Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği ve Betonarme Bina Tasarım İlkeleri

PROF. DR. ERDEM CANBAY

1

Deprem Yönetmelikleri• 1940 - Zelzele Mıntıkalarında Yapılacak İnşaata Ait İtalyan Yapı Talimatnamesi

• 1944 - Zelzele Mıntıkaları Muvakkat Yapı Talimatnamesi

• 1949 - Türkiye Yersarsıntısı Bölgeleri Yapı Yönetmeliği

• 1953 - Yersarsıntısı Bölgelerinde Yapılacak Yapılar Hakkında Yönetmelik

• 1962 - Afet Bölgelerinde Yapılacak Yapılar Hakkında Yönetmelik

• 1968 - Afet Bölgelerinde Yapılacak Yapılar Hakkında Yönetmelik

• 1975 - Afet Bölgelerinde Yapılacak Yapılar Hakkında Yönetmelik, 63 sayfa

• 1998 - Afet Bölgelerinde Yapılacak Yapılar Hakkında Yönetmelik, 90 sayfa

• 2007 - Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik, 176 sayfa

• 2019 – Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği, 416 sayfa

2

3

İçindekiler

4

BÖLÜM 1 – Genel Hükümler

BÖLÜM 2 – Deprem Yer Hareketi

BÖLÜM 3 – Deprem Etkisi Altında Binaların Değerlendirilmesi ve Tasarımı için Genel Esaslar

BÖLÜM 4 – Deprem Etkisi Altında Binaların Dayanıma Göre Tasarımı için Hesap Esasları

BÖLÜM 5 – Deprem Etkisi Altında Binaların Şekildeğiştirmeye göre Değerlendirme ve Tasarımı için Hesap Esasları

BÖLÜM 6 – Deprem Etkisi Altında Yapısal Olmayan Bina Elemanlarının Tasarım Esasları

BÖLÜM 7 – Deprem Etkisi Altında Yerinde Dökme Betonarme Bina Taşıyıcı Sistemlerinin Tasarımı için Özel Kurallar

BÖLÜM 8 – Deprem Etkisi Altında ÖnüretimliBetonarme Bina Taşıyıcı Sistemlerinin Tasarımı için Özel Kurallar

BÖLÜM 9 – Deprem Etkisi Altında Çelik Bina Taşıyıcı Sistemlerinin Tasarımı için Özel Kurallar

BÖLÜM 10 – Deprem Etkisi Altında Hafif Çelik Bina Taşıyıcı Sistemlerinin Tasarımı için Özel Kurallar

BÖLÜM 11 – Deprem Etkisi Altında Yığma Bina Taşıyıcı Sistemlerinin Tasarımı için Özel Kurallar

BÖLÜM 12 – Deprem Etkisi Altında Ahşap Bina Taşıyıcı Sistemlerinin Tasarımı için Özel Kurallar

BÖLÜM 13 – Deprem Etkisi Altında Yüksek Bina Taşıyıcı Sistemlerinin Tasarımı için Özel Kurallar

BÖLÜM 14 – Deprem Etkisi Altında Yalıtımlı Bina Taşıyıcı Sistemlerinin Tasarımı için Özel Kurallar

BÖLÜM 15 – Deprem Etkisi Altında Mevcut Bina Sistemlerinin Değerlendirilmesi ve Güçlendirme Tasarımı için Özel Kurallar

BÖLÜM 16 – Deprem Etkisi Altında Temel Zemini ve Temellerin Tasarımı İçin Özel Kurallar

BÖLÜM 17 – Düzenli Yerinde Dökme Betonarme Binalar için Basitleştirilmiş Tasarım Kuralları

