Post on 05-Feb-2018
UBÓSTWO I WYKLUCZENIE SPOŁECZNE –wybrane aspekty
Dr Małgorzata Bozacka
UNIWERSYTET RZESZOWSKI
Instytut Socjologii
1
KONTEKST WYKLUCZENIA SPOŁECZNEGO(wg S. Golinowskiej)
Związany z brakiem uczestnictwa jednostki/rodziny czy grupy w życiu społecznym (wynika z ograniczenia praw człowieka, ułomnej demokracji i słabości państwa obywatelskiego);
Związany z ubóstwem (gdy kategorii wykluczenia społecznego używa się zamiennie w stosunku do ubóstwa).
2
KONSTYTUTYWNE CECHY WYKLUCZENIA SPOŁECZNEGO
PROCESUALNOŚĆ,
WIELOASPEKTOWOŚĆ,
STOPNIOWALNOŚĆ,
RELATYWIZM,
DOBROWOLNOŚĆ bądź KONIECZNOŚĆ.
Wnioski:
Jak twierdzi K. W. Frieske w naszych społeczeństwach oprócz gwarancji równych praw, tak samo ważna jest równa możliwość korzystania z tych uprawnień, bo wśród przedstawicieli społeczeństw są ludzie, którzy nie mogą lub nie chcą korzystać z przysługujących im uprawnień, co jawi się jako strukturalny mechanizm wykluczenia
Nawiązaniem do tego jest koncepcja ubóstwa możliwości (capability poverty) A. Sena , zgodnie z którą, wszelkie formy braku partycypacji w życiu społecznym są raczej wynikiem przeszkód a nie wyboru.
Ważne jest określenie:
Co wyklucza?
Kto jest wykluczany?
W jakich obszarach życia ma miejsce wykluczanie?
3
OBSZARY I WSKAŹNIKI WYKLUCZENIA SPOŁECZNEGO(Źródło: S. Golinowska, P. Broda-Wysocki, Kategorie ubóstwa i wykluczenia społecznego. Przegląd pojęć [ w:] S. Golinowska, E. Tarkowska, I. Topińska (red.), Ubóstwo i wykluczenie społeczne. Badania. Metody. Wyniki,
Warszawa 2005, s. 38.
OBSZAR: WSKAŹNIKI WYKLUCZENIA:
POLITYCZNY
INSTYTUCJONALNY
EKONOMICZNY
SPOŁECZNY
OTOCZENIE I SĄSIEDZTWO
JEDNOSTKOWY
PRZESTRZENNY
GRUPOWY
Brak praw politycznych; niska frekwencja wyborcza; niski poziom aktywności lokalnej; społeczne niedostosowanie; niska aktywność polityczna; bezsilność w sprawach politycznych.
Niedorozwój instytucji publicznych: sądowniczych, obywatelskich, bezpieczeństwa; zła administracja; korupcja; ograniczenia zabezpieczenia społecznego.
Długotrwałe bezrobocie; praca w „szarej strefie”; gospodarstwa domowe bez osób pracujących; niskie dochody.
Zerwanie więzi rodzinnych; niechciane ciąże; bezdomność; przestępczość; niesatysfakcjonujące warunki życia.
Degradacja środowiska; zła jakość zasobów mieszkaniowych; brak usług lokalnych; ograniczenia więzi społecznych i brak wsparcia w sytuacjach kryzysowych (obojętność).
Zła kondycja fizyczna i psychiczna; niedostateczne umiejętności i poziom edukacji.
Koncentracja przestrzenna marginalizowanych grup społecznych (getta / enklawy)
Wyodrębnienie kategorii szczególnej podatności na wykluczenia społeczne, np. osoby starsze, niepełnosprawne, mniejszości etniczne.
