Post on 18-Sep-2020
WARMIŃSKO-MAZURSKA AGENCJA ENERGETYCZNA SP. Z O. O.
WMAE Sp. z o.o. WARMIŃSKO–MAZURSKA
AGENCJA ENERGETYCZNA Sp. z o.o.
KONCEPCJA ROZWOJU OZE
W WOJEWÓDZTWIE WARMIŃSKO–MAZURSKIM
DO 2020 ROKU
Olsztyn, 2013
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską
(w ramach Programu Inteligentna Energia–Europa)
Opracowania sfinansowano ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska
i Gospodarki Wodnej w Olsztynie oraz Samorządu Województwa Warmińsko-Mazurskiego.
Zespół redakcyjny:
Andrzej Koniecko
Marta Cygan
Ewa Cieślińska
Łukasz Przybylski
Konsultacje
Komitet Programowy WMAE Sp. z o.o. w składzie:
prof. dr hab. inż. Janusz Piechocki
dr hab. Mariusz Stolarski, prof. UWM
Jan Leonowicz
Jarosław Barczuk
Jerzy Mićko
Olsztyn, grudzień 2013
Jeremy Rifkin
Trzecia rewolucja przemysłowa
„ … trzecia rewolucja przemysłowa niesie ze sobą znacznie więcej niż
tylko zmianę reżimu energetycznego. Nowy system, który wyłania się
z harmonii pomiędzy pięcioma filarami infrastrukturalnymi, pociąga za
sobą także zupełnie nowe modele biznesowe. Elitaryzm paliw kopalnych
stanowiący podstawę pierwszej i drugiej rewolucji przemysłowej sprzyjał
ekonomii skali i powstawaniu gigantycznych scentralizowanych
przedsiębiorstw na każdym etapie łańcucha dostaw, zorganizowanych
według ścisłej hierarchii i konkurujących ze sobą na rynkach
nastawionych na ostrą rywalizację. Tymczasem powszechnie dostępne
rodzaje energii odnawialnych umożliwiają powstawanie tysięcy
rozproszonych firm i partnerskich relacji biznesowych działających
w ramach zbiorowych sieci, które funkcjonują bardziej jak ekosystemy
niż rynki ekonomiczne … odnawialna energia trzeciej rewolucji
przemysłowej występuje w obfitości, jest dostępna wszędzie, może być
z łatwością współdzielona, chociaż wymaga wspólnego zarządzania
ekosystemem Ziemi, w mniejszym stopniu grozi wybuchem wrogości
i wojen o dostęp do niej oraz stwarza szansę na globalną współpracę.”
Opinia
dotycząca Koncepcji rozwoju Odnawialnych Źródeł Energii
w województwie warmińsko-mazurskim do 2020 roku.
Komitet Programowy Warmińsko-Mazurskiej Agencji Energetycznej Sp. z o. o.
w Olsztynie w składzie:
Janusz Piechocki
Mariusz Stolarski
Jan Leonowicz
Jarosław Barczuk
Jerzy Mićko
po szczegółowym zapoznaniu się z „Koncepcją rozwoju OZE w województwie
warmińsko-mazurskim do 2020 roku” opracowanym przez zespół redakcyjny
w składzie:
Andrzej Koniecko
Marta Cygan
Ewa Cieślińska
Łukasz Przybylski
przedstawia w tym względzie następującą opinię.
Opracowanie będące przedmiotem niniejszej opinii zostało wykonane przez autorów
wchodzących w skład zespołu redakcyjnego w sposób profesjonalny, zgodny z przyjętymi
w tym zakresie wymaganiami dotyczącymi rozwoju odnawialnych źródeł energii na terenie
województwa warmińsko-mazurskiego w okresie od 2013 do 2020 roku na podstawie
dotychczasowego ich rozwoju, warunków geograficznych i środowiskowych oraz na
podstawie uwarunkowań wynikających z obowiązujących w tym zakresie uregulowań
prawnych. W ramach wykonanego opracowania przeprowadzona została szczegółowa analiza
SWOT w odniesieniu do wszystkich źródeł energii odnawialnej występujących na terenie
województwa warmińsko-mazurskiego czyli energii promieniowania słonecznego, energii
wiatru, energii wodnej, energii pozyskiwanej z biomasy oraz energii geotermalnej.
Wyznaczono potencjalne wartości energii możliwej do uzyskania z każdego z tych źródeł
oraz rzeczywiste wartości energii przewidywane do pozyskania w oparciu o opracowaną
koncepcję rozwoju. Wyznaczono wynikający stąd bilans energetyczny na rok 2020 oraz cele
rozwoju OZE w województwie warmińsko-mazurskim do 2020 roku.
Opracowanie to jest doskonałym materiałem do planowania działań w obrębie
województwa warmińsko-mazurskiego zmierzających do pozyskiwania energii ze źródeł
odnawialnych i wykorzystywania jej na pokrycie lokalnych potrzeb w tym zakresie.
Naszą uwagę zwrócił jednak fakt zbyt małego naszym zdaniem zainteresowania się
autorów komitetu redakcyjnego niniejszego opracowania zagadnieniami związanymi
z wykorzystaniem dużej energetyki wiatrowej. Jak wynika z literatury oraz
przeprowadzonych w tym zakresie badań, na terenie województwa warmińsko-mazurskiego
występują dobre, a miejscami nawet bardzo dobre warunki wiatrowe, co stanowi podstawę do
ich wykorzystania na cele energetyki wiatrowej. Świadczyć o tym może dotychczasowy
intensywny rozwój tej formy wykorzystania odnawialnego źródła energii jakim jest wiatr.
Tym bardziej dziwi trochę fakt zbyt słabego zainteresowania tym problemem ze strony
komitetu redakcyjnego autorów opracowania.
Uważamy, że konieczne byłoby ten element opracowania jeszcze raz rozpatrzyć
i nadać mu odpowiednią rangę, wynikającą z wagi tego problemu.
Spis treści
Wstęp ........................................................................................................................................ 11
1. Ogólna charakterystyka energetyczna regionu ................................................................. 13
2. Uwarunkowania prawne .................................................................................................... 16
2.1. Dokumenty Unii Europejskiej ...........................................................................................16
2.2. Dokumenty na poziomie krajowym...................................................................................21
2.3. Dokumenty na poziomie regionalnym ...............................................................................26
3. Analiza SWOT rozwoju odnawialnych źródeł energii ..................................................... 28
3.1. Analiza SWOT rozwoju OZE na terenie województwa warmińsko–mazurskiego ...........28
3.2. Analiza SWOT energii promieniowania słonecznego .......................................................30
3.3. Analiza SWOT energii wiatru ...........................................................................................30
3.4. Analiza SWOT energii wodnej ..........................................................................................31
3.5. Analiza SWOT energii pozyskanej z biomasy ..................................................................32
3.6. Analiza SWOT energii geotermalnej .................................................................................33
4. Energia słoneczna .............................................................................................................. 34
5. Energia wiatru ................................................................................................................... 39
6. Energia wody .................................................................................................................... 46
7. Energia pozyskiwana z biomasy ....................................................................................... 51
7.1. Potencjał energetyczny słomy ...........................................................................................53
7.2. Biogazownie rolnicze ........................................................................................................54
7.3. Energia z odpadów komunalnych ......................................................................................56
8. Energia geotermalna .......................................................................................................... 57
8.1. Pompy ciepła (geotermia płytka – niskotemperaturowa) ..................................................59
9. Przewidywana produkcja energii z OZE w 2020 r. .......................................................... 63
10. Mechanizmy finansowania ................................................................................................ 64
11. Bilans energetyczny w 2020 roku ..................................................................................... 68
12. Cele Koncepcji rozwoju OZE w województwie warmińsko–mazurskim do 2020 roku . 72
Podsumowanie ......................................................................................................................... 73
Spis literatury ........................................................................................................................... 75
Skróty ....................................................................................................................................... 77
11
Wstęp
Polityka energetyczna państwa to jedno z ważniejszych działań, realizowanych
przez władze krajowe. Bezpieczeństwo energetyczne gwarantuje odpowiedni rozwój
wszystkich pozostałych dziedzin gospodarki, dlatego też tak wiele uwagi przywiązuje
się do wszelkich decyzji związanych z zaopatrzeniem kraju w surowce energetyczne.
Kierunki polityki energetycznej oraz okoliczności w jakich jest ona prowadzona
wytyczają strategie na poziomie unijnym (dyrektywy, pakiet energetyczno-
klimatyczny), jak i ustawodawstwo krajowe. Wszystkie dokumenty zarówno te
centralne, regionalne jak i lokalne muszą być ze sobą spójne. Zgodnie z przyjętym
przez Unię Europejską pakietem energetyczno-klimatycznym „3x20", będącym
podstawą europejskiej polityki energetycznej do roku 2020, należy określić zakres
działań zapewniających bezpieczeństwo energetyczne każdego województwa.
Niezbędnym jest pokrycie potrzeb energetycznych wynikających z bilansu
energetycznego przy uwzględnieniu możliwości wykorzystania lokalnych nośników
energetycznych, a przede wszystkim przy wykorzystaniu odnawialnych źródeł energii
i racjonalizacji zużycia konwencjonalnych źródeł energii.
Podstawowym dokumentem dotyczącym regionalnej polityki energetycznej
Województwa Warmińsko-Mazurskiego był „Program Ekoenergetyczny
Województwa Warmińsko - Mazurskiego na lata 2005–2010”. W związku
z dezaktualizacją poprzedniego programu, Warmińsko-Mazurska Agencja
Energetyczna Sp. z o.o. przygotowała „Koncepcję rozwoju OZE w Województwie
Warmińsko-Mazurskim do 2020 roku”. Posiadanie aktualnej analizy dotyczącej
rozwoju OZE w regionie jest bardzo ważne, wnioski zapisane w Koncepcji powinny
posłużyć do wyznaczenia kierunków polityki regionalnej w zakresie OZE, ujętej
w Strategii rozwoju społeczno-gospodarczego województwa warmińsko-mazurskiego
do roku 2025. Takie działanie jest istotne, ze względu na przyszłą perspektywę
finansową UE, która zakłada, że pieniądze na projekty i rozwój zostaną przyznane
tylko tym regionom, które mają wprowadzone do swoich strategii rozwoju społeczno-
gospodarczego polityki sektorowe, co oznacza, że mają jasno wyznaczone kierunki
działań w poszczególnych obszarach interwencji. Kierując się tą logiką samorządy,
12
które nie będą posiadały aktualnych i odpowiednich programów realizacji polityki
energetycznej znacząco ograniczą sobie możliwości pozyskania zewnętrznego
dofinansowania na regionalne inwestycje związane z energetyką i ochroną środowiska.
Biorąc pod uwagę fakt, że na Warmii i Mazurach produkujemy niespełna 10%
energii, pozostałą ilość pokrywamy energią produkowaną „na zewnątrz”, tym samym
napędzamy gospodarkę innych regionów. Dlatego też jednym z głównych celów
rozwoju energetyki w regionie, oprócz wzrostu efektywności energetycznej oraz
rozbudowy i modernizacji infrastruktury energetycznej, powinno być zwiększenie
produkcji energii elektrycznej i ciepła ze źródeł odnawialnych.
Powstanie Koncepcji rozwoju OZE w województwie warmińsko-mazurskim do
2020 roku ma na celu wskazanie kierunków rozwoju energetyki
w regionie oraz wybór najbardziej korzystnych sposobów wytwarzania energii
zgodnych z ideą zrównoważonego rozwoju. Badanie potencjału energetycznego
województwa oraz określenie potrzeb i możliwości ich zaspokojenia jest ściśle
zharmonizowane z założeniami polityki energetycznej regionu oraz ustawodawstwem
krajowym i unijnym. Opracowanie ma również na celu podniesienie świadomości
podmiotów zaangażowanych w politykę energetyczną województwa i w rynek energii,
w zakresie konieczności wytwarzania energii ekologicznej w sposób sprzyjający
redukcji emisji CO2.
13
1. Ogólna charakterystyka energetyczna regionu
Województwo warmińsko-mazurskie jest czwartym co do wielkości regionem
w Polsce, zajmuje 7,7% powierzchni Polski. Pod względem demograficznym region
Warmii i Mazur można zaliczyć do najsłabiej zaludnionych obszarów kraju. Niska
gęstość zaludnienia przekłada się na wielkość potrzeb energetycznych tego
województwa. Czyste, nieznacznie przekształcone środowisko przyrodnicze,
bogactwo lasów, duża odległość od obszarów przemysłowych, turystyczno-rolniczy
charakter oraz niewystarczająca infrastruktura techniczna to główne cechy regionu
Warmii i Mazur.
Rys.1. Plan sieci elektroenergetycznej woj. warmińsko-mazurskiego w 2008 r.
Źródło: http://www.pse-operator.pl
14
Struktura sieci energetycznej w woj. warmińsko-mazurskim jest słaba
i niewystarczająca (rys. 1). Linie przesyłowe są przeciążone, jest ich za mało, a do
tego część z istniejących wymaga modernizacji. Brak zabezpieczenia pewnych dostaw
prądu dobrej jakości jest jedną z przyczyn słabego zainteresowania inwestorów
szukających lokalizacji pod swoje przedsiębiorstwa. Jednym z głównych celów
rozwoju energetyki w regionie, oprócz wzrostu efektywności energetycznej oraz
zwiększenia produkcji energii elektrycznej i ciepła ze źródeł odnawialnych, powinna
być rozbudowa i modernizacja infrastruktury energetycznej.
Warmia i Mazury to obszar cechujący się dużą rozbieżnością pomiędzy
produkcją a zużyciem energii elektrycznej (rys. 2). Konsumpcja energii w 2010 r. była
ponad 10 razy większa niż jej produkcja. Zmusza to region do zakupu energii
z zewnątrz (co niekorzystnie wpływa na bilans obiegu pieniądza, który zamiast
pozostawać w regionie i napędzać lokalną gospodarkę, wypływa z niej) oraz do
rozwijania nowych metod produkcji energii, a przede wszystkim energii elektrycznej
z OZE (to rozwiązanie nie tylko zatrzyma pieniądz w obiegu lokalnym, ale również
stworzy nowe miejsca pracy i wzmocni bezpieczeństwo energetyczne regionu).