Kapsamo Deprem etkisinde Betonarme (BA) tasarımıo Öncelikle Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği (TBDY) geçerli

o Sonra diğer standart ve yönetmelikler (TS 500, TS 498…)

o BA bina yatay yük taşıyıcı sistemio Sadece çerçeve

o Sadece perde

o Çerçeve ve perde

o Çelik-BA kompozit kolon → Bölüm 9

5

BA Taşıyıcı Sistemlerin Sınıflandırılmasıo Süneklik Düzeyi Yüksek Sistemlero Çerçeve: kolon ve kirişler belli kurallara göre boyutlandır

o Perde: boşluksuz veya boşluklu (bağ kirişli) perdeler belli kurallara göre boyutlandır

o Perdeli-çerçeveli: belli kurallara göre boyutlandır

o Süneklik Düzeyi Sınırlı Sistemlero Çerçeve: kolon ve kirişler belli kurallara göre boyutlandır

o Perde: boşluksuz veya boşluklu (bağ kirişli) perdeler belli kurallara göre boyutlandır

o Perdeli-çerçeveli: belli kurallara göre boyutlandır

o Süneklik Düzeyi Karma Taşıyıcı Sistemlero Süneklik düzeyi sınırlı çerçeve + süneklik düzeyi yüksek perde

6

Deprem Yer Hareketi Düzeyleri◦ DD-1 (Deprem Yer Hareketi Düzeyi-1): spektral büyüklüklerin 50 yılda

aşılma olasılığının %2 ve buna karşı gelen tekrarlanma periyodunun 2475 yıl olduğu çok seyrek deprem yer hareketini nitelemektedir. gözönüne alınan en büyük deprem yer hareketi

◦ DD-2 (Deprem Yer Hareketi Düzeyi-2): spektral büyüklüklerin 50 yılda aşılma olasılığının %10 ve buna karşı gelen tekrarlanma periyodunun 475 yıl olduğu seyrek deprem yer hareketini nitelemektedir. standart tasarım deprem yer hareketi

◦ DD-3 (Deprem Yer Hareketi Düzeyi-3): spektral büyüklüklerin 50 yılda aşılma olasılığının %50 ve buna karşı gelen tekrarlanma periyodunun 72 yıl olduğu sık deprem yer hareketini nitelemektedir.

◦ DD-4 (Deprem Yer Hareketi Düzeyi-4): spektral büyüklüklerin 50 yılda aşılma olasılığının %68 (30 yılda aşılma olasılığı %50) ve buna karşı gelen tekrarlanma periyodunun 43 yıl olduğu çok sık deprem yer hareketini nitelemektedir. servis deprem yer hareketi

7

Deprem Yer Hareketi◦ Türkiye Deprem Tehlike Haritaları

◦ https://tdth.afad.gov.tr/

8

PGA 475:

0.295𝑔

ZC zemin için:

𝑆𝑆 = 0.694

𝑆1 = 0.184

Yerel Zemin Sınıfları

9

Standart Deprem Yer Hareketi Spektrumları

◦ Boyutsuz harita spektral ivme katsayıları◦ 𝑆𝑆: kısa periyot harita spektral ivme katsayısı (𝑆𝑆 = 0.694)

◦ 𝑆1: 1.0 saniye periyot için harita spektral ivme katsayısı (𝑆1 = 0.184)

◦ Tasarım spektral ivme katsayıları◦ 𝑆𝐷𝑆 = 𝑆𝑆𝐹𝑆 = 0.694 × 1.222 = 0.848

◦ 𝑆𝐷1 = 𝑆1𝐹1 = 0.184 × 1.5 = 0.276

10

Yerel Zemin Etki Katsayıları

11

𝑆𝑆 = 0.694 𝐹𝑆 = 1.3 −1.3−1.2

0.75−0.500.694 − 0.50 = 1.2224

Yerel Zemin Etki Katsayıları

12

𝑆1 = 0.184 𝐹1 = 1.5

13

Yatay Elastik Tasarım Spektrumu

Yatay tasarım spektrumu köşe periyotları:

𝑇𝐴 = 0.2𝑆𝐷1

𝑆𝐷𝑆= 0.2

0.276

0.848= 0.065

𝑇𝐵 =𝑆𝐷1

𝑆𝐷𝑆=

0.276

0.848= 0.325

Sabit yerdeğiştirme bölgesine geçiş periyodu:𝑇𝐿 = 6 s

𝑆𝑎𝑒 𝑇 =

0.4 + 0.6𝑇

𝑇𝐴𝑆𝐷𝑆

14

DBYBHY 2007◦ Yaklaşık olarak Z2 Yerel Zemin sınıfı

◦ 𝑇𝐴 = 0.15 s

◦ 𝑇𝐵 = 0.40 s

◦ Spektrum Katsayısı

◦ 𝑆 𝑇 = 1 + 1.5𝑇

𝑇𝐴

◦ 𝑆 𝑇 = 2.5

◦ 𝑆 𝑇 = 2.5𝑇𝐵

𝑇

0.8

◦ Spektral İvme Katsayısı◦ 𝐴 𝑇 = 𝐴𝑜𝐼𝑆 𝑇

◦ Elastik Spektral İvme◦ 𝑆𝑎𝑒 𝑇 = 𝐴 𝑇 𝑔

15

Spektral İvme Karşılaştırması

0

0.1

0.2

0.3

0.4

0.5

0.6

0.7

0.8

0.9

0 0.2 0.4 0.6 0.8 1

Yata

y El

asti

k Ta

sarı

m S

pek

tral

İvm

eler

i, S a

e(T)

Periyot

Yatay Elastik Tasarım Spektrumu

TBDY 2019

DBYBHY 2007

16

Bina Kullanım SınıfıBina Önem Katsayısı

𝐵𝐾𝑆 = 3𝐼 = 1.0

Deprem Tasarım Sınıfı

17

𝑆𝐷𝑆 = 0.848𝐷𝑇𝑆 = 1

Bina Taşıyıcı Sistemleri

18

Bina Yükseklik Sınıfı

19

Dolgu Duvar-Çerçeve Etkileşimi

o Dolgu Duvarlar yapısal sistem içerisine bölme, ayırma, izolasyon gibi amaçlarla inşa edilen yapısal olmayan elemanlar olup tasarımda dikkate alınmaz.

o Betonarme-çerçeve etkileşimi sebebi ile yapı deprem davranışı beklenenden ciddi anlamda farklılık gösterebilir.

o Ülkemizdeki betonarme yapı stokunun hemen hemen tamamında kullanılmaktadır.

4.9.1 Etkin Göreli Kat Ötelemelerinin Hesaplanması ve Sınırlandırılması

∆𝒊𝑿= 𝒖𝒊

𝒙 − 𝒖𝒊−𝟏𝒙

𝜹𝒊𝑿 =

𝑹

𝑰∆𝒊𝑿

∆𝑖𝑋: x-yönü azaltılmış göreli kat ötelemesi

𝑢𝑖𝑋: x-yönü depremi 𝑖’nci kat azaltılmış deprem

yüklerine göre hesaplanan yatay yerdeğiştirme

𝛿𝑖𝑋: etkin göreli kat ötelemesi

𝐼: Bina önem katsayısı𝑅: Taşıyıcı sistem davranış katsayısı

Gevrek malzemeden yapılmış boşluklu veya boşluksuz dolgu duvarlarının ve cephe elemanlarının çerçeve elemanlarına, aralarında herhangi bir esnek derz veya bağlantı olmaksızın, tamamen bitişik olması durumunda:

𝝀𝜹𝒊,𝒎𝒂𝒙𝑿

𝒉𝒊≤ 𝟎. 𝟎𝟎𝟖𝜿

Gevrek malzemeden yapılmış dolgu duvarları ile çerçeve elemanlarının aralarında esnek derzler yapılması, cephe elemanlarının dış çerçevelere esnek bağlantılarla bağlanması veya dolgu duvar elemanının çerçeveden bağımsız olması durumunda:

𝝀𝜹𝒊,𝒎𝒂𝒙𝑿

𝒉𝒊≤ 𝟎. 𝟎𝟏𝟔𝜿

𝜆: binanın göz önüne alınan deprem doğrultusundaki hakim titreşim periyodu için DD-3 depreminin elastik tasarım spektral ivmesinin, DD-2 depreminin elastik tasarım spektral ivmesine oranıdır.

