Post on 14-Nov-2021
Standardy wymagań – Historia i społeczeństwo. Historia wokół nas. Klasa 4
Temat lekcji (rozdział
w podręczniku)
Środki dydaktyczne
Zagadnienia, materiał nauczania
Odniesienia do podstawy
programowej
Wymagania na ocenę
dopuszczającą; uczeń:
Wymagania na ocenę
dostateczną; uczeń:
Wymagania na ocenę
dobrą; uczeń:
Wymagania na ocenę
bardzo dobrą uczeń:
Wymagania na ocenę celującą; uczeń:
Liczba godzin
CZĘŚĆ I. POZNAJĘ HISTORIĘ
1. O czym mówi nam historia?
1. Historia jest na-
uką o dziejach. 2. W dziejach było
wiele epok. 3. Czym zajmuje
się historyk? 4. Czym jeszcze
będziemy zaj-mować się na lekcjach historii?
• podręcznik • zeszyt
ćwiczeń
• historia jako nauka zajmująca się ba-daniem przeszłości
• historia jako dzieje • podział dziejów na
epoki – prehistoria, starożytność, śre-dniowiecze, nowo-żytność, współczesność
• czym zajmuje się historyk
• nauki wspomagają-ce historię – chro-nologia, archeologia, gene-alogia, numizmaty-ka, heraldyka
• przeszłość, trady-cja, badanie prze-szłości na podstawie źródeł historycznych, pra-ca historyka, epoki historyczne, czasy prehistoryczne, prehistoria, czasy historyczne
8. Historia jako dzieje. Uczeń: 1) odróżnia historię
rozumianą jako dzieje, prze-szłość od historii rozumianej jako opis dziejów przeszłości;
2) wyjaśnia, na czym polega praca historyka.
• wyjaśnia, czym zajmuje się hi-storia
• wymienia co najmniej dwie nauki wspo-magające hi-storię
• wyjaśnia poję-cia: dawno, przeszłość
• wyjaśnia poję-cia: tradycja, epoka, prehi-storia, historia, cywilizacja
• wymienia w kolejności chronologicz-nej epoki histo-ryczne: starożytność, średniowiecze, nowożytność, współczesność
• wyjaśnia różne znaczenia po-jęcia historia – nauka zajmu-jąca się bada-niem przeszłości i historia jako wszystkie wy-darzenia, które kiedyś się działy
• podaje przy-kłady nauk wspomagają-cych historię (chronologia, numizmatyka, archeologia, genealogia, heraldyka) i wyjaśnia, czym się zaj-mują
• wyjaśnia, czym zajmuje się hi-storyk – bada-niem źródeł pisanych
• wyjaśnia różni-cę pomiędzy prehistorią i historią
• wyjaśnia, jakie znaczenie mia-ło wynalezienie pisma
• wyjaśnia po-trzebę znajo-mości historii
• wymienia i wskazuje na osi czasu w kolejności chronologicz-nej epoki histo-ryczne: starożytność, średniowiecze, nowożytność, współczesność
• wyjaśnia, że epoki histo-ryczne składa-ją się na całość dziejów
• wyjaśnia zna-czenie tradycji dla ciągłości historycznej
• własnymi słowami wyjaśnia, dlaczego historię nazywamy nauczycielką życia
• wyjaśnia, że każda nowa epoka roz-poczyna się na skutek jakiegoś wielkiego odkrycia albo wydarzenia, takiego np., jak opanowanie przez ludzi umiejętności posługiwania się ogniem, wynale-zienie pisma czy narodziny Chrystu-sa
