Post on 06-Jul-2015
description
YÖK Ulusal Akademik Arşiv Projesi Eğitim Semineri
Yasal Yönleri ile Açık Erişim
05/03/2014 3 Mart 2014 Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı BİLKENT ANKARA
İlkay Holt
Özyeğin Üniversitesi Kütüphane Direktörü
2
05/03/2014
Kapsam • Açık erişim tanımında erişim ve kullanım • Sözleşmeler, lisanslar • Yayıncı poli=kaları • Yayın versiyonları • Hemen depolama • Arşivlemede kontrol noktaları
Yasal Yönleri ile Açık Erişim
3 Mart 2014 Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı BİLKENT ANKARA
3 05/03/2014
Açık erişim nedir?
Yasal Yönleri ile Açık Erişim
• Budapeşte, Bethesta ve Berlin Açık Erişim Deklarasyonları açık erişimin üç yaygın tanımını içerir.
• Dijital, online, ücretsiz, telif hakkı ve lisans sınırlamalarından arınmış literatür bu tanımların ortak noktalarını oluşturur.
3 Mart 2014 Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı BİLKENT ANKARA
4 05/03/2014
Açık erişim;
• Herkesin erişebildiği bir literatürü ifade eder. • Yazar paylaşLğı yayın versiyonunun elektronik ortamda
paylaşım hakkında sahip=r. • Okuma, kaydetme, kopyalama, paylaşma, depolama,
harmanlama izniniz vardır.
Yasal Yönleri ile Açık Erişim
3 Mart 2014 Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı BİLKENT ANKARA
5 05/03/2014
Telif hakkı
• Kişinin her türlü fikri emeği ile meydana ge=rdiği ürünler üzerinde hukuken sağlanan haklardır.
• Telif yöne=minde yazar ve yayıncı dengesi; • Yazarın haklarının tümünü devretmediği; kendi yayını
istediği gibi kullanma, geliş=rme hakkının olduğu; eği=m ve araşLrma için erişimi kısıtlamayan ve yayın kullanıldığında doğru aLf yapılmasını gerek=ren bir yapıdadır.
• Yayıncı açısından finansal hakları içeren, yazarın istediği hakları kendinde tutabilmesini sağlayan ve yayını gelecek teknolojilere hazır etmeyi gerek=rir.
Yasal Yönleri ile Açık Erişim
3 Mart 2014 Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı BİLKENT ANKARA
6 05/03/2014
Yazarlar yayınlarının kullanım haklarına sahip mi?
Yasal Yönleri ile Açık Erişim
3 Mart 2014 Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı BİLKENT ANKARA
Kaynak: K.L. Ertürk, Türkiye’de bilimsel iletişim: Bir açık erişim modeli önerisi. (Doktora tezi) 2008., s. 179 http://www.bby.hacettepe.edu.tr/yayinlar/dosyalar/130.pdf
7 05/03/2014
Yazarlar nasıl olması gerek=ğini düşünüyor?
Yasal Yönleri ile Açık Erişim
3 Mart 2014 Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı BİLKENT ANKARA
Kaynak: K.L. Ertürk, Türkiye’de bilimsel iletişim: Bir açık erişim modeli önerisi. (Doktora tezi) 2008., s. 181 http://www.bby.hacettepe.edu.tr/yayinlar/dosyalar/130.pdf
8 05/03/2014
Yazarlar nasıl hareket ediyor?
Yasal Yönleri ile Açık Erişim
3 Mart 2014 Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı BİLKENT ANKARA
Kaynak: K.L. Ertürk, Türkiye’de bilimsel iletişim: Bir açık erişim modeli önerisi. (Doktora tezi) 2008., s. 182 http://www.bby.hacettepe.edu.tr/yayinlar/dosyalar/130.pdf
9 05/03/2014
Telif sözleşmeleri, kullanım lisansları
Yasal Yönleri ile Açık Erişim
3 Mart 2014 Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı BİLKENT ANKARA
• Yayıncılar ile yapılan anlaşmalar • Yazar ek anlaşmaları (SPARC Author Addendum) • Açık lisanslar: Crea=ve Commons ALf Lisansı (CC-‐BY)
www.creativecommons.org.tr
10 05/03/2014
Yayıncı poli=kaları yayıncıların 70%’i, dergilerin 90’ı arşivlemeye izin veriyor
Yasal Yönleri ile Açık Erişim
3 Mart 2014 Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı BİLKENT ANKARA
Yeşil 30% Mavi 33% Sarı 8% Beyaz 30
11 05/03/2014
Yayıncı poli=kaları
Yasal Yönleri ile Açık Erişim
3 Mart 2014 Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı BİLKENT ANKARA
12 05/03/2014
Ön baskı, son baskı, yayıncı baskısı
Yasal Yönleri ile Açık Erişim
3 Mart 2014 Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı BİLKENT ANKARA
• Ön baskı (pre-‐print): makalenin yayınlanmak üzere dergiye gönderilen, hakem/editör değerlendirmesi öncesi ilk hali
• Son baskı (post-‐print): makalenin hakem/editör değerlendirmesinden geçmiş, yayına hazır son hali.
• Yayıncı baskısı: makalenin dergide yayınlanmış format
13 05/03/2014
ID/OA: Hemen depolama, seçimli erişim
Yasal Yönleri ile Açık Erişim
3 Mart 2014 Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı BİLKENT ANKARA
• “Immediate deposit, op=onal access” • Yayın kabulünden sonra son baskının kurumsal açık bir
açık arşive hemen konması. • Maksimum 6 aylık bir ambargo uygulanması. • Metadatanın (üst veri) hiç beklemeden arşivlenmesi. • Tam metni açılamayan yayınlar için istek butonu
“request print”
14 05/03/2014
Bir yayını kurumsal arşive koyarken yasal kontrol noktaları:
Yasal Yönleri ile Açık Erişim
3 Mart 2014 Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı BİLKENT ANKARA
• Elektronik ortamda paylaşım koşulları • Yazarın elektronik ortamda paylaşım, kullanım hakları • Yayıncı poli=kası • Fon sağlayıcı kuruluşun poli=kası; ambargo varlığı • Yayının son baskısının arşivlenmesi • Metadata kaydının tamlığı ve doğruluğu • Yayıncı baskısına link verilmesi
TEŞEKKÜR EDERİZ…
05/03/2014
15 3, Mart 2014 Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı BİLKENT ANKARA