Rys. 2. Produkcja oraz zużycie energii elektrycznej w woj. warmińsko-
mazurskim w latach 2005-2010 [GWh]
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS.
0,0
500,0
1 000,0
1 500,0
2 000,0
2 500,0
3 000,0
3 500,0
2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
Produkcja energii elektrycznej ogółem Zużycie energii elektrycznej ogółem
15
Biorąc pod uwagę zużycie energii elektrycznej w skali kraju Warmia i Mazury
zajęły 14 miejsce (rysunek 3). Niewielkie zużycie energii elektrycznej w porównaniu
z innymi województwami z całą pewnością jest skutkiem słabego uprzemysłowienia
regionu. Cena energii elektrycznej w naszym regionie jest jedną z najwyższych
w kraju i płacimy o 13% więcej za prąd niż w województwie łódzkim, które wg
danych GUS ma najtańszą energię w kraju.
Rys. 3. Zużycie energii elektrycznej ogółem wg województw w 2010 r. (w GWh)
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS
0
5000
10000
15000
20000
25000
30000
2682 3291 3460 4799 5000 5027 5219 5401
7401 7826
11013 11137 12184 12518
22220 25273
16
2. Uwarunkowania prawne
2.1. Dokumenty Unii Europejskiej
Podstawą opracowania regulacji prawnych odnoszących się do odnawialnych
źródeł energii, stanowiące jednocześnie ich „polityczny filar” są następujące
dokumenty:
Zielona Księga „Energia dla przyszłości – odnawialne źródła energii”,
(Energy for the future: Renewable sources of energy) 20.11.1996 r. Dokument
podkreślał konieczność większego wykorzystania odnawialnych źródeł energii
oraz implementacji jej założeń na poziomie krajowym
i stworzenie mechanizmów koordynacji w zakresie OZE na poziomie
wspólnotowym.
Biała Księga „Energia dla przyszłości – odnawialne źródła energii”
(White Paper Energy for the future: Renewable sources of energy) 27.11.1997
r. Dokument ten wyznaczał strategiczny zarys kierunków rozwoju OZE, co
było bardzo ważne zarówno dla krajów Członkowskich, a także ubiegających
się o akcesję do Wspólnoty Europejskiej.
Europejski Program Zapobiegający Zmianie Klimatu. Program został
zainicjowany w czerwcu 2000 r., jego celem jest określenie najbardziej
efektywnych ekonomicznie i środowiskowo środków, pozwalających
zrealizować cele zawarte w Protokole z Kioto. W ramach Programu wdrażane
są następujące grupy przedsięwzięć: redukcja emisji CO2 poprzez realizację
nowych uregulowań prawnych UE; promocja ciepła wytwarzanego z energii
odnawialnej; zachęty podatkowe dla użytkowników samochodów oraz
doskonalenie technologii paliw i pojazdów.
Zielona Księga „Ku Europejskiej Strategii Bezpieczeństwa
Energetycznego” (Green Paper: Towards a European Strategy for Energy
Supply Security 2001 r.). Jest to dokument o charakterze ogólnym i przedstawia
złożoną problematykę sektora energetycznego w Unii Europejskiej, w tym
17
przede wszystkim bezpieczeństwo energetyczne w krajach członkowskich.
Pokazuje również prognozę energetyczną po rozszerzeniu Unii Europejskiej do
30 krajów. Przedstawione w Zielonej Księdze zagadnienia skoncentrowane są
na trzech głównych obszarach: bezpieczeństwie energetycznym, rozumianym
jako obniżenie ryzyka związanego z zależnością od zewnętrznych źródeł
zasilania w paliwa i energię (stopień samowystarczalności, dywersyfikacja
źródeł zaopatrzenia), polityce kontroli wielkości zapotrzebowania w paliwa
i energię, ochronie środowiska, a w szczególności na walce z globalnym
ociepleniem obniżeniem emisji gazów cieplarnianych.
Zielona Księga w sprawie racjonalizacji zużycia energii „Zrób więcej za
mniej” (Green Paper on Energy Efficiency „Doing more with less” 2005 r.).
Dokument zakładał odnowienie inicjatywy na rzecz racjonalizacji zużycia
energii na wszystkich poziomach europejskiego społeczeństwa – unijnym,
krajowym, regionalnym i lokalnym. Ponadto księga ta miała na celu
zainicjowanie międzynarodowych działań na rzecz zapobiegania zmianom
klimatu poprzez racjonalizację zużycia energii.
Unia Europejska przyjęła również szereg dyrektyw, pozwalających i ułatwiających
wspieranie sektora odnawialnych źródeł energii tj:
Dyrektywa 2001/77/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27 września
2001 r. w sprawie wspierania na rynku wewnętrznym produkcji energii
elektrycznej wytwarzanej ze źródeł odnawialnych – dokument zobowiązuje
państwa członkowskie Unii do podejmowania działań mających na celu
wspieranie zwiększenia udziału odnawialnych źródeł energii w produkcji energii
elektrycznej na rynek wewnętrzny. Dokument określa udział energii elektrycznej
z odnawialnych źródeł w całkowitym użyciu energii elektrycznej w skali
wszystkich państw Unii Europejskiej na poziomie 22% w 2010 r. oraz określa cele
indykatywne dla poszczególnych państw członkowskich. Dla Polski jest to 7,5%
udziału energii ze źródeł odnawialnych w 2010 r. w produkcji energii ogółem.
18
Dyrektywa 2002/91/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 16 grudnia
2002 r. w sprawie charakterystyki energetycznej budynków.
Dyrektywa 2003/30/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 8 maja 2003 r.
w sprawie promocji wykorzystania biopaliw lub innych odnawialnych paliw
w transporcie – dyrektywa ma na celu promowanie użycia biopaliw lub innych
odnawialnych paliw zamiast oleju napędowego lub benzyny, stosowanych
w transporcie w każdym z państw członkowskich.
Dyrektywa 2003/54/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 26 czerwca
2003 r. dotycząca wspólnych zasad rynku wewnętrznego energii elektrycznej
i uchylająca dyrektywę 96/92/WE
Dyrektywa 2003/87/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 13.10.2003 r.
regulująca sposób wypełniania zobowiązań Unii Europejskiej wobec Protokołu
z Kioto.
Dyrektywa 2003/96/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27 października
2003 roku w sprawie restrukturyzacji podatków od produktów energetycznych
i energii elektrycznej.
Dyrektywa 2004/8/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lutego 2004 r.
w sprawie promowania kogeneracji w oparciu o zapotrzebowanie na ciepło
użytkowe na wewnętrznym rynku energii (wnosząca poprawki do Dyrektywy
92/42/EWG).
Dyrektywa 2004/74/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 24 kwietnia
2004 r. zmieniającą Dyrektywę 2003/96/WE w zakresie możliwości stosowania
przez określone Państwa Członkowskie czasowych zwolnień lub obniżek poziomu
opodatkowania na produkty energetyczne i energię elektryczną.
Dyrektywa 2005/32/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 6 lipca 2005 r.
ustanawiająca ogólne zasady ustalania wymogów dotyczących ekoprojektu dla
produktów wykorzystujących energię.
Dyrektywa 2006/32/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 5 kwietnia
2006 r. w sprawie efektywności końcowego wykorzystania energii i usług
energetycznych oraz uchylająca dyrektywę Rady 93/76/EWG – ten dokument m.in.
stał się podstawą komunikatu Komisji Europejskiej z dnia 19 października 2006 r.
19
pt. Plan działania na rzecz racjonalizacji zużycia energii: sposoby wykorzystania
potencjału. Komunikat ten, wraz z kolejnym komunikatem z 10 stycznia 2007 r.
roku: Mapa drogowa na rzecz energii odnawialnej wyznaczał konkretne cele do
osiągnięcia przez państwa Wspólnoty w zakresie efektywności energetycznej
i odnawialnych źródeł energii. Cele te zakładają podjęcie działań, które
doprowadzą do: wzrostu efektywności energetycznej o 20%, zmniejszenia emisji
gazów cieplarnianych, głównie CO2 o 20%, 20% udziału energii
z odnawialnych źródeł w bilansie energetycznym do 2020 r.
Dyrektywa (2009/28/WE) Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 kwietnia
2009 r. w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych
zmieniająca i w następstwie uchylająca Dyrektywę 2001/77/WE oraz 2003/30/WE.
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/72/WE z dnia 13 lipca
2009 r. dotycząca wspólnych zasad rynku wewnętrznego energii elektrycznej
i uchylająca dyrektywę 2003/54/WE.
Najważniejsze kwestie związane z rozwojem odnawialnych źródeł energii oraz
efektywnością energetyczną reguluje tzw. Pakiet energetyczno-klimatyczny „3x20”.
Zawiera on 6 dokumentów, które wskazują cele ilościowe z obszaru zielonej energii,
do osiągnięcia których w 2020 r. wszystkie państwa członkowskie są zobowiązane.
Akty prawne UE wchodzące w skład pakietu
1. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/29/WE z dnia 23 kwietnia
2009 r. zmieniająca dyrektywę 2003/87/WE w celu usprawnienia i rozszerzenia
wspólnotowego systemu handlu uprawnieniami do emisji gazów
cieplarnianych (tzw. dyrektywa EU ETS).
2. Decyzja Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2009/406/WE z dnia 23 kwietnia
2009 r. w sprawie wysiłków podjętych przez państwa członkowskie, zmierzających
do zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych w celu realizacji do 2020 r.
zobowiązań Wspólnoty dotyczących redukcji emisji gazów cieplarnianych (tzw.
decyzja non-ETS).
20
3. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/31/WE z dnia 23 kwietnia
2009 r. w sprawie geologicznego składowania dwutlenku węgla oraz zmieniająca
dyrektywę Rady 85/337/EWG, Euratom, dyrektywy Parlamentu Europejskiego
i Rady 2000/60/WE, 2001/80/WE, 2004/35/WE, 2006/12/WE 2008/1/WE
i rozporządzenie (WE) nr 1013/2006 (tzw. dyrektywa CCS).
4. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/28/WE z dnia 23 kwietnia
2009 r. w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych
zmieniająca i w następstwie uchylająca dyrektywy 2001/77/WE oraz
2003/30/WE (tzw. dyrektywa OZE).
5. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 443/2009 z dnia 23
kwietnia 2009 r. określające normy emisji dla nowych samochodów osobowych
w ramach zintegrowanego podejścia Wspólnoty na rzecz zmniejszenia emisji CO2
z lekkich pojazdów dostawczych (Tekst mający znaczenie dla EOG).
6. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/30/WE z dnia 23 kwietnia
2009 r. zmieniająca dyrektywę 98/70/WE odnoszącą się do specyfikacji benzyny
i olejów napędowych oraz wprowadzającą mechanizm monitorowania
i ograniczania emisji gazów cieplarnianych oraz zmieniającą dyrektywę Rady
1999/32/WE odnoszącą się do specyfikacji paliw wykorzystywanych przez statki
żeglugi śródlądowej oraz uchylająca dyrektywę 93/12/EWG (Tekst mający
znaczenie dla EOG).
21
Główne założenia pakietu energetyczno-klimatycznego to osiągnięcie trzech
celów strategicznych:
• zwiększenia do roku 2020 efektywności energetycznej o 20% (zmniejszenie
o 20% zużycia energii);
• zwiększenia do roku 2020 udziału energii ze źródeł odnawialnych do 20%
całkowitego zużycia energii finalnej w UE (dla Polski wskaźnik ten wynosi
15%);
• zmniejszenia do roku 2020 emisji gazów cieplarnianych o co najmniej 20%,
w porównaniu do 1990 r.
2.2. Dokumenty na poziomie krajowym
Ustawodawstwo
Ustawa Prawo energetyczne z dnia 10 kwietnia 1997 r. wraz z późniejszymi
zmianami jest podstawowym dokumentem regulującym zagadnienia energetyczne,
w tym także dotyczące odnawialnych źródeł energii, w naszym kraju. Zawiera ona
wszystkie definicje i uwarunkowania, na które powołują się autorzy innych
uregulowań prawnych.
Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu
przestrzennym, z późn. zm.
Ustawa o handlu uprawnieniami do emisji do powietrza gazów cieplarnianych
i innych substancji z dnia 22 grudnia 2004 r.
Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 18 października 2012 r. w sprawie
szczegółowego zakresu obowiązków uzyskania i przedstawienia do umorzenia
świadectw pochodzenia, uiszczenia opłaty zastępczej, zakupu energii elektrycznej
i ciepła wytworzonych w odnawialnych źródłach energii oraz obowiązku
potwierdzania danych dotyczących ilości energii elektrycznej wytworzonej
w odnawialnym źródle energii oraz Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia
13 listopada 2013 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowego
zakresu obowiązków uzyskania i przedstawienia do umorzenia świadectw
22
pochodzenia, uiszczenia opłaty zastępczej, zakupu energii elektrycznej i ciepła
wytworzonych w odnawialnych źródłach energii oraz obowiązku potwierdzania
danych dotyczących ilości energii elektrycznej wytworzonej w odnawialnym
źródle energii. Rozporządzenie to jest związane faktem, że Polska musi
zrealizować cel indykatywny wynikający z dyrektywy 2006/32/WE, tj. osiągnięcie
do 2016 r. oszczędności energii o 9% w stosunku do średniego zużycia energii
finalnej z lat 2001–2005 (tj. o 53.452 GWh), określony w ramach Krajowego
Planu Działań dotyczącego efektywności energetycznej (EEAP), przyjętego przez
Komitet Europejski Rady Ministrów w dniu 31 lipca 2007 r., oraz pozostałe, nie
wymienione powyżej działania wynikające z tego dokumentu. Główne cele
krajowej polityki energetycznej w zakresie rozwoju wykorzystania OZE obejmują:
wzrost udziału odnawialnych źródeł energii w finalnym zużyciu energii co
najmniej do poziomu 15% w 2020 roku oraz dalszy wzrost tego wskaźnika
w latach następnych, osiągnięcie w 2020 roku 10% udziału biopaliw w rynku
paliw transportowych oraz zwiększenie wykorzystania biopaliw II generacji,
ochronę lasów przed nadmiernym eksploatowaniem w celu pozyskiwania biomasy
oraz zrównoważone wykorzystanie obszarów rolniczych na cele OZE, w tym
biopaliw, tak, aby nie doprowadzić do konkurencji pomiędzy energetyką
odnawialną
i rolnictwem oraz zachować różnorodność biologiczną, zwiększenie stopnia
dywersyfikacji źródeł dostaw oraz stworzenie optymalnych warunków do rozwoju
energetyki rozproszonej opartej na lokalnie dostępnych surowcach.
