şerʻ
iyye
M
ahke
mes
i-H
ücce
t-İ
ʻlâm
-Baş
tan
sona
Taʻ
lîk h
urda
sı y
azı i
le y
azılm
ıştır
.-T
emiz
ve
okun
aklı
yazı
sı v
ardı
r.-D
efte
rin b
aş k
ısm
ında
dav
acı v
e da
valıl
arın
isim
lerin
in y
er a
ldığ
ı fih
rist v
ardı
r.-O
rijin
al o
lara
k sa
yfa
num
aral
arı v
ardı
r.-S
onra
dan
ilave
edi
lmiş
sayf
a ve
bel
ge n
umar
alar
ı da
mev
cuttu
r.-B
irçok
bel
geni
n so
nund
a m
ühür
mev
cuttu
r.-Ş
ahsi
müh
ür v
e is
imle
rin b
azıs
ı tar
aflar
ın m
enşe
ine
göre
Erm
enic
e ve
Rum
cadı
r.-B
azı y
erle
rde
kişi
lere
ait
“par
mak
izi”
uyg
ulam
ası v
ardı
r.-D
efte
rde
yer a
lan
kayı
tların
tam
amı m
ahal
linde
tutu
lan
kayı
tlard
an o
luşm
akta
dır.
-Zab
ıt C
erid
e de
fterid
ir.-D
aval
ar c
else
lidir.
2827
0888
9911
660
1331
-133
7Şe
rʻiy
ye
Mah
kem
esi
-Ter
eke
-Baş
tan
sona
Rik
ʻa y
azı i
le y
azılm
ıştır
.-T
emiz
ve
okun
aklı
yazı
sı v
ardı
r.-O
rijin
al o
lara
k sa
yfa
ve b
elge
num
aral
arı y
oktu
r.-S
ayfa
num
aral
arı s
onra
dan
ilave
edi
lmiş
tir.
-Def
ter b
aşta
n so
na te
reke
kay
ıtlar
ını h
avi o
lup
bir i
htis
as d
efte
ridir.
-Def
terd
e ye
r ala
n ka
yıtla
rın ta
mam
ı mah
allin
de tu
tula
n ka
yıtla
rdan
olu
şmak
tadı
r.
604
2927
0989
0020
210
713
31-1
337
Şerʻ
iyye
M
ahke
mes
i-T
erek
e
-Baş
tan
sona
Rik
ʻa y
azı i
le y
azılm
ıştır
.-T
emiz
ve
okun
aklı
yazı
sı v
ardı
r.-O
rijin
al o
lara
k sa
yfa
ve b
elge
num
aral
arı v
ardı
r.-S
onra
dan
ilave
edi
lmiş
sayf
a nu
mar
alar
ı da
mev
cuttu
r.-D
efte
rin h
er sa
yfas
ında
üst
köş
esin
de m
ühür
mev
cuttu
r.-S
öz k
onus
u m
ühür
de “
Yozg
at M
ahke
me-
i Şer
ʻiyye
si”
ibar
esi y
azm
akta
dır.
-Bu
müh
ürle
r büy
ük o
rand
a si
linm
iştir
-Def
ter b
aşta
n so
na te
reke
kay
ıtlar
ını h
avi o
lup
bir i
htis
as d
efte
ridir.
-Def
terd
e ye
r ala
n ka
yıtla
rın ta
mam
ı mah
allin
de tu
tula
n ka
yıtla
rdan
olu
şmak
tadı
r.
3027
1089
0111
257
887-
1334
Şerʻ
iyye
M
ahke
mes
i
-Maʻ
rûz
-Hüc
cet
-İʻlâ
m
-Baş
tan
sona
Taʻ
lîk y
azı i
le y
azılm
ıştır
.-T
emiz
ve
okun
aklı
yazı
sı v
ardı
r.-O
rijin
al o
lara
k sa
yfa
ve b
elge
num
aral
arı v
ardı
r.-S
onra
dan
ilave
edi
lmiş
sayf
a ve
bel
ge n
umar
alar
ı da
mev
cuttu
r.-B
azı s
ayfa
ların
ın a
ltınd
a “s
ahh”
yaz
ısı v
ardı
r.-B
azı b
elge
lerd
e m
ühür
mev
cuttu
r.-M
ühte
lif k
onul
arda
bel
gele
r de
olm
akla
birl
ikte
vak
fiye
kayı
tları
ağırl
ıkta
dır.
-Def
terd
e ye
r ala
n ka
yıtla
rın ta
mam
ı mah
allin
de tu
tula
n ka
yıtla
rdan
olu
şmak
tadı
r.-İ
htis
as d
efte
ri ol
may
ıp m
uhte
lif k
onul
arı h
avid
ir.-B
elge
lerin
her
biri
nin
üstü
nde
küçü
k öz
et b
ilgile
r mev
cuttu
r.