Betonarme binalarda 𝜅 = 1, çelik binalarda 𝜅 = 0.5 alınacaktır.

4.9.1 Etkin Göreli Kat Ötelemelerinin Hesaplanması ve Sınırlandırılması

DBYBHY 2007𝜹𝒊,𝒎𝒂𝒙

𝒉𝒊≤ 𝟎. 𝟎𝟐

TBDY 2018𝜹𝒊,𝒎𝒂𝒙𝑿

𝒉𝒊≤

𝟎.𝟎𝟎𝟖𝜿

𝝀𝜿 = 𝟏 𝝀 ≈

𝟏

𝟏.𝟓

Rijitlik farkları ≈ 1.35𝜹𝒊,𝒎𝒂𝒙𝑿

𝒉𝒊≤ 𝟎. 𝟎𝟎𝟖 × 𝟏. 𝟓 × 𝟎. 𝟕 = 𝟎. 𝟎𝟎𝟖𝟒

Artık aynı binayı 2.5 katı rijit yapmalısınız!

Tablo 4.2. Betonarme Taşıyıcı Sistem Elemanlarının Etkin Kesit Rijitliği Çarpanları

Ancak, bu durumda derzli dolgu duvar elemanlarının, esnek dolgu duvar elemanlarının ve esnek bağlantılı cephe elemanlarının düzlem içi yatay ötelenme

kapasitelerinin 𝝀𝜹𝒊,𝒎𝒂𝒙𝑿

𝒉𝒊≤ 𝟎. 𝟎𝟏𝟔𝜿 ile verilen sınır değeri sağladığı deneye dayalı

olarak belgelendirilecektir.

1.4 Deneye dayalı tasarım

Bu Yönetmeliğin uygulanmasında ihtiyaç duyulabilecek özel yapı bileşenlerinin testleri, kendi teknik düzenlemeleri kapsamında belgelendirme gerekmedikçe, TS EN ISO/IEC 17025 standardına göre akredite olan veya TS EN ISO/IEC 17065 standardına göre akredite olmuş bir belgelendirme kuruluşunca yapılacaktır. Yeterli hesap modellerinin bulunmadığı, çok sayıda benzer bileşenin kullanıldığı durumlarda veya tasarımda kullanılan varsayımların doğrulanması amacıyla yapılacak deneysel çalışmalarda TS EN 1990 Ek D’de verilen esaslar veya eşdeğer uluslararası yöntemler dikkate alınacaktır.

4.9.1 Etkin Göreli Kat Ötelemelerinin Hesaplanması ve Sınırlandırılması

Sıkça tekrarlanan DD-3 ve DD-4 depremleri altında yığma duvarların hasar görmesinin engellenmesi amacı ile gevrek yığma duvarlar ile bitişik olduğu kolonlar/perdeler arasında esnek derzler oluşturulur. Bu derzler, duvarın şekildeğiştirmesiniengellemeyen esnek bir malzeme ile doldurulmalıdır.

Dış cephe duvarlarında uygulanabilecek esnek derzler için örnek bir detaylandırma Şekil 4C.1’de verilmektedir. Esnek derz, kolon/perde yüksekliği boyunca kolon/perde iç yüzlerine ve üst kiriş/döşeme alt yüzüne ankraj ile bağlanan bir C-profil ile sağlanmaktadır. Bu profil aynı zamanda deprem sırasında duvarın düzlem dışı hareketini de engellemektedir. Detayın uygulanmasında yangın, ısı, ses ve su yalıtımına ilişkin önlemler ayrıca alınmalıdır.