Ustawa o biokomponentach i biopaliwach ciekłych z dnia 25 sierpnia 2006 r.
Zobowiązuje producentów i importerów do realizacji Narodowego Celu
Wskaźnikowego (NCW) i wprowadza minimalne ilości biokomponentów
w paliwach na rynku krajowym.
Ustawa z dnia 21 listopada 2008 r. o wspieraniu termomodernizacji i remontów,
z późn. zm.
Ustawa określa zasady wspierania przedsięwzięć termoizolacyjnych mających
na celu: zmniejszenie zużycia energii dostarczanej do budynków, zmniejszenie
strat energii w lokalnych sieciach ciepłowniczych oraz całkowitą lub częściową
23
zamianę konwencjonalnych źródeł energii na źródła niekonwencjonalne, w tym
odnawialne. Ponadto ustawa określa zasady tworzenia Funduszu Termoizolacji
i dysponowania jego środkami.
Ustawa z dnia 25 czerwca 2010 r. o zmianie ustawy o planowaniu
i zagospodarowaniu przestrzennym, ustawy o Państwowej Inspekcji Sanitarnej
oraz ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Nowelizacja ta
wprowadza w szczególności zmiany w sposobie opracowywania miejscowych
planów zagospodarowania przestrzennego oraz nowy sposób oceny zależności
pomiędzy miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego a studium
uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy. Dotychczas
wymaganiem ustawowym był, plan zgodny z ustaleniami studium. Obecnie
ustawodawca zmniejszył siłę tego powiązania w ten sposób, że plan nie może
naruszać ustaleń studium, co stwierdzić ma rada gminy (w ten sam sposób, w jaki
do tej pory stwierdzała zgodność planu ze studium). Takie rozwiązanie ma
zwiększyć możliwości i swobodę regulacji w planie miejscowym.
Ustawa z dnia 15 kwietnia 2011 r. o efektywności energetycznej. Przepisy ustawy
weszły w życie z dniem 11 sierpnia 2011 r. W ciągu ostatnich 10 lat w Polsce
Energochłonność PKB spadła blisko o 1/3. Mimo to efektywność energetyczna
polskiej gospodarki jest nadal około 3 razy niższa niż w najbardziej rozwiniętych
krajach europejskich i około 2 razy niższa niż średnia w krajach Unii
Europejskiej. Ustawa o efektywności energetycznej ustala krajowy cel
oszczędnego gospodarowania energią na poziomie nie mniejszym niż 9%
oszczędności energii finalnej do 2016 r.
Dokumenty strategiczne:
Polityka Klimatyczna Polski. Strategie redukcji gazów cieplarnianych
w Polsce do 2020 roku, Ministerstwo Środowiska (październik 2003), przyjęta
przez Radę Ministrów 4 listopada 2003 r. Dokument przygotowany w wyniku
zobowiązań wobec Konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian
klimatu w celu opracowania i wdrożenia państwowej strategii redukcji emisji
24
gazów cieplarnianych, w tym także mechanizmów ekonomicznych
i administracyjnych, oraz okresowej kontroli jej wdrażania.
Krajowy Plan Działań dotyczący efektywności energetycznej. Ministerstwo
Gospodarki (czerwiec 2007). Dokument ten określa cel indykatywny w zakresie
oszczędności energii na rok 2016 wyrażony w jednostce bezwzględnej, który
ma być osiągnięty w ciągu dziewięciu lat począwszy od roku 2008.
Polityka Energetyczna Polski do 2030 roku. Dokument przyjęty został przez
Radę Ministrów w dniu 10 listopada 2009 r. Dokument ten stanowi załącznik do
Uchwały Rady Ministrów nr 2002/2009. W dokumencie jako priorytetowe
wyznaczono kierunki działań na rzecz: efektywności i bezpieczeństwa
energetycznego (opartego na własnych zasobach surowców), zwiększenia
wykorzystania odnawialnych źródeł energii, rozwoju konkurencyjnych rynków
paliw i energii oraz ograniczenia oddziaływania energetyki na środowisko.
Kierunki rozwoju biogazowni rolniczych w Polsce w latach 2010-2020.
Ministerstwo Gospodarki (lipiec 2010). Działania propagowane tym
dokumencie zakładają, że w każdej polskiej gminie do 2020 roku powstanie
średnio jedna biogazownia wykorzystująca biomasę pochodzenia rolniczego
przy założeniu posiadania przez gminę odpowiednich warunków do
uruchomienia takiego przedsięwzięcia. Dodatkowo dokument ten wskazuje
konieczność optymalizacji systemu prawno-administracyjnego w zakresie
zakładania biogazowni rolniczych w Polsce oraz wskazanie możliwości
współfinansowania tego typu instalacji ze środków publicznych, zarówno
krajowych jak i Unii Europejskiej, dostępnych w ramach krajowych
i regionalnych programów operacyjnych.
Krajowy plan działania w zakresie energii ze źródeł odnawialnych
opracowany przez Ministerstwo Gospodarki i przyjęty przez Radę Ministrów
7 grudnia 2010 r. Dokument ten określa krajowe cele w zakresie udziału energii
ze źródeł odnawialnych zużyte w sektorze transportowym, sektorze energii
elektrycznej, sektorze ogrzewania i chłodzenia w 2020 r. Uwzględnia wpływ
innych środków polityki efektywności energetycznej na końcowe zużycie
energii oraz odpowiednie środki, które należy podjąć dla osiągnięcia krajowych
25
celów ogólnych w zakresie udziału OZE w wykorzystaniu energii finalnej.
Dokument określa ponadto współpracę między organami władzy lokalnej,
regionalnej i krajowej, szacowaną nadwyżkę energii ze źródeł odnawialnych,
która mogłaby zostać przekazana innym państwom członkowskim, strategię
ukierunkowaną na rozwój istniejących zasobów biomasy i zmobilizowanie
nowych zasobów biomasy do różnych zastosowań, a także środki, które należy
podjąć w celu wypełnienia stosownych zobowiązań wynikających z dyrektywy
2009/28/WE. W dniu 7 grudnia 2010 r. Rada Ministrów przyjęła
ww. dokument.
Krajowy Plan Gospodarki Odpadami przyjęty Uchwałą Rady Ministrów
nr 217 z dnia 24 grudnia 2010 r. (M. P. nr 101, poz. 1183) obowiązujący od
1 stycznia 2011 r. stanowi aktualizację Krajowego Planu opracowanego po raz
pierwszy w roku 2002. Wyznacza cele oraz ramy działań w szeroko pojętym
sektorze gospodarki odpadami na najbliższe lata, tj. 2006-2010 oraz
w perspektywie lat 2015-2022. Celem dalekosiężnym tworzenia krajowego
planu gospodarki odpadami jest dojście do systemu gospodarki odpadami,
zgodnego z zasadą zrównoważonego rozwoju, w którym w pełni realizowane są
zasady gospodarki odpadami, a w szczególności zasada postępowania
z odpadami zgodnie z hierarchią gospodarki odpadami
Drugi Krajowy Plan Działań dotyczący efektywności energetycznej (EEAP)
został opracowany przez Ministerstwo Gospodarki i opublikowany 10 sierpnia
2011 r. Zaproponowane w ramach Krajowego Planu Działań środki i działania
mają za zadanie osiągnięcie celu indykatywnego oszczędności energii na
poziomie:
9% w 2016 r. (dyrektywa2006/32/WE),
20% w 2020 r. (3 x 20 % Rada Europejska z dn. 9.03.2007):
- obniżenie emisji gazów cieplarnianych o 20%,
- poprawę efektywności energetycznej o 20%,
- podniesienie udziału energii odnawialnych o 20%.
26
Koncepcja przestrzennego zagospodarowania kraju 2030 jako załącznik do
Uchwały Nr 239 Rady Ministrów z dnia 13 grudnia 2011 r.
Projekty ustaw Prawo Energetyczne, Prawo Gazowe, Ustawa o Odnawialnych
Źródłach Energii. Ministerstwo Gospodarki przygotowuje nowelizację Prawa
Energetycznego (tak, by zakres jego regulacji ograniczyć tylko do obszaru
elektroenergetyki i ciepłownictwa) oraz ustawę Prawo Gazowe i ustawę
o Odnawialnych Źródłach Energii. Ze względu na obowiązek implementacji do
polskiego systemu prawnego tzw. trzeciego pakietu liberalizacyjnego oraz
dyrektywy w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych
powstaje konieczność przygotowania nowych rozwiązań legislacyjnych. Celem
jest wdrożenie rozwiązań unijnych związanych z funkcjonowaniem wewnętrznego
rynku energii elektrycznej i gazu ziemnego oraz wyłączenie
z obecnej ustawy Prawo energetyczne przepisów dotyczących zagadnień
gazowych. Rozwiązanie takie ma na celu uporządkowanie i uproszczenie
przepisów, dostosowanie istniejących uregulowań do przepisów unijnych.
Przedstawiciele branży oraz zwolennicy odnawialnych źródeł energii liczą, że
nowa ustawa przyczyni się do przyśpieszenia rozwoju małych instalacji
produkujących energię elektryczną i ciepło ze źródeł odnawialnych oraz do
rozwoju SmartGrid czyli inteligentnych systemów elektroenergetycznych.
2.3. Dokumenty na poziomie regionalnym
Strategia rozwoju społeczno-gospodarczego województwa warmińsko-
mazurskiego do roku 2025 przyjęta Uchwałą Nr XXVIII/553/13 Sejmiku
Województwa Warmińsko-Mazurskiego z dnia 25 czerwca 2013 r. w sprawie
przyjęcia Strategii rozwoju społeczno-gospodarczego województwa
warmińsko-mazurskiego do roku 2025. Strategia odnosi się do tematu OZE
wskazując kierunki, w których produkcja energii ze źródeł odnawialnych
powinna się rozwijać: „Biorąc pod uwagę uwarunkowania przyrodnicze,
koncentrację środków finansowych oraz warunki prawne, produkcja energii
27
elektrycznej na terenie województwa powinna rozwijać się w oparciu
o biogazownie rolnicze, fotowoltaikę, układy kogeneracyjne oraz małe
elektrownie wiatrowe w układzie rozproszonym”.
Regionalna Strategia Innowacyjności Województwa Warmińsko-Mazurskiego
przyjęta uchwałą Sejmiku Województwa Warmińsko-Mazurskiego
Nr XLIII/832/10 z dnia 28 września 2010 r.
Program ochrony środowiska Województwa Warmińsko-Mazurskiego na lata
2011-2014 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2015-2018, przyjęty uchwałą
Nr XVI/301/12 z dnia 24 kwietnia 2012 r.
Plan gospodarki odpadami dla województwa warmińsko-mazurskiego na lata
2011-2016 przyjęty uchwałą Sejmiku Województwa Warmińsko-Mazurskiego
Nr XVIII/333/12 z dnia 19 czerwca 2012 r.
Przyrodniczo–Przestrzenne Aspekty Lokalizacji Energetyki Wiatrowej
w Województwie Warmińsko–Mazurskim. Warmińsko-Mazurskie Biuro
Planowania Przestrzennego, Elbląg, grudzień 2006 r.
28
3. Analiza SWOT rozwoju odnawialnych źródeł energii
Przy analizie otoczenia oraz potencjału rozwoju odnawialnych źródeł energii na
terenie województwa warmińsko–mazurskiego posłużono się ogólną Analizą SWOT
oraz analizą wszystkich rodzajów odnawialnych źródeł możliwych do wdrożenia
i dalszego rozwoju na Warmii i Mazurach.
3.1. Analiza SWOT rozwoju OZE na terenie województwa warmińsko–
mazurskiego
Mocne Strony Słabe strony
- duży potencjał lokalnych zasobów OZE;
- dostępność siły roboczej na obszarach
wiejskich;
- prężnie działający ośrodek akademicki;
- prężnie działający Ośrodek Doradztwa
Rolniczego;
- funkcjonowanie Warmińsko -
Mazurskiej Agencji Energetycznej;
- odpowiednie warunki klimatyczne.
- duża powierzchnia regionu objęta
obszarami NATURA 2000 oraz innymi
formami ochrony;
- brak regionalnych dokumentów
strategicznych w zakresie OZE;
- niska świadomość społeczna dotycząca
technologii OZE;
- brak akceptacji społecznej dotyczącej
technologii OZE;
- ograniczone możliwości przyłączenia
nowych producentów energii
elektrycznej do sieci;
- sieć energetyczna wymagająca
modernizacji;
- słabo rozwinięta sieć gazowa;
- skomplikowane i długotrwałe procedury
przyłączenia małych instalacji OZE do
sieci;
- zbyt małe wsparcie i intensywność
edukacji w zakresie OZE;
- brak wyspecjalizowanych pracowników
ds. energetyki w samorządach;
- większość gmin nie posiada projektów
założeń do planów zaopatrzenia
w ciepło, energię elektryczną i paliwa
gazowe;
- brak zainteresowania energią z OZE ze
strony dystrybutorów oraz
korporacyjnych odbiorców energii.
