Post on 11-Jan-2017
TAAL/LEESONDERWIJS HAND-REI-KING
Werken met groepsplannen
Handreiking taalbeleid Mariët Förrer Yvonne Leenders
Inhoudsopgavepag.
Inleidingdoor Roel Weener, Projectleider Projectbureau Kwaliteit - PO-Raad 3
1. AchtergrondinformatieDoelgericht, systematisch en planmatig werken aan beter taal/leesonderwijs 5Doelgericht inspelen op onderwijsbehoeften 11
2. FormulierenDidactische groepsoverzichten groep 1-2:■ Groepsoverzicht groep 1 en 2 - Algemeen 16■ Groepsoverzicht groep 1 en 2 - Taal 18
Didactische groepsplannen groep 1-2:■ Groepsplan voor groep 1 en 2 - Voorbeeld algemeen 20■ Groepsplan voor groep 1 en 2 - Voorbeeld specifiek: beginnende geletterdheid 22- Mondeling taal groep 1 en 2 23- Fonemisch bewustzijn en letterkennis groep 1 en 2 (eerste helft schooljaar) 24- Fonemisch bewustzijn en letterkennis groep 1 en 2 (tweede helft schooljaar) 26
Didactisch groepsoverzicht groep 3 t/m 8:■ Groepsoverzicht groep 3 t/m 8 28
Didactisch groepsplan groep 3 t/m 8: ■ Groepsplan groep 3 t/m 8 30
Voorbeeld groepsplannen: ■ Groep 3 aanvankelijk technisch lezen periode 1 34■ Groep 3 aanvankelijk technisch lezen periode 2 38■ Groep 3 aanvankelijk technisch lezen periode 3 42■ Groep 3 aanvankelijk technisch lezen periode 4 45■ Groep 4 - 6 voortgezet technisch lezen 49■ Groep 7 - 8 onderhoud voortgezet technisch 52
Formulier individueel handelingsplan 54
3. Aandachtspunten voor de gesprekkenGroepsbespreking 59Leerlingbespreking 61Colofon 64
HAND-REI-KING
2
Op zoek naar synergieOmgaan met verschillen tussen leerlingen in de klas is en blijft één van de speerpuntenvan zowel het schoolbeleid als van de projecten die de landelijke overheid initieert.Daarbij gaat het om het verbeteren, versterken en borgen van de resultaten van leer-lingen in het regulier en speciaal (basis) onderwijs. Een opdracht, ambitie en verant-woordelijkheid voor zowel leraar, intern begeleider, schoolleider als bestuur. Eenopdracht die door alle betrokkenen ook zeer serieus wordt beleefd en waaraan hard ennauwgezet wordt gewerkt. En daarbij valt er nog steeds winst te boeken, zoals telkensweer blijkt uit de verschillende peilingen en monitoropbrengsten.
Aandacht voor opbrengstgericht werken leidt tot verbeteringen in de kwaliteit van hetonderwijs. Opbrengstgericht werken is geen doel op zich, maar een middel om tot nogbetere resultaten te komen. En in het opbrengstgericht werken ligt ook de verbinding,de synergie tussen de verschillende beleidsdomeinen waarmee alle scholen en profes-sionals dagelijks aan de slag zijn. Het versterken van de basisvaardigheden taal/lezenen rekenen en de specifieke aandacht voor passend onderwijs zijn geen onderscheideneenheden in het schoolbeleid, maar vullen elkaar aan en versterken en verdiepen dekwaliteit van het onderwijs voor de leerlingen.
Er zullen altijd leerlingen blijven die meer of andere aandacht nodig hebben dan demeeste kinderen in de klas. Dan stelt de leraar zich niet de vraag of het om taal of rekenen of gedrag gaat, maar zoekt naar een antwoord op de vraag hoe je als pro-fessional met die leerling omgaat. Passend onderwijs voor elke leerling beperkt zichniet tot omgaan met gedragsmatig moeilijke leerlingen, maar richt zich ook op de basisvaardigheden en vooral op het gedrag en handelen van de leraar. Daar ligt de synergie en verbinding!
Om de leraar en het team te helpen in die professionele zoektocht heeft het Project-bureau Kwaliteit van de PO Raad de handreiking Werken met Groepsplannen gemaakt.Deze handreiking biedt een kapstok voor het effectief en efficiënt omgaan met verschillen tussen leerlingen. We wensen een ieder daar heel veel succes en positieveopbrengsten bij.
Namens PO Raad / Projectbureau Kwaliteit
Roel WeenerAlgemeen Projectleider Projectbureau Kwaliteit
HAND-REI-KING
3
TAAL/LEESONDERWIJS Werken met groepsplannen
1. AchtergrondinformatieDoelgericht, systematisch en planmatig werkenaan beter taal/leesonderwijsDoelgericht inspelen op onderwijsbehoeften
HAND-REI-KING
4
Doelgericht, systematisch en planmatigwerken aan beter taal/leesonderwijsInleidingOver het algemeen hebben alle leerkrachten te maken met leerlingen die achterblijvenin hun taal/leesontwikkeling. Zij lopen het risico dat deze achterstand steeds groterwordt als hun leerkracht niet adequaat reageert. In die zin zijn het dus ook ‘risico-leerlingen’. Het is belangrijk dat scholen scherp krijgen welke kinderen in hun groep derisicoleerlingen zijn. Dit is eigenlijk alleen maar vast te stellen als dit in relatie wordtgebracht met een bepaalde norm. In het taal/leesonderwijs zijn dit de leerlingen diebijvoorbeeld:■ D- en E-scores op Citotoetsen behalen;■ eind groep 4 heel moeizaam of niet AVI-M4 of lager halen;■ eind groep 5 heel moeizaam of niet AVI-M5 of lager halen;■ eind groep 6 AVI-M6 of lager halen;■ eind groep 7 AVI-M7 of lager halen;■ eind groep 8 lager dan AVI-plus halen;■ moeite met lezen van meerlettergrepige woorden houden;■ onvoldoende leessnelheid behalen;■ zich onvoldoende hebben ontwikkeld op het gebied van woordenschatontwikkeling.
Leerlingen met taal/leesproblemen vragen extra initiatieven van de leerkrachten. Enhet is belangrijk dat dit op effectieve, systematische en planmatige wijze gebeurt. Ditbetekent inhoudelijk dat er in ieder geval sprake moet zijn van:■ meer instructietijd;■ een goede opbouw in de instructie die wordt gegeven;■ gerichte begeleiding en ondersteuning;■ voldoende tijd en mogelijkheden om te oefenen.
Naast leerlingen met taal/leesproblemen zitten er ook altijd leerlingen in de groep dieopvallen omdat ze een sterke taal/leesontwikkeling hebben. Deze leerlingen vragenook om aanpassingen in het gangbare taal/leesonderwijs. Gebeurt dit niet, dan is dekans groot dat zij onderpresteren, met alle mogelijke gevolgen van dien.
Goed taal/leesonderwijs vraagt in ieder geval van leerkrachten sterke vaardigheden op het punt van differentiatie. Deze differentiatie kan op verschillende manieren vormkrijgen. We onderscheiden divergente differentiatie en convergente differentiatie:■ Bij divergente differentiatie worden vaste doelen en één basisaanbod voor alle kinderen in de jaargroep losgelaten. Deze vorm van differentiëren leidt er over het algemeen toe dat de verschillen tussen leerlingen verder uiteen gaan lopen, wat behoorlijk wat consequenties heeft voor het aanbod, het klassenmanagement en degewenste kennis en vaardigheden van leerkrachten. Het veronderstelt dat de leerkrachteen goed zicht heeft op de potentiële ontwikkelingsmogelijkheden van kinderen. ■ Bij convergente differentiatie worden voor alle leerlingen in de groep minstens degestelde minimumdoelen voor de basisvaardigheden gehanteerd als uitgangspunt. Eris dus geen sprake van differentiatie naar doelen, centraal staat wat leerlingen nodighebben om deze doelen te bereiken.
HAND-REI-KING
5
Omdat het voor alle kinderen belangrijk is om minimale doelen te behalen in de basisvaardigheden wordt convergente differentiatie over het algemeen naar vorengeschoven als een goede differentiatievorm voor het adequaat omgaan met ver-schillen.
Goede differentiatie is alleen mogelijk als de leerkracht beschikt over gegevens vanleerlingen. Het gaat hierbij in het taal/leesonderwijs met name om toetsgegevens, aan-gevuld met observatiegegevens en zo mogelijk ook nog andere aanvullende gegevenszoals informatie van ouders. Op basis van deze gegevens kunnen leerkrachten vanuiteen goed groepsoverzicht vaststellen wie de risicoleerlingen zijn en welke leerlingencontinu opvallend hoog scoren. Het zijn beide groepen van leerlingen met speciale onderwijsbehoeften. Door het benoemen van onderwijsbehoeften kunnen leerkrachten vaststellen welke initiatieven moeten worden genomen om leerlingen optimaal te laten groeien in huntaal/leesontwikkeling. Bij het benoemen van onderwijsbehoeften van een leerling zegt de leerkracht iets over:■ de doelen die in de komende periode voor het kind worden nagestreefd;■ wat het kind nodig heeft om deze doelen te bereiken. In iedere groep zitten leerlingen met vergelijkbare onderwijsbehoeften. Wanneer eenschool werkt met groepsplannen, dan betekent dit dat deze leerlingen met vergelijkbareonderwijsbehoeften worden geclusterd. Omdat leerkrachten niet meer dan drieverschillende niveaus kunnen hanteren in de groep leidt dit tot differentiatie in driegroepen. In de formulieren hanteren we de volgende indeling: ■ Instructieonafhankelijke leerlingen. Dit zijn de goede leerlingen die vaak voldoendehebben aan een korte instructie.
■ Instructiegevoelige leerlingen. Dit is de basisgroep, waartoe over het algemeen hetmerendeel van de leerlingen behoort. Zij ontvangen de basisinstructie.
■ Instructieafhankelijke leerlingen. Dit zijn de leerlingen die meer instructie en be-geleiding van de leerkracht nodig hebben. Zij ontvangen naast de basisinstructie verlengde instructie.
HAND-REI-KING
6
De cyclus handelingsgericht werken in het taal/leesonderwijsBij handelingsgericht werken (HGW) maakt de leerkracht, voor een periode van steeds10 tot 13 weken, een plan om het taal/leesonderwijs vorm en inhoud te geven. Daarbijwordt drie à vier keer per jaar de cyclus HGW doorlopen, met de daarbij behorendestappen:
Waarnemen 1. Verzamelen van gegevens, evalueren vorig plan: Hoe gaat het met de taal/leesontwikkeling van de leerlingen inmijn groep?
2. Signaleren van leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften: Welke leerlingen vallen op bijvoorbeeld door een lage of op-vallend hoge AVI-score en DMT-score? Is er incidenteel sprakevan terugval/sterke vooruitgang of speelt dit al langere tijd?(data-analyse op groepsniveau)
Begrijpen 3. Onderwijsbehoeften benoemen: Wat vragen deze leerlingen van mij?
Plannen 4. Het clusteren van leerlingen:Welke leerlingen kan ik hiervoor bij elkaar brengen als (tijdelijk) groepje omdat ze (ongeveer) hetzelfde van mij vragen? 5. Opstellen van een groepsplan: Wat bied ik deze groep leerlingen aan?
Realiseren Uitvoeren van het groepsplan: Op welke momenten doe ik dit?
HAND-REI-KING
7
werkcyclusHGW
realiseren waarnemen
plannen begrijpen
Het clusteren van leerlingenHet clusteren van leerlingen is een belangrijk aandachtspunt in de cyclus van hande-lingsgericht werken. Tijdens de groepsbespreking bespreken de intern begeleider ende leerkracht(en) welke leerlingen het beste geclusterd kunnen worden en welke maat-regelen voor klassenmanagement daarvoor nodig zijn.
De clustering die de leerkracht maakt is wel flexibel: niet voor altijd en voor elke activiteit. Na het doorlopen van de cyclus wordt tijdens de groepsbespreking de clustering vanleerlingen opnieuw kritisch bekeken en zo nodig heroverwogen: ■ Wat zijn de leerlingresultaten?■ Leren de leerlingen in het groepje van en met elkaar?Dit is heel belangrijk om te voorkomen dat er toch langdurig homogeen groeperen vanleerlingen gaat ontstaan en leerlingen wordt ontnomen te leren van ‘de goeden’. De keuze voor convergente of divergente differentiatie is doorslaggevend voor de wijzevan clusteren. Bij convergente differentiatie nemen alle leerlingen deel aan de groepsinstructie envooral tijdens de verwerking wordt rekening gehouden met verschillen tussen leer-lingen: goede lezers krijgen bijvoorbeeld verrijkingsstof en de zwakke lezers krijgenverlengde instructie in een kleine groep. De leerkracht kan in de aanpak die gehanteerdwordt dan ook beter rekening houden met de onderwijsbehoeften van de kinderen indit subgroepje.Bij divergente differentiatie worden vaste doelen voor alle leerlingen in de groep los-gelaten en wordt zoveel mogelijk aangesloten bij de eigen ontwikkeling van de leerling.Er is dus geen basisaanbod en de leerkracht stelt subgroepjes samen, waarbij natuurlijkwel de mogelijkheid bestaat dat het ene subgroepje meer instructie en meer leertijdkrijgt dan andere subgroepjes.Het clusteren van leerlingen kan binnen de groep plaatsvinden, maar ook klassen-doorbrekend. In het laatste geval werken enkele groepsleerkrachten met elkaar samenen maken zij afspraken ten aanzien van de invulling van de groepsinstructie en de begeleiding.Wanneer de leerlingen met vergelijkbare onderwijsbehoeften zijn geclusterd maakt deleerkracht een passend plan, het groepsplan. Het groepsplan is in essentie het resultaatvan de 4 eerder doorlopen stappen.
Het groepsplanEen groepsplan omvat een beschrijving van het onderwijsaanbod voor een bepaaldeperiode. Het is de bedoeling dat in het groepsplan concrete en praktische aanwijzingenstaan beschreven voor de manier waarop de leerkracht omgaat met de verschillendeonderwijsbehoeften van de leerlingen in de groep.