4
GRUPY WSKAŹNIKÓW WYKLUCZENIA SPOŁECZNEGO(Źródło: Understanding Social Exclusion , J. Hills, J. Le Grand, D. Piachaud (red.),
Oxford University Press, Oxford 2002)
WYMIARPROPONOWANE
WSKAŹNIKI I PROGI
KONSUMPCJA (zdolność nabywania)
PRODUKCJA (zaangażowanie w działania produkcyjne)
ZAANGAŻOWANIE POLITYCZNE
INTERAKCJE SPOŁECZNE
(poziom integracji w sieciach rodzinnych, przyjacielskich i wspólnotowych)
Dochód netto na jednostkę konsumpcji niższy od połowy średniej
Bezrobocie, upośledzenie, przedwczesna emerytura
Niegłosowanie w ostatnich wyborach i brak przynależności do stowarzyszeń
Brak jakiejkolwiek osoby, która mogłaby wysłuchać, pocieszyć i wspomóc w przypadku problemu
5
Główne wymiary wykluczenia społecznego
Wymiary, z których wyłączenie stanowi problem życiowy zarówno jednostki, rodziny i społeczeństwa:
praca konsumpcja i dochody zabezpieczenie społeczne edukacja mieszkanie i otoczenie zdrowie więzi społeczne (wymiar kapitału społecznego) instytucje publiczne i dostęp do nich partycypacja w życiu politycznym (np. uczestnictwo
w wyborach parlamentarnych, prezydenckich i samorządowych).
6
GRUPY ZAGROŻONE WYKLUCZENIEM(Narodowa Strategia Integracji Społecznej)
dzieci i młodzież ze środowisk zaniedbanych;
dzieci wychowujące się poza rodziną;
kobiety samotnie wychowujące dzieci;
kobiety pozostające poza rynkiem pracy;
ofiary patologii życia rodzinnego;
osoby o niskich kwalifikacjach;
osoby bezrobotne;
żyjący w bardzo trudnych warunkach mieszkaniowych
niepełnosprawni i chronicznie chorzy;
osoby chorujące psychicznie;
starsze osoby samotne;
opuszczający zakłady karne;
imigranci;
osoby należące do romskiej mniejszości etnicznej.
7
Kategorie szczególnie zagrożone wykluczeniem
Bezdomni
Ubodzy
Długotrwale bezrobotni
Niepełnosprawni
Kobiety
Dzieci i młodzież
Osoby starsze
Uchodźcy
Przedstawiciele mniejszości etnicznych
8
UBÓSTWO – aspekty definicyjne:
W Leksykonie polityki społecznej definiuje się ubóstwo(nędzę, biedę, niedostatek) jako sytuację ,,niezaspokojenia bądź zaspokojenia na niskim poziomie jednej, kilku lub wszystkich ogólnych i podstawowych potrzeb człowieka”
W zależności od sposobu identyfikowania ubogich można wyróżnić ubóstwo:
bezwzględne (absolutne)
względne (relatywne)
urzędowe (oficjalne), rejestrowane przez administrację publiczną
ukryte (nierejestrowane)
Nierówności, podziały społeczne oraz zróżnicowane doświadczanie ubóstwa…
9
RODZAJE LINII UBÓSTWA (tzn. wartości granicznej oddzielającej ubogich od pozostałych)
linia ubóstwa bezwzględnego (absolutnego) -
wyznaczana przez wyrażony w pieniądzach koszyk dóbr i usług zaspokajających niezbędne potrzeby gospodarstw domowych. Podstawowymi liniami stosowanymi w jego definiowaniu są: minimum egzystencji i minimum socjalne.
linia ubóstwa relatywnego (względnego) –
wartość realna tej linii zmienia się wraz z przeciętnym poziomem życia ludności w danym kraju, wyznacza się ją jako pewien procent mediany lub średnich wydatków (lub dochodów) gospodarstw domowych. W badaniach EUROSTATU (Biuro Statystyczne Krajów Unii Europejskiej) przyjęto trzy granice (linie): 40%, 50% i 60% przeciętnych wydatków na jedna osobę ekwiwalentną. Najczęściej stosowana jest granica na poziomie 50% średnich miesięcznych wydatków z ogółu gospodarstw domowych.
linia ubóstwa subiektywnego –
wyznacza się ją na podstawie badań ankietowych, zadaje się w nich pytania dotyczące poziomu dochodów, jaki respondenci uważają za wystarczający do zaspokojenia podstawowych potrzeb, a także pyta się ich o ocenę własnej sytuacji materialnej. Istnieją dwie metody wyznaczania subiektywnych linii ubóstwa:
metoda lejdeńska (Leyden Poverty Line)
metoda subiektywnej linii ubóstwa (SLP).