• wyjaśnia znacze-nie tradycji dla ciągłości histo-rycznej
1
2. Co to jest czas i jak go mierzy-my?
1. Kiedy nie było
zegarka. 2. Czas w historii. 3. Do czego służy
oś czasu? 4. Jak obliczyć czas
w historii, czyli trochę matema-
• podręcznik • zeszyt
ćwiczeń • czasomie-
rze • kalendarze
• sposoby mierzenia czasu – zegar sło-neczny, klepsydra
• jednostki czasu w historii – era, ty-siąclecie, wiek, pół-wiecze
• oś czasu • obliczanie czasu
pomiędzy wydarze-niami
• kalendarz księży-
I. Chronologia histo-ryczna. Uczeń posługuje się podstawowymi określeniami czasu historycznego: okres p.n.e., n.e., tysiąclecie, wiek, rok; przyporządko-wuje fakty histo-ryczne datom; oblicza upływ czasu
• wyjaśnia, do czego służy oś czasu
• wymienia spo-soby mierzenia czasu używane przez człowie-ka (klepsydra, zegar słonecz-ny, zegar me-chaniczny itp.)
• podaje, ile lat
• wyjaśnia, jak działała klep-sydra i zegar słoneczny
• na podstawie daty, wskazuje wiek, w jakim miało miejsce wydarzenie
• wyjaśnia skróty – p.n.e. i n.e.
• posługuje się osią czasu, lo-kalizuje daty na osi czasu
• określa wiek i jego połowę
• szereguje wy-darzenia w czasie, obli-cza czas mię-dzy wydarzeniami
• swobodnie po-sługuje się osią czasu
• podaje, ile dni ma kalendarz gregoriański, kiedy i przez kogo został wprowadzony oraz co ozna-cza, że rok jest przestępny
• wskazuje różnicę pomiędzy kalenda-rzem księżycowym i kalendarzem sło-necznym
2
2
Temat lekcji (rozdział
w podręczniku)
Środki dydaktyczne
Zagadnienia, materiał nauczania
Odniesienia do podstawy
programowej
Wymagania na ocenę
dopuszczającą; uczeń:
Wymagania na ocenę
dostateczną; uczeń:
Wymagania na ocenę
dobrą; uczeń:
Wymagania na ocenę
bardzo dobrą uczeń:
Wymagania na ocenę celującą; uczeń:
Liczba godzin
tyki. 5. Długa droga do
powstania kalen-darza.
cowy i słoneczny • chronologia • czasy przed naszą
erą, czasy naszej ery, tysiąclecie, wiek, pierwsza połowa wieku, druga poło-wa wieku
między wydarze-niami historycznymi i umieszcza je na linii chronologicznej; dostrzega związki teraźniejszości z przeszłością
liczy wiek i półwiecze
• wyjaśnia, że stulecie ozna-cza 100 lat, czyli wiek
• wyjaśnia, czym zajmuje się chronologia
• wyjaśnia poję-cia: wiek, ty-siąclecie, półwiecze
• wyjaśnia, jakie wydarzenie posłużyło do podziału czasu na wydarzenia przed naszą erą i wydarzenia naszej ery
• wyjaśnia poję-cia: era, mit
• wyjaśnia poję-cia: wiek, ty-siąclecie, półwiecze
• wskazuje na osi czasu na-rodziny Chry-stusa, czasy przed naszą erą i czasy na-szej ery
3. Źródła histo-ryczne opowiada-ją nam o przeszłości
1. Bez źródła ani
rusz. 2. Co to jest źródło
historyczne? 3. Jakie znamy
źródła historycz-ne?
4. Jak chronimy bezcenne źródła historyczne?
5. Różnorodne przekazy o życiu ludzi – dawniej i dziś.
• podręcznik • zeszyt
ćwiczeń • źródła
historycz-ne, np. kronika szkoły
• źródło historyczne – ślad działalności człowieka pozosta-wiony w przeszłości
• rodzaje źródeł histo-rycznych: źródła materialne i niematerialne, pi-sane i niepisane
• pojęcia: źródło hi-storyczne, zabytek, archeologia, ekspo-nat, muzeum, skan-sen
• źródła pisane: listy, kroniki, roczniki, pamiętniki
• znaczenie arche-ologii w odkrywaniu i badaniu material-nych źródeł histo-rycznych
• muzeum jako miej-sce gromadzenia
8. Historia jako dzieje. Uczeń: 3) podaje przykłady
różnych źródeł historycznych i wyjaśnia, dla-czego należy je chronić.