Het groepsplan richt zich dus ook op het aanbod aan alle leerlingen in de groep. Eengroepsplan is ook doelgericht, met hoge verwachtingen ten aanzien van alle leerlingen,om te komen tot betere resultaten.
Er bestaat een onderscheid tussen pedagogische en didactische groepsplannen. In het
HAND-REI-KING
8
kader van taal/leesontwikkeling is er altijd sprake van een didactisch groepsplan, waarindus ook de didactische behoeften van leerlingen centraal staan. Scholen werken overhet algemeen in ieder geval met een groepsplan voor leesontwikkeling. Afhankelijk vande leerlingresultaten kunnen scholen er ook voor kiezen om te gaan werken met eengroepsplan voor spellen en stellen en voor woordenschatontwikkeling.
Een groepsplan omvat altijd de volgende onderdelen: doelen, inhoud, aanpak of methodiek, organisatie en evaluatie. Het is belangrijk dat de doelen in een groepsplanSMARTI zijn geformuleerd: concreet en duidelijk, meetbaar, realistisch, tijdgebondenen inspirerend.
Voorbeeld format groepsplan
Vakgebied: lezen Datum:Groep: Periode:
Doel Inhoud Aanpak/ Organisatie EvaluatieWat wil ik Welke methodiekbereiken? leerstof Invulling van
zet ik in? instructie enbegeleiding
Instructiegevoeligeleerlingen:Basisinstructie
Instructieafhankelijkeleerlingen:Basisinstructie
Instructieonafhankelijkeleerlingen:Verkorte instructie
Individuele leerling(en)
Omdat het aanbod en de organisatie in de kleutergroepen over het algemeen wezenlijkanders is dat in de hogere leerjaren, kunnen scholen ervoor kiezen om in de kleuter-periode met andere formulieren te werken.
HAND-REI-KING
9
De groepsbesprekingElke cyclus wordt afgesloten met een groepsbespreking, waarbij de leerkracht en deintern begeleider aanwezig zijn. Groepsbesprekingen zijn in de jaarplanning van schoolopgenomen. De groepsbesprekingen vormen een belangrijke schakel in de zorg aanleerlingen. Voorafgaand aan de groepsbespreking ontvangt de intern begeleider hetgroepsoverzicht, waarin alle actuele leerlinggegevens (toetsresultaten en observatie-gegevens) zijn opgenomen (stap 1) en aanvinken welke leerlingen opvallen (stap 2).Verder beschrijft de leerkracht de onderwijsbehoeften van de leerlingen (stap 3) enaangeven op basis daarvan hoe de leerlingen te clusteren (stap 4). Verder zorgt deleerkracht voor een overzicht van vragen die in de groepsbespreking aan de orde worden gesteld. De intern begeleider leidt de groepsbespreking en maakt een kort verslag van de afspraken en besluiten. De intern begeleider bespreekt met de leerkracht ook mogelijkebegeleidingsvragen van de leerkracht(en) tijdens de groepsbespreking. Ook hiervoorgeldt dat er afspraken worden gemaakt.
Individuele handelingsplannenWanneer een school kiest voor het werken met groepsplannen betekent dit dat hetgroepsplan de kern vormt van de zorgstructuur. Uitgangspunt hierbij is het aantal indi-viduele handelingsplannen, en daaraan gerelateerd ook het werken met individueleleerlijnen, terugbrengen naar een minimum aantal. Incidenteel zullen er altijd individuele handelingsplannen blijven bestaan, maar die vormen uitzonderingen. Het gebeurt alleen als een leerling herhaaldelijk onvoldoendeprofiteert van het aanbod zoals opgenomen in het groepsplan en de aanpak die deleerkracht daarbij hanteert. Als een leerling geïndiceerd is voor leerlinggebonden finan-ciering (rugzakje), is de school wettelijk verplicht een handelingsplan op te stellen. Veelaspecten uit dit handelingsplan zijn ook verwerkt in het groepsplan, waardoor het individuele handelingsplan vooral een verbijzondering is van het groepsplan. De aan-vulling is bijvoorbeeld een beschrijving van een specifieke aanpak of specifieke additionele voorzieningen die alleen voor deze leerling gelden. Het individuele hande-lingsplan is hierdoor vooral een bijlage bij het groepsplan.
LiteratuurAhlers, L (Lidy), Koeckebacker E. (Ed), Voortgezet technisch lezen. Omgaan met verschillen ter
voorkoming van leesproblemen. CPS AmersfoortAhlers, L (Lidy), Een goede leesstart. CPS AmersfoortClijsen, A. (Arjan), Lange, S.K. (Sonja) de, Gijzen, W. (Wijnand) & Spaans, G. (Gea), Handreiking
1-zorgroute; werken met groepsplannen, WSNS+Clijsen, A (Arjan), Lange, S.K. (Sonja) de, Leenders, Y. (Yvonne), Pameijer, N. (Noëlle) & Spaans,
G. (Gea), Afstemming begrippen in de leerlingenzorg, WSNS+Leenders, Y. (Yvonne), Förrer, M. (Mariët), Clijsen, A. (Arjan), e.a. Draaiboek invoering 1-zorgroute
in school, WSNS+Maas, A. (Ad) (eindredactie) e.a. Leerlingenzorg in de basisschool. Leerkracht worden in het
basisonderwijs, Uitgeverij Esstede bv, Heeswijk-Dinther
HAND-REI-KING
10
Doelgericht inspelen op onderwijs-behoeften
Bij het werken met groepsplannen staat het omgaan met de verschillende onderwijs-behoeften van de leerlingen in een groep centraal. In het groepsplan geeft de leerkrachtdoelgericht aan hoe zij de komende periode met de verschillende onderwijsbehoeftenvan de leerlingen in haar groep omgaat. Leerkrachten zijn beter in staat om vanuit een groepsplan het onderwijs aan leerlingenmet specifieke onderwijsbehoeften te realiseren. Het werken met een veelheid aan individuele handelingsplannen is in de praktijk onuitvoerbaar en gaat vaak ten kostevan de kwaliteit van de instructie en de begeleiding. Vaak leidt het werken met indivi-duele handelingsplannen tot een drastische daling van de instructie- en leertijd. Bovendien horen kinderen samen met hun leeftijdsgenoten onderwijs te krijgen en nietin een uitzonderingspositie geplaatst te worden. In de groep leren kinderen van en metelkaar.Dit betekent dat het wenselijk is om individuele handelingsplannen incidenteel op testellen. Het denken in termen van onderwijsbehoeften betekent dat je als leerkracht op eenandere wijze naar kinderen kijkt en dit ook vertaalt in handelen. Onderwijsbehoeftenzijn vooral gericht op de ontwikkelingsmogelijkheden en kansen voor het kind: watheeft dit kind de komende periode (extra) nodig om bepaalde doelen te bereiken?Onderwijsbehoeften bevatten concrete aanwijzingen ten aanzien van de doelen die jenastreeft voor een leerling en wat je (samen met deze leerling) moet doen om dezedoelen te bereiken. “Hoe kan ik mijn instructie, aanpak en begeleiding afstemmen opwat dit kind nodig heeft om deze doelen te bereiken?”De interactie tussen leerling, leerkracht en groep biedt dan veel aanknopingspunten.Daarbij komen vragen aan de orde als: “Welke instructie, aanpak of begeleiding is effectief voor dit kind?” of: “Welke wijzigingen of aanpassingen in de instructie, aanpaken leertijd zijn nodig voor dit kind?” De leerkracht reflecteert over haar eigen aanbod en handelen en over de doelen die zenastreeft voor deze leerling. Bij het benoemen van de onderwijsbehoeften van een leer-ling geeft de leerkracht aan:■ de doelen die zij voor dit kind de komende periode nastreeft;■ wat dit kind (extra) nodig heeft om deze doelen te bereiken.
Didactische en pedagogische onderwijsbehoeftenEr is vaak een duidelijke samenhang tussen taal/leesprestaties van kinderen en gedrag.Wanneer de didactische aanpak van de leerkracht of het taal/leesaanbod niet goedaansluit op het ontwikkelingsniveau van een leerling, dan is de kans groot dat hiergedragsproblemen, in welke vorm dan ook, uit voortvloeien. En natuurlijk ook anders-om: wanneer een leerling gedragsproblemen heeft, zoals concentratieproblemen ofzeer bewegelijk en onrustig gedrag, dan is de kans erg groot dat dit zal leiden tot teruglopende, onvoldoende taal/leesprestaties. Het is wel belangrijk om het onderscheid te maken tussen leerproblemen en gedrags-problemen omdat er in het handelen van leerkrachten andere accenten moeten liggen.
HAND-REI-KING
11
Daarom onderscheiden we bij het werken met groepsplannen didactische en pedago-gische onderwijsbehoeften. Op school zijn de didactische en pedagogische onderwijs-behoeften van een kind nauw met elkaar verweven. De leerkracht geeft bij hetbenoemen van de didactische onderwijsbehoeften aan welke doelen de komende periode voor het kind nagestreefd worden met betrekking tot een bepaald vakgebied(lezen, taal of rekenen). Vervolgens benoemen wat het kind (extra) nodig heeft omdeze doelen te bereiken, zoals verlengde instructie, meer leertijd, extra hulpmiddelen,verdieping/verrijking, procesgerichte feedback, meer aandacht voor het automatiserenof voor het toepassen van vaardigheden, maatregelen om de motivatie te vergroten,et cetera.
Bij het benoemen van pedagogische onderwijsbehoeften geeft de leerkracht aan welkedoelen met betrekking tot de sociale competentie, de sociaal-emotionele ontwikkeling,het gedrag, de zelf-standigheid en/of de algemene werkhouding, taakaanpak en moti-vatie de komende periode voor het kind worden nagestreefd. Vervolgens geef zij aanwelke pedagogische aanpak het kind (extra) nodig heeft om deze doelen te bereiken. Denk bijvoorbeeld aan maatregelen die actief leren bevorderen, aanpassingen in deleeromgeving, gesprekjes met het kind, het leren toepassen van sociale vaardigheden,het stimuleren van zelfreflectie door het kind, het creëren van succeservaringen zodathet kind zich meer competent gaat voelen, het bevorderen van zelfstandig werken enhet aanleren van vaardigheden om samen te werken.
Consequenties voor het handelen van de leerkrachtVoor leerkrachten speelt het onderscheid tussen pedagogische en didactische behoeftenvan kinderen wel een rol. Zijn de tegenvallende taal/leesprestaties ontstaan omdat deleerling moeite heeft met de leerstof en het aanbod, dan betekent dit dat er veel accentmoet liggen op de didactische aanpak. Deze kinderen hebben over het algemeen uitgebreidere instructie en meer tijd nodig om zich de leerstof of de gewenste vaardig-heden eigen te maken. Dit betekent dat de leerkracht zich extra zal moeten inspannenom het aanbod voor de leerling toegankelijker te maken voor het behalen van de gewenste doelen. De kinderen hebben de leerkracht dus echt nodig om de inhoud vande leerstof beter te doorgronden of de vaardigheden echt te gaan beheersen. Gebeurtdit niet, dan is de kans groot dat er gedragsproblemen ontstaan: de leerling kan deleerstof niet aan, moet met taken en opdrachten aan de gang die te moeilijk zijn en dus ook niet goed kunnen worden uitgevoerd. Dit zal vanzelf leiden tot gedrags-problemen, in welke vorm dan ook. Hetzelfde geldt voor leerlingen met juist een heelsterke taal/leesontwikkeling. Wanneer zij telkens maar weer moeten herhalen wat zeal weten of kunnen dan zakt de motivatie vanzelf weg. Het vraagt van de leerkrachtaanpassingen in de vorm van meer uitdaging door het aanreiken van complexere takenen opdrachten en (deels) schrappen in het aanbod wat al goed wordt beheerst. Natuurlijk kunnen tegenvallende prestaties in de kern ook komen door gedrags-problemen, bijvoorbeeld omdat er sprake is van een opvallend drukke leerling of misschien juist een dromerige, snel afwezige leerling. Bij deze leerlingen belemmerthet gedrag de ontwikkeling en ligt het eigenlijk niet aan het leervermogen. Voor dezeleerlingen is het dus vooral ook belangrijk dat zij hun gedrag onder controle krijgen.Verlengde instructie is dan nodig omdat de kans groot is dat de leerling de klassikale
HAND-REI-KING
12
instructie niet heeft gevolgd. Maar de leerkracht zal daarnaast ook aandacht moetenbesteden aan het gedragsaspect. Dit kan bijvoorbeeld aan de hand van een stappenplandie de leerling herinnert aan het gewenste gedrag dat nodig is om bepaalde taken ofopdrachten goed te doorlopen. Zij hebben de leerkracht niet zozeer nodig omdat deeigen competenties beperkt zijn, maar vooral om te komen tot een betere taakwerk-houding. Het is belangrijk dat de leerkracht de kinderen met gedragsproblemen nietperse aan haar instructietafel plaatst om het gedrag onder controle te houden, maardaar dus andere vormen voor bedenkt. Na een korte herhaalde instructie, vanwege hetmissen van de klassikale instructie, is het heel goed mogelijk dat de leerling prima zelf-standig aan de gang kan gaan. Niet aan de andere kant van de klas natuurlijk, maardicht bij de leerkracht, zodat er altijd aan de zijde van zowel de leerling als de leer-kracht, een gevoel van toezicht blijft. Een manier om tot een betere taakwerkhouding te komen is te zorgen voor voldoendeuitdaging in het aanbod en kinderen laten ervaren dat (extra) inspannen ook daad-werkelijk leidt tot betere resultaten, die dus ook leiden tot goede waardering van deleerkracht.
