Post on 19-Dec-2018
YENİ FREUDÇU KİŞİLİK KURAMLARI
• Freud ile birçok temel fikirde aynı ama bir ya da daha önemli noktalarda farklıdırlar.
Carl Jung’un Kollektif Bilinçaltı
Alfred Adler’in Üstünlük için
uğraşma
Karen Horney ve güvenlik ihtiyacı
Doç.Dr. Hacer HARLAK - PSİ154 - PSİ162
PSİKODİNAMİK KURAMLAR
• YENİ FREUDÇULAR – Jung
– Adler
– K.Horney
– E.Fromm
– H.S.Sullivan
– E.Erikson
Doç.Dr. Hacer HARLAK - PSİ154 - PSİ162
PSİKODİNAMİK KURAMLAR
• YENİ FREUDÇULAR
– C.G. Jung
• Libido HAYIR
• Bilinçaltı kabul + kollektif bilinçaltı
• Arketipler- ANİMA + ANİMUS
Doç.Dr. Hacer HARLAK - PSİ154 - PSİ162
Carl G. Jung’un Kollektif Bilinçaltı
• The kollektif bilinçaltı insanlığın birikimli evrensel deneyimidir. Tüm insan deneyiminin aynı birikimli deposu olan K.B. kalıtım yoluyla hepimize aktarılır
• Bu deneyimler arketiplerde görünür. Arketipler insanlık tarihindeki tüm önemli temaların imgeleri ve simgeleridir (örn. Tanrı, anne, kahraman)
• Kollektif bilinçaltı kavramları ve arketipler bilimselden ziyade mistiktir ve emprik olarak test edilemez.
Doç.Dr. Hacer HARLAK - PSİ154 - PSİ162
Carl G. Jung’un Kollektif Bilinçaltı
• Jung, iki temel kişilik tipi öne sürmüştür: – Dışadönüklük ve içedönüklük
• Enformasyon toplamanın dört işlevi/tarzı olduğunu da ileri sürmüştür: – Duyma (Sensing ) dünyanın dikkatlice algılandığı gerçeklik
işlevi
– Sezgi (Intuiting ) daha öznel algılama
– Düşünme (Thinking) mantıksal tümdengelim
– Hissetme (Feeling) öznel duygu işlevi
• İki kişilik tipi ve dört işlev bugün de kullanılmaktadır.
Doç.Dr. Hacer HARLAK - PSİ154 - PSİ162
PSİKODİNAMİK KURAMLAR
• YENİ FREUDÇULAR
– Adler
• Libido güç isteği + sosyal ilgi
• Aşağılık duygusu
• Doğum sırası
• Yaşam tarzı
Doç.Dr. Hacer HARLAK - PSİ154 - PSİ162
Alfred Adler’in Üstünlük çabası
• Adler, temel motivasyonun «üstünlük çabası» -tamamen yardıma muhtaç ve bağımlı durumda olduğumuz bebekken hissettiğimiz aşağılık duygusunun üstesinden gelmek- olduğunu düşünür.
• Sağlıklı bir kişi bu duygularla başetmeyi öğrenir, yeterli hale gelir ve benlik-saygısı geliştirir.
• Aşağılık kompleksi bu baştaki aşağılık duygusunun üstesinden gelmeyen kişilerin hissettiği güçlü aşağılık duygusudur.
Doç.Dr. Hacer HARLAK - PSİ154 - PSİ162
Karen Horney ve Güvenlik ihtiyacı
• Aşağılık duygusundan ziyade güvenlik ihtiyacına odaklanmıştır.