4C.1 Dolgu Duvarları için Esnek Bağlantı Detayı Örneği

4C.1 Dolgu Duvarları için Esnek Bağlantı Detayı Örneği

Malzemeo C25 – C80 beton sınıfıo Hazır beton

o Kendiliğinden yerleşen beton

o B420C ve B500C nervürlü donatı

o S420o Eşdeğer karbon oranı %0.55

o 1.15 ≤𝑅𝑚 ç𝑒𝑘𝑚𝑒 𝑑𝑎𝑦𝑎𝑛𝚤𝑚𝚤

𝑅𝑒 𝑎𝑘𝑚𝑎 𝑑𝑎𝑦𝑎𝑛𝚤𝑚𝚤< 1.35

o Kaynak için donatı çeliği karbon eşdeğeri ≤ %0.50o Kaynaklı boyuna donatı Bölüm 8 Ek 8A’ya göre monotonik ve tekrarlı yükler altında

denenmelidir.

o Enine donatı boyuna donatıya kaynaklanamaz. Kapı, pencere kasası, makine ve teçhizat vb. boyuna ve enine donatıya kaynaklanamaz.

27

GeometriMimari tasarım aşamasında şekillenir◦ Uygun olmayan geometrinin taşıyıcı sistemle çözülmesi

çok zordur

Basit ve düzenli yapı◦ Yapımı kolay

◦ Yapımda hata yapma olasılığı az

◦ Modellemesi başarılı

◦ Deprem davranışı tahmini isabetli

28

Özel Deprem EtriyesiÖzel Deprem Çirozu

29

80mm

Süneklik Düzeyi Yüksek Kolonlaro Dikdörtgen kolon enkesit boyutu 300 mm

o Dairesel kolon çapı 350 mm

o Kolon alanı: 𝐴𝑐 ≥𝑁𝑑𝑚

0.40𝑓𝑐𝑘TS 498 hareketli yük azaltması→𝑁𝑑𝑚

o Boyuna donatı:

o %1 ≤ 𝜌 =𝐴𝑠𝑡

𝐴𝑐≤ %4 bindirmeli eklerde 𝜌≤%6

o 𝜙≥14 mm

o Dairesel kolon en az 6 adet boyuna donatı

o Enine donatı: 𝜙ℎ≥ 8 mm

30

Süneklik Düzeyi Yüksek Kolonlaro Boyuna donatı bindirmeli eki

• kolonun serbest yüksekliğinin orta üçte birlik bölgesinde

• ℓ ≥ ℓ𝑏 = 0.12𝑓𝑦𝑑

𝑓𝑐𝑡𝑑𝜙 ≥ 20𝜙

• Enine donatı aralığı sc ≤𝑏𝑚𝑖𝑛

3, 6𝜙ℓ, 150 mm

31

Süneklik Düzeyi Yüksek Perdeler

32

Simetrik Yapılar

• Düşey taşıyıcı elemanlar da simetrik olarak yerleştirilmeli

• Düzgün ve simetrik yerleştirilmeyen perdeler «Burulma Düzensizliği» yaratır

33

Simetrik Davranışlı Yapılar

34

35

Planda DüzensizlikA1 – Burulma Düzensizliği :

Birbirine dik iki deprem doğrultusunun herhangi biri için, herhangi bir katta en büyük göreli kat ötelemesinin o katta aynı doğrultudaki ortalama göreli ötelemeye oranını ifade eden Burulma Düzensizliği Katsayısı ηbi ’nin 1.2’den büyük olması durumu

[ηbi = (Δi)max / (Δi)ort > 1.2]

Göreli kat ötelemelerinin hesabı, ± %5 ek dışmerkezlik etkileri de göz önüne alınarak yapılacaktır.