HAND-REI-KING
13
HAND-REI-KING
14
TAAL/LEESONDERWIJS Werken met groepsplannen
2. Formulieren
Didactische groepsoverzichten groep 1-2: ■ Groepsoverzicht groep 1 en 2 - Algemeen■ Groepsoverzicht groep 1 en 2 - Taal
Didactische groepsplannen groep 1-2:■ Groepsplan voor groep 1 en 2 – Voorbeeld algemeen ■ Groepsplan voor groep 1 en 2 – Voorbeeld specifiek: beginnende geletterdheid
- Mondeling taal groep 1 en 2- Fonemisch bewustzijn en letterkennis groep 1 en 2 (eerste helft schooljaar)- Fonemisch bewustzijn en letterkennis groep 1 en 2 (tweede helft schooljaar)
Didactisch groepsoverzicht groep 3 - 8: ■ Groepsoverzicht groep 3 tot en met 8
Didactisch groepsplan groep 3 - 8:■ Groepsplan groep 3 tot en met 8
Voorbeeld groepsplannen:■ Groep 3 aanvankelijk technisch lezen periode 1■ Groep 3 aanvankelijk technisch lezen periode 2■ Groep 3 aanvankelijk technisch lezen periode 3■ Groep 3 aanvankelijk technisch lezen periode 4■ Groep 4 – 6 voortgezet technisch lezen■ Groep 7 – 8 onderhoud voortgezet technisch
Formulier individueel handelingsplan
HAND-REI-KING
15
Naam leerlingen
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
Onderwijsbehoeften:
Woordenschat-
ontwikkeling
+ = Be
heersing
+/- =
In on
twikkelin
g- =
Niet ontwikkeld
Mondelinge
taalvaardigheid
+ = Be
heersing
+/- =
In on
twikkelin
g- =
Niet ontwikkeld
Beginnende
geletterdheid:
Fonemisch bewustzijn
+ = Be
heersing
+/- =
In on
twikkelin
g- =
Niet ontwikkeld
Beginnende
geletterdheid:
Letterkennis
+ = Beheersing
+/- = In ontwikkeling
- = Niet ontwikkeld
HAND-REI-KING
16
FORMULIER
Groepsoverzicht groep 1 en 2 – Algemeen
Groep:
Leerkracht:
Datum
:Datum
:Datum
:
HAND-REI-KING
17
17. 18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
26.
27.
Toelichting
■Kolom
1Vul de n
amen van d
e leerling
en in. Als o
p basis van de
toetssco
re een d
idactis
che lee
ftijdequivalent (d
le) be
paald wo
rdt, is he
t raadzaa
m ach
terde na
am van d
e leerlin
g de d
idactis
che leeftijd (dl) te verm
elden. Voeg e
ventue
el de ko
lom dl toe.
■Kolom
2 -5
In deze kolom
men k
an vo
or iedere
leerling
word
en ve
rmeld ho
e de stan
d van zaken
is op ba
sis va
n de u
itkom
sten v
an ob
servat
ies in de
klas,
analyses
van h
et werk en ge
sprekk
en met kinderen
en ou
ders. Hierv
oor w
orden de
volgende codes gebru
ik:+ =
Beheersin
g;+/- =
In on
twikkelin
g;- =
Niet ontwikkeld
De leerling
en met de co
de vo
or ‘in
ontwikkelin
g’ of ‘nie
t ontw
ikkeld’ vorm
en de
leerling
en die e
xtra m
ogelijkheden moeten
krijgen om
op he
tspe
cifieke
dome
in gerichte
activiteiten u
it te v
oeren
. De leerlin
gen m
et de co
de ‘niet on
twikkeld’ zu
llen, zeke
r als z
e in h
et tweede kleuterjaar
zitten, op h
et spe
cifieke
dome
in ext
ra aandach
t nodig hebben.
■Kolom
6In deze kolom
worde
n op b
asis van de
verzame
lde ge
geven
s de onderw
ijsbehoeften van de
leerlin
g benoemd
. Geef
aan w
elk do
el je d
e kom
ende
periode vo
or dit kin
d nastree
ft en w
at dit kin
d (ext
ra) no
dig he
eft om
dit doel te
bereiken
.
Naam
leerlingen
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17 18.
Mondelinge
taalvaardigheid
Beginnende
geletterdheid:
Fonemisch
bewustzijn
Beginnende
geletterdheid:
Letterkennis
Citoscore
Datum:
- - -
S
HAND-REI-KING
18
FORMULIER
Groepsoverzicht groep 1-2 - Taal
Schooljaar:
Leerkracht:
Datum
: .. ok
tober 20 ..
Datum
: .. febru
ari 20
..Datum
: .. juni 20 ..
Woordenschat-
ontwikkeling
Observatiege-
gevens/
Gesprekken
Onderwijs-
behoeften
HAND-REI-KING
19
18.
19.
20.
+ = Be
heersing
+/- =
In on
twikkelin
g- =
Niet ontwikkeld
Toelichting
■Kolom
1Vul de n
amen van d
e leerling
en in. Als o
p basis van de
toetssco
re een d
idactis
che lee
ftijdequivalent (d
le) be
paald wo
rdt, is he
t raadzaa
m ach
terde na
am van d
e leerlin
g de d
idactis
che leeftijd (dl) te verm
elden. Voeg e
ventue
el de ko
lom dl toe.
■Kolom
2Voor de kin
deren
die specifieke
onderwijsb
ehoeften h
ebben w
ordt hier ee
n ‘S’ ach
ter de
naam
genotee
rd. De
ze kolom
word
t logische
rwijs
pas in
gevuld als de
gegeven
s in ko
lom 3 t/m
8 beken
d zijn.
■Kolom
3De Citotoets Taa
l voor kleute
rs wordt tw
ee keer per ja
ar afg
enom
en en
de score
word
t hier ge
notee
rd.■Kolom
4-7
In deze kolom
men k
an vo
or iedere
leerling
word
en ve
rmeld ho
e de stan
d van zaken
is op ba
sis va
n de u
itkom
sten v
an ob
servat
ies in de
klas,
analyses
van h
et werk en ge
sprekk
en met kinderen
en ou
ders. Hierv
oor w
orden de
volgende codes gebru
ik:+ =
Beheersin
g;+/- =
In on
twikkelin
g;- =
Niet ontwikkeld
De leerling
en met de co
de vo
or ‘in
ontwikkelin
g’ of ‘nie
t ontw
ikkeld’ vorm
en de
leerling
en die e
xtra m
ogelijkheden moeten
krijgen om
op he
tspe
cifieke
dome
in gerichte
activiteiten u
it te v
oeren
. De leerlin
gen m
et de co
de ‘niet on
twikkeld’ zu
llen, zeke
r als z
e in h
et tweede kleuterjaar
zitten, op h
et spe
cifieke
dome
in ext
ra aandach
t nodig hebben.
■Kolom
8In deze kolom
word
en de
gegeven
s genote
erd die b
ekend zijn n
aar aanleid
ing van o
bserva
ties en g
esprek
ken met kinderen
, in relatie tot taal-
ontwikkelin
g.■Kolom
9In deze kolom
worde
n op b
asis van de
verzame
lde ge
geven
s de onderw
ijsbehoeften van de
leerlin
g benoemd
. Geef
aan w
elk do
el je d
e kom
ende
periode vo
or dit kin
d nastree
ft en w
at dit kin
d (ext
ra) no
dig he
eft om
dit doel te
bereiken
.
Naam leerlingen
Groep ‘Beginn
ende ge
letterdheid:
letterken
nis en
fonemisch
bewustzijn’
Intensieve aan
pak voor de le
erling
en
die meer
begeleid
ing no
dig he
bben
Extra uitdagin
g voor de le
erling
en die
meer aan
kunnen
Groep ‘ M
ondeling
e taalvaard
igheid’
Intensieve aanpak
voor de leerlin
gen
die meer begeleidin
g nodig hebben
Extra uitda
ging v
oor de leerlin
gen d
ie me
er aankunnen
Groep ‘W
oorde
nschaton
twikkelin
g’Intensieve aanpak
voor de leerlin
gen
die meer begeleidin
g nodig hebben
Extra uitda
ging v
oor de leerlin
gen d
ie me
er aankunnen
Handelingssuggesties
Didactische behoeften
Doel
HAND-REI-KING
20
FORMULIER
Groepsplan voor groep 1 en 2 – Voorbeeld algemeen
(blad 1 link
erzijde)
HAND-REI-KING
21
FORMULIER
Groepsplan voor groep 1 en 2 – Voorbeeld algemeen
(blad 2 rec
hterzijde)
Wanneer:
dagdeel, onderdeel dagrooster, tijd?
Waat wordt beheerst?
Andachtspunten voor vervolg
Groepsplannen beginnende geletterdheid groep 1-2
Documenten voor de leerkracht – Borging effectief leesonderwijs
HAND-REI-KING
22
FORMULIER
Groepsplan voor groep 1 en 2
Voorbeeld specifiek: beginnende geletterdheid groep 1-2
1
Dit do
cument geeft v
oorbe
elden van g
roepsp
lannen d
ie gebru
ikt ku
nnen word
en bij beginn
ende ge
letterdheid in groep 1
en 2.
We make
n hierbij ee
n ondersche
id tus
sen ‘m
ondeling
e taal’ en ‘fon
emisch b
ewust
zijn en
letterke
nnis’.
Omdat ‘fonem
isch b
ewustzijn
en letterken
nis’ in de verschillende perioden in
het ja
ar andere acc
enten
heeft, zijn hiervo
or twee gro
epsplannen
uitgewerkt:
■gro
epsplan mondeling
e taal;
■gro
epsplan fonemisch
bewustzijn en
letterke
nnis:
start s
chooljaar – januari;
■gro
epsplan fonemisch
bewustzijn en
letterke
nnis:
januari –
einde scho
oljaar.
De groepsp
lannen zijn be
doeld als voorbe
elden. De leerkrach
t maakt een g
roepsp
lan da
t specifiek
op de
eigen g
roep v
an toepass
ing is.
1 Bron
verme
lding: Cijvat
, I., Dijk, M., F
örrer, M.,W
ith, T. de (2010) Toolkit bo
rging effectief te
chnisch leeson
derwijs (cd
-rom) Am
ersfoo
rt, CPS O
nderw
ijsontw
ikkelin
g en a
dvies.
Subgroep/namen
Instructiegevoelige
leerlingen -
basisinstructie:
name
n
Instructieafhankelijke
leerlingen –
verlengde instructie:
name
n
Instructieonafhankelijke
leerlingen –
verkorte instructie:
Name
n
Wat wil ik bereiken?
Doel
Mondelinge taal
■Mondelin
g taalgebru
ik■Deelnam
e aan ge
sprekk
en■Intera
ctief le
ren■Begrijpe
nd luiste
ren■Vertellen
en prese
nteren
■Reflectie
op comm
unicatie
■Reflectie
op taal
Interventies
Mondelinge taal
■Inc
idente
le gespr
ekken:
tijdens vrij spe
l en routines
taal va
n kind
eren stim
u-leren
■Versjes en liedje
s leren
bij
het th
ema
■Pre
ntenboek m
eerde
re ma
len (in
teractief)
voorlezen
, besp
reken,
naver
tellen
■Intentionele gespr
ekken
in de kle
ine kring
, met
afwisselend als hoofd
doel: mondeling
e taal
ontwikkelin
g, woord
ensch
atuitbreidin
g of
uitbre
iding v
an kennis
■Pre
senteren: ik
-tafel of
andere vor
men w
aarbij
kinderen
zelf iets vertellen
Aanpak/methodiek
(hoe)
Instructieonafhankelijk
: 1x
p/wk in
kleine kring
Instructiegevoelig:
2 x p/wk. in
kleine kring
Instructieafhankelijk
: 4 x
p/wk. in
kleine kring
■Intera
ctievaa
rdigheden
van de
leerk
racht
■Stimu
lerende, ta
alrijke
inrichting
Monitoring/Evaluatie
Groep 1 en 2:
■Observat
ies, sign
alerings
lijsten
■Gespr
ekjes me
t kind
eren
■Gespr
ekken met ouders
■SNEL-
test
www.k
indentaa
l.nl
■Comb
iList: c
hecklist en
observat
ielijst vo
or inter-
actie (Ex
pertis
ecentrum
Nederlands)
Groep 1:
Toetspakk
et Begin
nende
Geletterdheid: m
ei■Wo
ordensch
at 1
Groep 2:
Toetspakk
et Begin
nende
Geletterdheid: okto
ber +
mei
■Wo
ordensch
at 2
HAND-REI-KING
23
FORMULIER
Groepsplan M
ondeling Taal groep 1-22
2 Bron
verme
lding: Cijvat
, I., Dijk, M., F
örrer, M.,W
ith, T. de (2010) Toolkit bo
rging effectief te
chnisch leeson
derwijs (cd
-rom) Am
ersfoo
rt, CPS O
nderw
ijsontw
ikkelin
g en a
dvies.
Basissch
ool:
Groep: 1
- In
terven
tieperiode 1 M
ethode:
Leerkrach
t:
Datum
: P
eriode 1
:
HAND-REI-KING
24
FORMULIER
Groepsplan Fonemische Bewustzijn en Letterkennis groep 1-2
3(ee
rste h
elft scho
oljaar)
Basissch
ool:
Groep: 1
- In
terven
tieperiode 1 M
ethode:
Leerkrach
t:
Datum
: P
eriode 1
: start scho
oljaar to
t januari
Subgroep/namen
Instructiegevoelige
leerlingen -
basisinstructie:
name
n
Instructieafhankelijke
leerlingen –
verlengde instructie:
name
n
Instructieonafhankelijke
leerlingen –
verkorte instructie:
name
n
Wat wil ik bereiken?
Doel
Fonemisch bewustzijn
Groep 1:
Luiste
ren, zinn
en en
woord
en
Groep 2:
Luiste
ren, zinn
en en
woord
en, rijmen, klank-
groepen
Letterkennis – Groep 2
Belangstelling vo
or letters,
opbouwen letterke
nnis
Interventies
Fonemisch bewustzijn
Inplannen v
an activiteiten
uit Schatkist, Ik & Ko, etc.
die fonemisch
bewustzijn als
doelstelling
hebben.