10
Rozmiary ubóstwa
Rozmiary ubóstwa można określić podając, jaki jest jego zasięg (odnosi się do kategorii ilościowych) oraz głębokość (dotyczy kategorii wartościowych, inaczej pieniężnych).
Zasięg ubóstwa obrazuje miernik nazywany stopą ubóstwa (frakcją ubogich H),który wskazuje jaki procent ludności, rodzin, gospodarstw domowych żyje poniżej zdefiniowanej linii ubóstwa.
Głębokość ubóstwa ukazuje, jak „daleko” ubodzy znajdują się od linii ubóstwa, czyli ile im do tej granicy brakuje. Najczęściej wykorzystywanym miernikiem głębokości ubóstwa jest luka dochodowa (PG).
Zarówno wartość H, jak i PG są wyrażane w procentach, a ich mniejsze wartości świadczą o mniejszym zasięgu biedy oraz mniejszej jej głębokości.
11
RELACJA WYKLUCZENIE SPOŁECZNE – UBÓSTWO(J. Estvill)
UBÓSTWO – postrzegane jest jako brak środków ujmowany w wymiarze statycznym, to pewnego rodzaju „fotografia” z życia w sytuacji niedoboru, jest ona przeciwstawna do dobrobytu;
WYKLUCZENIE – ujmuje deprywację materialną z perspektywy dynamiki przyczyn jak i skutków, jest ono porównywane do „filmu”, ma mniej stygmatyzujący charakter od ubóstwa, odwołuje się do inkluzyjnego społeczeństwa.
Zjawisko wykluczenia ma szerszy zasięg niż ubóstwo.
12
WSPÓŁCZESNY WYMIAR UBÓSTWA I WYKLUCZENIA
KATEGORIA UBÓSTWA używana jest raczej w polityce społecznej ograniczonej do zwalczania ubóstwa materialnego i pomagania ubogim;
KATEGORIA WYKLUCZENIA (obejmującego nie tylko proces deprywacji podstawowych potrzeb, ale także kwestię partycypacji społecznej).
Jest ona odpowiednia dla AKTYWNEJ POLITYKI SPOŁECZNEJ (APS), której cele dodatkowo obejmują szeroko pojmowaną integrację społeczną w zakresie:
integracji obywatelskiej,
mniejszego zróżnicowania pod względem materialnym,
uszczelnienia systemu zabezpieczenia społecznego
integracji międzyludzkiej.
Aby móc skutecznie przeciwdziałać wykluczeniu społecznemu (APS) powinna być łączona z działaniami w ramach AKTYWNEJ POLITYKI RYNKU PRACY (APRP), której jednym z celów jest integracja zawodowa kategorii defaworyzowanych na rynku pracy.
13
GENEZA I SENS AKTYWNEJ POLITYKI SPOŁECZNEJ (APS)
Jednym z najważniejszych współczesnych kierunków w polityce społecznej krajów europejskich jest APS czyli system pozytywnych i negatywnych bodźców, adresowanych do niższych warstw społeczeństwa, które mają zniechęcać do życia ze świadczeń socjalnych i zachęcać do aktywności zawodowej oraz odzyskania samodzielności ekonomicznej.
CELE APS:
przewaga działań aktywizujących nad działaniami osłonowymi, w ramach systemu pomocy społecznej proces zmian przebiega od zabezpieczania dochodów (gwarancji bezpieczeństwa socjalnego) do aktywizowania klientów (gwarancji partycypacji w życiu społecznym i ekonomicznym). Dylemat „ryba czy wędka?”
poprawa „zatrudnialności” obywateli z grup ryzyka (tj. bardziej narażonych na problemy z pracą osiągane przez edukację, szkolenia, rehabilitację, psycho- i socjoterapię, programy prozdrowotne). Również temu sprzyja zatrudnienie subsydiowane, chronione, socjalne w trzecim sektorze (gospodarka społeczna), jak też dostępność do usług opieki. Kwestia „odbicia się od dna” czyli funkcja trampoliny.