29
Szanse Zagrożenia
- rozwój lokalnego rynku - produkcja
urządzeń i przetwarzanie biomasy;
- poprawa bezpieczeństwa
energetycznego poprzez dywersyfikację
i decentralizację produkcji energii
elektrycznej;
- obniżenie strat związanych z przesyłem
energii elektrycznej między regionami;
- zmniejszenie emisji gazów
cieplarnianych oraz pyłów;
- obniżenie cen energii elektrycznej i
cieplnej;
- poprawa parametrów sieci
elektroenergetycznych;
- podniesienie świadomości społecznej
dotyczącej OZE oraz EE dzięki
działaniom informacyjnym
edukacyjnym i promocyjnym;
- nowe kierunki produkcji w rolnictwie;
- wzrost zatrudnienia, zwłaszcza na
terenach wiejskich;
- rozwój klastrów związanych z OZE;
- większe zainteresowanie samorządów
gospodarką paliwowo–energetyczną i
efektywnością energetyczną;
- mniejsze zapotrzebowanie na paliwa
kopalne w regionie;
- duża dostępność środków z funduszy
UE w latach 2014–2020 na OZE i EE;
- korzystna zmiana przepływów
finansowych dot. sprzedaży energii i
paliw odnawialnych.
- negatywne oddziaływanie lobby paliw
kopalnych;
- negatywny wpływ na rynek lokalny
biomasy – lobby „współspalania
biomasy”;
- niska świadomość społeczna dotycząca
technologii OZE;
- brak ustawy o OZE;
- brak stabilności przepisów.
30
3.2. Analiza SWOT energii promieniowania słonecznego
Mocne Strony Słabe strony
- dobrze rozwinięta sieć instalatorów
i dystrybutorów kolektorów do
produkcji ciepła;
- akceptacja społeczna w stosunku do
innych OZE;
- słońce to pewne i najbardziej
przyszłościowe źródło energii;
- możliwość uzyskania dofinansowania
inwestycji.
- brak komplementarności w przepisach;
- duża sezonowość w pozyskaniu energii
cieplnej i elektrycznej;
- wysokie koszty instalacji ogniw
fotowoltaicznych;
- skomplikowany i niestabilny system
wsparcia finansowego dla instalacji;
- brak doświadczenia instalatorów
montujących ogniwa fotowoltaiczne;
- brak przepisów dla małych inwestycji
w instalacje fotowoltaiczne.
Szanse Zagrożenia
- duże zainteresowanie inwestorów
fotowoltaiką;
- spodziewany duży postęp
technologiczny w ogniwach
fotowoltaicznych;
- postęp technologiczny w zakresie
magazynowania energii.
- utrzymywanie się wysokich kosztów
inwestycyjnych związanych
z fotowoltaiką;
- długi okres zwrotu inwestycji.
3.3. Analiza SWOT energii wiatru
Mocne Strony Słabe strony
- dobre warunki wietrzności zwłaszcza
w północnej części regionu;
- duże zainteresowanie inwestorów;
- lokalni producenci i dystrybutorzy
małych siłowni wiatrowych.
- duża powierzchnia regionu objęta
obszarami NATURA 2000 oraz innymi
formami ochrony;
- brak akceptacji niektórych grup
społecznych dla dużej energetyki
wiatrowej;
- skomplikowane, długotrwałe procedury
przygotowania inwestycji;
- stosunkowo duża lesistość regionu;
- ograniczone możliwości przyłączenia do
sieci energetycznych;
- rozproszona zabudowa na obszarach
31
wiejskich (dot. dużej energetyki
wiatrowej);
- brak stabilności w podaży energii.
Szanse Zagrożenia
- zainteresowanie lokalnych inwestorów
małą energetyką wiatrową;
- nowe technologie magazynowania
energii elektrycznej.
- protesty społeczności lokalnych;
- możliwość wprowadzenia dużych stref
ochronnych od siedlisk ludzkich dla
dużej energetyki wiatrowej;
- niechęć operatorów sieci do energetyki
wiatrowej;
- ingerencja w krajobraz dużych
elektrowni wiatrowych.
3.4. Analiza SWOT energii wodnej
Mocne Strony Słabe strony
- stabilna produkcja energii elektrycznej;
- potencjał do budowy małych elektrowni
wodnych;
- doświadczenie w obsłudze i eksploatacji
małych elektrowni wodnych.
- konieczność przegradzania cieków
wodnych;
- duża ilość cieków wodnych objętych
formami ochrony;
- skomplikowane i długotrwałe procedury
przygotowania inwestycji;
- konieczność piętrzenia lub budowy
zbiorników wodnych przed
elektrowniami;
- konieczność budowy przepławek;
- brak warunków lokalnych do budowy
dużych elektrowni wodnych.
Szanse Zagrożenia
- budowa małych elektrowni wodnych na
byłych piętrzeniach;
- poprawa bilansu hydrologicznego
regionu.
- wysokie koszty inwestycji;
- nikłe zainteresowanie inwestorów.
32
3.5. Analiza SWOT energii pozyskanej z biomasy
Mocne Strony Słabe strony
- duży potencjał biomasy leśnej;
- duży potencjał biomasy rolniczej;
- potencjał obszarowy do upraw roślin
energetycznych;
- duży potencjał pozostałości z produkcji
rolniczej i odpadów z przemysłu rolno-
spożywczego;
- dobra struktura obszarowa gospodarstw
rolnych;
- nadwyżki siły roboczej na obszarach
wiejskich;
- prężnie działający ośrodek akademicki;
- prężnie działający Ośrodek Doradztwa
Rolniczego;
- wykorzystanie biomasy w różnorodnych
technologiach.
- skomplikowane i długotrwałe procedury
przy budowie biogazowni;
- niejasne przepisy w zakresie
gospodarczego wykorzystania substratu
pofermentacyjnego;
- słabe zainteresowanie rolników
wieloletnimi uprawami roślin
energetycznych;
-brak stabilnych umów gwarantujących
konkurencyjność upraw roślin
energetycznych w stosunku do innych
upraw;
- niskie zainteresowanie przerobem
biomasy na pelet lub brykiet;
- brak stabilnego rynku biomasy
- słaba wiedza w zakresie agrotechniki
i warunków ekonomicznych
wieloletnich upraw energetycznych;
- niska akceptacja biogazowni na
obszarach wiejskich.
Szanse Zagrożenia
- dodatkowe dochody w sektorze rolnym;
- uprawy nowych gatunków roślin
energetycznych;
- możliwość wykorzystania frakcji
organicznej odpadów komunalnych do
produkcji biogazu;
- racjonalne zagospodarowanie na cele
energetyczne pozostałości
poprodukcyjnych z sektora rolniczego
i przetwórstwa rolno - spożywczego;
- obniżenie kosztów produkcji ciepła;
- mniejsze zapotrzebowanie na paliwa
kopalne;
- poprawa lokalnych warunków
środowiskowych.
- niestabilne ceny biomasy;
- brak przepisów ułatwiających
inwestycje w mikro i małe instalacje;
- brak świadectw pochodzenia za
produkcję energii cieplnej;
- sezonowe wahania cen za paliwa stałe
z biomasy.
33
3.6. Analiza SWOT energii geotermalnej
Mocne Strony Słabe strony
- brak szkodliwego oddziaływania na
środowisko;
- niskie koszty produkcji ciepła;
- bezobsługowość małych systemów –
komfort użytkowania.
- słabe rozpoznanie zasobów wód
geotermalnych w regionie;
- stosunkowo niska temperatura wód
geotermalnych;
- wysoka mineralizacja wód
geotermalnych;
- bardzo wysokie koszty inwestycyjne.
Szanse Zagrożenia
- postęp technologiczny przy
wykorzystaniu energii geotermalnej;
- możliwość wykorzystania wód
geotermalnych na cele balneologiczne;
- możliwość wykorzystania do
ogrzewania niskotemperaturowego.
- duże ryzyko przy wykonywaniu
odwiertów poszukiwawczych i związane
z tym zmienne koszty inwestycji;
- potencjalne ryzyko braku zwrotu
kosztów inwestycji.
34
4. Energia słoneczna
Energia promieniowania słonecznego jest coraz bardziej docenianym
odnawialnym źródłem, dzięki postępowi technologicznemu przy produkcji kolektorów
słonecznych, a zwłaszcza ogniw fotowoltaicznych. Ilość energii słonecznej
docierającej do ziemi jest wielokrotnie większa od innych, dostępnych odnawialnych
źródeł energii. Zarówno natężenie promieniowania słonecznego jak i usłonecznienie –
czyli czas wyrażony w godzinach o natężeniu promieniowania powyżej 200 W/m2 jest
uzależnione od położenia geograficznego na Ziemi.
Rys. 4. Zmiana natężenia promieniowania słonecznego w dzień bezchmurny
w zależności od pory roku i pory dnia
Źródło: http://www.plan-rozwoju.pcz.pl (13.03.2013)
35
Rys.5. Rozkład wartości całkowitego promieniowania słonecznego na terenie
Polski [kWh/m2a]
Źródło: http://www.plan-rozwoju.pcz.pl (13.03.2013)
36
Rys. 6. Zasoby energii słonecznej
Źródło: Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju (KPZK)
Od strony praktycznej wykorzystanie promieniowania słonecznego należy
rozpatrywać do konkretnych potrzeb:
- do produkcji ciepłej wody (c.w.u).;
- do ogrzewania pomieszczeń (co);
- do produkcji ciepła w rolnictwie i przemyśle;
37
- do produkcji chłodu w okresie letnim;
- do produkcji energii elektrycznej.
Według końcowego raportu z realizacji Programu Ekoenergetycznego na lata
2005–2010 w regionie Warmii i Mazur na koniec 2010 r. zainstalowanych było około
5 000 m2 kolektorów słonecznych i ok. 200 m
2 paneli fotowoltaicznych. W latach
2011–2013 dzięki programowi Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska
i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) w sprawie dofinansowania instalacji solarnych do
produkcji c.w.u. dla osób fizycznych nastąpił bardzo duży przyrost zainstalowanych
kolektorów, do dnia 24.04.2013 r. zainstalowano 855 instalacji, tj. 5 959 m2
kolektorów słonecznych. Biorąc pod uwagę dynamikę przyrostu instalacji solarnych
do produkcji ciepła oraz opracowanie pn.: „Określenie potencjału energetycznego
regionów Polski w zakresie odnawialnych źródeł energii” wykonane przez Instytut
Energetyki Odnawialnej (IEO) można założyć, że do 2020 r. na terenie województwa
warmińsko–mazurskiego winno być zainstalowanych około 200 000 m2 kolektorów
słonecznych, które wyprodukują ok. 200 000 MWh energii cieplnej. Statystycznie na
jednego mieszkańca regionu w 2020 r. będzie przypadało 0,142 m2
kolektora przy
średniej dla całego kraju 0,37 m2 .
Bardziej skomplikowana i niezbyt jasna jest sytuacja rozwoju ogniw
fotowoltaicznych. Brak nowelizacji Prawa energetycznego oraz Ustawy
o odnawialnych źródłach energii nie sprzyja rozwojowi fotowoltaiki. Dlatego też
zostaną założone 2 warianty rozwoju ogniw fotowoltaicznych:
- pesymistyczny;
- optymistyczny.
Wariant optymistyczny zakłada szybkie uchwalenie Ustawy o OZE
i odpowiednie zawarte w tej ustawie preferencje dla małych i mikro instalacji ogniw
fotowoltaicznych. Co prawda w Strategii rozwoju energetycznej Polski do 2030 r.
zakłada się, że moc instalacji fotowoltaicznych w kraju w roku 2010 będzie wynosiła
1,7 MW, w 2020 r. - 2 MW oraz w 2030 r. - 32 MW, ale aktualnie w kraju są
38
zainstalowane ogniwa fotowoltaiczne o mocy 2,3 MW. Według IEO oraz
Departamentu Energetyki Odnawialnej Ministerstwa Gospodarki przewiduje się, że
roczny przyrost zainstalowanej mocy fotowoltaicznej będzie się wahał od 30 do 100
MW rocznie i osiągnie w 2020 r. poziom 600 MW. Dlatego też w niniejszym
opracowaniu przewiduje się, że w roku 2020 w wariancie w optymistycznym osiągnie
poziom 45 MW, natomiast opóźnienie w uchwaleniu ustawy o OZE lub niekorzystne
zapisy dotyczące fotowoltaiki przyczynią się do małego zainteresowania inwestorów
i wyhamuje rozwój tej technologii, stąd zakłada się, że w 2020 r. osiągnie poziom
2 MW zainstalowanej mocy.
39
5. Energia wiatru
Energia wiatru jest przekształconą formą energii słonecznej spowodowaną
ruchem mas powietrza wywołanym nierównym nagrzewaniem się powierzchni Ziemi.
Energia wiatru była od dawna wykorzystywana przez człowieka np. do pompowania
wody, mielenia ziaren czy wytwarzania siły napędowej żaglowców. Szacuje się, że
zaledwie 1% energii słonecznej docierającej do powierzchni Ziemi przekształca się
w energię wiatru.
Rys. 7. Mapa wietrzności
Źródło: Lorenc H. 2001, IMGW
40
Rys. 8. Zasoby energii wiatru
Źródło: Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju (KPZK).
41
Rys. 9. Obszary ochrony przyrody na tle stref energetycznych wiatru
Źródło: Prognoza oddziaływania na środowisko Projektu Koncepcji Przestrzennego
Zagospodarowania Kraju 2030.
Wykorzystanie energii wiatru rozwija się w regionie bardzo intensywnie mimo
kontrowersji związanych z tą technologią. Na dzień 31.03.2013 r. na terenie
województwa funkcjonowały 23 instalacje dużej energetyki wiatrowej o łącznej
zainstalowanej mocy 209,5 MW. Najwięcej zainstalowanych turbin wiatrowych jest
w gminie Kisielice, łączna moc to 80,5 MW oraz w gminie Korsze i Gołdap. Region
Warmii i Mazur jest postrzegany jako atrakcyjny dla rozwoju dużej energetyki
wiatrowej m.in. dlatego, że posiada dobre warunki wietrzności, duży areał użytków
rolnych - ok. 1 100 000 ha, niski wskaźnik gęstości zaludnienia (zaledwie 59
osób/km2) oraz stosunkowo duże gospodarstwa rolne. Ograniczeniem przestrzennym
dla rozwoju energetyki wiatrowej jest duży obszar terenów chronionych, w tym
należących do sieci NATURA 2000. Tereny objęte obszarem ochronnym nie zawsze
wykluczają lokalizację siłowni wiatrowych, ale znacznie wydłużają proces
42
przygotowania inwestycji. Istotnym utrudnieniem dla rozwoju farm wiatrowych jest
także stan techniczny sieci energetycznych i ograniczone możliwości przyłączenia do
nich nowych mocy.