Map fonem
isch b
ewust
zijn(CP
S): Zie p
lannin
gs-docum
ent bij m
ap
fonem
isch b
ewust
zijn.
Routines opbouwen rondom
fonem
isch b
ewust
zijnLetterkennis
Inplannen v
an activiteiten
uit Schatkist, Ik & Ko, etc.
die letterke
nnis a
ls doel-
stelling h
ebben.
Map fonem
isch b
ewust
zijn(CP
S): Zie p
lannin
gs-docum
ent bij m
ap
fonem
isch b
ewust
zijn
Aanpak/methodiek
(hoe)
Naast activiteiten in d
egro
te kring, 2 x p/w
k. in
kleine kring
(voor in
struct
ie-gevoe
lige en
instruct
ie-afh
ankelijke
kinderen
)
Monitoring/Evaluatie
Groep 1:
Observat
ies, sign
alerings-
lijsten
Groep 2:
Observat
ies, sign
alerings-
lijsten
Toetspakk
et Begin
nende
Geletterdheid
Oktob
er■Analysetoets 1
■Syn
thesetoets 1
■Let
terken
nistoe
ts 1
HAND-REI-KING
25
herfst/kerst groe
p 2.
Routines opbouwen rondom
letterken
nis, zoals letter-
muur, letter van de
week,
klankkas
t.Lab
elen v
an om
geving.
Geletterde om
geving.
3 Bron
verme
lding: Cijvat
, I., Dijk, M., F
örrer, M.,W
ith, T. de (2010) Toolkit bo
rging effectief te
chnisch leeson
derwijs (cd
-rom) Am
ersfoo
rt, CPS O
nderw
ijsontw
ikkelin
g en a
dvies.
HAND-REI-KING
26
FORMULIER
Groepsplan Fonemische Bewustzijn en Letterkennis groep 1-2
4(tw
eede he
lft sch
ooljaa
r)
Basissch
ool:
Groep: 1
- In
terven
tieperiode 2 M
ethode:
Leerkrach
t:
Datum
: P
eriode 1
: januari tot eind
e scho
oljaar
Subgroep/namen
Instructiegevoelige
leerlingen -
basisinstructie:
name
n
Instructieafhankelijke
leerlingen –
verlengde instructie:
name
n
Instructieonafhankelijke
leerlingen –
verkorte instructie:
name
n
Wat wil ik bereiken?
Doel
Fonemisch bewustzijn
Groep 1:
Januari - vo
orjaar
Luiste
renZin
nen e
n woorde
nVoorjaar
- mei:
Rijme
nKla
nkgro
epen
Mei - zom
er:Alle vaardigheden in
willekeurige volgord
e: luis
teren, zinn
en &
woord
en, rijmen, klank-
groepen)
Groep 2:
Januari - vo
orjaar
Isoleren van k
lanken
Synthe
tiseren
van k
lanken
Voorjaar
- mei:
Onderho
uden synth
ese van
klanke
nAnalyse van
klanke
n
Interventies
Fonemisch bewustzijn
Inplannen v
an activiteiten
uit Schatkist, Ik & Ko, etc.
die fonemisch
bewustzijn als
doelstelling
hebben.
Map fonem
isch b
ewust
zijn(CP
S): Zie p
lannin
gs-docum
ent bij m
ap
fonem
isch b
ewust
zijn.
Routines opbouwen rondom
fonem
isch b
ewust
zijnLetterkennis
Inplannen v
an activiteiten
uit Schatkist, Ik & Ko, etc.
die letterke
nnis a
ls doel-
stelling h
ebben.
Map fonem
isch b
ewust
zijn(CP
S): Zie p
lannin
gs-docum
ent bij m
ap
fonem
isch b
ewust
zijn
herfst/kerst groe
p 2.
Routines opbouwen rondom
Aanpak/methodiek
(hoe)
Naast activiteiten in d
egro
te kring, 2 x p/w
k. in
kleine kring
(voor in
struct
ie-gevoe
lige en
instruct
ie-afh
ankelijke
kinderen
)
Monitoring/Evaluatie
Groep 1:
Observat
ies, sign
alerings-
lijsten
Toetsen b
eginn
ende
geletterdheid: april
■Rijmtoets
Groep 2:
Observat
ies, sign
alerings-
lijsten
Toetsen b
eginn
ende
geletterdheid: ju
ni■Analysetoets
■Syn
thesetoets 2
■Let
terken
nistoe
ts 2
HAND-REI-KING
27
Mei - zom
er:Onderho
uden an
alyse van
klanke
nManip
uleren
van k
lanken
Letterkennis – Groep 2
Gericht werke
n aan de
beheersing
van m
inimaal
15 letters
letterken
nis, zoals letter-
muur, letter van de
week,
klankkas
t.Lab
elen v
an om
geving.
Geletterde om
geving.
4 Bron
verme
lding: Cijvat
, I., Dijk, M., F
örrer, M.,W
ith, T. de (2010) Toolkit bo
rging effectief te
chnisch leeson
derwijs (cd
-rom) Am
ersfoo
rt, CPS O
nderw
ijsontw
ikkelin
g en a
dvies.
HAND-REI-KING
28
Groep: Vakgebied: Leerkracht: Methode: Datum: Periode:
FORMULIERGroepsoverzicht groep 3 tot en met 8
Naam Toets Toets Toets Observaties & Instructie- Pedagogischeleerling 1 2 3 gesprekken behoeften behoeften
Toelichting bij het didactisch groepsoverzichtHet digitale groepsoverzicht wordt door elke school op maat gemaakt. De samenstelling van hetgroepsoverzicht is immers afhankelijk van de toetsen die de school voor een bepaald vakgebiedgebruikt. Soms moeten binnen een vakgebied voor verschillende leerjaren verschillende groeps-overzichten samengesteld worden, omdat er binnen deze leerjaren verschillende toetsen in gebruikzijn.■ Kolom 1 Naam leerlingVul de namen van de leerlingen in. Als op basis van de toetsscore een didactische leeftijdequivalent(dle) bepaald wordt, is het raadzaam achter de naam van de leerling de didactische leeftijd (dl)te vermelden. Voeg eventueel de kolom dl in het groepsoverzicht toe.■ Kolom 2, 3 Toetsgegevens methodeonafhankelijke toetsZet bovenin de naam van de methodeonafhankelijke toets. Vul in het kopje van de toets de datumvan toetsafname in. Achter elke leerling wordt de toetsscore vermeld. De uitkomsten van fouten-analyses en observaties bij de toets worden opgenomen in kolom 5.■ Kolom 4 Toetsgegevens methodegebonden toetsZet bovenin de naam van de methodegebonden toets. Vul in het kopje van de toets de datum vantoetsafname in. Vermeld voor elke leerling de toetsscore. Vaak ontbreken in de methode duidelijkecriteria voor het beoordelen van de toetsresultaten. Bespreek in het team welke criteria gehanteerdworden. De uitkomsten van foutenanalyses en observaties bij de toets worden opgenomen inkolom 5.■ Kolom 5 Observaties en gesprekkenIn deze kolom worden kort en kernachtig de uitkomsten van observaties in de klas, analyses van het werk en gesprekken met kinderen en ouders vermeld. Ga niet alleen in op beperkendefactoren, maar ook op de positieve kwaliteiten en stimulerende factoren van een kind.Besteed ook aandacht aan hoe de interactie van dit kind verloopt met de leerkracht en met deleerlingen in de groep. Geef aan welke aanpak bij dit kind werkt en welke aanpak niet. In deze kolom worden ook de uitkomsten uit observaties en foutenanalyses uit toetsen opge-nomen.■ Kolom 6 InstructiebehoeftenOnderwijsbehoeften is opgesplitst in instructiebehoeften en pedagogische behoeften. In dezekolom worden op basis van de verzamelde gegevens de instructiebehoeften van de leerling benoemd. Hierbij wordt de volgende indeling gehanteerd:- Instructiegevoelig: basisinstructie- Instructieafhankelijk: verlengde instructie- Instructieonafhankelijk: verkorte instructie■ Kolom 7 Pedagogische behoeftenOnderwijsbehoeften is opgesplitst in instructiebehoeften en pedagogische behoeften. In dezekolom worden op basis van de verzamelde gegevens de specifieke pedagogische behoeften vande leerling benoemd. Hierbij gaat het over het algemeen over aandachtspunten ten aanzien van:Pedagogisch klimaat en inrichting leeromgeving- Taakwerkhouding- Samenwerkend leren- Reflectievermogen
HAND-REI-KING
29
Groep/namen
Wat wil ikbereiken?
Inhoud(wat)
Aanpak/methodiek(hoe)
Organisatie Evaluatie
Instructie-gevoeligeleerlingen:Basis-instructie
Instructie-afhanke-lijkeleerlingen:Verlengdeinstructie
Instructie-onafhan-kelijkeleerlingen:Verkorte instructie
Leerlingmet specifiekepedago-gischeen/of didactischebehoeften
HAND-REI-KING
30
FORMULIERGroepsplan groep 3 tot en met 8
Groep: Vakgebied: Leerkracht: Methode: Datum: Materialen: Periode:
Toelichting bij het groepsplan■ Instructiegevoelige leerlingen (Cito niveau C): basisinstructie
Deze leerlingen vormen meestal de grootste groep. Het zijn de leerlingen die zich metde basisinstructie van de leerkracht, de begeleide oefening en de zelfstandige ver-werking doorgaans goed ontwikkelen. Het zijn de leerlingen die bij toetsing op niveauscoren.
■ Instructieafhankelijke leerlingen (Cito niveau D-E): verlengde instructie
Dit zijn de leerlingen die op de toetsen onder niveau scoren. Zij hebben meer tijd nodigen zijn afhankelijk van verlengde instructie en begeleiding door de leerkracht om hunontwikkeling goed te laten verlopen. In het groepsplan krijgen deze leerlingen per weekongeveer een uur verlengde instructie en oefentijd met de leerkracht.
■ Instructieonafhankelijke leerlingen (Cito niveau A-B): verkorte instructie
Dit zijn de vlotte leerlingen die zich goed ontwikkelen. Het zijn de goede en zeer goedelezers die op de toetsen boven niveau scoren. Deze leerlingen hebben vaak aan eenverkorte instructie genoeg om zelfstandig aan het werk te kunnen gaan. Bij deze leer-lingen is het van belang hen voldoende uit te dagen en activiteiten aan te bieden opeen hoger niveau.
■ Leerlingen met specifieke pedagogische en/of didactischebehoeften
Dit zijn leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften waarvan de ontwikkeling be-invloed wordt door cognitieve en/of sociaal-emotionele belemmeringen.
■ DoelenEen goed doel moet effectief, concreet en meetbaar zijn, zodat de leerkracht kan evalueren of het doel bereikt is. De doelen moeten in de komende periode haalbaarzijn en ze worden SMARTI geformuleerd:• Specifiek: concreet en duidelijk;• Meetbaar: de doelen zijn in waarneembaar gedrag beschreven, zodat geëvalueerdkan worden of de doelen bereikt zijn;
• Acceptabel: de doelen passen bij de ontwikkeling van het kind (zone van de naasteontwikkeling);
• Realistisch: de doelen zijn haalbaar in de afgesproken periode;• Tijdgebonden: het is duidelijk wanneer de doelen bereikt moeten zijn; • Inspirerend: de doelen zijn motiverend en gebaseerd op positieve verwachtingen.■ Inhoud (wat bied je aan?)In deze kolom staat kernachtig aangegeven wat aan de hele groep, subgroepjes en/ofindividuele leerling aangeboden wordt om de gestelde doelen te bereiken. Er kan kortverwezen worden naar de leerstof uit de methode die de komende periode aan de helegroep aangeboden wordt. Het is niet de bedoeling dat in het groepsplan het basis-aanbod uitgebreid beschreven wordt.
HAND-REI-KING
31
Voor subgroepjes of individuele leerlingen wordt, naast het basisaanbod, aangegevenwelke aanvullende of alternatieve leerstof aangeboden wordt, bijvoorbeeld extra programma’s, herhalingsstof, extra leermiddelen, software op de computer of ver-diepings- en verrijkingsstof.
■ Aanpak/methodiekLeerlingen die extra ondersteuning nodig hebben, zijn meestal niet alleen gebaat bijméér leerstof. Vaak is hoe de leerstof aangeboden wordt minstens zo belangrijk.In deze kolom beschrijft de leerkracht, op basis van de onderwijsbehoeften van deleerlingen, hoe de leerstof aangeboden wordt en welke didactische interventies plaats-vinden. Belangrijke aandachtspunten voor de uitwerking van de aanpak of methodiek zijn:• Instructie• Meer leertijd• Specifieke leerprincipes (eigen leerstijl van leerlingen, het gebruik van specifieke leer-principes zoals materiële ondersteuning, visualiseren, schematiseren, et cetera);
• Activerende werkvormen.
■ OrganisatieIn deze kolom gaat het om de beschrijving van de organisatie in grote lijnen. Denkhierbij aan:• Hoe vaak per week ontvangen de (betrokken) leerlingen in een subgroepje (extra)instructie en begeleiding? Op welke dagen? Hoeveel tijd wordt daaraan besteed?
• Hoe plan en organiseer je de instructie en de begeleiding van een subgroepje of vaneen individuele leerling in de klas? Geef aan op welke vaste momenten in het roostersubgroepjes (extra) instructie en begeleiding ontvangen. Welke momenten op ’n dagzijn daarvoor geschikt? Geef aan wat de overige leerlingen doen.
• In deze kolom kan ook het extra oefenen (toepassen) van een vaardigheid thuis opgenomen worden.
• Als anderen in het kader van ‘meer handen in de klas’ bij de instructie en begeleidingvan groepjes leerlingen betrokken zijn, dan wordt dit in het groepsplan vermeld enaangegeven hoe de taken verdeeld worden.
