Terminal Dönem Bakım Hizmetleri

Tugay GünaydınSAG4

100408002Yrd. Doç. Dr. Erdinç Ünal

İçindekiler• 1-Giriş• 2-Terminal Dönem Nedir?• 3-Terminal Dönemdeki Hasta• 3.1-Terminal Dönemde Hastanın Yaşadığı Evreler• 4-Terminal Dönem Bakımın Amaçları• 4.1-Hemşirenin Bakımdaki Amaç ve Rolü• 5-Ailenin veya Çevredekilerin Durumu• 6-Hospis Nedir?• 7-Sonuç• 8-Kaynakça

1-Giriş

Ölüm bambaşka olabilir, insanca ve onurlu...

Cicely Saunders

1-Giriş

Son yıllarda tıp alanında önemli gelişmeler olmasına rağmen hala bazı hastalıklar ölümcül olmaya devam etmektedir. Ölümcül hastalıklar ;psikolojik ve fizyolojik,hasta ve ailesi, sağlık ekibi açısından zorlayıcı bir durumdur.

(Peykerli, 2003).

2-Terminal Dönem Nedir?

• Yaşamın son dönemi, ölümün haftalar veya aylar içinde beklendiği zaman dilimi olarak tanımlanabilir.

• Ölüm Öncesi Dönem

3-Terminal Dönemdeki Hasta

• Terminal evredeki hasta, yaşamının son günlerini yaşayan, ölmek üzere olan hasta anlamına gelir.

Terminal evredeki hasta; başkalarına yük olma,ölürken fiziksel ve mental yeteneklerin kaybolması, ölüm ile ilgili ağrı beklentisinde olmaönemli yaşam hedeflerini başaramadan erken ölme

korkusu içinde olabilir (Birol, 2004).

3.1-Terminal Dönemde Hastanın Yaşadığı Evreler

• Terminal dönemdeki hasta hastalığı ile savaşma çabasındayken zorunlu olarak birçok aşamadan geçer (Kübler-Ross, 1995).

Bu aşamalar inkar,öfke,pazarlık, depresyon,kabullenme olarak sıralanmıştır.

3.1.1-İNKAR

• İnkarı yaşayan hasta öleceğine inanmaz ve yanlışlık olduğunu ümit eder.

• Bu dönemde hastanın sosyal desteklerinin arttırılması, tedavi süreciyle ilgili bilgilendirmelerin yapılması, inkarının sözel olarak desteklenmesi ve hastaya zaman tanınması önemlidir (Terakye, 1995, Çakırcalı, 2000).

3.1.2-Kızgınlık-Öfke

• Hasta, daha yapacak çok şey varken, ölmesini haksızlık olarak görür.

• Bazen hastalığın bir ceza olarak kendine verildiği düşüncesi ile öfkeyi kendine yöneltir (Birol, 2004, Kübler- Ross, 1995, Ünal Keskin, 2005, Chochinov,2000, Keser Özcan, 2007).

• Terminal dönemde ele alınamayan öfke, bireyi depresyona yaklaştıran bir etkendir (Terakye, 1995).

3.1.3-Pazarlık

• Pazarlık aslında bir ertelemedir.• Bu evrede hasta tanrı ve çevresindekilerle

pazarlığa girişir. Hasta ölmemek için arayış içindedir (Birol, 2004, Keser Özcan, 2007).

• Bu dönemde hastaların konuşmaya teşvik edilmesi ve dinsel desteklerin sağlanması, korkuların ve günahkarlık duygularının ortadan kaldırılmasında hastaya yardımcı olmak gerekir (Çakırcalı, 2000).

3.1.4-Depresyon

• Bireyin fiziksel durumu kötüleştikçe, hastalığın ciddiyetini inkar, öfke ve pazarlık etme anlamsız hale gelir ve bunun sonucunda derin kayıp duygusu ve depresyon görülür (Öz,2004).

Aileye ve bireye getirdiği maddi zorlukların yaşattığı suçluluk duygusu

Ölüme karşı hazırlığın yarattığı depresyon (Keser Özcan, 2007)

3.1.5-Kabullenme

Durumunu kabullenen hasta, • daha gerçekçi davranmaya,• yarım kalan işlerini düzene sokmaya, • yakınlarına ölümünden sonra yapacaklarını

anlatmaya başlar (Kübler-Ross, 1995).

(Kübler-Ross, 1995).

Stability:DurağanlıkImmobilisation:SabitlenmeDenial:İnkarAnger:KızgınlıkBargainig:PazarlıkDepression:ÇökkünlükTesting:DenemeAcceptance:Kabul

Düzenli bir şekilde tanımlanan bu evreler, terminal dönemdeki tüm bireylerde aynı şekilde yaşanmayabilir.

Hatta hastaların çoğunluğu iki ya da üç evreyi aynı zamanda yaşayabilirler.(Kübler-Ross, 1995).

4-Terminal Dönem Bakımın Amaçları

Ölümcül hastaların bakımında temel amaç,

hastanın fiziksel ve ruhsal yönden rahatlığının sağlanması

kalan yaşam süresinin kalitesinin arttırılması olmalıdır. (Birol, 2004)

4.1-Hemşirenin Bakımdaki Amaç ve Rolü• Terminal dönemdeki hasta ve yakınlarına verilecek

hizmette en önemli rol hemşirelere düşmektedir (Dik, 2005).

Hemşireler; • hastaların korkuları, • hastanın bireyselliğinin ve aile bütünlüğünün

korunması, • ailenin duygusal ve fiziksel olarak güçlenmesi, • aileyi yas sürecine hazırlama,• semptomları kontrol ederek hastanın rahat ölümünü

sağlama ile sorumludurlar (Terakye, 1995).