• podaje przy-kład znanego mu muzeum
• podaje przy-kłady źródeł historycznych
• rozróżnia po-dział źródeł hi-storycznych na materialne i niematerialne
• wyjaśnia, co to jest źródło hi-storyczne
• wymienia przykłady źró-deł pisanych (kronika, rocz-niki, pamiętni-ki)
• wymienia przykłady źró-deł material-nych (naczynia, broń, budowle)
• wyjaśnia poję-cia: rocznik, kronika
• opisuje, czym zajmują się muzea, archi-wa i skanseny
• wyjaśnia, na czym polega praca historyka
• wymienia ro-dzaje źródeł historycznych przechowywa-nych w archiwach, muzeach i skansenach
• podaje przy-kłady informa-cji, jakie możemy zdo-być korzysta-jąc ze źródeł historycznych
• uzasadnia, dla-czego zabytki i źródła historycz-ne należy chronić i zabezpieczać przed zniszcze-niem
• omawia znaczenie odkrycia grobowca Tutenchamona i podaje przykłady znalezionych tam przedmiotów
1
3
Temat lekcji (rozdział
w podręczniku)
Środki dydaktyczne
Zagadnienia, materiał nauczania
Odniesienia do podstawy
programowej
Wymagania na ocenę
dopuszczającą; uczeń:
Wymagania na ocenę
dostateczną; uczeń:
Wymagania na ocenę
dobrą; uczeń:
Wymagania na ocenę
bardzo dobrą uczeń:
Wymagania na ocenę celującą; uczeń:
Liczba godzin
i przechowywania pamiątek z przeszłości
• skansen jako miej-sce gromadzenia dawnych budynków wiejskich i ich wy-posażenia
4. Do czego służy mapa?
1. O pewnym waż-
nym pytaniu. 2. Jak czytać ma-
pę? 3. Co widać na ma-
pach i planach?
• podręcznik • zeszyt
ćwiczeń • mapa
historyczna • mapa
geograficz-na
• plan
• znaczenie mapy w poznawaniu miej-sca wydarzeń
• kartografia – nauka rysowania map
• jak czytamy mapę i plan – tytuł mapy, legenda mapy
• rodzaje map – geo-graficzne, politycz-ne, tematyczne, historyczne
• plan miejscowości, przebiegu wydarze-nia
• atlas historyczny
II. Analiza i interpretacja historyczna. Uczeń odpowiada na proste pytania postawione do tek-stu źródłowego, planu, mapy, ilu-stracji.
• wskazuje tytuł i legendę mapy
• odczytuje pro-ste informacje z mapy przy pomocy na-uczyciela
• wyjaśnia, do czego history-kowi potrzebna jest mapa
• wyjaśnia, co to jest legenda mapy
• wyjaśnia, czym jest plan mia-sta lub jakie-goś wydarzenia
• opisuje, czym zajmuje się kartograf
• wymienia róż-nice pomiędzy mapą histo-ryczną a mapą geograficzną
• odczytuje pro-ste informacje z mapy
• podaje przy-kładowe infor-macje, jakie historyk może wyczytać z mapy
• wymienia ro-dzaje map – historyczna, polityczna, geograficzna
• wyjaśnia poję-cie: kartografia
• samodzielnie po-sługuje się mapą historyczną
1
POWTÓRZENIE MATERIAŁU I SPRAWDZIAN WIADOMOŚCI –
POZNAJĘ HISTORIĘ
• podręcznik • zeszyt
ćwiczeń
1. O czym mówi nam historia?
2. Co to jest czas i jak go mierzymy?
3. Źródła historyczne opowiadają nam o przeszłości.