■ EvaluatieIn deze kolom beschrijft de leerkracht hoe en wanneer er wordt geëvalueerd of de inhet groepsplan gestelde doelen door de betrokken leerlingen bereikt zijn. Hierbij kangebruik gemaakt worden van toetsen, observaties en analyses van het werk van kinderen. Beschreven staat:• of de geplande activiteiten uit het groepsplan gerealiseerd zijn;• of de leerlingen de gestelde doelen bereikt hebben;• of de leerlingen baat hadden bij de (extra) instructie, aanbod en aanpak.
HAND-REI-KING
32
HAND-REI-KING
33
HAND-REI-KING
34
FORMULIER
Groepsplan groep 3 Aanvankelijk Technisch Lezen - periode 15
Basissch
ool:
Groep: 3
- In
terven
tieperiode 1
Metho
de:
Leerkrach
t:
Datum
:Periode 1: start schooljaar to
t okto
ber
Subgroep/namen
Instructiegevoelige
leerlingen -
basisinstructie:
name
n
Toelichting:
De instruct
iegevo
elige
kinderen
zijn d
e leer-
lingen met een n
or-ma
le leeson
twikkelin
g.Ze he
bben ge
noeg aa
nde ba
sislijn van d
e me
thode.
Wat wil ik
bereiken? Doel
Fonemisch
bewustzijn:
synthe
se, an
alyse,
manip
uleren
met
klanke
n.Geautom
atisee
rde
letterken
nis (100 %
goed) van de
aan-
geboden letters.
Lezen van n
ieuwe
klankzuiver
e mkm
-woord
en.
Lezen met de
aangeboden letters.
Inhoud (wat)
Fonemisch
bewustzijn:
synthe
se, an
alyse,
manip
uleren
met
klanke
n.Oefen
en van k
lanken
koppelen aa
n het
oefen
en met letters.
Letterkennis:
system
atisch
aanleren
van letters (teken
-klankkop
peling
) en h
etautom
atiseren van d
eaangeboden letters.
■Correct en vlo
t■Nie
uwe letter +
herha
len reeds
aangeboden letters.
Eleme
ntaire lees-
handelin
g (decod
eren):
Zo snel mo
gelijk
worde
n leerlin
gen
gestim
uleerd
de ele
Aanpak/
methodiek (hoe)
In de leeslessen:
■Gro
epsinstruct
ie■Zelfstandige
verwerking
■Fee
dback
op de
zelfstandige
verwerking
Organisatie
Leeslesse
n voor de
groep als geheel:
6 uur per w
eek
(bijvoorb
eeld 8 less
envan
45 minu
ten)
Evaluatie
Sinaleringsm
oment 1:
oktober
■Herfstsig
nalering
:■Gra
fementoe
ts■Fon
emendictee
■Wo
orden lezen
■Tek
st lezen
HAND-REI-KING
35
Instructie-
afhankelijke
leerlingen –
verlengde instructie:
name
nDe instruct
ieafha
nke-
lijke leerlin
gen zijn de
leerlin
gen m
et een
moeizam
e leeson
twik-
keling
. Zij h
ebben
extra instructie
en
begeleid
ing do
or de
leerkrach
ten no
dig.
Risicoleerlin
gen b
ij de
start v
an he
t leren
lezen in groep 3
zijn
kinderen
die:
- laag score
n op
fonemisch b
ewustzijn
;- nog weinig letters
kennen;
- een jaar ext
ra in
groep 1 of 2 h
ebben
gezeten;
menta
ire leesh
andeling
uit te vo
eren m
etnieuwe k
lankzu
ivere
éénlettergrepige woor-
den (km
, mk, mk
m).
Aandach
t voor contex
tbij he
t lezen
van
woord
en.
Aandachtspunten
voor risicoleerlingen:
■Intensivere
n■Regulier
e meth
ode
■Dezelfde
didactie
k
Interventies op
klankletterniveau:
■Dagelijks vijf
minuten
extra
besteden a
an de
letterken
nis.
■Voord
oen –
same
ndoen – zelf doen.
■Let
ters aanbieden
via meerde
re zintuiglijke kan
alen
en in ee
n bete
kenis-
volle con
text.
In de leesless
en:
■Gro
epsinstruct
ie■Verlengde instruct
ie■Begeleid
e oefe
ning
■Zelfstandige
verwerking
■Fee
dback
op de
zelf-
standige verwerk
ing
Eventue
el :
In aanvu
lling o
p de
leeslesse
n met de
metho
de ka
n het inter-
ventiepro
gramm
a‘Co
nnect Klanken
enLet
ters’ a
angeboden
worde
n aan leerling
endie moeite he
bben met
klankbewustzijn, de
klanktek
enkop
peling
en de
elem
entaire
leesha
ndelin
g.
Leeslesse
n voor de
groep als geheel:
6 uur per w
eek
Daarb
innen:
1 uur ver
lengde
instructie
en be
geleid
eoefen
ing met de leer-
kracht
, bijvo
orbeeld
tijdens 5 lesse
n 15
minuten
, of tijde
ns 6
lessen
10 minu
ten.
Eventue
el:
Extra Interven
tie-
progra
mma C
onnect
Klanke
n en letters: 3 x
20 minu
ten pe
r week.
Individ
ueel of in een
kleine groep.
HAND-REI-KING
36
Subgroep/namen
- niet ge
ïntere
sseerd
lijken in activiteiten
die met taa
l en leze
nte ma
ken he
bben.
Wat wil ik
bereiken? Doel
Zie hierb
oven
Inhoud (wat)
■Let
terlijn!
■Gevar
ieerde
werk
-vor
men:
- Letterk
aartje
s;- L
etterg
roeiboek;
- Letterm
uur;
- Letterspelletjes;
- Flitsen.
■Geheugensteuntjes:
voor la
stige letters
■Lez
en en
schrijven
versterke
n elkaar.
■Inz
et van
de com-
puter.
■Interv
entiepro
gram-
ma‘Connect Klanken
en Le
tters’.
Interventies op
woordniveau:
■Accen
t op h
et lezen
van nieuwe wo
orden.
■Onderho
uden van
de ge
leerde
letters/
woord
en do
or het
lezen van w
oordrijen
.■Autom
atiseren do
orherha
ald lezen
(o.a.
voor – ko
or – zelf).
Aanpak/
methodiek (hoe)
Het prog
ramma
is besch
reven in: Smits,
A. & B
raam, T. (2006).
Dyslectis
che kin
deren
leren lezen
. Amster-
dam: Bo
om.
Organisatie
Leeslesse
n voor de
groep als geheel:
6 uur per w
eek
(bijvoorb
eeld 8 less
envan
45 minu
ten)
Evaluatie
Zie hierb
oven
HAND-REI-KING
37
Instructie-
onafhankelijke
leerlingen –
verkorte instructie:
name
nDe instruct
ieonafha
n-kelijke
leerling
en zijn
de leerling
en met een
vlotte leeso
ntwikkelin
g.
Activiteiten voor
goede lezers:
■Extra mate
rialen van
de meth
ode.
■Stil lezen
van
versch
illende soorten
teksten.
■Same
n leze
n van
versch
illende soorten
teksten.
■We
rken m
et mini
inform
atieboekjes.
■Verha
len schrijven,
zelf een bo
ek ma
ken.
■Een p
renten
boek
maken
en dit voor-
lezen
aan de kle
uters.
■Comp
uter.
In de leesless
en:
■Gro
epsinstruct
ie■Zelfstandige
verwerking
■Fee
dback
op de
zelf-
standige verwerk
ingof ■Korte werk
instructie
■Zelfstandige
verwerking
■Fee
dback
op de
zelf-
standige verwerk
ing
5 Bron
verme
lding: Cijvat
, I., Dijk, M., F
örrer, M.,W
ith, T. de (2010) Toolkit bo
rging effectief te
chnisch leeson
derwijs (cd
-rom) Am
ersfoo
rt, CPS O
nderw
ijsontw
ikkelin
g en a
dvies.
HAND-REI-KING
38
FORMULIER
Groepsplan groep 3 Aanvankelijk Technisch Lezen - periode 26
Basissch
ool:
Groep: 3
- In
terven
tieperiode 2
Metho
de:
Leerkrach
t:
Datum
: Periode 2: ok
tober tot febru
ari
Subgroep/namen
Instructiegevoelige
leerlingen -
basisinstructie:
name
n
Toelichting:
De instruct
iegevo
elige
kinderen
zijn d
e leer-
lingen met een n
or-ma
le leeson
twikkelin
g.Ze he
bben ge
noeg aa
nde ba
sislijn van d
e me
thode.
Wat wil ik
bereiken? Doel
Fonemisch
bewustzijn:
synthe
se, an
alyse,
manip
uleren
met
klanke
n.
Geautom
atisee
rde
letterken
nis (100 %
goed) van alle letters.
Lezen van n
ieuwe
klankzuiver
e mkm
-woord
en.
Lezen met alle
letters.
AVI-1 be
heersing
AVI M
3 beheersin
g
Inhoud (wat)
Fonemisch
bewustzijn:
synthe
se, an
alyse, ma-
nipuleren
met klanke
n.Oefen
en van k
lanken
koppelen aa
n het
oefen
en met letters.
Letterkennis:
het system
atisch
aan-
leren van letters
(teken
klankkop
peling
)en he
t auto
matise
renvan
de aa
ngeboden
letters.
■Correct en vlo
t■Nie
uwe letter +
herha
len reeds
aangeboden letters.
Het le
ren van d
e ele-
menta
ire leesh
andeling
(decod
eren).
Zo snel mo
gelijk
worde
n leerlin
gen
gestim
uleerd
de ele-
Aanpak/
methodiek (hoe)
In de leeslessen:
■Gro
epsinstruct
ie■Zelfstandige
verwerking
■Fee
dback
op de
zelfstandige
verwerking
Organisatie
Leeslesse
n voor de
groep als geheel:
6 uur per w
eek
(bijvoorb
eeld 8 less
envan
45 minu
ten)
Evaluatie
Sinaleringsm
oment 2:
op he
t mom
ent dat
alle letters zijn
aan-
geboden.
Eind januari/b
egin
februa
ri:■Gra
fementoe
ts van
de DM
T■DM
T kaart 1
A en 2
A■AVI M
3 kaart A
HAND-REI-KING
39
Instructie-
afhankelijke
leerlingen –
verlengde instructie:
name
nDe instruct
ieafha
nke-
lijke leerlin
gen zijn de
leerlin
gen m
et een
moeizam
e leeson
twik-
keling
. Zij h
ebben
extra instructie
en
begeleid
ing do
or de
leerkrach
ten no
dig.
Risicoleerlin
gen b
ij de
start v
an he
t leren
lezen in groep 3
zijn
kinderen
die:
- laag score
n op
fonemisch b
ewustzijn
;- nog weinig letters
kennen;
- een jaar ext
ra in
groep 1 of 2 h
ebben
gezeten;
menta
ire leesh
andeling
uit te vo
eren m
etnieuwe k
lankzu
ivere
éénlettergrepige
woord
en (km, mk,
mkm).
Aandach
t voor contex
tbij he
t lezen
van
woord
en.
Aandach
t voor het
lezen van zinn
en zodra
deze in de meth
ode
voorko
men.
Aandachtspunten
voor risicoleerlingen:
■Intensivere
n■Regulier
e meth
ode
■Dezelfde
didactie
k
Interventies op
klankletterniveau:
■Dagelijks vijf
minuten
extra
besteden a
an de
letterken
nis.
■Voord
oen –
same
ndoen – zelf doen.
■Let
ters aanbieden
via meerde
re zintuiglijke kan
alen
en in ee
n bete
kenis-
volle con
text.
In de leeslessen:
■Gro
epsinstruct
ie■Verlengde instruct
ie■Begeleid
e oefe
ning
■Zelfstandige
verwerking
■Fee
dback
op de
zelf-
standige verwerk
ing
Eventue
el :
In aanvu
lling o
p de
leeslesse
n met de
metho
de ka
n het inter-
ventiepro
gramm
a‘Co
nnect Klanken
enLet
ters’ a
angeboden
worde
n aan leerling
endie moeite he
bben met
klankbewustzijn, de
klanktek
enkop
peling
en de
elem
entaire
leesha
ndelin
g.
Leeslesse
n voor de
groep als geheel:
6 uur per w
eek
(bijvoorb
eeld 8 less
envan
45 minu
ten).
Daarb
innen:
1 uur ver
lengde
instructie
en be
geleid
eoefen
ing met de leer-
kracht
, bijvo
orbeeld
tijdens 5 lesse
n 15
minuten
, of tijde
ns 6
lessen
10 minu
ten.
Eventue
el:
Extra Interven
tie-
progra
mma C
onnect
Klanke
n en letters: 3 x
20 minu
ten pe
r week.
Individ
ueel of in een
kleine groep.
HAND-REI-KING
40
Subgroep/namen
- niet ge
ïntere
sseerd
lijken in activiteiten
die met taa
l en leze
nte ma
ken he
bben.
Instructie-
afhankelijke
leerlingen –
verkorte instructie:
name
nDe instruct
ieafha
nke-
lijke leerlin
gen zijn de
leerlin
gen m
et een
moeizam
e leeson
twik-
keling
. Zij h
ebben
extra instructie
en
begeleid
ing do
or de
leerkrach
ten no
dig.
Risicoleerlin
gen b
ij de
start v
an he
t leren
lezen in groep 3
zijn
kinderen
die:
- laag score
n op
fonemisch b
ewustzijn
;- nog weinig letters
kennen;
- een jaar ext
ra in
groep 1 of 2 h
ebben
gezeten;
Wat wil ik
bereiken? Doel
Zie hierb
oven
Inhoud (wat)
■Let
terlijn!
■Gevar
ieerde
werk
-vor
men:
- Letterk
aartje
s;- L
etterg
roeiboek;
- Letterm
uur;
- Letterspelletjes;
- Flitsen.
■Geheugensteuntjes:
voor la
stige letters
■Lez
en en
schrijven
versterke
n elkaar.
■Inz
et van
de com-
puter.
Interventies op
woordniveau:
■Accen
t op h
et lezen
van nieuwe wo
orden.