W dokumencie „Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030” – polski
system elektroenergetyczny został scharakteryzowany następująco:
„1. Przestarzałymi technologiami wykorzystywanymi w energetyce i złym stanem
technicznym bloków energetycznych,
2. Zdekapitalizowaniem sieci przesyłowej i dystrybucyjnej (średnia faktyczna
dekapitalizacja sieci energetycznych wynosi 70-80%),
3. Wyjątkowo niekorzystną sytuacją w zakresie sieci dystrybucyjnej na terenach
wiejskich; sieć ta charakteryzuje się wysokim stopniem awaryjności (szybkiej
modernizacji wymaga ponad 50 000 km linii średniego napięcia i ponad 150 000 km
linii niskiego napięcia).”
Według wyżej wymienionego dokumentu „regionami najbardziej
niedoinwestowanymi w zakresie infrastruktury energetycznej (linie przesyłowe
elektryczności i gazu) są: Pomorze, Warmia i Mazury oraz województwa Polski
Wschodniej”.
Mimo braków w zakresie infrastruktury energetycznej, region Warmii i Mazur
jest wskazany jako strefa rozwoju rozproszonej energetyki odnawialnej wiatrowej
i wodnej (Rys. 10).
43
Rys. 10. Kierunki działań na rzecz zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego
44
Ponadto Krajowy Plan Działań w zakresie energii ze źródeł odnawialnych
wskazuje również (s. 174) tereny szczególnie uprzywilejowane pod względem
zasobów wiatru „zróżnicowane orograficznie otwarte tereny Warmii, Mazur i Pomorza
oraz północno–wschodniej Polski (okolice Suwałk i Gołdapi)”.
Dalszy rozwój dużej energetyki wiatrowej w województwie jest tematem wielu
dyskusji, można nawet zaryzykować określenie braku akceptacji tej technologii przez
różne gremia. Stanowisko Sejmiku Województwa warmińsko-mazurskiego z dnia 24
kwietnia 2012 r. w sprawie zasad lokalizacji obiektów energetyki wiatrowej
w województwie co prawda wskazuje na potrzebę wspierania i rozwijania energetyki
odnawialnej, w tym energetyki wiatrowej, jednak wyraźnie sugeruje, że kierunkiem
w jakim powinna się ona rozwijać są małe instalacje rozproszone. Mimo to warto
zauważyć, że wiele samorządów gminnych jest zainteresowanych rozwojem dużej
energetyki wiatrowej
Dlatego też zakłada się dwa scenariusze w zakresie dużej energetyki wiatrowej:
wariant A – zakaz budowy nowych instalacji, wariant B – przyrost mocy ok. 250
MW do 2020 roku.
Według Europejskiego Stowarzyszenia Energetyki Wiatrowej zapotrzebowanie
na przestrzeń we współczesnej energetyce wiatrowej lądowej przyjmuje się 10 ha na
1 MW zainstalowanej mocy. Dla planowanego przyrostu 250 MW mocy potrzebna
jest przestrzeń o powierzchni 2 500 ha, co stanowi około 0,1% powierzchni regionu.
Osobnego podejścia wymaga i na szczególną uwagę zasługuje potencjał
rozwoju małych elektrowni wiatrowych poniżej 100 kW. Ten rodzaj siłowni
wiatrowych przeznaczony jest dla małych i średnich podmiotów gospodarczych,
gospodarstw rolnych i gospodarstw domowych. Tą technologią produkcji energii żywo
zainteresowany jest Samorząd Województwa oraz Warmińsko–Mazurska Agencja
Energetyczna Sp. z o.o. W roku 2011 staraniem WMAE Sp. z o.o. został wydany
„Poradnik małej energetyki wiatrowej” nakładem 3 500 egzemplarzy, który został
rozesłany do wszystkich szczebli samorządów i do wszystkich sołectw
w województwie. Rozwój małych siłowni wiatrowych ujęty jest
w „Krajowym Planie Działań w zakresie energii ze źródeł odnawialnych do 2020
45
roku” (KPD). Dokument ten przyjęty przez Radę Ministrów zakłada, że do 2020 roku
będzie zainstalowane 550 MW mocy w małych turbinach wiatrowych. Zakłada się, że
najbardziej opłacalny dla gospodarstwa rolnego winien być generator o mocy około
10 kW.
Uwarunkowania przestrzenne, wielkość gospodarstw rolnych, bardzo często
spotykane zabudowania rolne na tzw. koloniach, spotykane trudności ze zwiększeniem
mocy zamówionej z sieci dystrybucyjnej energii elektrycznej, rozwój produkcji
małych turbin wiatrowych winien rozwijać się bardzo intensywnie. Biorąc pod uwagę
założenia KPD oraz wyżej wymienione uwarunkowania można założyć, że około
2,5% z 65 000 gospodarstw rolnych (2010 r.), czyli około 1 600 rolników będzie
zainteresowanych tą formą produkcji energii elektrycznej. W związku z tym do 2020
roku łączna moc zainstalowana w małych turbinach wiatrowych winna wynosić około
16 MW. Nie bez znaczenia dla rozwoju tego kierunku jest fakt funkcjonowania dwóch
podmiotów na terenie województwa produkujących małe turbiny wiatrowe.
46
6. Energia wody
Energia wodna jest wykorzystywana głównie do wytwarzania energii
elektrycznej za pośrednictwem turbiny wodnej (dawniej koło wodne) połączonej
z generatorem prądotwórczym. Elektrownie wodne buduje się najczęściej na terenach
górzystych lub w miejscach gdzie jest możliwe piętrzenie wody. Czym wyższe
spiętrzenie i większa masa przepływającej wody tym większą ilość energii
elektrycznej jesteśmy w stanie wytworzyć.
Rys. 11. Zasoby energii wodnej
Źródło: Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju (KPZK).
47
W Polsce wykorzystujemy 11% z całego potencjału, największa koncentracja
tego typu budowli ma miejsce w dorzeczu Wisły i Odry, tak więc zasoby energetyczne
wód na terenie Polski są stosunkowo skromne w porównaniu z innymi krajami
europejskimi. Podobnie jest w przypadku województwa warmińsko-mazurskiego, tym
bardziej, że na jego terenie nie ma dużych cieków wodnych o znaczącym potencjale
energetycznym. Łączna liczba istniejących małych elektrowni wodnych wynosi 92.
Województwo warmińsko-mazurskie leży w dorzeczu prawobrzeżnym Wisły,
w dolnym jej odcinku oraz lewobrzeżnym Pregoły. Największy potencjał
energetyczny w województwie posiadają następujące rzeki:
Łyna – (4 032 TJ/rok),
Drwęca – (3 384 TJ/rok),
Pasłęka – (2 196 TJ/rok).
Jest to teoretyczny potencjał energetyczny tych rzek, natomiast ich potencjał
praktyczny jest o około połowę niższy. Szacuje się, że potencjał energetyczny
wszystkich pozostałych cieków wodnych województwa warmińsko-mazurskiego
stanowi około 50% potencjału energetycznego tych trzech wymienionych wyżej rzek.
Warunki lokalizacji małych elektrowni wodnych są w województwie warmińsko-
mazurskim dosyć korzystne, głównie ze względu na gęstą sieć małych cieków
wodnych.
W ostatnich latach mimo widocznego zainteresowania MEW ze względu na
wysokie koszty inwestycyjne, długi okres budowy i niekorzystny wpływ na
środowisko atrakcyjność inwestycyjna tych instalacji obniżyła się. W roku 2010
wyprodukowano w regionie 49,177 GWh energii elektrycznej [tabela1]. Taka ilość
energii pokrywa około 1,5% globalnego zużycia w województwie.
48
Tab. 1. Produkcja energii elektrycznej z wody w regionie
Lp. Nazwa nośnika
Rok 2010
Ilość
w [jednostkach naturalnych]
1. Energia wody 49,177 GWh
Źródło: Opracowanie własne WMAE Sp. z o.o.
Według Krajowego Planu Działań zakłada się, że do 2020 r. przyrost małej
energetyki wodnej osiągnie poziom ok. 40 MW.
Mając na uwadze zasoby cieków wodnych oraz informacje z ankiet
prowadzonych na terenie województwa warmińsko-mazurskiego przewiduję się
przyrost około 5 małych elektrowni wodnych o średniej mocy 40 kW każda.
W efekcie da to moc na poziomie 0,2 MW.
Przyjmując, że każda elektrownia wodna funkcjonuje około 8000 h/rok ilość
wyprodukowanej energii wahać się będzie na poziomie 1600 MWh/rok.
Przyjęło się stosować nazewnictwo MEW na określenie małej elektrowni
wodnej dla obiektów o mocy zainstalowanej do 5 MW. Niekiedy spotyka się również
określenie MEW dla obiektów o mocy zainstalowanej do 0,5 MW.
Wyróżnia się trzy typy wykorzystania MEW:
praca samotna hydrozespołu na wydzieloną sieć energetyczną, zwaną często
siecią lokalną; zadaniem elektrowni jest zasilanie odbiorców nie posiadających
innego źródła energii elektrycznej; praca MEW w tym układzie charakteryzuje
się dużą zmiennością obciążenia w czasie;
współpraca z państwową siecią energetyczną oraz rezerwowe zasilanie
wydzielonego sektora sieci lokalnej w przypadku braku napięcia w sieci
państwowej;
współpraca hydrozespołu wyłącznie z siecią państwową: w układzie tym
elektrownie pracują równolegle z siecią energetyczną, która decyduje
o wielkości napięcia i częstotliwości.
49
Zdecydowana większość krajowych MEW pracuje na sieć państwową, wielkość
napięcia i częstotliwości narzucana jest więc przez system energetyczny.
Rys. 12. MEW – koło wodne
Źródło: Archiwum WMAE Sp. z o.o.
Zalety stosowania MEW:
zużywanie niewielkich ilości energii na potrzeby własne, ok. 0,5-1%, przy
ok.10% w przypadku elektrowni tradycyjnych;
wytwarzanie "czystej" energii elektrycznej;
energia z MEW może być wykorzystywana przez lokalnych odbiorców tak, że
można mówić o minimalnych stratach przesyłu;
charakteryzują się niewielką pracochłonnością - do ich obsługi wystarcza
sporadyczny nadzór techniczny;
budowla piętrząca może również w pewnym stopniu osłabić wielkość
zatapiania okolic w przypadku występowania powodzi;
regulują stosunki wodne w najbliższej okolicy, co może mieć wpływ na obszary
rolnicze;
50
mogą stanowić awaryjne źródło energii w przypadku uszkodzenia sieci
przesyłowej;
pobudzają aktywność w środowisku wiejskim (nowe miejsca pracy, obiekty
towarzyszące);
budowa budowli piętrzącej powoduje powstanie zbiornika wodnego, który
stając się cennym elementem krajobrazu może decydować o rozwoju turystyki
i rekreacji w danym regionie.
51
7. Energia pozyskiwana z biomasy
W dotychczasowych raportach dotyczących wykorzystania OZE w regionie
energia uzyskana z biomasy stanowiła aż 94% i zużyto do tej produkcji 524 000 m3
drewna pod różną postacią oraz 23 000 ton słomy. Znaczna część biomasy drzewnej
pozyskana została z zasobów leśnych. W horyzoncie czasowym do 2020 roku
największe znaczenie należy przypisać biomasie rolniczej – uprawom energetycznym
oraz słomie wykorzystywanej na cele energetyczne. Pozyskanie dodatkowej ilości
biomasy leśnej i biomasy drzewnej odpadowej z przemysłu przetwórczego jest
praktycznie bardzo ograniczone. Na rynku biomasy leśnej istnieje ogromna
konkurencja ze strony przemysłu meblarskiego, produkcji płyt i stolarki budowlanej.
Okresowo może być zwiększony lokalny rynek dostaw biomasy drzewnej przy okazji
przygotowywania terenu pod inwestycje drogowe przy planowanych kompleksowych
remontach i budowie nowych odcinków dróg. W perspektywie do 2020 roku rozwój
upraw roślin energetycznych będzie stymulowany wzrostem zapotrzebowania na
biomasę w elektroenergetyce, ciepłownictwie i chłodnictwie oraz dla biogazowni
rolniczych. Uprawy pod potrzeby biogazowni to przeważnie rośliny jednoroczne,
natomiast dla elektroenergetyki i ciepłownictwa to uprawy wieloletnie przeznaczone
do przerobu na pelet i brykiet lub bezpośredniego spalania. Według Krajowego Planu
Działań zapotrzebowanie w Polsce na biomasę rolniczą i planowana powierzchnia
gruntów rolnych potrzebna do ich uprawy wynosi 3 785 tys. ha, co wydaje się być
trudne do osiągnięcia, przewiduje się dlatego import biomasy. Wyżej wymienioną
wielkość areału upraw roślin energetycznych będzie bardzo trudno zrealizować.
W Polsce w 2009 roku wieloletnie plantacje zajmowały zaledwie 10 200 ha
powierzchni, z czego w województwie warmińsko-mazurskim 1 250 ha.