• Çocuğa bakım verenler sağlıklı kişilik gelişimi için güvenlik duygusu sağlamalıdır, yoksa temel anksyete, çaresizlik ve düşmanca bir dünyada güvende olmama duygusu ortaya çıkar. – Üç nevrotik kişilik kalıbı
• İnsanlara yönelme
– Uyan, itaatkar kişi
• İnsanlara karşı olma
– Saldırgan, baskın olmaya çalışan kişi
• İnsanlardan uzaklaşma
– Bağlantısız, uzak kişi
Doç.Dr. Hacer HARLAK - PSİ154 - PSİ162
PSİKODİNAMİK KURAMLAR
• Yeni Freudçular
– E.FROMM
• Kültürün rolü
• Biyoloji
• Çocukluk deneyimi
• Rekabetçilik
• Materyalizm
• Benlik katılımı
Doç.Dr. Hacer HARLAK - PSİ154 - PSİ162
PSİKODİNAMİK KURAMLAR
• Yeni Freudçular
– H.S.SULLIVAN
• Diğerleriyle ilişki kurma tarzları
• Kendilerine bakış açıları
– E.Erikson
• Psikososyal bir gelişim modeli
] Bakım
verenin
etkisi
Doç.Dr. Hacer HARLAK - PSİ154 - PSİ162
PSİKODİNAMİK KURAMLAR
• NESNE İLİŞKİLERİ KURAMLARI
– Sağlıklı insan ne yapmalı?
• Freud: Sevmeli ve çalışmalı
– + yakın ilişki ve iş bağlılığı sorunları üreten davranış kalıpları
– + Motivasyonel, bilişsel, duygusal süreçler
Doç.Dr. Hacer HARLAK - PSİ154 - PSİ162
PSİKODİNAMİK KURAMLAR Katkılar ve sınırlamalar
• Freud’da kişiliğin 5 yönü:
– Bilinçaltı bilişsel, duygusal ve motivasyonel süreçler
– İkilem: çatışma ve uzlaşma
– Yetişkinlikteki kişilerarası davranış kalıplarını şekillendirmede çocukluk deneyimlerinin rolü
– Kendi, diğerleri ve ilişkilerin zihinsel temsilleri
– Dürtüleri düzenleme ve olgunlaşmamış bağımlılıktan karşılıklı bakıma kayma
Doç.Dr. Hacer HARLAK - PSİ154 - PSİ162
PSİKODİNAMİK KURAMLAR Katkılar ve sınırlamalar
• (+) Zengin bir klinik gözlem ve bilgi birikimi
• (-) Bilimsel gözlem için yetersiz temel
• (-) Saldırganlık, cinsiyet ve açlık gibi düşünülemez. Cinsellik fazla vurgulanıyor.
Doç.Dr. Hacer HARLAK - PSİ154 - PSİ162
BİLİŞSEL-SOSYAL KURAMLAR
• 1960’lar
• Psikodinamik kuramlara ilk kapsamlı alternatif
• Belli başlı araştırma bakış açılarının ögelerini birleştiren araştırma temellidir. – Bilişsel
– Davranışsal
– Sosyokültürel
• Öğrenmenin çevre koşullamaları yoluyla kişilik gelişimine katkıda bulunduğu görüşünü savunur.
Doç.Dr. Hacer HARLAK - PSİ154 -
PSİ162
BİLİŞSEL-SOSYAL KURAMLAR
• Köken: Davranışçılık + bilişsel kuram – Davranışçılık:
• U T (belirli davranış+duygusal tepkiler) • Edimsel koşullama
– Öğrenme + inançlar/beklentiler/enformasyon işleme
• KİŞİLİK: – Çevrenin talepleri ile bireyin kendisi ve dünya hakkındaki
enformasyon işleme biçiminin ilişkisini yansıtır. – Durumun gerekleri + kişinin bilgi ve inançlarını yansıtan
davranış eğilimleri
Doç.Dr. Hacer HARLAK - PSİ154 - PSİ162
BİLİŞSEL-SOSYAL KURAMLAR
• Kodlama ve kişisel ilgililik
– İnsan bir duruma tepki verirken ilk önce onun anlamını kodlar ve onunla ilişkilerini belirler.
– Bir kategoriye sokamadığımız herhangi bir duruma tepki vermede zorluk çekeriz.
Doç.Dr. Hacer HARLAK - PSİ154 - PSİ162
Bilişsel-sosyal davranış modeli
Uyaran Kodlama
Olayı
kategorilendirme
Kişisel
değer
Olayın
hedef için
ilişkisi
Davranış
planı
Bir eylem
formule etme
Davranış
Planın icrası
Kendini
düzenleme
Davranışlara ve
hedeflere uyma ve
izleme
Davranış-sonuç
beklentisi
Davranışın istenen
sonucu yaratacağı
beklentisi
Yeterlilikler
Davranışı icra
etmek için gereken
beceriler
Benlik-etkililiği
beklentisi
Davranışı icra
etme yeteneğine
inanç
Doç.Dr. Hacer HARLAK - PSİ154 - PSİ162
BİLİŞSEL-SOSYAL KURAMLAR
• G.A. KELLY ve Kişisel Yapı Kuramı, 1955
– Repertuvar ızgarası tekniği
– Kişisel değer ve hedefler: Çeşitli sonuçlara veya potansiyel sonuçlara iliştirdiğimiz önem.