■Onderho
uden van
de ge
leerde
letters/
woord
en do
or het
lezen van w
oordrijen
.■Autom
atiseren do
orherha
ald lezen
(o.a.
voor – ko
or – zelf).
Aanpak/
methodiek (hoe)
Het prog
ramma
is besch
reven in: Smits,
A. & B
raam, T. (2006).
Dyslectis
che kin
deren
leren lezen
. Amster-
dam: Bo
om.
Organisatie
Leeslesse
n voor de
groep als geheel:
6 uur per w
eek
(bijvoorb
eeld 8 less
envan
45 minu
ten)
Evaluatie
Zie hierb
oven
HAND-REI-KING
41
Instructie-
onafhankelijke
leerlingen –
verkorte instructie:
name
nDe instruct
ieonafha
n-kelijke
leerling
en zijn
de leerling
en met een
vlotte leeso
ntwikkelin
g.
Activiteiten voor
goede lezers:
■Extra mate
rialen van
de meth
ode.
■Stil lezen
van
versch
illende soorten
teksten.
■Same
n leze
n van
versch
illende soorten
teksten.
■We
rken m
et mini
inform
atieboekjes.
■Verha
len schrijven,
zelf een bo
ek ma
ken.
■Een p
renten
boek
maken
en dit voor-
lezen
aan de kle
uters.
■Comp
uter.
In de leeslessen:
■Gro
epsinstruct
ie■Zelfstandige
verwerking
■Fee
dback
op de
zelf-
standige verwerk
ingof ■Korte werk
instructie
■Zelfstandige
verwerking
■Fee
dback
op de
zelf-
standige verwerk
ing
6 Bron
verme
lding: Cijvat
, I., Dijk, M., F
örrer, M.,W
ith, T. de (2010) Toolkit bo
rging effectief te
chnisch leeson
derwijs (cd
-rom) Am
ersfoo
rt, CPS O
nderw
ijsontw
ikkelin
g en a
dvies.
HAND-REI-KING
42
FORMULIER
Groepsplan groep 3 Aanvankelijk Technisch Lezen - periode 37
Basissch
ool:
Groep: 3
- In
terven
tieperiode 3
Metho
de:
Leerkrach
t:
Datum
: Periode 3: febru
ari tot eind
maart
Subgroep/namen
Instructiegevoelige
leerlingen -
basisinstructie:
name
nToelichting:
De instruct
iegevo
elige
kinderen
zijn d
e leer-
lingen met een n
or-ma
le leeson
twikkelin
g.Ze he
bben ge
noeg aa
nde ba
sislijn van d
e me
thode.
Wat wil ik
bereiken? Doel
Leerlin
gen h
ebben e
envolledig geautom
ati-
seerde
letterke
nnis e
nkunnen alle letters vlot
benoem
en.
Vlot en correct lezen
van ee
nlettergrepige
woord
en: ook
woord
enme
t letterclu
sters
vooraa
n en a
chtera
an.
Inhoud (wat)
De instruct
ie in de
metho
de ga
at zich
stap v
oor stap
richte
nop lastig
er woord
enme
t letterclu
sters en
spellingpatronen (nk,
ng, cht, en
z.) en
langere woord
en.
In aanvu
lling d
aarop
ishet van groot belang
om da
gelijks door te
blijven
oefen
en met
het le
zen van d
e mk
m-woord
en, m
etname
aan d
e hand v
anwoord
rijen.
Aandach
t voor le
es-tem
po: snelheid van
de woordh
erkennin
g is
belangrijk.
Herha
len en
oefen
en is
belangrijk. De
frequen-
tie van h
et oefen
en is
belangrijker dan de
duur. He
t is be
ter wa
n-
Aanpak/
methodiek (hoe)
In de leeslessen:
■Gro
epsinstruct
ie■Zelfstandige
verwerking
■Fee
dback
op de
zelfstandige
verwerking
Organisatie
Leeslesse
n voor de
groep als geheel:
6 uur per w
eek
(bijvoorb
eeld 8 less
envan
45 minu
ten)
Evaluatie
Sinaleringsm
oment 3:
eind m
aart
AVI M
3 versie B:
voor le
erling
en die o
pde wintersign
alering
het beheersin
gsniveau
op AV
I M3 n
iet
gehaald he
bben.
Leerlin
gen d
ie AVI M
3nu niet beheerst
scoren
, word
en verde
rgetoe
tst met DM
T 1C
en 2C
.De DM
T is voor dit
meetm
oment niet
genormeerd. Ka
n wel
afgenom
en word
en om
de vo
oruitgang v
aneen k
ind ten o
pzicht
evan
zichze
lf in b
eeld te
brengen.
AVI E3 v
ersie B:
leerlin
gen d
ie op de
HAND-REI-KING
43
Instructie-
afhankelijke
leerlingen –
verlengde instructie:
name
nDe instruct
ieafha
nke-
lijke leerlin
gen zijn de
leerlin
gen m
et een
moeizam
e leeson
twik-
keling
. Zij h
ebben
extra instructie
en
begeleid
ing do
or de
leerkrach
ten no
dig.
Risicoleerlin
gen b
ij de
start v
an he
t leren
lezen in groep 3
zijn
kinderen
die:
- laag score
n op fone-
misch
bewustzijn;
Zie hierb
oven
neer kinderen
3 x 1
0minuten
oefen
en, dan
1 keer 30 m
inuten
. Motivere
nd he
rhalen is
een k
unst.
Materiale
n (bijvoo
r-beeld werk
bladen) uit
de meth
ode zijn
gesch
ikt om
herha
aldme
e te o
efenen.
Vanaf fe
bruari in de
tweede he
lft van
groep
3 word
t veel tijd en
aandach
t besteed a
anhet le
zen van teks
ten.
Een ruim
aanbod van
goede b
oekjes en lees-
teksten is hiervoo
r een
voorwaarde
.Aandachtspunten
voor risicoleerlingen:
■Intensivere
n■Regulier
e meth
ode
■Dezelfde
didactie
kKlankletterniveau:
■Dagelijks vijf
minuten
extra
besteden a
an de
letterken
nis.
■Nog n
iet vo
ldoende
correc
t en/o
f vlot
beheerste letters blij-
ven oe
fenen totda
t ze
beheerst w
orden.
Woordniveau:
■Accen
t op h
et lezen
van nieuwe woorde
n
In de leeslessen:
■Gro
epsinstruct
ie■Verlengde instruct
ie■Begeleid
e oefe
ning
■Zelfstandige
verwerking
■Fee
dback
op de
zelf-
standige verwerk
ingIn aanvu
lling o
p het
leeson
derwijs me
t de
metho
de ka
n het
interv
entiepro
gramm
aConnect Woordh
erken-
ning a
angeboden
worde
n. Dit program
ma is voo
rkinderen
die m
oeite
hebben met het le
rendecod
eren v
an mede-
Leeslesse
n voor de
groep als geheel:
6 uur per w
eek
(bijvoorb
eeld 8 less
envan
45 minu
ten).
Daarb
innen/-naast:
1 uur ver
lengde
instructie
en be
geleid
eoefen
ing met de leer-
kracht
, bijvo
orbeeld
tijdens 5 lesse
n 15
minuten
, of tijde
ns 6
lessen
10 minu
ten.
Eventue
el:
Extra Interven
tie-
progra
mma C
onnect
Woord
herke
nning
:
wintersignalering
AVI
M3 be
heerst gesc
oord
hebben, w
orden nu
getoe
tst met AVI E3,
kaart B
.
Signalering
smom
ent 3:
eind m
aart
AVI M
3 versie B:
leerlin
gen d
ie op de
wintersignalering
het
beheersing
snivea
u op
AVI M
3 niet ge
haald
hebben.
Leerlin
gen d
ie AVI M
3nu niet beheerst
scoren
, word
en verde
rgetoe
tst met DM
T 1C
en 2C
.De DM
T is voor dit
meetm
oment niet
genormeerd.
HAND-REI-KING
44
Subgroep/namen
- nog weinig letters
kennen;
- een jaar ext
ra in
groep 1 of 2 h
ebben
gezeten;
- niet ge
ïntere
sseerd
lijken in activiteiten
die met taa
l en leze
nte ma
ken he
bben.
Instructie-
onafhankelijke
leerlingen –
verkorte instructie:
name
nDe instruct
ieonafha
n-kelijke
leerling
en zijn
de leerling
en met een
vlotte leeso
ntwikkelin
g.
Wat wil ik
bereiken? Doel
Zie hierb
oven
Zie hierb
oven
Inhoud (wat)
■Onderho
uden van
de ge
leerde
letters/
woord
en do
or het
lezen van w
oordrijen
.■Autom
atiseren do
orherha
ald lezen
(o.a.
voor – ko
or – zelf).
Activiteiten voor
goede lezers:
■Extra mate
rialen van
de meth
ode.
■Stil lezen
van
versch
illende soorten
teksten.
■Same
n leze
n van
versch
illende soorten
teksten.
■We
rken m
et mini
inform
atieboekjes.
■Verha
len schrijven,
zelf een bo
ek ma
ken.
■Een p
renten
boek
maken
en dit voor-
lezen
aan de kle
uters.
■Comp
uter.
Aanpak/
methodiek (hoe)
klinker
verbin
dingen e
nme
erletterg
repige
woord
en.
Het prog
ramma
is besch
reven in: Smits,
A. & B
raam, T. (2006).
Dyslectis
che kin
deren
leren lezen
. Amster-
dam: Bo
om.
In de leeslessen:
■Gro
epsinstruct
ie■Zelfstandige
verwerking
■Fee
dback
op de
zelf-
standige verwerk
ingof ■Korte werk
instructie
■Zelfstandige
verwerking
■Fee
dback
op de
zelf-
standige verwerk
ing
Organisatie
3 x 20
minu
ten pe
rweek.
Individ
ueel of in een
kleine groep.
Leeslesse
n voor de
groep als geheel:
6 uur per w
eek
(bijvoorb
eeld 8 less
envan
45 minu
ten)
Evaluatie
Kan w
el afg
enom
enworde
n om de vo
oruit-
gang van e
en kin
d ten
opzichte
van zichzelf in
beeld te brengen.
Signalering
smom
ent 3:
eind m
aart
AVI E3 v
ersie B:
leerlin
gen d
ie op de
wintersignalering
AVI
M3 be
heerst gesc
oord
hebben word
en nu
getoe
tst met AVI E3,
kaart B
.
7 Bron
verme
lding: Cijvat
, I., Dijk, M., F
örrer, M.,W
ith, T. de (2010) Toolkit bo
rging effectief te
chnisch leeson
derwijs (cd
-rom) Am
ersfoo
rt, CPS O
nderw
ijsontw
ikkelin
g en a
dvies.
HAND-REI-KING
45
FORMULIER
Groepsplan groep 3 Aanvankelijk Technisch Lezen - periode 48
Basissch
ool:
Groep: 3
- In
terven
tieperiode 4
Metho
de:
Leerkrach
t:
Datum
: Periode 4: eind maart t
ot jun
i
Subgroep/namen
Instructiegevoelige
leerlingen -
basisinstructie:
name
nToelichting:
De instruct
iegevo
elige
kinderen
zijn d
e leer-
lingen met een n
or-ma
le leeson
twikkelin
g.Ze he
bben ge
noeg aa
nde ba
sislijn van d
e me
thode.
Wat wil ik
bereiken? Doel
Correct en vlo
t lezen
van teksten met:
■Eenlettergrepige
woord
en, ook
woor-
den m
et letter-
clusters
(2 en 3 letters)
voor- e
n acht
eraan
en woorde
n met
spellingpatronen.
■Tweelettergre
pige
woord
enAVI 2 be
heersing
s-
niveau
AVI E3 b
eheersin
gs-niveau
Inhoud (wat)
Woordniveau:
Directe inst
ructie van
langere woord
en.
Aandach
t voor heto
nt-dekke
n van letter-
patronen e
n de struc-
tuur van woorde
n. Dooro
efenen v
anmk
m-woord
en en
woord
en met letter-
clusters en spelling-
patronen.
Het is van g
root be-
lang o
m dagelijks door
te blijven
oefen
en met
het le
zen van e
erder
aangeboden woord-
typen, m
et name
aan
de ha
nd van w
oord-
rijen.
Aanpak/
methodiek (hoe)
In de leeslessen:
■Gro
epsinstruct
ie■Zelfstandige
verwerking
■Fee
dback
op de
zelfstandige
verwerking
Organisatie
Leeslesse
n voor de
groep als geheel:
6 uur per w
eek
(bijvoorb
eeld 8 less
envan
45 minu
ten)
Evaluatie
Sinaleringsm
oment 4:
juni/eind
signalering
■DM
T kaart 1
B, 2B,
3B■AVI E3 k
aart A
HAND-REI-KING
46
Subgroep/namen
Wat wil ik
bereiken? Doel
Inhoud (wat)
Motivere
nd he
rhalen
en oe
fenen is belang-
rijk.
De fre
quentie van h
etoefen
en is belangrijker
dan d
e duur.
Hierbij aandacht
voor
het te
mpo (zan
dloper,
stopwatch).
Tekstniveau:
In deze periode veel
tijd en
aandach
t voor
het le
zen van teks
ten.
De vaard
igheid in he
ttek
st lezen in groep 3
is de b
elangrijk
stevoo
rspelle
r voor het
leessu
cces daarna
.Een ruim
aanbod van
goede b
oekjes en lees-
teksten is hiervoo
r een
voorwaarde
. Gesch
ikte lee
svormen
zijn:
■Meelezen
■Duolezen
■Tut
orleze
n■Stillez
en
De leesv
ormen zijn
besch
reven in: Smits,
A. & B
raam, T. (2006).