52
Tab. 2. Areał upraw roślin energetycznych
Lp. Powiat
2008 2010
Rodzaj rośliny
Ogółem
Rodzaj rośliny
Ogółem Wierzba Miskan-
tus
Ślazo-
wiec Wierzba
Miskan-
tus
Ślazo-
wiec
Topo-
la
Mozga
trzcino-
wa
ha ha
1 bartoszycki 0,0 0,6 0,5 1,1
2 braniewski 100,5 41,0 22,8 164,3 70,0 339,0 17,0 40,0 466
3 działdowski 12,0 12,0 8,7 8,7
4 ełcki 8,1 8,1 0,0
5 elbląski 372,5 372,5 134,6 200,0 334,6
6 giżycki 53,2 53,2 53,5 53,5
7 gołdapski 0,0 1,0 1,0 0,3 1,0 3,3
8 iławski 31,1 31,1 60,3 60,3
9 kętrzyński 4,0 4,0 3,19 3,19
10 lidzbarski 10,0 10,0 11,6 11,6
11 mrągowski 6,5 6,5 1,5 2,0 3,5
12 nidzki 37,5 37,5 38,5 38,5
13 nowomiejski 18,3 18,3 23,1 23,1
14 olecki 0,0 0,0
15 olsztyński 28,5 28,5 58,08 58,08
16 ostródzki 136,1 136,1 168,3 168,3
17 piski 4,0 4,0 0,0
18 szczycieński 0,0 10,0 10,0
19 węgorzewski 12,3 12,3 0,0
Razem 834,58 41,00 22,80 898,40 632,97 540,50 19,30 1,00 50,00 1 243,77
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych uzyskanych z Warmińsko–Mazurskiego Ośrodka
Doradztwa Rolniczego w Olsztynie.
Według różnych opracowań biorąc pod uwagę warunki ekonomiczne,
uwarunkowania przyrodniczo–środowiskowe, przydatność użytków rolnych do tego
typu upraw, areał wieloletnich upraw energetycznych w województwie szacuje się na
35 000 ha (IEO)do 43 000 ha (Jodczyszyn 2007, IUNiG – PiB) co przy założeniu
uzyskania 9 ton suchej masy z ha daje odpowiednio 320 tys. do 380 tys. ton s.m. Aby
wykorzystać posiadany potencjał rolnicy muszą mieć zagwarantowaną opłacalną cenę
wyższą od typowych upraw roślin na cele żywnościowe i dodatkowo premię związaną
z nową uprawą. Niezbędny jest również zagwarantowany zbyt tych roślin oraz
indeksacja ceny zbytu. W związku z dużymi kosztami założenia wieloletniej plantacji
roślin energetycznych należy rozważyć możliwość dofinansowania. Biorąc powyższe
53
uwarunkowania jak również brak tradycji upraw tego typu roślin i niechęć rolników do
zawierania wieloletnich umów na produkcję dla potrzeb opracowania Koncepcji
Rozwoju OZE zakłada się, iż areał upraw tych roślin do 2020 roku powinien osiągnąć
20 000 ha, co gwarantuje produkcję suchej masy 180 tys. ton s.m.
Tak duży zakładany wzrost areału upraw roślin energetycznych jest również
spowodowany faktem budowy w Elblągu przez spółkę Energa Kogeneracja bloku
energetycznego opalanego peletem z biomasy rolniczej. Przewidywany termin
uruchomienia instalacji jest określony na I półrocze 2014r. Instalacja będzie
wyposażona w turbo generator o mocy elektrycznej 25 MWe, który będzie
produkował około 165 000 MWh energii elektrycznej, około 796 GJ energii cieplnej.
Jego zapotrzebowanie na paliwo wynosi 135 000 ton peletu na rok. Również Miejskie
Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej w Olsztynie zakłada rozbudowę kotłowni na
Słonecznym Stoku o kocioł o mocy 12 MW ciepła, opalany biomasą. Zakłada się
również przyrost 20 MW mocy w lokalnych kotłowniach na biomasę.
7.1. Potencjał energetyczny słomy
We współczesnym rolnictwie występują pewne nadwyżki słomy, które są
wykorzystywane na cele energetyczne lub do produkcji grzybni. W Polsce są regiony
gdzie te nadwyżki są duże oraz regiony, gdzie słoma jest wykorzystywana przez
gospodarstwa rolne zwłaszcza o profilu hodowlanym i nadwyżka nie występuje,
a nawet wykazywane są niedobory. Województwo warmińsko–mazurskie należy do
tych regionów, gdzie jest możliwość przeznaczenia części plonów słomy na cele
energetyczne. Pozyskanie słomy dla potrzeb energetyki napotyka na coraz większe
bariery, w tym również cenowe. Generalnie w roku 2012 ceny wynosiły 200–250 zł
/tonę, ale były okresy, że ceny sięgały 350 zł/tonę i brak było ofert sprzedaży.
Według opracowań Instytutu Upraw Nawożenia i Gleboznawstwa
Państwowego Instytutu Badań w Puławach (IUNiG - PIB) z 2009 roku nadwyżki
słomy możliwe do zagospodarowania na cele energetyczne w województwie
54
warmińsko–mazurskim wynosiły 330 tys. ton, natomiast Instytut Energetyki
Odnawialnej w opracowaniu z grudnia 2011 r. szacuje tą wielkość na 208 tys. ton.
Biorąc pod uwagę zakładany wzrost upraw wieloletnich roślin energetycznych
jak i jednorocznych dla potrzeb tego opracowania przyjmuje się średnią z tych dwóch
wymienionych powyżej liczb pomniejszonych o 50%, czyli 135 tys. ton. Zakłada się,
że część słomy zostanie zagospodarowana na cele energetyczne w regionie,
a pozostała ilość w postaci peletu i brykietu wywieziona poza granice województwa.
7.2. Biogazownie rolnicze
W 2012 roku na terenie Warmii i Mazur funkcjonowała jedna biogazownia
rolnicza w miejscowości Boleszyn, gmina Grodziczno, powiat Nowe Miasto
Lubawskie. Właścicielem obiektu jest Biogal Sp. z o.o., zainstalowana moc
elektryczna wynosi 1 MW i moc cieplna 1,2 MW. Głównym substytutem wsadowym
do reaktora jest kiszonka z kukurydzy i gnojowica trzodowa.
Aktualnie kilka innych biogazowni uzyskało dofinansowanie i znajduje się na
różnym etapie realizacji inwestycji, np. w Łęgutach, gmina Gietrzwałd trwa rozruch
technologiczny instalacji. Ze względu na ciągłość produkcji energii i jej
przewidywalność biogazownie rolnicze wpisują się w koncepcję rozwoju energetyki
rozproszonej. Faktem jest, że brak ustawy o OZE i ciągle zmieniająca się definicja
biogazu rolniczego oraz zmieniający się wykaz pozostałości i odpadów
dopuszczonych do wykorzystania w biogazowniach rolniczych wyhamowuje rozwój
tej technologii. Również spadek cen na zielone certyfikaty w lutym i marcu 2013 r.
znacznie ograniczył zainteresowanie potencjalnych inwestorów budową biogazowni.
Przy obliczaniu potencjału produkcji biogazu rolniczego uwzględniono niżej
wymienione substraty i posłużono się metodologią zawartą w opracowaniu IEO
„Określenie potencjału energetycznego regionów Polski w zakresie odnawialnych
źródeł energii – wnioski dla Regionalnych Programów Operacyjnych 2014–2020”:
55
1. Nawozy organiczne – obornik bydlęcy i świński, kurzeniec, gnojowica świńska
i bydlęca
2. Odpady z rolnictwa i przemysłu rolno – spożywczego:
a) Odpady z rolnictwa, sadownictwa, upraw hydroponicznych, leśnictwa,
łowiectwa, rybołówstwa, kod 0201
b) Odpady z przygotowania i przetwórstwa produktów spożywczych
pochodzenia zwierzęcego, kod 0202
c) Odpady z przygotowania przetwórstwa produktów spożywczych oraz
odpady pochodzenia roślinnego, kod 0203
d) Odpady z przemysłu cukrowniczego, kod 0204
e) Odpady z przemysłu mleczarskiego, kod 0205
f) Odpady z produkcji napojów alkoholowych i bezalkoholowych
(z wyłączeniem kawy, herbaty i kakao), kod 0207
3. Rośliny z celowych upraw energetycznych przydatnych do sporządzenia
kiszonki, do obliczeń przyjęto kiszonkę z kukurydzy przy wydajności 35 t z ha.
Na bazie tych danych zgodnie z metodologią IEO określono potencjał techniczny dla
województwa warmińsko–mazurskiego.
Tab. 3. Potencjał techniczny i ekonomiczny biogazu
Substrat Potencjał techniczny
biogazowni w MWel
Potencjał ekonomiczny
biogazowni w MWel
Nawozy organiczne 33 19
Odpady z przemysłu rolno
-spożywczego
18 13
Rośliny energetyczne 128 49
Razem 179 81
Źródło: Określenie potencjału energetycznego regionów Polski w zakresie odnawialnych źródeł
energii – wnioski dla Regionalnych Programów Operacyjnych na okres programowania 2014-2020,
IEO, s. 59.
56
Przy obliczaniu potencjału ekonomicznego przyjęto następujące założenia:
- dla nawozów wykorzystanie 40% dostępnej ilości;
- dla odpadów z przetwórstwa przemysłu rolno–spożywczego założono
wykorzystanie 30% dostępnej ilości;
- zastosowano kryterium, że do 2020 r. kiszonka z kukurydzy będzie stanowiła nie
więcej niż 60% wsadu energetycznego (30 tys. ha).
7.3. Energia z odpadów komunalnych
W Olsztynie trwa proces przygotowania inwestycji „Kombinatu
elektrociepłowniczego” do wytwarzania i sprzedaży ciepła i energii elektrycznej oraz
termicznego unieszkodliwiania paliwa alternatywnego powstałego w wyniku
przetwarzania odpadów komunalnych. Planuje się, że sekcja spalania paliwa
alternatywnego będzie miała do dyspozycji około 100-120 tys. ton tego paliwa
pochodzącego z terenu całego województwa. Przewiduje się, że sekcja
zagospodarowania paliwa alternatywnego będzie miała zainstalowane moce około 25
MWe i 30 MWt. Aktualnie paliwo alternatywne nie jest zaliczane do biomasy w myśl
aktualnie obowiązującego prawa, ale na pewno można o nim powiedzieć, że jest to
paliwo odnawialne.
57
8. Energia geotermalna
Energia geotermalna jest zaliczana do odnawialnych źródeł energii.
Rozróżniamy dwa pojęcia związane z energią Ziemi – energia geotermiczna i energia
geotermalna.
Energia geotermiczna to naturalna energia Ziemi zgromadzona w magmie,
skałach, parze wodnej, gazach, w wodzie wypełniającej struktury porowate skorupy
ziemskiej i szczeliny skalne.
Energia geotermalna to część energii geotermicznej zawartej w parze wodnej
i gorącej wodzie podziemnej.
Wody podziemne, będące nośnikiem ciepła tj. wody powyżej 200C nazywa się
wodami geotermalnymi. W Polsce wody geotermalne zwykle nie przekraczają 900C,
ale w sporadycznych przypadkach przekraczają niewiele ponad 1000C. Według
opracowania prof. Juliana Sokołowskiego „Ocena możliwości wykorzystania wód
geotermalnych dla ochrony środowiska w województwie olsztyńskim” istnieją zasoby
wód geotermalnych w zakresie temperatur 40-800C. W latach 1950–1970 na terenie
województwa było wykonanych wiele odwiertów geologicznych w poszukiwaniu złóż
ropy naftowej i gazu. Kilka odwiertów realizowanych było w latach 90 ubiegłego
wieku.
Według szacunków wykonanych w 2005 r. przez Geologa Wojewódzkiego
zasoby wód geotermalnych zgromadzonych w utworach kambru wynoszą ok. 90 km3,
co odpowiada 4 500 x 10 15
cal i 645 mln t.p.u., natomiast łączne zasoby geotermalne
szacuje się na 900 km3, co jest równoważne 1680 mln t.p.u. Wody te można
wykorzystywać w ciepłownictwie, balneologii, rekreacji, jak i w sektorze rolnictwa,
produkcji szklarniowej, czy suszarnictwie.
58
Rys. 13. Zasoby energii geotermalnej
Źródło: Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju (KPZK).
Region województwa warmińsko–mazurskiego leży na obszarze dwóch
okręgów geologicznych – grudziądzko–warszawskim i przybałtyckim. Obecnie
w regionie nie funkcjonuje żadna instalacja wykorzystująca energię geotermalną.
Realizowana jest jedna inwestycja, która będzie wykorzystywała wody geotermalne na
cele balneologiczne – w Lidzbarku Warmińskim.
59
Bardzo trudno jest określić możliwości rozwoju tej dziedziny w następnych
latach. Aktualnie nie ma informacji o inicjatywach budowy takiej instalacji.
W związku z tym nie zakłada się w programie takich przedsięwzięć do 2020 roku. Nie
bez znaczenia dla rozwoju tej technologii są wysokie koszty inwestycyjne
w wysokości ponad 5 200 zł na 1 kW zainstalowanej mocy ciepłowniczej.
8.1. Pompy ciepła (geotermia płytka – niskotemperaturowa)
Energię geotermalną można podzielić na wysokotemperaturową
i niskotemperaturową. Geotermia wysokotemperaturowa umożliwia bezpośrednie
wykorzystanie ciepła Ziemi, którego nośnikiem jest ciecz lub para wodna. Geotermia
niskotemperaturowa jest wykorzystywana nie bezpośrednio, ale przy zastosowaniu
urządzeń – pomp ciepła, które podnoszą energię na wyższy poziom termodynamiczny.
Pompa ciepła to urządzenie umożliwiające wykorzystanie energii cieplnej
zgromadzonej w środowisku naturalnym. Pompa ciepła jako źródło energii może
wykorzystać:
- powietrze atmosferyczne;
- wody powierzchniowe i podziemne;
- grunt.
60
Rys. 14. Udział poszczególnych źródeł uczestniczących w wytworzeniu energii
grzewczej
Źródło: www.energiaodnawialna.net.pl (27.05.2013).
Ciepło z układu dolnego źródła przekazywane jest do zabudowanego w pompie
wymiennika ciepła, zwanego parownikiem. W parowniku następuje przekazanie ciepła
do obiegu wewnętrznego pompy. Czynnik znajdujący się w układzie wewnętrznym
pod wpływem dostarczonej energii z dolnego źródła wrze i zamienia się w gaz.
Sprężarka zasysa czynnik w postaci prawie suchej pary. Spręża tę parę do wysokiego
ciśnienia. Poprzez podwyższanie ciśnienia następuje zmiana poziomu energetycznego
i czynnik uzyskuje wyższą temperaturę. Następnie w drugim, wewnętrznym
wymienniku ciepła – skraplaczu następuje wymiana ciepła z tzw. górnym źródłem
(instalacja co, c.w.u.). Czynnik ochładza się i zmienia ponownie w ciecz. Ciecz
znajdująca się jeszcze pod wysokim ciśnieniem zostaje rozprężona w zaworze
dławiącym i przepływa do parownika. Cały proces rozpoczyna się na nowo.
