YÖNETİM BİLGİ SİSTEMLERİ

E-TİCARET, DİJİTAL PAZARLAR,

DİJİTAL MALLAR

ELEKTRONİK TİCARET VE İNTERNET

E-ticaret, bir alışveriş için web ve internet kullanımını

ifade eder. Daha biçimsel bir tanım olarak, E-ticaret,

organizasyonlar ve kişiler arasında elektronik

ortamda oluşan ticari işlemlerdir. Çoğunlukla,

internet ve Web üzerinden yapılan işlemleri ifade

eder. Bu ticari işlemler kişi ve organizasyonlar için

ürün ve hizmet değişimi karşılığı olarak bir ödeme ve

parasal değişimi gerektirir.

E-ticarette Yeni Gelişmelerİşletme ve İşlerin Dönüşmesi

O E-ticaretin ilk dalgasında kitap dünyası, müzik ve

havayolu şirketleri dönüştü.

O İkinci dalgada ise telefon, film, televizyon, mücevher,

gayrı menkul, hotel, fatura ödeme ve yazılım endüstrileri

benzer dönüşüm ile yüz yüze kaldılar.

O E-ticaretin genişlemesi ise; seyahat, takas, eğlence,

perakendecilik, mobilya sektöründe görüldü. Online

alışveriş sıradan kişilere kadar yaygınlaştı.

E-ticarette Yeni GelişmelerTeknolojik Altyapı

O Kablosuz internet bağlantılarının hızlıca gelişmesi,

O Kullanıcı tarafından oluşturulan içeriğin yeni bir medya

olarak dağıtımının ortaya çıkması (blog wiki),

O İş ve evlerde İnternet geniş bandın yaygınlaşması,

O Bilgisayar ve bilgi teknolojisinin maliyetlerinin

düşmesi,

O Yeni internet tabanlı iletişim modellerinin gelişmesi.

E-ticarette Yeni GelişmelerYeni İş Modellerinin Ortaya Çıkması

OBazı iş şekilleri kendilerini e-ticaret şekillerine adapte

etmişlerdir. Geleneksel olarak iş yapan firmalar e-

ticaret siteleri aracılığıyla daha etkili satış yapmayı

planlamaktadırlar,

OGazete ve geleneksel medya online olmaya uyum

sağlamışlardır,

O Internet kullanıcılarının yarıdan çoğu sosyal sitelere

üye olmuştur.

E-Ticaret Niçin Farklıdır?

1. Her Yerde Bulunma

2. Küresel Erişim

3. Evrensel Standartlar

4. Bilgi Zenginliği

5. Etkileşim

6. Bilgi Yoğunluğu

7. Kişiselleştirme-Uyarlama

E-Ticarette Temel Konsept:Elektronik Pazarlar ve Elektronik Mallar

O İletişim sınırlı ise bilgi toplama maliyeti son

derece yüksektir.

O İnternet bilginin elde edilmesi ve dağıtılması

maliyetini büyük ölçüde düşürmektedir.

O İnternet, bilgi asimetrisini azaltmıştır.

Bilgi Asimetrisi, bir işlemde bir tarafın diğer

taraftan daha fazla bilgiye sahip olduğu zaman

vardır.

O Dijital pazarlar çok esnek ve etkilidir. Arama ve

işlem maliyetlerini, fiyat değiştirme maliyetini

(menü cost) düşürür.

O Pazar şartlarına göre dinamik olarak fiyat

değiştirebilmeyi sağlar. Dinamik fiyatlandırma,

ürün fiyatı müşterilerin talep karakteristiklerine veya

satıcıların arz durumlarına dayalı olarak değişir.

E-Ticarette Temel KonseptElektronik Pazarlar ve Elektronik Mallar…

O Dijital pazarlar, perakendeciler ve dağıtıcılar

gibi aracıları ortadan kaldırarak doğrudan

tüketicilere satış yapılmasını sağlar. Bu da

işleminin maliyetini büyük ölçüde düşürür.

E-Ticarette Temel KonseptElektronik Pazarlar ve Elektronik Mallar…

Tüketiciler İçin Aracıların Ortadan Kaldırılmasının Yararları

Dijital Mallar: E-Mal

Dijital Mallar, dijital ağlar üzerinden ulaştırılan

mallardır. Müzikler, videolar, yazılımlar, dijital olarak

saklanan, satılan ve teslim edilen ürünler olarak

ifade edilebilir. Genelde, dijital mallar için ilave bir

birim ürün üretmenin marjinal maliyeti neredeyse

sıfırdır. Ürünün internet üzerinden dağıtım maliyeti

ise çok düşüktür. Pazarlama maliyeti aynı kalırken

fiyatlandırma çok değişik olabilir.