4.1-Hemşirenin Bakımdaki Amaç ve Rolü

Kısaca;• Hemşirelik uygulamalarında amaç, bireylerin

hastalık ve ölüm süreci ile baş etmelerinde ve yaşantılarında anlam bulmalarında onlara yardım etmektir (Kelleci, 2005).

5-Ailenin veya Çevredekilerin Durumu

• Beklendik de olsa ölüm, geride kalanların bir biçimde mücadele etmelerini gerektirir ve ölümle başetmenin getirdiği karmaşık başka sorunları da yaşatır (Yiğit, 1998).

5-Ailenin veya Çevredekilerin Durumu

Bireyler ölümle ortaya çıkan yoksunluğu dört aşamada yaşarlar.

1. Şok ve Duygusallık Dönemi2. Araştırıcı Olma ve Özlem Duyma Dönemi3. Düzenin Bozulma Dönemi4. Yeni Bir Düzen Kurma Dönemi

6-Hospis Nedir?

Hospisler, terminal dönemde olan hastalara bakım hizmetinin verildiği kurumlardır.

Ağrı ve acı hissinin başlamadan önlenmesine yönelik çalışırlar.

Profesyonel bir ekip tarafından verilenbu bakım, tedavi edici bir yaklaşım değil; destekleyici bir bakımdır (Aktaş,2007).

6-Hospis Nedir?

1967 yılında Londra’da hemşire Cicely Saunders kendisinin kurduğu ve ölüme yaklaşan hastaların bakımının verildiği bir kurum ile “hospis” hareketini başlatmıştır (Schonwetter, 1996, Dik, 2005).

6-Hospis Nedir?

• Türkiye’de hastalara uzun süreli palyatif bakım verebilecek, hospis kavramına yakın ilk kuruluş Türk Onkoloji Vakfı’nın, İstanbul Yeşilköy’de “Kanser Bakımevi” adı ile 1993-1997 yıllarında hizmete soktuğu kuruluştur.

6-Hospis Nedir?

Türkiye'nin ilk 'Hospice‘si• Türk Kanser Araştırma ve Savaş Kurumu

Kayseri Şubesi yönetim kurulu üyesi eczacı Halil Tekiner de Kayseri'ye kurmayı planladıkları merkezin 3 bin 900 metrekarelik bir alana sahip olacağını ve burada 40 hastanın tedavi görebileceğini söyledi.(http://www.gazetevatan.com/turkiye-nin-ilk--hospice-si-281932-saglik/)

Sonuç

• Hospis bakım, terminal dönemdeki hastaya verilen bir bakım tipidir ve son günlerini yaşayan bireylerin yaşam kalitesini yükseltmeye odaklanır.

• Hemşireler, terminal hastaların sorunlarını ele almalı, etkin baş etmelerine ve destek kaynakları oluşturmalarına katkıda bulunmalıdırlar.

Kaynakça Öz, F (2004). “Kayıp, Ölüm ve Yas

Süreci”, Sağlık Alanında Temel Kavramlar, Ankara.

Peykerli, G (2003). “Ölümcül Hastalıklara Psikolojik Yaklaşım”, Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 25(4 Özel ek): 62-65.

Birol, L (2004). “Terminal Evredeki Hasta Bakımı”, İç Hastalıkları ve Hemşirelik Bakımı (Ed. Nuran Akdemir, Leman Birol), Sistem Ofset, 2. Baskı, Ankara.

Kübler-Ross, E (1995). Sorular ve Cevaplarla Yaşamın Son Günleri, Çev. Ed. G.Terakye, Hürbilek Matbaacılık, Ankara.

Terakye, G (1995). Hasta Hemşire İlişkileri, Aydoğdu Ofset, 4. Basım,

Ankara Thompson, G, McClement, S (2002). “Defining and Determining Quality in End-of-Life Care”, International Journal of Palliative Nursing, 8(6): 288-293.

Çakırcalı, E (2000). Hasta Bakımı ve Tedavisinde Temel İlke ve Uygulamalar,İzmir Güven-Nobel Tıp Kitabevleri, 3. Baskı, İzmir.

Ünal Keskin, G (2005). “Ölmekte Olan Hastaya Kognitif Davranışsal Hemşirelik Yaklaşımı”, Ege Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 21(2): 125-134.

Chochinov, HM (2000). “Psychiatry and Terminal Illness”, Can J Psychiatry, 45(2):143-150.

Kaynakça Keser Özcan, N (2007). “Ölüm ve Ölümü Yaklaşan Bireyin Bakımı”, Temel

Hemşirelik, Kavramlar, İlkeler, Uygulamalar, Ed: Fatma Akça Ay, Medikal Yayıncılık, İstanbul.

Kelleci, M (2005). “Kanser Hastalarının Umudunun Geliştirilmesine Yönelik Hemşirelik Girişimleri”, Anadolu Psikiyatri Dergisi, 6:41-47.

Yiğit, R (1998). “Hasta ve Ailesine Ölümle Başetmelerinde Yardım Etme”,Cumhuriyet Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 2(2): 9-15.

Aktaş, T (2007). “Yaşamı Birlikte Kucaklayalım”, (Erişim: 11.06.2007),www.toraks.org.tr/merkezi-kurslar-2006-ppt-pdf/uyar_destek_bakim.ppt -.

Schonwetter, RS (1996). “Overview of Hospice and Palliative Care in Oncology”,Cancer Control Journal, 3(3): 197-203.

Dik, A (2005). “Terminal Dönem Hasyata Yaklaşım”, Hemşirelik Forumu, Temmuz-Ağustos; 59-60.

http://www.gazetevatan.com/turkiye-nin-ilk--hospice-si-281932-saglik/