• Beklenti-yetenek-kendinizi düzene sokma
Doç.Dr. Hacer HARLAK - PSİ154 - PSİ162
BİLİŞSEL-SOSYAL KURAMLAR
• 1970’ler, ’80’ler
• BANDURA
– Ne Freud ne Skinner!
– İnsan • Psikodinamik irrasyonel
• Davranışçılar düşünmenin rolü yok
] Sosyal biliş:
rasyonelliğe
+ düşünceye
vurgu
Doç.Dr. Hacer HARLAK - PSİ154 - PSİ162
Bandura’nın Benlik sistemi
• Benlik sistemi, bir kişinin gözlemleme, değerlendirme ve sosyal davranışını düzenlediği bilişsel süreçler takımıdır. – Hangi davranışta bulunacağını seçmek için, davranışın pekiştirilip
pekiştirilmediğine göre davranmak için bilinçli bir karar vardır.
– Kendine yetme (özyeterlik (self-efficacy) kişinin belirli durumlarla başa çıkmadaki yeterlililik yargısıdır ve davranışlarımızı belirlemede önemli rol oynar.
– Kendine yetmenin DÜŞÜK olması depresyon, anksyete ve çaresizlikle ilişkilidir.
– Kendine yetmenin YÜKSEK olması, kendine güven, olumlu bakış ve kendinden çok az kuşku duyma ile ilişkilidir.
Doç.Dr. Hacer HARLAK - PSİ154 - PSİ162
Rotter’ın Kontrol odağı (Locus of Control)
• Kontrol odağı kendisine ne olduğunu kimin kontrol ettiğinin ölçüsü hakkındaki algılamasıdır.
– Dışsal kontrol odağı şansın veya dışsal güçlerin kaderinizi sizin kontrolünüzün ötesinde belirlediği algısı
– Kendi kaderinizi kendinizin kontrol ettiği algısı
Doç.Dr. Hacer HARLAK - PSİ154 - PSİ162
Kontrol odağı
• İçsel kontrol odağı olan insanlar başarılarını kendi ihtiyaçlarına dayanarak algılar, ancak çeşitli durumlardaki başarılı sonuçlar hakkında yeterliliğe sahip hissedebilirler de, hissetmeyebilirler de. – İçsel kontrol odağı olan insanlar psikolojik ve fiziksel olarak daha
iyidirler.
– People with an internal locus of control are psychologically and physically better off
• Dışsal kontrol odağı öğrenilmiş çaresizliğe, kişinin nahoş olayları önleyemeyeceğini düşünmesinden kaynaklanan çaresizlik duygusuna yolaçabilir.
Doç.Dr. Hacer HARLAK - PSİ154 - PSİ162
BİLİŞSEL-SOSYAL KURAMLAR Katkıları
• (+) Düşünce ve belleğin rolünü vurgulamışlardır.
• (+) İnsanın davranış biçimi, beklentilerini ve becerilerini yansıtır.
• (+) Deneysel yöntemle testedilebilir.
Doç.Dr. Hacer HARLAK - PSİ154 - PSİ162
BİLİŞSEL-SOSYAL KURAMLAR Sınırlılıkları
• (-) Yaşamın rasyonel yanını fazla, duygusal, motivasyonel ve irrasyonel yanını az vurguluyor.
• (-) Kişilik bireysel süreçlere indirgenebilirse anormallik nasıl açıklanacak?
• (-) Savunmaları gözardı etmiş, herşey bilinçli (?!)
• (-) Özbildirim (Self-report) ölçümün sakıncaları
Psikodinamik + bilişsel = Duygusal zeka
Doç.Dr. Hacer HARLAK - PSİ154 - PSİ162