Internet İş Modelleri

Bazı Internet iş modelleri;

Sanal Dükkan: Fiziksel ürünleri doğrudan

kullanıcıya veya kişisel işletmelere satan iş

modelidir. Hepsiburada, teknosa gibi.

Ana Giriş (Portal): Özelleştirilmiş içerik ve diğer

hizmetleri ile Web’e bir giriş noktası sağlar.

Mynet.com, Yahoo.com gibi siteler.

Internet İş Modelleri…

Bilgi Komisyoncusu: Ürün, fiyat veya işletmeler

ile ilgili bilgi sağlayan satıcılar. Doğrudan

alıcılardan veya satıcılardan reklam geliri elde

eder. Cimri, akakce gibi.

Sanal Toplum: Benzer ilgi alanına sahip

kimselerin iletişim kurmalarını ve yararlı bazı

bilgileri bulabilmelerini ve bir araya gelmelerini

sağlar. facebook.com. twitter.com, msn.com gibi

siteler.

Internet İş Modelleri…

İşlem Komisyoncusu: Online satış işlemleriyle

kullanıcılara para ve zaman tasarrufu sağlar. Her

bir işlem için bir ücret elde edilir.

minisites.4xp.com, lp.optionrally.com,

markets.com, plus500.com gibi siteler.

Online Hizmet Sağlayıcı: İşletmeler ve kişiler

için online hizmet sağlar. Reklamlardan

işlemlerden veya üyeliklerden gelir elde eder.

Internet İş Modelleri…

İçerik Sağlayıcı: Web üzerinden elektronik

haber, fotoğraf, sinema ve müzik sağlayarak gelir

elde eden şirketlerdir. Müşteri içeriğe erişmek için

ödeme yapar veya site reklam alanı satarak gelir

elde eder. iTunes.com, games.com gibi siteler.

Internet İş Modelleri…

İnternet iş modellerinin çoğu tamamen internete

dayalı olduklarında İnternet Şirketi (pure-play)

olarak adlandırılır. Bu şirketler kendi işlerini internet

üzerinden yaptıklarından fiziksel bir yapıları yoktur.

Ancak Migros, Tansaş gibi birçok perakendeci

şirketler kendi fiziksel şirketlerinin bir uzantısı olarak

web siteleri geliştirmişlerdir. Bu tür işletmeler sanal-

fiziksel (clicks-and-mortar) işletme modellerine örnek

oluştururlar.

İletişim ve Sanal Toplum

Bu yeni iş modelleri İnternetin zengin iletişim

yeteneğinin avantajını kullanmaktadır.

http://www.sanalpazar.com/ sitesi e-posta ve

diğer iletişim araçlarını kullanan bir online açık

arttırma sitesidir. Sistem internet üzerinden teklif

almakta, değerlendirmekte ve en yüksek teklifi

bildirmekte ve her bir satıştan küçük bir komisyon

almaktadır.

İletişim ve Sanal Toplum…

Bu toplulukların temel bir gelir kaynağı hedef

müşteriler için web sitesine yerleştirilen

reklamlarıdır.

Banner reklamlar, web sayfasında görüntülenen

grafik, resim türü reklamlardır.

Açılır Pencere Reklamları, kişi bir web sitesine

eriştiğinde otomatik olarak açılır bir pencere

içinde görüntülenen reklamlardır.

Sosyal Ağlar

Sosyal Ağlar, online topluluk sitelerinin bir diğer

türüdür. Sosyal ağlar, arkadaşlar ile karşılıklı kişisel

ve iş ilişkileri yapılmasına izin verir.

Sosyal ağ siteleri üyeleri sayfalarda gezinirken ve

diğer üyeleri kontrol ederken, mesajlaşırken saatler

harcarlar. Bu hareketler çok büyük bilgiler açığa

çıkarır. İşletmeler, bu bilgileri hedef kitle için reklam

ve tutundurma çabaları için kullanırlar.

Sosyal Alış Veriş

Sosyal ağlar, sosyal alış veriş olarak adlandırılan

yeni bir e-ticaret deneyimine ilham verecek kadar

çekicidir. Sosyal Alış Veriş, kişilerin alış veriş

deneyimlerini paylaştıkları sitelerdir. Bu siteler

kendi diğer alış veriş yapacaklara yardım

sağlaması amacıyla görüşlerini bilgilerini ve

resimlerini paylaşmaları için alan ve sayfa sağlar.

Dijital İçerik, Eğlence ve Hizmetler

Web üzerinden mp3, video, resim gibi dijital içerik

sunabilme yeteneği, geleneksel basılı ve radyo

yayınına yeni alternatifler oluşturmuştur. Gazeteler

ve dergiler gibi basılı yayınların dijital versiyonu için

web siteleri vardır. En popüler web sitelerinden

bazıları dijital eğlence hizmeti sunmaktadır.