4. Do czego służy mapa?
• jw. • wyjaśnia, czym zajmuje się hi-storia i na czym polega praca historyka
• podaje przy-kłady nauk wspomagają-cych historię
• wyjaśnia, do czego służy oś czasu
• wymienia co najmniej jedno muzeum
• wskazuje tytuł i legendę mapy
• wyjaśnia poję-cia: tradycja, epoka, prehi-storia, cywili-zacja,
• wyjaśnia różne znaczenia sło-wa historia – historia jako nauka i historia jako prze-szłość, to co się wydarzyło
• określa wiek na podstawie daty rocznej
• wyjaśnia skró-ty: n.e. i p.n.e.
• wymienia przykłady źró-deł historycz-nych
• wyjaśnia poję-cia: wiek, ty-siąclecie, rocznik, kroni-ka
• wyjaśnia, na czym polega praca historyka
• wymienia na-uki wspomaga-jące historię (chronologia, numizmatyka, archeologia, genealogia, heraldyka)
• wymienia różni-ce między pre-historią i historią i wyjaśnia, jakie znaczenie mia-ło wynalezienie
• wyjaśnia poję-cie: mit
• posługuje się osią czasu
• wyjaśnia, jakie wydarzenie posłużyło do podziału czasu na wydarzenia przed naszą erą i wydarzenia naszej ery
• wyjaśnia poję-cie: kartografia
• wymienia co najmniej jedno znane mu mu-zeum i skansen
• własnymi słowami wyjaśnia, dlaczego historię nazywamy nauczycielką życia
• uzasadnia, dla-czego zabytki i źródła historycz-ne należy chronić i zabezpieczać przed zniszcze-niem
• samodzielnie po-sługuje się mapą historyczną
2
4
Temat lekcji (rozdział
w podręczniku)
Środki dydaktyczne
Zagadnienia, materiał nauczania
Odniesienia do podstawy
programowej
Wymagania na ocenę
dopuszczającą; uczeń:
Wymagania na ocenę
dostateczną; uczeń:
Wymagania na ocenę
dobrą; uczeń:
Wymagania na ocenę
bardzo dobrą uczeń:
Wymagania na ocenę celującą; uczeń:
Liczba godzin
• odczytuje in-formacje z legendy ma-py
pisma • prawidłowo
umieszcza da-ty na osi czasu
• odczytuje pro-ste informacje z mapy
• wskazuje po-dobieństwa i różnice po-między mapą historyczną a polityczną
• wyjaśnia, czym zajmują się muzea i skanseny
CZĘŚĆ II. ŚWIAT WOKÓŁ NAS
5. Kim jestem, czym się różnię od innych?
1. Co to jest oso-
bowość i o czym nam mówi?
2. Nasze podobień-stwo jest wi-doczne mimo różnic między nami.
3. Czego uczymy się od innych?
4. Tacy jesteśmy, czyli nasze ce-chy osobiste.
5. Każdy jest oso-bą.
• podręcznik • zeszyt
ćwiczeń
• osobowość czło-wieka
• cechy biologiczne, osobiste i społeczne każdego człowieka
• tolerancja jako po-szanowanie od-mienności innych osób
• odmienność i niepowtarzalność każdego człowieka
• uprzejmość jako wzorzec zachowa-nia będący przeja-wem szacunku dla innych
1. Refleksja nad sobą i otoczeniem społecznym. Uczeń: 1) wyjaśnia, w czym
wyraża się od-mienność i niepowtarzalność każdego czło-wieka;
2) podaje przykłady różnorodnych potrzeb człowie-ka oraz sposoby ich zaspokajania;
3) wyjaśnia, w czym przejawia się uprzejmość i tolerancja;
4) podaje przykłady konfliktów mię-dzy ludźmi i pro-ponuje sposoby ich rozwiązania.