61
Rys. 15. Schemat działania pompy ciepła
Źródło: http://pompy-ciepla.org/jak_dziala_pompa_ciepla.php (21.05.2013).
Obserwując rynek pomp ciepła można wysnuć następujące wnioski:
1. Pompy ciepła są instalowane zazwyczaj w nowo budowanych obiektach;
2. Obiekty z pompami ciepła służącymi do ogrzewania pomieszczeń są bardzo
dobrze docieplone;
3. Systemy grzewcze to ogrzewanie podłogowe lub systemy niskotemperaturowe
(ok. 400C) lub średniotemperaturowe (ok. 55
0C) w oparciu o grzejniki;
4. Obserwuje się coraz większe zainteresowanie pompami ciepła na powietrze do
produkcji ciepłej wody użytkowej.
Technologia pomp ciepła to nowoczesny, ekonomiczny, bezobsługowy sposób
zabezpieczenia obiektów w system grzewczy i ciepłej wody użytkowej, ale
wymagający dużych nakładów inwestycyjnych. Przyjmuje się, że koszt instalacji 1kW
mocy cieplnej to koszt na poziomie powyżej 2 500 zł. Oszacowanie i określenie
wielkości mocy zainstalowanej do 2020 roku pomp ciepła jest zadaniem trudnym
z powodu wielu aspektów mających wpływ na rozwój tej technologii. W związku
z tym posłużono się wyliczeniami Instytutu Energetyki Odnawialnej zawartymi
w opracowaniu „ Określenie potencjału energetycznego regionów Polski w zakresie
odnawialnych źródeł energii – wnioski dla Regionalnych Programów Operacyjnych
62
2014–2020”, w którym zakłada się dla kraju zainstalowanie do 2020 r. pomp ciepła
o łącznej mocy ok. 102 MW, co winno spowodować, że w regionie Warmii i Mazur
powinno być zainstalowanych ok. 3,77 MW.
63
9. Przewidywana produkcja energii z OZE w 2020 r.
Podsumowując możliwości rozwoju OZE do roku 2020 r., biorąc pod uwagę
założenia europejskiej i krajowej polityki energetycznej oraz dostępny na Warmii
i Mazurach potencjał, można wyliczyć prognozę przyrostu produkcji energii
elektrycznej i energii cieplnej z poszczególnych źródeł odnawialnych. Analizując
poniższe dane można zauważyć, że szczególną rolę zarówno w produkcji prądu jak
i ciepła odegrają w najbliższym czasie biogazownie rolnicze.
Tab.4. Produkcja energii z OZE w 2020 r. wg opracowanych założeń w MWh
Rodzaj Powierzchnia lub moc Energia elektryczna
(MWh)
Energia
cieplna
(MWh)
Kolektory
słoneczne
200 000 m2
- 200 000
Fotowoltaika Wersja pesymistyczna 2 MW;
Wersja pesymistyczna 3 300
-
Wersja optymistyczna 45 MW
Wersja optymistyczna 74 000 -
Energia wiatru Duże siłownie Duże siłownie -
wariant A – 0 MW wariant A - 0 -
wariant B - 250 MW wariant B - 438 000 -
Małe siłownie –16MW Małe siłownie -28 000 -
Biogazownie 81 MW 648 000 300 000
Pompy ciepła 3,77 MW - 11 300
Małe elektrownie
wodne
0,2 MW 1 600 -
Kotłownie
biomasowe
32MW*** - 86 000
Elektrociepłownia
Elbląg
25 MWe
34MWt
165 000 220 000
Kombinat
elektrociepłowniczy
sekcja
energetycznego
wykorzystania
paliwa z odpadów
25 MWe
30 MWt
162 000* 195 000*
Razem 1 007 900**
1 516 600**
1 012 300
*6,5 tyś godzin/rok;
**w zależności od rozwoju fotowoltaiki i dużej energetyki wiatrowej;
*** w tym 12 MW MPEC Olsztyn;
Źródło: Opracowanie własne.
64
10. Mechanizmy finansowania
Pozyskiwanie energii z odnawialnych źródeł w znacznym stopniu zwiększa
bezpieczeństwo energetyczne regionu oraz sprzyja konkurencji na rynku energii.
Inwestycje w nowe źródła wytwarzania są jednak wciąż dużo bardziej kosztowne od
tradycyjnych metod opartych na wykorzystaniu źródeł konwencjonalnych.
Niewątpliwie olbrzymią rolę w rozwoju energetyki odnawialnej odgrywają
odpowiednie systemy wsparcia, jak również źródła dofinansowania inwestycji,
zarówno w oparciu o fundusze unijne (np. Fundusz Spójności), jak również o źródła
krajowe (np. pożyczki, dotacje z NFOŚiGW oraz WFOŚiGW).
Tab. 5. Koszty inwestycyjne wykonania założeń na lata 2014-2020 (Ceny wg
Ministerstwa Finansów – stan na koniec 2012 r.)
Rodzaj Powierzchnia lub moc Cena za
jednostkę Wartość w mln zł
Kolektory
słoneczne
200 000 m2
2 600 zł/m2 520
Fotowoltaika Pesymistyczna - 2 MW
do 75 kW –
9 mln/MW;
Pesymistyczna -18
Optymistyczna- 45MW Powyżej 75 kW-
7,5 mln/MW
Optymistyczna - 337
mln
Energia wiatru Siłownie duże Siłownie duże Siłownie duże
wariant A – 0MW - -
wariant B - 250 MW wariant B - 6,2
mln/MW
wariant B - 1 550
małe siłownie
wiatrowe – 16MW
małe siłownie
wiatrowe - 8
mln/MW
małe siłownie
wiatrowe - 128
Biogazownie 81 MW 16 mln /MW 1 296
Pompy ciepła 3,77 MW 4mln/MW 15
Kotłownie na
biomasę
32 MW 1,2 mln /MW 38
Małe elektrownie
wodne
0,2 MW 16 mln/MW 3
Uprawy
energetyczne
20 tyś. ha 4 000 zł/ha 80
Przetwórstwo
słomy
20 instalacji/0,9 t na h 0,3 mln za
instalacje
6
Razem 2 104 do 3 973* * wartość minimalna przewiduje pesymistyczną wersję fotowoltaiki oraz brak inwestycji w dużej
energetyce wiatrowej
Źródło: Opracowanie własne.
65
Nie uwzględniono budowy Zakładu Produkcji Energii Elektrycznej i Ciepła
Energa Kogeneracja w Elblągu, ponieważ inwestycja będzie oddana do użytku
w I połowie 2014 r. i nie uwzględniono budowy kombinatu elektrociepłowniczego
w Olsztynie, ponieważ nie znana jest wartość inwestycji ogółem, ani wartość sekcji
spalania paliwa alternatywnego. Aktualnie trwają negocjacje w sprawie wyboru
partnera do realizacji tej inwestycji.
Tab.6. Prognoza zapotrzebowania na dofinansowanie inwestycji energetyki
odnawialnej
Rodzaj Wartość
inwestycji mln zł
% podmiotów
ubiegających
się o
dofinansowanie
Wartość
inwestycji
podmiotów
ubiegających się o
dofinansowanie
(mln zł)
Przewidywana
pula środków
przy 50%
dofinansowaniu
Kolektory
słoneczne
520 80 416 208
Fotowoltaika Pesymistyczny 18 80 Pesymistyczny 14,4 Pesymistyczny 7,2
Optymistyczny 337 Optymistyczny 296,6 Optymistyczny 134,8
Energia
wiatru
Wariant A: 0
Wariant B: 1 550
Małe siłownie: 128
0
0
90
-
-
115,2
-
-
57,6
Biogazownie 1 296 100 1296 648
Pompy ciepła 15 50 7,5 3,75
Kotłownie na
biomasę
38 90 34 17
Małe
elektrownie
wodne
3 70 2,1 1,05
Uprawy
energetyczne
80 100 80 80
Przetwórstwo
słomy
6 70 4,2 2,1
Razem
Pesymistyczna –
1 024,7
Optymistyczna –
1 152,3 Źródło: Opracowanie własne.
Do tej pory warunki udzielania dotacji na projekty związane z rozwojem instalacji
odnawialnych źródeł energii ujęte w Regionalnym Programie Operacyjnym Warmia
i Mazury 2007-2013 nie przewidywały dofinansowania dużych siłowni wiatrowych.
Biorąc pod uwagę obecną sytuację rynkową oraz stanowisko Samorządu
66
Województwa dotyczące rozwoju energetyki wiatrowej w regionie, również
w przyszłej perspektywie finansowej 2014-2020 nie zakładamy dotowania rozwoju
dużej energetyki wiatrowej ze środków Regionalnego Programu Operacyjnego.
Nowy okres programowania Unii Europejskiej 2014-2020 „przynosi” nowe
środki finansowe na rozwój Europy, w tym na rozwój instalacji związanych z zieloną
energią i efektywnością energetyczną. Dokument strategiczny Europa 2020 zakłada 11
nowych celów tematycznych, jednym z nich jest cel 4: Wspieranie przejścia na
gospodarkę niskoemisyjną we wszystkich sektorach. W ramach tego działania
przewiduje się m.in.:
• promowanie produkcji i dystrybucji urządzeń, instalacji oraz rozwiązań dla energii
z odnawialnych źródeł w tym wytwarzania biokomponentów i biopaliw ciekłych
(zgodnie ze zidentyfikowanymi i określonymi w planach zagospodarowania
przestrzennego i strategiach rozwoju województw potencjałami regionalnymi
i krajowymi oraz w ramach wyznaczonych obszarów);
• wspieranie efektywności energetycznej oraz wykorzystania OZE
w przedsiębiorstwach, gospodarstwach domowych i gospodarstwach rolnych;
• wspieranie efektywności energetycznej i wykorzystania OZE w sektorze publicznym
i mieszkaniowym oraz prowadzenie kampanii informacyjno-promocyjnych w tym
zakresie;
• zwiększanie efektywności energetycznej w odniesieniu do infrastruktury publicznej
• ograniczanie strat energii na etapie przesyłu i dystrybucji,
• promowanie wysokosprawnej kogeneracji energii cieplnej i elektrycznej
• promowanie zrównoważonej mobilności miejskiej w tym:
• promowanie inwestycji umożliwiających wzrost wydajności i efektywności
energetycznej w produkcji rolno-spożywczej lub w wytwarzaniu biokomponentów
wraz z ograniczaniem emisji;
67
• promowanie świadomości społecznej w zakresie wzorców zrównoważonej produkcji
i konsumpcji;
• działania dotyczące rozwoju kadr w sektorach związanych z energetyką.
Wytyczne te w sposób bezpośredni przełożą się na zapisy Programu Krajowego
oraz na regionalne programy operacyjne, które stworzą podstawę formalną,
organizacyjną i decyzyjną całego procesu dofinansowania ww. inwestycji
z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Ponadto w nowej perspektywie
finansowej będziemy mieli do czynienia z tzw. ring-fencingiem, który oznacza
nałożenie na państwa członkowskie minimalnego poziomu alokacji na dany Cel
Tematyczny w ramach funduszu, w kontekście środków regionalnych. Wg
nomenklatury unijnej regiony „mniej rozwinięte”, do których zaliczamy Warmię
i Mazury będą zobligowane do wydania 6% z („unijnego”) budżetu regionalnego na
wydajność energetyczną i odnawialne źródła energii. W perspektywie finansowej
2007-2013 wielkość tych środków nie przekraczała 2%.
Środki finansowe z EFRR będą udzielane w formie dotacji, możemy jednak
oczekiwać pojawienia się funduszy pożyczkowych finansowanych ze środków UE,
z których zielone inwestycje będzie można kredytować na preferencyjnych
warunkach. W dalszym ciągu dostępne będą również specjalne granty na badania
i rozwój w tym obszarze (m.in. Horyzont 2020) oraz specjalne środki interwencyjne
Komisji Europejskiej wydatkowane chociażby przez program Inteligentna Energia
Europa.
Oprócz środków europejskich inwestycje w OZE i EE w dalszym ciągu będą
mogły być finansowane ze środków krajowych głównie z Narodowego Funduszu
Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej m.in. poprzez system GIS oraz regionalnie
przez Wojewódzkie Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Ponadto
w związku z rosnącą popularnością instalacji OZE i rozwiązań poprawiających
wydajność energetyczną coraz więcej banków przygotowuje komercyjne formy
dofinansowania tego typu inwestycji w postaci uprzywilejowanych kredytów
i pożyczek.
68
11. Bilans energetyczny w 2020 roku
Wzrost zużycia elektryczności podąża za wzrostem gospodarczym i w 2020 r.
całkowita produkcja energii elektrycznej będzie dwukrotnie większa niż obecnie. Ceny
konwencjonalnych nośników będą wzrastać, a odnawialne źródła energii staną się ich
konkurencyjnym substytutem. W związku z polityką energetyczną Unii Europejskiej,
a także Polski w dalszym ciągu planowany jest rozwój nowoczesnych technologii
wykorzystujących odnawialne zasoby.
Przy założeniach prezentowanych w tabelach brane były pod uwagę różne
warianty rozwoju fotowoltaiki (rozwój związany jest z wejściem Ustawy
o odnawialnych źródłach energii), jak również dużej energetyki wiatrowej (w tym
przypadku rozwój związany jest z uwarunkowaniami przyrodniczymi oraz
społecznymi województwa warmińsko–mazurskiego).
69
Tab.7. Zużycie paliw i nośników energii w 2011 r.