Geniş bant bağlantıları televizyon programlarının ve

filmlerinin web üzerinden sunulmasını sağlamıştır.

Elektronik Ticaret Türleri

İşletmelerden Tüketicilere (B2C) E-ticaret;

kişisel alıcılara yönelik perakende ürün ve hizmet

satışlarını içerir. kagurum.com, teknosa.com gibi

doğrudan tüketicilere satış yapan işletmelerdir.

Elektronik Ticaret Türleri…

İşletmelerden İşletmelere (B2B) E-ticaret;

işletmeler arasında ürün ve hizmet satışlarını

içerir. inoksan.com.tr işletmelere mutfak

ekipmanları satan, teknova.com.tr ise işletmelere

yönelik matbaacılık kimyasalları satan bir B2B

işletmesidir.

Elektronik Ticaret Türleri…

Tüketiciden Tüketiciye (C2C) E-ticaret;

tüketicilerin doğrudan tüketicilere satış

yapmalarını içerir. Örneğin; sanalpazar.com,

arabam.com tüketiciden tüketiciye satışlar yapan

sitelerdir.

Elektronik Ticaret Türleri…

E-ticaret işlemlerinin bir diğer sınıflandırması,

tarafların internete bağlantı şekillerine göredir.

Herhangi bir yerden ürün ve hizmet almak için bu

tür mobil aygıtların kullanılması Mobil Ticaret

olarak adlandırılır. İşletmeden işletmeye veya

işletmeden tüketiciye e-ticaretin her iki şekli de

mobil ticaret kullanılarak yerine getirilebilir.

İnteraktif Pazarlama ve Kişiselleştirme

Internet ve e-ticaret; geleneksel pazarlarda

imkansız olan milyonlarca kişi için kişiselleştirilmiş

ürünler sağlamakla bazı satıcıların pazarlamanın

kutsal kasesini elde etmesine yardım etmiştir.

cicekpasaji.com ve lamisura.com.tr gibi web

siteleri müşterilerin kişisel özelliklerine göre giysi

üretmektedirler.

Tıklama İzleyici Araçlar

Tıklama İzleyici araçlar web sitesindeki müşteri

hareketlerini toplar ve bir dosyada saklar. Bu araçlar

ziyaretçinin belirli bir web sitesinin önceden ziyaret

etmiş olduğu yerleri ve ayrıldığı zamanı kaydederler.

Ayrıca sitede hangi sayfaları ziyaret ettiği, her bir

sayfada ne kadar zaman harcadığı ve satın almalarını

kaydeder. İşletmeler, var olan ve potansiyel

müşterilerin kesin profillerini belirlemek için

müşterilerin ilgi alanları ve davranışları ile ilgili bu

bilgileri analiz ederler.

Web Sitesi Ziyaretçi Takibi

Kişiselleştirme

Web kişiselleştirmesi için bir teknik, bir web

sitesindeki kullanıcının davranışları ile ilgili toplanan

bilgilerin benzer ilgi alanındaki diğer müşterilerin

yanında görmek istedikleri şeyi tahmin etmek için

bilgileri karşılaştırmaya yarayan İşbirliğine Dayalı

Filtrelemedir. Yazılım, kişinin ilgi alanı varsayımına

dayanarak ona önerilerde bulunur. Örneğin; “bu ürünü

alanlar ayrıca yanında ….ürünü de aldı” şeklinde bir

öneride bulunulmaktadır.

Bloglar

Bloglar, pazarlama için umut verici bir diğer web

tabanlı araçlardan birisi olmuştur. Bir blog, popüler

ismiyle weblog, yazarı tarafından kronolojik

(yeniden eskiye) olarak girilmiş yazılar veya ilişkili

web sayfalarına bağlantılar içeren kişisel bir web

sayfasıdır. Blog (diğer bloglara bir link grubu) bir

blog listesi içerebilir. Çoğu bloglar, bloglara yapılan

girişler ile ilgili olarak yorumlarda bulunmaya izin

verir.

Müşteri Self Servisleri

Birçok işletme tüketicilerin sorularına cevap vermek

veya tüketicilere ürünler ile ilgili bilgiler sağlamak

için tüketici-destek uzmanları ihtiyacını azaltan e-

posta ve web sitesi araçlarını kullanırlar. Örneğin;

Türk Hava Yolları ve diğer büyük havayolu şirketleri

müşterilerinin online bilet alımı, kargo bilgileri

açıklamalarını görmeleri, koltuk düzenini, kalkış ve

varış zamanlarını öğrenmeleri için web siteleri

oluşturmuşlardır.

İşletmeden İşletmeye (B2B) E-Ticaret

İşletmelerden işletmelere (B2B) e-ticaretin

yaklaşık %80’i siparişler, sevkiyat planlaması,

konşimento, faturalandırma gibi iki işletme

arasındaki standart işlemlerin bilgisayardan

bilgisayara değişimini ve transferini sağlayan özel

Elektronik Veri Transferi (Electronic Data

Interchange: EDI) sistemine dayalıdır.