Dyslectis
che kin
deren
leren lezen
. Amster-
dam: Bo
om
Aanpak/
methodiek (hoe)
Organisatie
Evaluatie
HAND-REI-KING
47
Instructie-
afhankelijke
leerlingen –
verkorte instructie:
name
nDe instruct
ieafha
nke-
lijke leerlin
gen zijn de
leerlin
gen m
et een
moeizam
e leeson
twik-
keling
. Zij he
bben extra in-
struct
ie en be
geleid
ingdoor de leerk
rachte
nnodig. R
isicoleerling
enbij de
start van h
etleren lezen
in groep 3
zijn kin
deren
die:
laag scor
en op
fone-
misch
bewustzijn;
nog w
einig letters ken-
nen;
een jaar extra in g
roep
1 of 2 he
bben ge
ze-ten
;niet geïnteress
eerd lij-
ken in activiteiten d
ieme
t taal en lezen
tema
ken he
bben.
Zie hierb
oven
In aanvu
lling o
p de
technische lees-
instructie
is aandach
tvoo
r leesm
otivat
ie en
leesplezier bijzon
der
belangrijk.
Aandach
tspunten
voor
risicoleerlin
gen:
■Intensivere
n■Regulier
e meth
ode
■Dezelfde
didactie
kInterv
enties zijn
gericht op au
tomati-
seren!
Klankletterniveau:
Nog n
iet vo
ldoende
correc
t en/o
f vlot
beheerste letters
blijven
oefen
en totda
tze beheerst w
orden,
niet als g
eïsoleerd
e lett
er, maar in woord
en.
Woordniveau:
■Accen
t op h
et lezen
van nieuwe woorde
n■Onderho
uden van
de ge
leerde
letters/
woord
en do
or het
lezen van w
oordrijen
■Autom
atiseren do
orherha
ald lezen
(o.a.
voor – ko
or – zelf).
Voor deze leerlin
gen
het acce
nt leggen o
phet oefe
nen v
an de
woord
en met letter-
clusters, zoals wors
t
In de leeslessen:
■Gro
epsinstruct
ie■Zelfstandige
verwerking
■Fee
dback
op de
zelfstandige
verwerking
Vanaf april ka
n in a
an-
vulling o
p het lees-
onderwijs me
t de
metho
de he
t interven
-tiepro
gramm
a Connect
Vloeiend lezen
word
enaangeboden vo
or leer-
lingen die m
oeite he
b-ben m
et het vlot lezen
. Het prog
ramma
is besch
reven in: Smits,
A. & B
raam, T. (2006).
Dyslectis
che kin
deren
leren lezen
. Amster-
dam: Bo
om.
Leeslesse
n voor de
groep als geheel:
6 uur per w
eek
(bijvoorb
eeld 8 less
envan
45 minu
ten)
Daarb
innen/-naast:
1 uur ver
lengde in-
struct
ie en be
geleid
eoefen
ing met de leer-
kracht
, bijvo
orbeeld
tijdens 5 lesse
n 15
minuten
, of tijde
ns 6 less
en 10
minu
ten.
Eventue
el:
Extra Interven
tie-
progra
mma K
lanken
en letters: 3 x 2
0-30
minuten
per w
eek.
Individ
ueel of in een
kleine groep.
Signalering
smom
ent 4:
juni
■Lee
stemp
o■DM
T kaart 1
,2,3
■AVI E3
HAND-REI-KING
48
8 Bron
verme
lding: Cijvat
, I., Dijk, M., F
örrer, M.,W
ith, T. de (2010) Toolkit bo
rging effectief te
chnisch leeson
derwijs (cd
-rom) Am
ersfoo
rt, CPS O
nderw
ijsontw
ikkelin
g en a
dvies.
Subgroep/namen
Instructie-
onafhankelijke
leerlingen –
verkorte instructie:
name
nDe instruct
ieonafha
n-kelijke
leerling
en zijn
de leerling
en met een
vlotte leeso
ntwikke-
ling.
Wat wil ik
bereiken? Doel
Zie hierb
oven
Inhoud (wat)
en stroo
p. Dit is
belangrijker dan he
toefen
en van m
eer-
lettergre
pige w
oorde
n.In deze periode met
de zw
akke leze
rs oefe-
nen o
p E3 inst
ructie-
niveau, ook a
l beheer-
sen ze M3 n
og niet.
Activiteiten g
oede
lezers:
■Extra mate
rialen van
de meth
ode
■Stil lezen
van v
er-sch
illende soorten
teksten;
■Same
n leze
n van
versch
illende
soorten teks
ten;
■We
rken m
et mini
inform
atieboekjes;
■Verha
len schrijven,
een b
oek m
aken;
■Een p
renten
boek
maken
en dit voor-
lezen aan
de kle
uters;
■Comp
uter.
Aanpak/
methodiek (hoe)
In de leeslessen:
■Gro
epsinstruct
ie■Zelfstandige
verwerking
■Fee
dback
op de
zelfstandige
verwerking
of ■Korte werk
instructie
■Zelfstandige
verwerking
■Fee
dback
op zelf-
standige verwerk
ing
Organisatie
Leeslesse
n voor de
groep als geheel:
6 uur per w
eek
(bijvoorb
eeld 8 less
envan
45 minu
ten)
Binnen d
e leeslesse
nkunnen de
goede
lezers meer tijd beste-
den a
an zelfstandig
lezen.
Evaluatie
Signalering
smom
ent 4:
juni
■Lee
stemp
o■DM
T kaart 1
,2,3
■AVI E3
HAND-REI-KING
49
FORMULIER
Groepsplan groep 4 - 6 Voortgezet Technisch Lezen9
Basissch
ool:
Groep: 4
/5/6
Metho
de:
Leerkrach
t:
Datum
: Periode:
Subgroep/namen
Instructiegevoelige
leerlingen -
basisinstructie:
name
n
Wat wil ik
bereiken? Doel
Minimaal 3 AV
I niveaus per scho
oljaar.
Vloeiend lezen
op
beheersing
snivea
u.Wo
rden zelfstandige
en ge
motiveerde
lezers.
Minimaal AVI .. a
anhet eind
van d
eze
periode.
Minimaal AVI .. a
anhet eind
van d
itsch
ooljaa
r.Tot
ale effectieve
leestijd p
er dag:
.. minu
ten.
Inhoud (wat)
■VTL m
ethode +
vloeiend lezen
.■Oefen
en met
teksten o
p het
hoogste instruct
ie-niveau
of da
arbove
n■Lez
en van teks
tennaar eigen keuze
■Lez
en van g
evari-
eerde
teksten:
- verh
alend,
- informa
tief,
- verh
alenbundels,
- gedichten
- strip
s- tijdschr
iften
Aanpak/
methodiek (hoe)
De leerk
racht als
model:
■Hardo
pdenken
dlezen
■Voor – k
oor – zelf
Metho
dische
aanpak:
nb met of zon
der lk
?Hoe vaak p
er week
met lk
/ zonder lk
? 4 x
per w
eek .. m
inuten
Zelfstandig lezen
: .. x
per w
eek .. m
inuten
■stillezen
■duolezen
Klassikale leesvo
rmen:
.. x per w
eek .. min
uten
■me
elezen
■rad
iolezen
■the
aterlezen
Organisatie
Met le
erkracht:
Dag:
Tijd:
Zonder leerkrach
t:Dag:
Tijd:
Zonder leerkrach
t, toe-
zicht door …
Dag:
Tijd:
Met le
erkracht:
Dag:
Tijd:
Evaluatie
DMT
AVI: d
oortoetsen na
arhoogste instruct
ie-niveau
HAND-REI-KING
50
Subgroep/namen
Instructie-
afhankelijke
leerlingen –
verlengde
instructie:
name
n
Wat wil ik
bereiken? Doel
Minima
al 3 AV
I niveaus
per scho
oljaar.
Vloeiend lezen
op
beheersing
snivea
u.Wo
rden zelfs
tandige en
gemo
tiveerd
e lezers.
Minimaal AVI .. a
anhet eind
van d
eze
periode.
Minimaal AVI .. a
anhet eind van d
it scho
ol-jaar.
Totale effectieve
leestijd p
er dag:
.. minu
ten.
Inhoud (wat)
■VTL m
ethode +
vloeiend lezen
■Onder
steund o
efenen
met te
ksten ruim
boven
het hoogste
instructie
niveau o
fdaarb
oven
■Lez
en van teks
tennaar eigen keuze
■Lez
en van g
evari-
eerde
teksten:
- verh
alend,
- informa
tief,
- verh
alenbundels,
- gedichten
,- strip
s,- tijdschr
iften.
Aanpak/
methodiek (hoe)
■… Lezen bu
iten d
e groe
p:■tutor voo
r jonger
kind
■voo
rlezen
aan
jonger kind
■…
Methodische
aanpak:
ondersteund lezen
met
de leerk
racht, wa
arbij
teksten h
erhaald
gelezen word
en4-5
x per w
eek
.. minu
tenZelfstandig lezen
:.. x
per w
eek
.. minu
ten■stillezen
■duolezen
Klassikale leesvo
rmen:
.. x pe
r week
.. minu
ten■me
elezen
■rad
iolezen
■the
aterlezen
■… Lezen bu
iten d
e groe
p:■tutor voo
r jonger
kind
■voo
rlezen
aan
jonger kind
■…
Organisatie
Met le
erkracht
Dag:
Tijd:
Zonder leerkrach
t, toe
zicht door …
Dag:
Tijd:
Met le
erkracht:
Dag:
Tijd:
Zonder leerkrach
t, toe
zicht door…
Dag:
Tijd:
Evaluatie
DMT
AVI: d
oortoetsen na
arhoogste instruct
ie-niveau
HAND-REI-KING
51
9 Bron
verme
lding: Cijvat
, I., Dijk, M., F
örrer, M.,W
ith, T. de (2010) Toolkit bo
rging effectief te
chnisch leeson
derwijs (cd
-rom) Am
ersfoo
rt, CPS O
nderw
ijsontw
ikkelin
g en a
dvies.
Instructie-
onafhankelijke
leerlingen –
verkorte instructie:
name
n
Normaal vo
rderen
.Vlo
eiend lezen
op
beheersing
snivea
u.Wo
rden zelfstandige
en ge
motiveerde
lezers.
Totale effectieve
leestijd p
er dag:
.. minu
ten
■Onderho
udspr
o-gra
mma v
loeiend
lezen.
■Oefen
en met
teksten o
p beheersing
snivea
uof daarb
oven
■Lez
en van teks
tennaar eigen keuze
■Lez
en van g
evari-
eerde
teksten:
- verh
alend,
- informa
tief,
- verh
alenbundels,
- gedichten
,- tr
ips,
- tijdschr
iften.
Onderho
ud van
vloeiend lezen
:1 x
per w
eek
.. minu
tenZelfstandig lezen
:.. x
per w
eek
.. minu
ten■stillezen
■duolezen
Klassikale leesvo
rmen:
.. x pe
r week
.. minu
ten■me
elezen
■rad
iolezen
■the
aterlezen
■… Lezen bu
iten d
e groe
p:■tutor voo
r jonger
kind
■voo
rlezen
aan jonger
kind
■…
HAND-REI-KING
52
FORMULIER
Groepsplan groep 7 - 8 Onderhoud Voortgezet Technisch Lezen10
Basissch
ool:
Groep: 7
/8Metho
de:
Leerkrach
t:
Datum
: Periode:
Subgroep/namen
Instructiegevoelige
leerlingen -
basisinstructie:
name
n
Instructie-
Wat wil ik
bereiken? Doel
Vloeiend lezen
op
beheersing
snivea
u.Wo
rden zelfstandige
en ge
motive
erde le
zers.
AVI …
aan h
et eind
van de
ze periode
AVI …
aan h
et eind
van dit scho
oljaar
Totale effectieve
leestijd p
er dag:
.. minu
ten
Vloeiend lezen
op
Inhoud (wat)
■Onderho
uds-
progra
mma v
loeiend
lezen.
■Oefen
en met
teksten o
p beheer-
singsn
iveau of
daarb
oven
■Lez
en van teks
tennaar eigen keuze
.■Lez
en van
gevar
ieerde
teksten:
- verh
alend,
- informa
tief,
- verh
alenbundels,
- gedichten
- strip
s- tijdschr
iften
■Vlo
eiend lezen
Aanpak/
methodiek (hoe)
Methodische
aanpak:
Zelfstandig lezen
: .. x
per w
eek
.. minu
ten■stillezen
■duolezen
Klassikale leesvo
rmen:
.. x per w
eek .. min
uten
■me
elezen
■rad
iolezen
■the
aterlezen
■... Lezen bu
iten d
e groe
p:■tutor voo
r jonger
kind
■voo
rlezen
aan
jonger kind
■...
Methodische
Organisatie
Met le
erkracht:
Dag:
Tijd:
Zonder leerkrach
t:Dag:
Tijd:
Zonder leerkrach
t, toe
zicht door …
Dag:
Tijd:
Met le
erkracht:
Dag:
Tijd:
Zonder leerkrach
t, toe
zicht door …
Dag:
Tijd:
Evaluatie
DMT
AVI: d
oortoetsen na
arhoogste instruct
ie-niveau
HAND-REI-KING
53
afhankelijke
leerlingen -
basisinstructie:
name
n
Instructie-
onafhankelijke
leerlingen -
basisinstructie:
name
n
beheersing
snivea
u.Wo
rden zelfstandige
en ge
motive
erde le
zers.
AVI …
aan h
et eind
van de
ze periode
AVI …
aan h
et eind
van dit scho
oljaar
Totale effectieve
leestijd p
er dag:
.. minu
ten
Normaal vo
rderen
.Vlo
eiend lezen
op
beheersing
snivea
u.Wo
rden zelfstandige
en ge
motive
erde le
zers.
Totale effectieve
leestijd p
er dag:
.. minu
ten
■Ondersteund
oefen
en met tek
sten
ruim boven
het
hoogste instruct
ie-niveau o
f daarbo
ven■Lez
en van teks
tennaar eigen keuze
■Lez
en van
gevar
ieerde
teksten:
- verh
alend,
- informa
tief,
- verh
alenbundels,
- gedichten
- strip
s- tijdschr
iften
■Lez
en van teks
tennaar eigen keuze
■Lez
en van
gevar
ieerde
teksten:
- verh
alend,
- informa
tief,
- verh
alenbundels,
- gedichten
- strip
s- tijdschr
iften
aanpak:
ondersteund lezen
met
de leerk
racht, wa
arbij
teksten h
erhaald
gelezen word
en4-5
x per w
eek
.. minu
ten
Onderho
ud van
vloeiend lezen
: 1 x
per w
eek
.. minu
tenZelfstandig lezen
: .. x
per w
eek
.. minu
ten■stillezen
■duolezen
Klassikale leesvo
rmen:
.. x per w
eek .. min
uten
■me
elezen
■rad
iolezen
■the
aterlezen
■... Lezen bu
iten d
e groe
p:■tutor voo
r jonger
kind
■voo
rlezen
aan
jonger kind
■...