Bo-
ğazl
ı-ya
n1
7263
2093
346
176
1306
-132
1Şe
rʻiy
ye
Mah
kem
esi
-Maʻ
rûz
-Hüc
cet
-İʻlâ
m
-Baş
tan
sona
Rik
ʻa y
azı i
le y
azılm
ıştır
.-T
emiz
ve
okun
aklı
yazı
sı v
ardı
r.- D
efte
r ter
s çek
ilmiş
tir-O
rijin
al o
lara
k sa
yfa
ve b
elge
num
aral
arı v
ardı
r.-S
onra
dan
ilave
edi
lmiş
sayf
a ve
bel
ge n
umar
alar
ı da
mev
cuttu
r.-D
efte
r bir
bütü
n ol
mak
la b
irlik
te o
rijin
alde
üç
fark
lı nu
mar
alan
dırm
a m
evcu
ttur.
-Def
terin
her
sayf
asın
da ü
st k
öşes
inde
müh
ür m
evcu
ttur.
-Söz
kon
usu
müh
ürde
“Yo
zgat
Mah
kem
e-i Ş
erʻiy
yesi
” ib
ares
i yaz
mak
tadı
r.-B
u m
ühür
ler b
üyük
ora
nda
silin
miş
tir-B
azı b
elge
lerd
e m
ühür
ve
pul m
evcu
ttur.
-Muh
telif
kon
ular
da b
elge
ler d
e ol
mak
la b
irlik
te te
reke
kay
ıtlar
ı ağı
rlıkt
adır.
-Def
terd
e ye
r ala
n ka
yıtla
rın ta
mam
ı mah
allin
de tu
tula
n ka
yıtla
rdan
olu
şmak
tadı
r.-İ
htis
as d
efte
ri ol
may
ıp m
uhte
lif k
onul
arı h
avid
ir.
605
4. Sonuç
Osmanlı Devleti’nin bütün kurumları gibi adlî müessesesi de zaman içerisinde değişime maruz kal-mıştır. Yaşanan değişimler, kurumsal yapı ve bünye ile alakalı olduğu kadar onların kayıtları olan defter ve belge diplomatiği ile de ilgilidir. Çalışmamızda, şerʻiyye sicil defterlerinin muhteva ve diplomatik özellikle-rinde yaşanan değişim ve dönüşümler çerçevesinde Yozgat şerʻiyye sicillerinin durumunu tespite çalıştık. Bu bağlamda genel değişimin Yozgat şerʻiyye sicil defterlerini de etkilediğini, dolayısıyla ileride bu kaynakları kullanarak Yozgat tarihine ilişkin olarak yapılacak çalışmalarda bu değişimlerin de göz önüne alınması ge-rektiği ortaya çıkmıştır.
5. Kaynakça
5.1. Arşiv Kaynakları
Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA)
Yozgat Şerʻiyye Sicil Defterleri, defter no: 8872, 8873, 8874, 8875, 8876, 8877, 8878, 8879, 8880, 8881, 8882, 8883, 8884, 8885, 8886, 8887, 8888, 8889, 8890, 8891, 8892, 8893, 8894, 8895, 8896, 8897, 8898, 8899, 8900, 88901
Boğazlıyan Şerʻiyye Sicil Defterleri, defter no: 2093
2. Resmi Yayınlar
Düstur, II. Tertip, Cilt 6, s. 1334. 23 Zi’l-kaʻde 1332/13 Ekim 1914 tarihinde çıkarılan “Mehâkim-i Şerʻiyye ve Nizâmiyyenin Tefrîk-i Vezâifi Hakkında Nizamnâme”.
3. Kitap Ve Makaleler
AKGÜNDÜZ, Ahmet, “İslâm Hukukunun Osmanlı Devleti’nde Tatbiki: şer‘iyye Mahkemeleri ve şer‘iyye Sicilleri”, Türkler, C. X., Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 2002, s. 54.
APAYDIN, Bahadır, Kapitülasyonların Osmanlı-Türk Adli ve İdari Modernleşmesine Etkisi, Adalet Yayınları, Ankara 2010.
AKYILDIZ, Ali, Tanzimat Dönemi Osmanlı Merkez Teşkilâtında Reform (1836-1856), Eren Yayınları, İstanbul 1993.
BOZKURT, Gülnihâl, Batı Hukukunun Türkiye’de Benimsenmesi Osmanlı Devleti’nden Türkiye Cumhuriyeti’ne Resepsiyon Süreci (1839-1939), TTK, 2. Baskı, Ankara 2010.
EKİNCİ, Ekrem Buğra, Osmanlı Mahkemeleri: Tanzimat ve Sonrası, İstanbul, Arı Sanat Yayınları, 2004.
KURT, Yılmaz - CEYHAN Muhammed, Osmanlı Paleografyası ve Osmanlı Diplomatikası, Akçağ Yayınları, Ankara 2012.
ONGAN, Halit, Ankara’nın 1 Numaralı şer‘iyye Sicili, TTK. Basımevi, A.Ü.D.T.C.F. Yayınları, Ankara 1958.
ORTAYLI, İlber, “Kadı: Osmanlı Kadısı”, DİA, C. XXIV, İstanbul 2001, s. 69-70.
YAMAN, T. Mümtaz, “Şer‘î Mahkeme Sicilleri”, Ülkü, C. 12, S. 68, Ulus Basımevi, Ankara İlk Teşrin 1938, s. 154.