Elektronik Veri Değişimi (EDI)

Tedarikçiler, alıcı firmanın müdahalesine gerek

olmaksızın belirlenen üretim hedefini karşılayacak

mal ve malzemenin otomatik olarak gönderilmesi,

teslim zamanlamasının yapılması için belirli alıcılara

online erişim imkanına sahiptirler.

Özel Endüstriyel Ağlar

İşletmenin diğer iş ortaklarıyla ve tedarikçileriyle

bağlantı kurmak için bir ekstranet kullanması ile

oluşur. Bu ağın sahibi alıcıdır. Tedarikçiler,

dağıtıcılar ve diğer işletme ortaklarıyla ürün

tasarımını paylaşmak ve geliştirmek; pazarlama,

üretim planlama, stok yönetimi, yapısal olmayan

iletişim ve e-posta için kullanılır. Bu özel endüstriyel

ağların diğer bir adı da Özel Değişim Ağı’dır.

Bir Özel Endüstriyel Ağ

Ağ Pazarları

Ağ Pazarları, e-hub olarak da adlandırılır, çok sayıda farklı

satıcı ve alıcı için internet teknolojisine dayalı tek bir dijital

pazar alanı sağlar.

Satıcılar ve alıcılar arasında bağımsız bir aracı olarak iş

görür. Ağın sahibi endüstridir. Ağ pazarları alım ve satım

işlemlerinden ve alıcılara sağlanan diğer hizmetlerden gelir

elde eder. Ağ pazarlarında katılımcılar, online olarak

pazarlık, anlaşma, açık arttırma ile fiyat belirleyebilir veya

sabit bir fiyat da sunabilir.

Bir Ağ Pazarı

Mobil-Ticaret

M-ticaret uygulamaları hareket halindeki kişiler ve

kritik zamanlı hizmetlerin alınması için

geliştirilmiştir. Özellikle Avrupa, Japonya, Güney

Kore ve klasik internet kullanımı ücretinin çok

pahalı olduğu diğer ülkelerde oldukça popülerdir.

Mobil-Ticaret

1. İçerik ve Konum Tabanlı Hizmetler

2. Bankacılık ve Finansal Hizmetler

3. Kablosuz Reklamcılık

4. Oyunlar ve Eğlence

Kablosuz Web’den Bilgilere Erişim

Cep telefonu, PDA ve kablosuz yayın alabilen diğer

aygıtlar ile herhangi bir yerden Web’e ulaşmak

mümkün olmasına rağmen, bir anda elde edilen

bilgi miktarı sınırlıdır.

Bazı web siteleri özellikle m-ticaret için

tasarlanmışlardır. Küçük mobil aygıt ekranına

sığabilecek boyutta bilgi ve grafikler sağlayan web

sayfaları bu sitelerinin özellikleridir.

M-Ticaret Zorlukları

Kablosuz İnternet erişimi sağlayan Wi-Fi

noktaları, yüksek hızlı internet erişimi ile esnek ve

hareketli olmayı birleştiren bir teknoloji

olduğundan birçok ülkede mantar gibi

çoğalmaktadır. Bununla birlikte m-ticaret

hizmetlerinin pazara girişi çok sorunlu olmaktadır.

Cep telefonlarındaki klavyeler ve ekranlar hala

çok ince ve tuhaftır.

E-ticaret Ödeme Sistemleri

1. Dijital Kredi Kart Ödeme Sistemleri

2. Elektronik Portföy

3. Mikro Ödeme

4. Saklı Değere Bağlı Ödeme Sisteminde

5. Elektronik Para

6. Karşılıklı Ödeme

7. Elektronik Çek

M-Ticaret İçin Elektronik Ödeme Sistemleri

Wi-Fi bağlantısıyla Internet ödemelerinin tamamını

yapabilmek mümkündür. Ancak birçok m-ticaret

işlemleri, küçük miktardaki ödeme gerektirir.

Mikro ödeme sistemleri, cep telefonu veya internet

servis sağlayıcılarının küçük ödemeleri cep telefonu

faturası gibi bir tek faturaya ekledikleri Avrupa ve

Asya ülkelerinde işe yaramaktadır.

KAYNAKÇA

Laudon K. C, J. P. Laudon, «Management Information

System: Managing The Digital Firm», Pearson

International Edition, Çeviri Abdullah NARALAN,

Atatürk Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi,

Yönetim Bilişim Sistemleri Bölümü, Erzurum 2010

http://www.atauni.edu.tr/uploads/profilDosyalar/9a506

9ed532fc8b05e4edfd0c54a9582.pdf (Laudon 10.

Baskı Türkçe Ders Notu)