Zużycie paliw i nośników energii w 2011 r. w województwie warmińsko-
mazurskim
Źródło energii Wykorzystanie Jednostka
przeliczeniowa
Wartość
końcowa
[TJ]
Węgiel kamienny 493 000 ton 25 MJ/kg 12 325
Gaz ziemny 6 369 TJ TJ 6 369
Gaz ciekły 40 000 ton 46 MJ/kg 1 840
Olej opałowy lekki 44 000 ton 42 MJ/kg 1 848
Olej opałowy
ciężki 5 000 ton 40 MJ/kg 200
Ciepło 11 493 TJ TJ 11 493
Energia
elektryczna 3 440 GWh 1GWh = 3,6 TJ 12 385
Olej napędowy 460 560 ton 42 MJ/kg 19 343
Benzyna 145 793 ton 42 MJ/kg 6 123
LPG * 146 999 m3
1kg = 1,96dm3 / 46
MJ/kg 3 450
SUMA 75 376
* wartość po przeliczeniu jednostek = 75 000 ton
OPIS
- Wykorzystano dane GUS – Gospodarka Paliwowo–Energetyczna w latach 2010, 2011
- Zużycie węgla zostało pomniejszone o wartości zużycia tego nośnika na potrzeby elektrowni i elektrociepłowni
oraz kotłów ciepłowniczych energetyki zawodowej i ciepłowni zawodowej
- Zużycie oleju napędowego, benzyny i LPG zostało wyliczone na podstawie danych krajowych proporcjonalnie
do liczby mieszkańców województwa (dane na dzień 31.12.2011 r.)
Źródło: Opracowanie własne WMAE Sp. z o.o.
70
Tab. 8. Produkcja energii z OZE w latach 2011–2020
Produkcja energii z OZE w latach 2011-2020
----------- Nośnik energii Baza 2011 Baza 2020 Suma 2011 - 2020
L.p. ---------------------- TJ GWh TJ GWh TJ GWh
1 Panele słoneczne 49,320 13,700 720 200 769,320 213,700
2
Wiatr
1 426,320 396,200
Duże siłownie Duże siłownie Duże siłownie Duże siłownie Duże siłownie
1. Wariant A wariant A – 0** wariant A - 0 **
wariant A –
1 426,32 **
wariant A – 396,2
**
2. Wariant B wariant B –
1 576,8***
wariant B -
438***
wariant B –
3 003,12***
wariant B –
834,2***
Małe siłownie wiatrowe małe siłownie
wiatrowe – 100,8 małe siłownie
wiatrowe - 28 małe siłownie
wiatrowe – 100,8 małe siłownie
wiatrowe – 28
3 Woda 177,040 49,177 5,760 1,600 182,80 50,778
4 Biomasa 5 376 1 492,560 5 108,400 1419 * 10 484,400 2 911,560
5 Pompy Ciepła 33,100 9,200 40,680 11,300 73,780 20,560
6
Fotowoltaika
Pesymistycznie
optymistycznie
0,300 0,083
11,880**
266,400***
3,300**
74***
12,180**
266,700***
3,306**
74,006***
SUMA ------------------------- 7 062,08 1960,92
5 987,52**
7 818,84***
1 663,2**
2 171,9***
13 049,60**
14 880,920***
3 624,10**
4 132,804***
* 648 (energia elektryczna – biogazownie) + 300 (energia cieplna – biogazownie) + 86 (energia cieplna – kotłownie biomasowe) + 165 (energia elektryczna –
elektrociepłownia Elbląg) + 220 (energia cieplna – elektrociepłownia Elbląg)
** Wersje pesymistyczne rozwoju fotowoltaiki i dużej energetyki wiatrowej;
*** Wersje optymistyczne rozwoju fotowoltaiki i dużej energetyki wiatrowej;
Źródło: Opracowanie własne WMAE Sp. z o.o.
71
Tab.9. Prognoza zużycia paliw i nośników w 2020 w stosunku do danych z 2011
Prognoza zużycia paliw i nośników energii do roku 2020 w stosunku do danych z 2011 r.
w województwie warmińsko-mazurskim
Źródło energii
Zużycie paliw i nośników
energii w 2011 r.
[TJ]
Zakładane zmiany zużycia
paliw i nośników energii
[%]
Zużycie paliw i nośników
energii w 2020 r.
[TJ]
Węgiel kamienny 12 325 - 16,46 ** 10 296
Gaz ziemny 6 369 + 10 7 005
Gaz ciekły 1 840 - 10 1 656
Olej opałowy lekki 1 848 - 10 1 663
Olej opałowy ciężki 200 - 20 160
Ciepło 11 493 + 0,30 *** 11 527
Energia elektryczna 12 385 + 0,47 **** 12 443
Olej napędowy 19 343 + 10 21 277
Benzyna 6 123 + 15 6 429
LPG * 3 450 - 3 3 346
SUMA 75 376 - 75 802
Źródło: Opracowanie własne WMAE Sp. z o.o.
* wartość po przeliczeniu jednostek = 75 000 ton
** wartość procentową – dane z GUS (-15%) poddano korekcie w związku z założeniami produkcji ciepła w instalacjach solarnych co prognozuje spadek zużycia węgla o
1,46% (50% produkcji ciepła z kolektorów słonecznych zdejmuje się ze zużycia węgla a drugie 50% ze zużycia e.e.)
*** wartość procentową – dane z GUS (5%) poddano korekcie w związku z założeniami produkcji ciepła w instalacjach biogazowych co prognozuje spadek zużycia
konwencjonalnych źródeł energii o 4,7%
**** wartość procentową – dane z GUS (3%) poddano korekcie w związku z założeniami produkcji energii elektrycznej z ogniw fotowoltaicznych na potrzeby własne
(wersja optymistyczna - 50%) oraz zastąpienie podgrzewania energią elektryczną c.w.u. instalacjami solarnymi co prognozuje spadek zużycia konwencjonalnych nośników
do produkcji e.e. o 2,53%
OPIS - Przy prognozie zużycia wykorzystano dane Polskiej Organizacji Przemysłu i Handlu Naftowego z 2012 r. oraz GUS
72
12. Cele rozwoju OZE w województwie warmińsko–mazurskim do
2020 roku
Produkcja energii ogółem z OZE na poziomie 14 000 TJ, tj. około 18,4%
przewidywanego zużycia energii w regionie;
Produkcja energii elektrycznej na poziomie 1 700 GWh tj. około 49 % zużycia
energii elektrycznej w województwie;
Redukcja emisji CO2 z tytułu produkcji energii elektrycznej z OZE
o 1 530 tyś. ton, przy założeniu, że 1 kWh energii elektrycznej
wyprodukowanej z OZE redukuje emisję o 0,9 kg CO2;
Obniżenie wskaźnika zużycia energii na 1 mln PKB w regionie
z poziomu 1,94 TJ/mln PKB do poziomu 1,67TJ/mln PKB w roku 2020.
73
Podsumowanie
Koncepcja rozwoju OZE w województwie warmińsko–mazurskim do
2020 roku wskazuje kierunki działań, w których polityka regionalna może
najskuteczniej przyczynić się do zwiększenia udziału energii z odnawialnych źródeł
w ogólnym bilansie energetycznym województwa. Osiągnięcie wymaganego
w pakiecie energetyczno-klimatycznym wskaźnika 15 % udziału energii ze źródeł
odnawialnych w zużyciu energii końcowej w 2020 roku zobowiązuje samorządy do
wspierania istniejących oraz powstawania nowych inwestycji opartych na
wykorzystaniu nowych źródeł energii, które zmierzają do rozwoju i uniezależnienia
się regionu od zewnętrznych dostaw energii.
Zgodnie z założeniami Polityki Energetycznej Polski do roku 2030 oraz
Krajowym planem działań w zakresie energii ze źródeł odnawialnych, podstawowym
źródłem pozyskania odnawialnej energii w województwie warmińsko–mazurskim ma
być biomasa. Szczególnie wspierane będzie tworzenie biogazowni rolniczych.
Na terenie województwa energia promieniowania słonecznego wykorzystywana
jest głównie do pozyskiwania ciepła a produkcja energii elektrycznej z tego źródła ze
względu na wysokie koszty nie jest tak popularna. W Koncpecji przedstawiono dwie
wersje rozwoju inwestycji w oparciu o zastosowanie ogniw fotowoltaicznych –
pesymistyczną i optymistyczną. Kierunki rozwoju tej technologii zależą w dużej
mierze od kształtu oraz daty wejścia w życie Ustawy o odnawialnych źródłach
energii.
Duży potencjał do zagospodarowania w województwie ma także energetyka
wiatrowa. Warunki wietrzne są wystarczające do ekonomicznie uzasadnionego
wykorzystania. Jednak , w przypadku Warmii i Mazur należy brać również pod uwagę
uwarunkowania środowiskowe. Ograniczeniem przestrzennym dla rozwoju energetyki
wiatrowej jest duży obszar terenów chronionych, w tym należących do sieci NATURA
2000. Istotnym utrudnieniem dla rozwoju farm wiatrowych jest także stan techniczny
sieci energetycznych i ograniczone możliwości przyłączenia do nich nowych mocy.
74
W przypadku energetyki wodnej na terenie województwa warmińsko–
mazurskiego nie ma dużych cieków wodnych o znaczącym potencjale energetycznym,
stąd mimo zainteresowania małymi elektrowniami wodnymi ze względu na wysokie
koszty inwestycyjne oraz długi okres budowy ich rozwój na tym terenie może być
utrudniony i spowolniony.
W województwie warmińsko–mazurskim jeśli chodzi o energię geotermalną,
nie funkcjonuje żadna instalacja geotermii wysokotemperaturowej. Realizowana jest
jedna inwestycja, która będzie wykorzystywała wody geotermalne na cele
balneologiczne – w Lidzbarku Warmińskim. Zakłada się jednak istotny rozwój
geotermii niskotemperaturowej (instalacje pompy ciepła).
Rozwój odnawialnych źródeł energii przyczyni się do poprawy bezpieczeństwa
energetycznego województwa, powinno to również spowodować modernizację
i rozbudowę infrastruktury sieciowej. Rozwój OZE, a przede wszystkim
powstawanie nowych inwestycji wiąże się również z tworzeniem lokalnych miejsc
pracy. Rynek energii staje się bardziej konkurencyjny, co powinno przynieść
wymierne korzyści dla odbiorców końcowych, w postaci tańszych opłat za energię.
Zaleca się monitorowanie tempa rozwoju OZE na terenie województwa
warmińsko–mazurskiego, począwszy od roku 2015, sukcesywnie co 2 lata.
75
Spis literatury
1. Energetyka odnawialna w Polsce – rolnictwo energetyczne, Kazimierz Żmuda,
Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, 2013.
2. Energetyka wiatrowa w Polsce – PSEW – raport, październik 2012.
3. Gospodarka paliwowo – energetyczna w latach 2010, 2011, GUS, Warszawa 2012.
4. Informacja o dostępności mocy przyłączeniowej do sieci przesyłowej (stan na 30
listopada 2012 r.), PSE Operator S.A., 2012.
5. Koncepcja przestrzennego zagospodarowania kraju 2030, Ministerstwo Rozwoju
Regionalnego, 2013.
6. Krajowy plan działań w zakresie energii ze źródeł odnawialnych, Ministerstwo
Gospodarki, 2010.
7. Ocena możliwości wykorzystania energii geotermalnej dla ochrony środowiska
przyrodniczego w województwie olsztyńskim, Julian Sokołowski, 1996 na zlecenie
Urzędu Wojewódzkiego woj. olsztyńskiego.
8. Określenie potencjału energetycznego regionów Polski w zakresie odnawialnych
źródeł energii – wnioski dla Regionalnych Programów Operacyjnych na okres
programowania 2014-2020, Instytut Energetyki Odnawialnej na zlecenie Ministerstwa
Rozwoju Regionalnego, Warszawa 2011.
9. Perspektywy – koszty inwestycyjne – Ministerstwo Gospodarki (prezentacja)
10. Plan rozwoju MPEC Sp. z o.o. w Olsztynie na lata 2012–2023, MPEC
Sp. z o.o., Olsztyn 2012.
11. Rocznik statystyczny województwa warmińsko–mazurskiego, GUS, 2011.
12. Rynek paliw płynnych w Polsce, Krzysztof Romaniuk, Polska Organizacja Przemysłu
i Handlu Naftowego, 2010.
13. Społeczny raport regionalny o energetyce przyjaznej środowisku
w województwie warmińsko–mazurskim, Warmińsko–Mazurska Agencja
Energetyczna Sp. z o.o., na zlecenie Instytutu na rzecz Ekorozwoju, Olsztyn 2012.
14. Sprawozdanie końcowe z realizacji programu ekoenergetycznego dla województwa
warmińsko–mazurskiego na lata 2005-2010, Warmińsko–Mazurska Agencja
Energetyczna Sp. z o.o., Olsztyn 2011.
15. Uprawa roślin na potrzeby energetyki, Antoni Faber na zlecenie Polskiej Konfederacji
Pracodawców Prywatnych
76
16. Wstępna ocena wykorzystania wód mineralnych występujących w rejonie Ornety,
powiat lidzbarski, województwo warmińsko–mazurskie, Geolog Wojewódzki Jan
Szymborski.
17. Zużycie paliw i nośników energii w 2011r., GUS, Warszawa 2012.
Strony internetowe
1. www.energa-kogeneracja.pl (19.03.2013).
2. www.cdr.gov.pl (11.04.2013)
3. www.nfosigw.gov.pl (23.05.2013)
77
Skróty
OZE – odnawialne źródła energii / odnawialne zasoby energii;
EE – efektywność energetyczna;
MEW – małe elektrownie wodne;
kWh – kilowatogodzina;
MWh – megawatogodzina;
GWh – gigawatogodzina; 1 GWh = 3,6 TJ = 3600 GJ
c.w.u. – ciepła woda użytkowa;
c.o. – centralne ogrzewanie;
W – wat;
kW – kilowat;
MW – megawat;
MWe – megawat energii elektrycznej;
GW – gigawat;
s.m. – sucha masa;
cal – kaloria;
t.p.u. – tona paliwa umownego;
mW – miliwat;
J – dżul;
kJ – kilodżul;
MJ – megadżul;
GJ – gigadżul;
TJ – teradżul; 1 TJ = 0,2778 GWh
toe- tona oleju ekwiwalentnego, 1 toe = 41,868 GJ, 1 Mtoe = 11630 GWh