Ograniczanie bierności klientów pomocy społecznej , ich „wyuczonej bezradności” oraz obowiązek uczestnictwa w programach reintegracji społecznej i zawodowej.
Wsparcie ukierunkowane na usamodzielnienie klientów określane jako „pomoc dla samopomocy”.
„Od państwa opiekuńczego do opiekuńczego społeczeństwa” czyli program „trzeciej drogi” A. Giddensa. Zgodny z zasadą pomocniczości i ideą aktywnego społeczeństwa obywatelskiego („praca zamiast zasiłków).
14
WYMIARY APS W POLSCE:
Kontrakt socjalny
Zatrudnienie socjalne
Spółdzielnie socjalne
Promocja zatrudnienia
Działalność pożytku publicznego i wolontariat
15
AKTUALNE IDEE EUROPEJSKIEJ POLITYKI SPOŁECZNEJ
Idea decentralizacji i wzrost znaczenia samorządów lokalnych;
Zasada pomocniczości państwa i wzrost znaczenia sektora obywatelskiego;
Uznanie podmiotowości wspólnot lokalnych, znaczenia więzi dla budowania kapitału społecznego;
Utrzymywanie równowagi finansów publicznych i ograniczenie redystrybucyjnej funkcji programów socjalnych;
Znaczenie negocjacji zbiorowych i dialogu obywatelskiego
16
AKTUALNE IDEE EUROPEJSKIEJ POLITYKI SPOŁECZNEJ – c.d.
Rola edukacji jako instrumentu inwestowania w kapitał ludzki i budowania „społeczeństwa opartego na wiedzy”;
Znaczenie sektora ekonomii społecznej, zatrudnienia socjalnego i zatrudnienia subsydiowanego dla realizacji polityki pełnego zatrudnienia;
Przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu poprzez pomoc w podjęciu pracy lub udział w programach integracyjnych (reintegracyjnych);
Dowartościowanie wolontariatu;
Działania aktywizujące nie tylko pojedynczych klientów, również całe społeczności lokalne (metoda pracy środowiskowej).
17
Ubóstwo i wykluczenie społeczne jako zagrożenie dla osób, rodzin i społeczeństwa:
doświadczanie deprywacji materialnej, w tym: ograniczenia budżetowe (brak oszczędności, regularne zadłużenie, brak stałego źródła dochodu); nieterminowe opłaty (np. czynszu, zaleganie z innymi rachunkami); ograniczenia konsumpcji (ubrania, wypoczynek wakacyjny, spożywanie ciepłego posiłku, mięsa i in.); trudności mieszkaniowe (brak lokalu lub jego przeludnienie, brak łazienki i in.)
występowanie różnych problemów (długotrwałe bezrobocie, niepełnosprawność)
socjalizacja dzieci i młodzieży w tzw. kulturze ubóstwa
międzygeneracyjne dziedziczenie ubóstwa i wzorca „bycia na garnuszku pomocy społecznej”
dysfunkcjonalność rodzin ( w tym problem niezaradności opiekuńczo-wychowawczej)
patologie życia rodzinnego (alkoholizm, przemoc w rodzinie i in.)
niski poziom kapitału ludzkiego i kapitału społecznego
osłabienie lub względny zanik więzi społecznych
kryzys zaufania i solidarności społecznej
niechęć do włączania się w sprawy społeczności lokalnej i rozwiązywanie jej problemów
brak uczestnictwa w wyborach i in.