36

Burulma Düzensizliği

40x4040x40

40x40 40x40

40x40

60x60

50x4050x40

50x40

40x50 40x50

40x50

40x50

40x50

5 m 5 m 5 m 5 m

3.5

m3

.5 m

3.5

m

Tüm kirişler 25x50

10 katlı Yapı

1 x 4 m + 9 x 3 m = 31 m yükseklik

KM

RM

90

20

40x4040x40

40x40 40x40

40x40

60x60

50x4050x40

50x40

40x50 40x50

40x50

40x50

40x50

5 m 5 m 5 m 5 m

3.5

m3.5

m3.5

m

Tüm kirişler 25x50

10 katlı Yapı

1 x 4 m + 9 x 3 m = 31 m yükseklik

KM

RM

90

20

35x70

25x70

35x70

Burulma Örneği 1

37

y doğrultusu𝜂𝑏,10 = 1.566𝜂𝑏,1 = 1.262

y doğrultusu𝜂𝑏,10 = 1.402𝜂𝑏,1 = 1.199

30x55

30x55

30x55

45x70

70x30

30x70 30x70

5 m 5 m 5 m 5 m

3.5

m3.5

m3.5

m

Tüm kirişler 25x50

Perde kalınlığı 25 cm

10 katlı Yapı

1 x 4 m + 9 x 3 m = 31 m yükseklik

KMRM

30x70

30x70 30x70

25x80

5.3 m

30x55

30x55

30x55

45x70

70x30

30x70 30x70

5 m 5 m 5 m 5 m

3.5

m3.5

m3.5

m

Tüm kirişler 25x50

Perde kalınlığı 25 cm

10 katlı Yapı

1 x 4 m + 9 x 3 m = 31 m yükseklik

KMRM

30x70

30x70 30x70

25x80

5.3 m

RM

3.35 m

Burulma Örneği 2

38

y doğrultusu𝜂𝑏,10 = 1.787𝜂𝑏,1 = 1.906

y doğrultusu𝜂𝑏,10 = 1.649𝜂𝑏,1 = 1.524

30x55

45x70

70x30

30x70 30x70

5 m 5 m 5 m 5 m

3.5

m3.5

m3.5

m

Tüm kirişler 25x50

Perde kalınlığı 25 cm

10 katlı Yapı

1 x 4 m + 9 x 3 m = 31 m yükseklik

KMRM

30x70

30x70 30x70

25x80

1.4 m

2 m

Burulma Örneği 3

39

y doğrultusu𝜂𝑏,10 = 1.440𝜂𝑏,1 = 1.199

30x55

45x70

70x30

30x70 30x70

5 m 5 m 5 m 5 m

3.5

m3.5

m3.5

m

Tüm kirişler 25x50

Perde kalınlığı 25 cm

10 katlı Yapı

1 x 4 m + 9 x 3 m = 31 m yükseklik

KM

RM

30x70

30x70 30x70

0.5 m2 m

30x55

30x55

Burulma Örneği 4

40

y doğrultusu𝜂𝑏,10 = 1.219𝜂𝑏,1 = 1.036

Burulma Örneği 5

41

Kirişsiz döşemeÇekirdek perdex-aksı 𝜂𝑏,1 = 1.194

y-aksı 𝜂𝑏,1 = 1.576

Çözüm önerileri:• Dış aks kolon boyutu

büyütme• Çevre kirişi kullanma• Dışa akslara perde

yerleştirme• Y-doğrultusunda perde

rijitliği azaltma• Yerdeğiştirme koşulu

5 x

7.2

m =

36 m

5 x 7.2 m = 36 m

Döşeme kalınlığı 25 cm

perde kalınlığı 25 cm

60x60

60x60 60x60

60x6060x100 60x100 60x100 60x100

60x100 60x100 60x100 60x100

100x60

100x60

100x60

100x60

100x60

100x60

100x60

100x6090x90

90x90

90x90

90x90

90x90

90x90

90x90

90x90

90x90

90x90

90x90

90x90

Burulma Örneği 6

42

Tünel kalıpx-yönünde alt ve üst kenarda rijit perde bulunmamaktadır.Perde kalınlığı 18 cm, döşeme kalınlığı 14 cm.x-aksı 𝜂𝑏 = 1.614 ve y-aksı 𝜂𝑏 = 1.374Çözüm: x-yönündeki perdenin rijitliğini azalt.