10 Bronver
meldin
g: Cijvat
, I., Dijk, M., F
örrer, M.,W
ith, T. de (2010) Toolkit bo
rging effectief te
chnisch leeson
derwijs (cd
-rom) Am
ersfoo
rt, CPS O
nderw
ijsontw
ikkelin
g en a
dvies.
InformatieDoelen:
Inhoud (wat):
Aanpak/methodiek (hoe):
Evaluatie:
Afspraak met ouders:
HAND-REI-KING
54
Naam leerling: Datum: Leerkracht: Periode: Groep
FORMULIERIndividueel Handelingsplan
Toelichting bij het individuele handelingsplan ■Wanneer wordt een individueel handelingsplan opgesteld?Wanneer een school kiest voor het werken met groepsplannen betekent dit dat hetgroepsplan de kern vormt van de zorgstructuur. Uitgangspunt hierbij is het aantal indi-viduele handelingsplannen, en daaraan gerelateerd ook het werken met individueleleerlijnen, terugbrengen naar een minimum aantal. Incidenteel zullen er altijd individuele handelingsplannen blijven bestaan, maar die vormen uitzonderingen. Het gebeurt alleen als een leerling herhaaldelijk onvoldoendeprofiteert van het aanbod zoals opgenomen in het groepsplan en de aanpak die deleerkracht daarbij hanteert. Als een leerling geïndiceerd is voor leerlinggebonden finan-ciering (rugzakje), is de school wettelijk verplicht een handelingsplan op te stellen. Veelaspecten uit dit handelingsplan zijn ook verwerkt in het groepsplan, waardoor het individuele handelingsplan vooral een verbijzondering is van het groepsplan. De aan-vulling is bijvoorbeeld een beschrijving van een specifieke aanpak of specifieke addi-tionele voorzieningen die alleen voor deze leerling gelden. Het individuele handelings-plan is hierdoor vooral een bijlage bij het groepsplan.■Wat is de relatie met het groepsplan?In een individueel handelingsplan staat aangegeven hoe de komende periode (duurvan een cyclus) aan de didactische en/of pedagogische onderwijsbehoeften van eenleerling tegemoet gekomen wordt.Het handelingsplan is een onderdeel van en bijlage bij het groepsplan en erop gerichtdat de leerling (de volgende cyclus) weer gaat profiteren van het groepsplan. Het individueel handelingsplan is een verbijzondering van het groepsplan, datgene beschrij-vend wat van het groepsplan afwijkt of datgene dat nader gepreciseerd wordt, bijvoor-beeld een specifieke aanpak of specifieke additionele voorzieningen die alleen voordeze leerling gelden.Het handelingsplan is tijdelijk van aard en bestrijkt dezelfde periode als het groepsplan.Het handelingsplan wordt in de volgende groepsbespreking geëvalueerd. Bij on-voldoende resultaat of voortgang wordt de leerling opnieuw aangemeld voor de leer-lingenbespreking.■ Hoe vul ik het individueel handelingsplan in?Op basis van de specifieke onderwijsbehoeften die tijdens de leerlingenbespreking inkaart gebracht zijn, worden in het handelingsplan de volgende zaken omschreven:• Doelen: Welke doelen streef ik de komende periode voor dit kind na? Beschrijf dedoelen concreet, meetbaar en haalbaar. Maak bij het formuleren van doelen gebruikvan de leerlijnen bij vakgebieden. Kijk naar de cruciale leermomenten die de komendeperiode in de leerlijn aan bod komen. Op basis van het (lange termijn) ontwikkelings-perspectief van de leerling kunnen in het handelingsplan specifieke keuzes in de leerlijn gemaakt worden ten aanzien van de doelen die nagestreefd worden.
• Inhoud: Welke leerstof bied ik aan om de gestelde doelen te bereiken? Denk ookaan de inzet van additionele voorzieningen en materialen.
• Aanpak/methodiek: Welke aanpak heeft dit kind nodig? Denk bijvoorbeeld aanhet geven van extra instructie, het beschikbaar stellen van extra leertijd, toepassingvan specifieke leerprincipes, inzet van activerende werkvormen, het bevorderen van
HAND-REI-KING
55
de werkhouding, het vergroten van de motivatie en pedagogische maatregelen omhet zelfstandig werken, gedrag en samenwerken te verbeteren.
• Organisatie: In welke frequentie worden activiteiten uit het handelingsplan uitge-voerd, op welke tijden? Wie zijn betrokken bij de uitvoering? Hoe wordt de uitvoeringvan het handelingsplan in de groep georganiseerd?
• Evaluatie: Hoe wordt geëvalueerd of de gestelde doelen bereikt zijn? Door wie enwanneer?
HAND-REI-KING
56
HAND-REI-KING
357
TAAL/LEESONDERWIJS Werken met groepsplannen
3. Aandachtspunten voor gesprekkenGroepsbesprekingLeerlingbespreking
HAND-REI-KING
58
Doel■ Evaluatie vorig didactische groepsplan, met specifieke aandacht ook voor hetanalyseren van toetsgegevens.
■ Bespreken van stap 1 t/m 3 uit de cyclus Handelingsgericht Werken (zie groeps-overzicht).
■ Bespreken hoe de leerlingen op een effectieve en haalbare manier geclusterd kunnen worden.
■ Verzamelen van praktische handvatten voor het opstellen van het nieuwegroepsplan.
■ Maken van afspraken over de begeleiding van de leerkrachten.■ Aanmelding van leerlingen voor de leerlingenbespreking (zie hoofdstuk 8).Wie■ De leerkracht, de intern begeleider en de taalcoördinator (duoleerkracht, onder-wijsassistent).Wat nodig■ Evaluatie vorig didactische groepsplan.■ Groepsoverzicht met uitkomsten stap 1 t/m 3 uit de cyclus HGW.■ Eerste clustering van de leerlingen.■ Verslagformulier groepsbespreking.■ Afspraken in team over de voorbereiding en uitvoering groepsbesprekingen.
HAND-REI-KING
59
De groepsbespreking vormt een belangrijke schakel in de zorg aan leerlingen. De cyclusvoor handelingsgericht werken wordt afgerond met een groepsbespreking. Deze bespreking is tevens het begin van de nieuwe cyclus.
Groepsbespreking
Planning groepsbesprekingenTijdsduur ■ Voorbereiding: ongeveer een half uur
■ Uitvoering: ongeveer een half uur tot drie kwartier per groep.
Frequentie ■ Dit is per schooljaar afhankelijk van de frequentie waarmee de leerkrachten de cyclus voor handelingsgericht werken doorlopen.
2
Leerkracht ■ Uitvoeren van de eerste 3 stappen van de cyclus voorhandelingsgericht werken.
■ Het overdragen van de uitkomsten of effecten aan deintern begeleider en de taalcoördinator, ruim voor degroepsbespreking.
■ Het aanreiken van gesprekspunten voor de groeps-bespreking.
Intern begeleider ■ Vooral bestuderen van de door de leerkracht aan-gereikteuitkomsten of effecten van het handelen in de voor-gaande periode.
■ Het vaststellen van relevante gesprekspunten voor degroepsbespreking.
■ Het leiden van de groepsbespreking en de uitwerking en verspreiding van kort verslag van de afspraken en besluiten aan de direct betrokkenen.
■ Het bewaken van de gemaakte afsprakenTaalcoördinator ■ De cyclus van handelingsgericht werken in relatie
brengen met de toetskalender, die de school hanteert voor de taal/leesontwikkeling.
■ Ondersteuning bieden bij het analyseren van toets-resultaten en hierbij ook de relatie leggen met moge-
lijke pedagogische en didactische behoeften van de leer-lingen, gericht op de taalontwikkeling.
■ Advisering leerkrachten ten aanzien van de inhoudel-lijke vertaalslag vanuit de toetsresultaten en andere leerling
gegevens naar de uitwerking van het nieuwe groepsplan.
■ Het coachen van leerkrachten in de periode dat het groepsplan wordt uitgevoerd.
HAND-REI-KING
60
Rolverdeling
Samen met de groepsbesprekingen vormen de leerlingenbesprekingen het hart van dezorgstructuur in school.In de groepsbespreking wordt het besluit genomen om een leerling (na toestemmingvan de ouders) aan te melden voor de leerlingenbespreking. Dit gebeurt wanneersprake is van een complexe vraagstelling en impasse. De school probeert in de leerlingenbespreking een antwoord te vinden op de begelei-dingsvraag van de leerkracht. Als dit tijdens de leerlingenbespreking niet lukt, dan kanhet besluit genomen worden om extern op bovenschools niveau handelingsgerichtebegeleiding of handelingsgerichte diagnostiek te vragen of om de mogelijkheden van een(tijdelijke) verwijzing van het kind te onderzoeken. De leerlingenbespreking is een be-langrijk schakelpunt naar externe begeleiding en zorg op bovenschools niveau in de regio.
Doel van de leerlingenbespreking■ Verhelderen van de specifieke onderwijsbehoeften van de aangemelde leerling.■ Vaststellen hoe de leerkracht in het groepsplan of in een individueel handelingsplanaan deze onderwijsbehoeften tegemoet kan komen.
■ Vaststellen of en waarbij de leerkracht intern of extern begeleiding nodig heeft.■ Inroepen van schoolexterne begeleiding en zorg op basis van een duidelijke begelei-dingsvraag van de leerkracht als blijkt dat de onderwijsbehoeften van de leerling on-duidelijk blijven en/of onduidelijk is hoe aan deze behoeften tegemoet gekomen kanworden.
■ Het nemen van een besluit om de mogelijkheden te onderzoeken van een (tijdelijke)verwijzing van de leerling naar een andere basisschool of school voor speciaal(basis)onderwijs, als blijkt dat de school niet in staat is om aan de specifieke onder-wijsbehoeften van de leerling tegemoet te komen.
Wie nemen deel aan de leerlingenbespreking?■ De leerkracht,■ intern begeleider,■ eventueel: onderwijsassistent, remedial teacher, logopedist,■ extern begeleider of zorgteam op schoolniveau.De ouders worden nauw betrokken bij de stappen die voorafgaand en na afloop vande leerlingenbespreking gezet worden.
HAND-REI-KING
61
Leerlingbespreking
Planning leerlingbesprekingenTijdsduur Indicatie: Per leerling wordt ongeveer 30 minuten uitgetrokken.
Twee varianten voor de organisatie van leerlingenbesprekingen:■ Voorbereiding: ongeveer een half uur ■ Uitvoering: ongeveer een half uur tot drie kwartier per groep.
Frequentie Het aantal leerlingenbesprekingen per schooljaar hangt af van de frequentie waarin de cyclus Handelingsgericht Werken in school uitgevoerd wordt. Op het eind van elke cyclus vindt een groepsbespreking plaats en enkele weken later de leerlingenbespreking. Over het algemeen worden per cyclus 3 tot 5 leerlingen uit een bouw besproken.
Voorbereiding leerlingbesprekingLeerkracht ■ Formuleren begeleidingsvraag/werkprobleem.
■ Formuleren doel en opbrengst van de leerlingbespreking.■ Gesprek met ouders + verslaglegging.■ Informatie verzamelen over de leerling; onderwijssituatie,thuissituatie, ontvangen extra begeleiding en effect daarvan.
Intern begeleider ■ Zo nodig: aanscherpen van de begeleidingsvraag van deleerkracht.
■ Informatie verzamelen over de leerling.■ Doorgeven van de begeleidingsvraag en de verzamelde informatie aan de extern begeleider of aan de leden vanhet zorgteam van school.
■ Agenda voor de leerlingbespreking opstellen. Taalcoördinator ■ Kennis nemen van de begeleidingsvraag en de verzamelde
informatie over de leerling.
HAND-REI-KING
62
Agenda van de leerlingenbespreking Gesprekspunten ToelichtingBegeleidingsvraag of werkprobleem van de leerkracht.Wat is al gedaan en met welk resultaat?Onderwijsbehoeften leerling.Groepsplan, individueel handelingsplan.Begeleidingsbehoeften leerkracht.Aanmelding externe begeleiding of zorg.Verwijzing naar een andere school.Afstemming ouders.Samenvatten afspraken en vervolgstappen.
Ga efficiënt met de tijd om. Het is bijvoorbeeld niet de bedoeling dat tijdens de leer-lingenbespreking nog eens alle informatie uit het leerlingdossier mondeling herhaaldwordt. Zorg dat de leerlingenbespreking een handelingsgericht karakter heeft.
HAND-REI-KING
63
Bron: A. Clijsen (2007). Handreiking 1-zorgroute. s’ Hertogenbosch: WSNS plus en KPC Groep.
Colofon De handreiking Werken met groepsplannen in het kader van het taal/leesonderwijs (september/oktober 2010) van Yvonne Leenders en Mariët Förrer (CPS, onderwijs-ontwikkeling en advies) iseen uitgave van Projectbureau Kwaliteit voor de implementatiekoffer van site www.schoolaanzet.nlen www.taalpilots.nl.Het Projectbureau Kwaliteit draagt zorg voor de uitvoering van de Kwaliteitsagenda PO Scholenvoor morgen. Dit gebeurt onder verantwoordelijkheid van de PO Raad.
© Buiten het downloaden zijn alle rechten op dit product voorbehouden aan:Postbus 85246 3508 AE Utrechte-mail info@schoolaanzet.nl www.schoolaanzet.nl
HAND-REI-KING
64
Vormgeving: ProSecOnd