dezorganizacja życia społecznego
występowanie nierówności i podziałów społecznych, formowanie się underclass w Polsce
18
Rysunek 1. Dynamika rzeczywistej liczby rodzin objętych pomocą
MOPS w Rzeszowie w latach 2000 – 2014
43944290
4924
5233
43084468
46394437
4191 4216 4250 4283 4342
4675
4450
2700
1847
2267
1695
878
479 494 491 500 532
87 96 92 99 102
3129 3189
37883989
3884
42744396
41973975 4005
4202 4196 4258
4587
4348
443
1115 1063
723
1760 17051883
2349
27292848
3515
5159 5165
5418
4634
0
1000
2000
3000
4000
5000
6000
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Świadczenia przyznane w ramach zadań zleconych i zadań własnych (bez względu na ich rodzaj, formę, liczbę oraz źródło finansowania) -ogółem
Świadczenia przyznane w ramach zadań zleconych bez względu na ich rodzaj, formę i liczbę
Świadczenia przyznane w ramach zadań własnych bez względu na ich rodzaj, formę i liczbę
Pomoc udzielana w postaci pracy socjalnej - ogółem
Źródło: Opracowanie własne na podstawie Sprawozdań MOPS w Rzeszowie z udzielonych świadczeń pomocy społecznej –
pieniężnych, w naturze i usługach (Dział 3) w latach 2000 – 2014
19
Rysunek 2. Dynamika rzeczywistej liczby osób w rodzinach objętych pomocą
MOPS w Rzeszowie w latach 2000 – 2014
1233511783
13922
14601
11714 1158211964
11194
10170
9531 95739314 9492
8237
9178
7997
5232
6446
3500
2219
704 773 768 780 711231 267 259 231 277
8881 8805
1092111352
1055510917
11364
10603
96419092
9393 9161 9247
8019
8901
1202
3197 2960
1792
46564266
4629
5639
6696
5700
6936
11270
10639
8223
9743
0
2000
4000
6000
8000
10000
12000
14000
16000
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Świadczenia przyznane w ramach zadań zleconych i zadań własnych (bez względu na ich rodzaj, formę, liczbę oraz źródło finansowania) -ogółem
Świadczenia przyznane w ramach zadań zleconych bez względu na ich rodzaj, formę i liczbę
Świadczenia przyznane w ramach zadań własnych bez względu na ich rodzaj, formę i liczbę
Pomoc udzielana w postaci pracy socjalnej - ogółem
Źródło: Opracowanie własne na podstawie Sprawozdań MOPS w Rzeszowie z udzielonych świadczeń pomocy społecznej – pieniężnych,
w naturze i usługach (Dział 3) w latach 2000 – 2014
20
Rysunek 3. Ogólna liczba rodzin, którym MOPS w Rzeszowie udzielił wsparcia
w 2014 roku według powodów przyznania pomocy
0 500 1 000 1 500 2 000 2 500 3 000
Ubóstwo
Bezrobocie
Niepełnosprawność
Bezradność w sprawach opiek.-wychow.
Długotrwała lub ciężka choroba
Przemoc w rodzinie
Alkoholizm
Potrzeba ochrony macierzyństwa
Bezdomność
2 950
2 271
1 634
1 013
2 035
105
221
70
82
Źródło: Opracowanie własne na podstawie Sprawozdania rocznego MOPS w Rzeszowie z udzielonych świadczeń pomocy społecznej –
pieniężnych, w naturze i usługach (Dział 4) . stan na 31XII 2014 r.
21
Rysunek 4. Dynamika liczby rodzin objętych pomocą przez MOPS w Rzeszowie
w latach 2000 - 2014 według 2 najważniejszych powodów: ubóstwa i bezrobocia
2979
2749
3097
3370
3041
3084
3058
2929
2559
2356
2484
2762
2762
3147
2950
2147
2028
2324
2497
2338
2478
2528
2257
1886
1865
1987
1624
2186
2383
2271
0 500 1000 1500 2000 2500 3000 3500 4000
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
Bezrobocie Ubóstwo
Źródło: Opracowanie własne na podstawie Sprawozdań rocznych MOPS w Rzeszowie z udzielonych świadczeń pomocy społecznej –
pieniężnych, w naturze i usługach (Dział 4) w latach 2000 – 2014.
22
Rysunek 5. Dynamika liczby rodzin i osób w rodzinach wspieranych przez
MOPS w Rzeszowie z powodu ubóstwa w latach 2000 – 2014
2979
2749
3097
3370
3041
3084
3050
2929
2559
2356
2484
2762
2762
3147
2950
8980
7925
9252
9602
8621
8792
8728
7567
6650
5671
5542
6050
6050
6903
6410
0 2000 4000 6000 8000 10000 12000
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
Ubóstwo - liczba osób w rodzinach Ubóstwo - liczba rodzin
Źródło: Opracowanie własne na podstawie Sprawozdań rocznych MOPS w Rzeszowie z udzielonych świadczeń pomocy społecznej –
pieniężnych, w naturze i usługach (Dział 4) w latach 2000 – 2014.