2 m3 m1 m4 m3 m

3 m

2 m

3 m

2 m

2 m

2 m 3 m 1 m 4 m

43

Planda Taşıyıcı Sistem

(planda değişim bölgelerinde zorlama)b) ani rijitlik değişimi düzgün rijitlik

simetriburulma etkisi ve zorlama)

a) simetriden ayrılma (planda

UYGUNUYGUN DEĞİL

44

Planda DüzensizlikA2 – Döşeme Süreksizlikleri :

Herhangi bir kattaki döşemede

I – Merdiven ve asansör boşlukları dahil, boşluk alanları toplamının kat brüt alanının 1/3’ünden fazla olması durumu,

II – Deprem yüklerinin düşey taşıyıcı sistem elemanlarına güvenle aktarılabilmesini güçleştiren yerel döşeme boşluklarının bulunması durumu,

III – Döşemenin düzlem içi rijitlik ve dayanımında ani azalmaların olması durumu

45

Döşeme Süreksizliği

46

Planda DüzensizlikA3 – Planda Çıkıntılar Bulunması :

Bina kat planlarında çıkıntı yapan kısımların birbirine dik iki doğrultudaki boyutlarının her ikisinin de, binanın o katının aynı doğrultulardaki toplam plan boyutlarının %20'sindendaha büyük olması durumu.

47

Planda Çıkıntılar Bulunması

48

Düşey Doğrultuda DüzensizlikB1 – Komşu Katlar Arası Dayanım Düzensizliği (Zayıf Kat):

Betonarme binalarda, birbirine dik iki deprem doğrultusunun herhangi birinde, herhangi bir kattaki etkili kesme alanı’nın, bir üst kattaki etkili kesme alanı’na oranı olarak tanımlanan Dayanım Düzensizliği Katsayısı ηci’nin0.80’den küçük olması durumu.

[ηci = (ΣAe)i / (ΣAe)i+1 < 0.80]

Herhangi bir katta etkili kesme alanının tanımı:

ΣAe = ΣAw + ΣAg + 0.15 ΣAk

49

Düşey Doğrultuda Düzensizlik

B2 – Komşu Katlar Arası Rijitlik Düzensizliği (Yumuşak Kat):

Birbirine dik iki deprem doğrultusunun herhangi biri için, herhangi bir i’inci kattaki ortalama göreli kat ötelemesi oranının bir üst veya bir alt kattaki ortalama göreli kat ötelemesi oranına bölünmesi ile tanımlanan RijitlikDüzensizliği Katsayısı ηki ’nin 2.0’den fazla olması durumu.

ηki = (Δi /hi)ort / (Δi+1 /hi+1)ort > 2.0

veya ηki = (Δi /hi)ort / (Δi-1 /hi-1)ort > 2.0

Göreli kat ötelemelerinin hesabı, ± %5 ek dışmerkezlik etkileri de göz önüne alınarak yapılacaktır.

Yumuşak Kat & Zayıf Kat

50

Zayıf Kat

51

Sonradan çıkılan üst iki kat!

52

Düşey Doğrultuda Düzensizlik

B3 – Taşıyıcı Sistemin Düşey Elemanlarının Süreksizliği :

Taşıyıcı sistemin düşey elemanlarının (kolon veya perdelerin) bazı katlarda kaldırılarak kirişlerin veya guselikolonların üstüne veya ucuna oturtulması, ya da üst kattaki perdelerin altta kolonlara oturtulması durumu.