23
Rysunek 6. Dynamika rzeczywistej liczby rodzin objętych pomocą OPS
w WOJEWÓDZTWIE PODKARPACKIM w latach 2008 – 2012 i w I półroczu 2013 r.
79234 80440 81683
7664774223
63104
811010197
808 877 940 921
75862 75697
81225
7611373672
62540
46204 47139
5315150461 49066
35204
0
10000
20000
30000
40000
50000
60000
70000
80000
90000
2008 2009 2010 2011 2012 2013
Świadczenia przyznane w ramach zadań zleconych i zadań własnych (bez względu na ich rodzaj, formę, liczbę oraz źródło finansowania) -ogółem
Świadczenia przyznane w ramach zadań zleconych bez względu na ich rodzaj, formę i liczbę
Świadczenia przyznane w ramach zadań własnych bez względu na ich rodzaj, formę i liczbę
Pomoc udzielana w postaci pracy socjalnej - ogółem
Źródło: Opracowanie własne na podstawie Danych z Wydziału Polityki Społecznej Podkarpackiego Urzędu Wojewódzkiego ze Sprawozdań OPS
z udzielonych świadczeń pomocy społecznej – pieniężnych, w naturze i usługach (Dział 3) w latach 2008 – 2012 i w I półroczu 2013
24
Rysunek 7. Dynamika rzeczywistej liczby osób w rodzinach objętych pomocą OPS
w WOJEWÓDZTWIE PODKARPACKIM w latach 2008 – 2012 i w I półroczu 2013 r.
288382280464
273459
255071245759
204976
15828 18903
1992 2281 2455 2419
281968271801 272238
253826244226
203495
148717 149032160527
151631 147170
106207
0
50000
100000
150000
200000
250000
300000
350000
2008 2009 2010 2011 2012 2013
Świadczenia przyznane w ramach zadań zleconych i zadań własnych (bez względu na ich rodzaj, formę, liczbę oraz źródło finansowania) -ogółem
Świadczenia przyznane w ramach zadań zleconych bez względu na ich rodzaj, formę i liczbę
Świadczenia przyznane w ramach zadań własnych bez względu na ich rodzaj, formę i liczbę
Pomoc udzielana w postaci pracy socjalnej - ogółem
Źródło: Opracowanie własne na podstawie Danych z Wydziału Polityki Społecznej Podkarpackiego Urzędu Wojewódzkiego ze Sprawozdań OPS
z udzielonych świadczeń pomocy społecznej – pieniężnych, w naturze i usługach (Dział 3) w latach 2008 – 2012 i w I półroczu 2013
25
Rysunek 8. Ogólna liczba rodzin w WOJEWÓDZTWIE PODKARPACKIM ,
którym OPS udzielił wsparcia w 2012 r. (według powodów przyznania pomocy )
0 5 000 10 000 15 000 20 000 25 000 30 000 35 000 40 000 45 000
Ubóstwo
Bezrobocie
Niepełnosprawność
Bezradność w sprawach opiek.-wychow.
Długotrwała lub ciężka choroba
Przemoc w rodzinie
Alkoholizm
Potrzeba ochrony macierzyństwa
Bezdomność
42 706
41 437
22 069
12 827
25 981
1307
4236
8163
818
Źródło: Opracowanie własne na podstawie Danych z Wydziału Polityki Społecznej Podkarpackiego Urzędu Wojewódzkiego ze Sprawozdań OPS
z udzielonych świadczeń pomocy społecznej – pieniężnych, w naturze i usługach (Dział 4) - stan na 31XII 2012 r.
26
Rysunek 9. Dynamika liczby rodzin objętych pomocą przez OPS
w WOJEWÓDZTWIE PODKARPACKIM w latach 2008 – 2012 i w I półroczu 2013
(według 2 najważniejszych powodów: ubóstwa i bezrobocia)
44293
43515
42508
41568
42706
37479
36984
38541
40548
39394
41437
35858
0 5000 10000 15000 20000 25000 30000 35000 40000 45000 50000
2008
2009
2010
2011
2012
2013
Bezrobocie Ubóstwo
Źródło: Opracowanie własne na podstawie Danych z Wydziału Polityki Społecznej Podkarpackiego Urzędu Wojewódzkiego ze Sprawozdań
OPS z udzielonych świadczeń pomocy społecznej – pieniężnych, w naturze i usługach (Dział 4) w latach 2008 – 2012 i w I półroczu 2013
27
Rysunek 10. Dynamika liczby rodzin i osób w rodzinach wspieranych przez OPS
w WOJEWÓDZTWIE PODKARPACKIM z powodu ubóstwa w latach
2008 – 2012 i w I półroczu 2013 r.
2559
2356
2484
2445
2762
2635
6650
5671
5542
5290
6050
5687
0 1000 2000 3000 4000 5000 6000 7000
2008
2009
2010
2011
2012
2013
Ubóstwo - liczba osób w rodzinach Ubóstwo - liczba rodzin
Źródło: Opracowanie własne na podstawie Danych z Wydziału Polityki Społecznej Podkarpackiego Urzędu Wojewódzkiego ze Sprawozdań OPS
z udzielonych świadczeń pomocy społecznej – pieniężnych, w naturze i usługach (Dział 4) w latach 2008 – 2012 i w I półroczu 2013
28
Wybrane działania na rzecz wsparcia osób i rodzin wykluczonych oraz rozwoju społeczności lokalnej
Empowerment (upodmiotowienie) wykluczonych społecznie, ukierunkowane na ich samozaradność, pewność siebie i zdolność do działania na rzecz dobra jednostkowego i zbiorowego.
Animacja społeczna w społeczności lokalnej
Inwestowanie w kapitał ludzki m.in. wykluczonych społecznie
Współpraca międzyinstytucjonalna sfery pomocy i integracji społecznej oraz sfery rynku pracy na rzecz osób i rodzin wykluczonych, także podejmowanie współdziałania z sektorem III
Oddolne budowanie społeczeństwa obywatelskiego, a źródłem zasobów kapitał społeczny –jego wymiary (Źródło: H. Kotarski, Kapitał ludzki i kapitał społeczny a rozwój województwa podkarpackiego, Rzeszów 2013, s. 31):
1. Uczestnictwo organizacyjne i jego zróżnicowanie
2. Zaufanie i solidarność
3. Chęć do współdziałania społecznego
4. Informacja i komunikacja
5. Sieci społeczne
6. Poczucie podmiotowości
oraz tzw. brudny kapitał społeczny
Tworzenie partnerstw lokalnych w celu rozwiązywania problemów społecznych i inne…
29
Współczesne wyzwania polityki społecznej
Aktualnie polityka społeczna skupia się na działaniach publicznych i niepublicznych podejmowanych na rzecz jednostek i grup, aby móc zapewnić:
wspieranie grup ekonomicznie najsłabszych (np. przez: zwolnienia podatkowe, płace minimalne, różnego typu zasiłki, pomoc społeczną)
wyrównywanie szans w dostępie do dóbr i usług (np. przez: stypendia, zasiłki rodzinne, kształcenie w systemie publicznym itd.)
równouprawnienie, a więc brak dyskryminacji
asekurację ryzyk życiowych poprzez system ubezpieczeń społecznych (np. Fundusz Ubezpieczeń Społecznych) oraz fundusze celowe (np. Fundusz Pracy)
Powyższe działania podejmowane w ramach współczesnej polityki społecznej mają dodatkowo służyć wyrównywaniu szans życiowych osób i rodzin zagrożonych ubóstwem i wykluczeniem społecznym, które w obecnych czasach są bardzo ważnymi problemami społecznymi.
Współczesna polityka społeczna oparta jest na koncepcji europejskiego modelu społecznego i sprowadza się ona głównie do walki z wykluczeniem z rynku pracy i przeciwdziałania głębokiej deprywacji - jej najważniejsze cele to: integracja społeczna oraz integracja zawodowa wykluczonych.
30