53

Taşıyıcı Sistemin Düşey Elemanlarının Düzensizliği

izinyok

izinyok

izinyok

düşeydepremhesabı

54

Süreklilik• Kolon ve kirişler planda düzgün dağıtılmalı

• Bütün kolon ve perdeler temelden çatıya kadar sürekli olmalı

• Elemanlar birbirine dışmerkez mesnetlenmesi kısıtlanmalı

• Donatıda süreklilik

55

Düşey Kesitte Taşıyıcı Sistem

aynı seviyede temel

dolgu duvarlarında veya kolonlarda

düzgün rijitlik değişimi

j) dolgu duvarlarında

ani rijitlik değişimi

aynı kat seviyelerii) farklı kat seviyeleri

(çarpışmaya hassas)

yeterli ara derzh) yetersiz ara derz

farklı rijitlikteki sistemlerin ayırımıg) farklı rijitlikteki sistemler

UYGUN DEĞİL

f) Farklı seviyede temel

UYGUN

56

Düşey Kesitte Taşıyıcı Sistem

aynı seviyede temel

dolgu duvarlarında veya kolonlarda

düzgün rijitlik değişimi

j) dolgu duvarlarında

ani rijitlik değişimi

aynı kat seviyelerii) farklı kat seviyeleri

(çarpışmaya hassas)

yeterli ara derzh) yetersiz ara derz

farklı rijitlikteki sistemlerin ayırımıg) farklı rijitlikteki sistemler

UYGUN DEĞİL

f) Farklı seviyede temel

UYGUN

57

Düşey Kesitte Taşıyıcı Sistem

58

Düşey Kesitte Taşıyıcı Sistem

59

Yapının Plandaki Rijitliği

60

Yapının Plandaki Rijitliği

61

Yapının Plandaki Davranışı

62

Yapının Düşey Kesitteki Durumu

63

Kısa Kolon Oluşumu

Kısa Kolon

64

Yanlışlar - Doğrular

65

Yanlışlar - Doğrular

66

Yanlışlar - Doğrular

67

Yetersiz Sargı Donatısı

68

Yetersiz Sargı Donatısı

69

70

Hatalı Kiriş ÖrnekleriKolondan çıkan, içeriye doğru devamı olmayan konsollar

Kolonları tek doğrultuda bağlayan kirişler

71

Taşıyıcı Sistem Örnekleri

BİR

17AĞUSTOS

PLANIKALIPBİNANIN

YIKILANMARMARA DEPREMİNDE

72

Taşıyıcı Sistem Örnekleri

73

Taşıyıcı Sistem Örnekleri

74

Taşıyıcı Sistem Örnekleri

75

Taşıyıcı Sistem Örnekleri

UYGUN SİSTEMOLMAYAN TAŞIYICI

Deprem hasarının sebepleri TeknikYetersiz donatı detaylandırılması

◦ Seyrek etriye kullanımı

◦ Kritik bölgelerde etriye sıklaştırılması yapılmaması

◦ Sismik etriye kullanılmaması

◦ Çiroz kullanılmaması

◦ Düz donatı kullanımı

İlk katların dolgu/perde duvarsız dükkan olarak kullanılması

Yüksek yapılarda asmolen döşeme

İşçiliğin ve malzemenin kalitesizliği

Depreme karşı yanlış sistem seçimi

Yumuşak kat / çekme kat

Deprem hasarının sebepleri Büyük Ölçekİnşaat eğitiminin yetersizliği

Yetkin olmayan deprem mühendisleri

İmar yasaları

Yapı denetimi / denetimsizlik

Hukuk sistemi /cezalar

Rüşvet

Vurdum duymazlık

Etik / ahlaksızlık

…

ReferanslarUğur Ersoy, Güney Özcebe, Betonarme, 2007

E. Canbay, U. Ersoy, G. Özcebe, H. Sucuoğlu, S.T. Wasti, Binalar için Deprem Mühendisliği – Temel İlkeler, 2008

Zekai Celep, Betonarme Yapılar, 2014

Günay Özmen, Çok Katlı Yapılarda Burulma Düzensizliği, Türkiye Deprem Vakfı, 2001

78