• wymienia ce-chy osobiste i społeczne człowieka
• wymienia pod-stawowe po-trzeby człowieka
• wyjaśnia, czym jest osobo-wość człowie-ka
• rozróżnia ce-chy osobiste i społeczne człowieka
• porównuje sie-bie z innymi – wskazuje po-dobieństwa i różnice z grupą rówie-śników
• wyjaśnia, co znaczy, że osobowość człowieka jest niepowtarzalna
• odróżnia dobro od zła
• wyjaśnia, co oznacza, że ludzie powinni być tolerancyj-ni wobec in-nych
• wyjaśnia, cze-go uczymy się od innych
• podaje przy-kłady pozytyw-nych i negatywnych zachowań
• wyjaśnia pojęcie savoir-vivre
• tłumaczy, na czym polega różnica między tolerancją a obojętnością wobec drugiego człowieka
1
6. Społeczeństwo, rodzina, szkoła
1. Społeczeństwo.
• podręcznik • zeszyt
ćwiczeń
• społeczeństwo, w którym żyjemy
• rodzina i jej zna-czenie
1. Refleksja nad sobą i otoczeniem społecznym. Uczeń:
• wymienia pra-wa i obowiązki członków ro-dziny
• wyjaśnia poję-cie: społe-czeństwo
• wymienia za-
• wyjaśnia, jakie wartości prze-kazuje nam szkoła
• wyjaśnia, czym zajmuje się w szkole sa-morząd
• własnymi słowami przedstawia swoje miejsce w społeczeństwie,
1
5
Temat lekcji (rozdział
w podręczniku)
Środki dydaktyczne
Zagadnienia, materiał nauczania
Odniesienia do podstawy
programowej
Wymagania na ocenę
dopuszczającą; uczeń:
Wymagania na ocenę
dostateczną; uczeń:
Wymagania na ocenę
dobrą; uczeń:
Wymagania na ocenę
bardzo dobrą uczeń:
Wymagania na ocenę celującą; uczeń:
Liczba godzin
2. Rodzina. 3. Nasze potrzeby. 4. Koledzy
i przyjaciele. 5. W klasie i na
szkolnym koryta-rzu.
6. Moje prawa.
w wychowaniu dzieci
• prawa i obowiązki poszczególnych członków rodziny
• rola rówieśników w rozwoju i poznawaniu świata
• szkoła i jej znacze-nie dla przekazywania wiedzy i wychowania dzieci
• samorząd uczniow-ski i jego znaczenie w życiu szkoły
• prawa dziecka, prawa i obowiązki ucznia
• postępowanie sprawiedliwe, uprzejmość, tole-rancja, sprawiedli-wość
• przyjaźń, wiedza, wartości
2) podaje przykłady różnorodnych po-trzeb człowieka oraz sposoby ich zaspokajania;
3) wyjaśnia znacze-nie rodziny w życiu oraz wskazuje przykła-dy praw i obowiązków przysługujących poszczególnym członkom rodziny;
5) charakteryzuje społeczność szkolną z uwzględnieniem swoich praw i obowiązków;
6) podaje przykłady działań samorzą-du uczniowskiego w swojej szkole;
7) tłumaczy, odwo-łując się do przy-kładów, na czym polega postępo-wanie sprawie-dliwe.
4. Państwo. Uczeń: 4) omawia wybrane
prawa dziecka i podaje, gdzie można się zwró-cić, gdy są one łamane.
V. Współdziałanie w sprawach pu-blicznych. Uczeń współpracuje z innymi – planuje, dzieli się zadaniami i wywiązuje się z nich.
• podaje przy-kłady różno-rodnych potrzeb czło-wieka
• wymienia pra-wa dziecka i prawa ucznia
• odróżnia po-stępowanie sprawiedliwe od niesprawie-dliwego
dania samo-rządu uczniowskiego
• podaje przy-kłady zacho-wania rówieśników, które mogą mieć wpływ na zachowanie innych
• podaje proste przykłady uprzejmości i tolerancji
• wyjaśnia, co oznacza, że rodzice są na-szymi pierw-szymi nauczycielami
• podaje przy-kłady działal-ności samorządu uczniowskiego w szkole
uczniowski i jaki ma wpływ na życie szkoły
• odróżnia i charakteryzuje różne po-trzeby człowie-ka
• wymienia in-stytucje zajmu-jące się ochroną praw dziecka
odpowiada na py-tanie, jakie ma prawa i obowiązki (jako syn/córka, uczeń, obywatel)
• wyjaśnia znacze-nie zaspokajania podstawowych i wyższych potrzeb w życiu człowieka dla jego intelektu-alnego i emocjonalnego rozwoju
6
Temat lekcji (rozdział
w podręczniku)
Środki dydaktyczne
Zagadnienia, materiał nauczania
Odniesienia do podstawy
programowej
Wymagania na ocenę
dopuszczającą; uczeń:
Wymagania na ocenę
dostateczną; uczeń:
Wymagania na ocenę
dobrą; uczeń:
Wymagania na ocenę
bardzo dobrą uczeń:
Wymagania na ocenę celującą; uczeń:
Liczba godzin
7. Skąd mój ród, moje korzenie?
1. Co kryją pamiątki
rodzinne? 2. Opowieści pra-
babci. 3. Drzewo
genealogiczne obrazem historii naszego rodu.
4. Historia nazwi-ska.
• podręcznik • zeszyt
ćwiczeń
• pamiątki rodzinne jako świadectwo naszej przeszłości
• opowieści rodzinne przekazywane ust-nie przez dziadków
• drzewo genealo-giczne – graficzne przedstawienie rodu i rodowodu
• genealogia jako na-uka zajmująca się badaniem więzi ro-dzinnych
• pochodzenie na-zwisk
• kultywowanie trady-cji
1. Refleksja nad sobą i otoczeniem społecznym. Uczeń: 3) wyjaśnia znacze-
nie rodziny w życiu oraz wskazuje przy-kłady praw i obowiązków przysługujących poszczególnym członkom rodzi-ny;
4) wyraża opinię na temat kultywo-wania tradycji i gromadzenia pamiątek rodzin-nych.
I. Chronologia histo-ryczna. Uczeń posługuje się podstawowymi określeniami czasu historycznego; do-strzega związki te-raźniejszości z przeszłością. II. Analiza i interpretacja histo-ryczna. Uczeń pozyskuje informacje z różnych źródeł oraz selekcjonuje je i porządkuje; stawia pytania dotyczące przyczyn i skutków analizowanych wy-darzeń historycz-nych i współczesnych.
• rysuje swój ro-dowód (naj-bliższej rodziny)
• podaje przy-kłady pamiątek rodzinnych
• wyjaśnia poję-cie: genealogia
• rozumie zna-czenie pamią-tek w kultywowaniu przeszłości
• podaje defini-cję pojęcia: genealogia
• wyjaśnia poję-cie: ród
• krótko omawia własnymi sło-wami, jaką wartość histo-ryczną mają pamiątki ro-dzinne
• wie, skąd się wzięły nazwi-ska
• podaje, jakie informacje przydatne hi-storykowi mo-żemy uzyskać od dziadków
• rysuje uprosz-czone drzewo genealogiczne swojego rodu
• podaje pochodze-nie nazwisk: Ko-walski, Młynarski, Górski
• formułuje pytania, jakie można zadać świadkowi ważne-go wydarzenia hi-storycznego
1
POWTÓRZENIE MATERIAŁU I SPRAWDZIAN
• podręcznik • zeszyt
ćwiczeń
5. Kim jestem, czym się różnię od in-nych?
• jw. • wymienia ce-chy osobiste i społeczne
• wyjaśnia, czym jest osobo-wość człowie-
• wyjaśnia, na czym polega niepowtarzal-
• wyjaśnia, co to jest tolerancja
• wyjaśnia, czym
• wyjaśnia, na czym polega różnica między tolerancją
2
7
Temat lekcji (rozdział
w podręczniku)
Środki dydaktyczne
Zagadnienia, materiał nauczania
Odniesienia do podstawy
programowej
Wymagania na ocenę
dopuszczającą; uczeń:
Wymagania na ocenę
dostateczną; uczeń:
Wymagania na ocenę
dobrą; uczeń:
Wymagania na ocenę
bardzo dobrą uczeń:
Wymagania na ocenę celującą; uczeń:
Liczba godzin
WIADOMOŚCI –
ŚWIAT WOKÓŁ NAS
6. Społeczeństwo, rodzina, szkoła.
7. Skąd mój ród, skąd moje korzenie?
człowieka • wymienia pod-
stawowe po-trzeby człowieka
• wie, że istnieją prawa dziecka
• rysuje swój ro-dowód (naj-bliższej rodziny)
ka • odróżnia cechy
osobiste od cech społecz-nych człowieka
• wyjaśnia poję-cie: społe-czeństwo
• wie, czym zaj-muje się w szkole sa-morząd uczniowski
• podaje przy-kłady pamiątek rodzinnych
ność każdego człowieka
• wyjaśnia poję-cia: genealo-gia, ród
• omawia war-tość historycz-ną pamiątek rodzinnych
zajmuje się w szkole sa-morząd uczniowski i jaki ma wpływ na życie szkoły
• wie, skąd się wzięły nazwi-ska
• rysuje uprosz-czone drzewo genealogiczne swojego rodu
a obojętnością wobec drugiego człowieka
• podaje pochodze-nie nazwisk: Ko-walski, Młynarski, Górski
CZĘŚĆ III. MOJA MAŁA OJCZYZNA, MÓJ KRAJ
8. Legendy i historia mojego miasta i regionu
1. Miejsca i ludzie. 2. Mała ojczyzna. 3. Jak można opi-
sać swoją małą ojczyznę?
4. Historia, histo-ria…
5. Symbole lokalne. 6. Co powiedzieliby
nam nasi przod-kowie?
7. Tam, gdzie ży-jemy i gdzie mieszkamy – re-giony.
8. Co mówią lu-dzie?
• podręcznik • zeszyt
ćwiczeń • mapa naj-
bliższej okolicy, miasta
• regiony Polski • mała ojczyzna jako
miejsce, w którym żyjemy
• legenda – opowieść zawierająca ele-menty fantastyczne
• zabytki – świadec-two historii danej miejscowości
• tradycja i obyczaje – wartości przeka-zywane z pokolenia na pokolenie
• różnorodność re-gionów historyczno-geograficznych w Polsce i ich cha-rakterystyka
• gwara jako odmiana języka, którą posłu-guje się ludność danego regionu
2. „Mała Ojczyzna”. Uczeń: 1) opisuje swoją
„małą Ojczyznę’, uwzględniając tradycję histo-ryczno-kulturową i problemy spo-łeczno-gospodarcze;
2) zbiera informacje o rozmaitych formach upa-miętnienia posta-ci i wydarzeń z przeszłości „małej Ojczyzny”;
3) wskazuje na ma-pie miejscowości siedzibę władz lokalnych i na przykładach omawia zakres ich działań.
• wyjaśnia poję-cie: legenda
• wskazuje na mapie region swojego za-mieszkania i jego stolicę
• wskazuje na mapie i wymienia co najmniej trzy regiony Polski i podaje ich sto-lice
• wymienia le-gendy związa-ne z początkiem państwa pol-skiego
• wyjaśnia, czym jest gwara
• podaje co naj-mniej trzy przy-kłady potraw regionalnych
• wymienia co naj-mniej dwa przykłady tań-ców regional-nych
• podaje przykła-dy gwar i wskazuje na mapie obszary, z których po-
• wyjaśnia poję-cie: mała oj-czyzna
• podaje przy-kłady potraw regionalnych
• opowiada o swoim regio-nie jako o małej oj-czyźnie
• podaje genezę symboli lokal-nych
• wyjaśnia, skąd się wzięły her-by
• podaje nazwę najbliższego muzeum re-gionalnego
• opowiada o swoim regio-nie jako o małej oj-czyźnie
• odszukuje w różnych źró-dłach i przedstawia informacje do-tyczące swojej miejscowo-ści/regionu
• podaje przykła-dy gwar i wskazuje na mapie obszary, z których po-chodzą
• podaje genezę symboli lokal-nych
• wyjaśnia, skąd się wzięły her-by
• wymienia, jakie obyczaje i tradycje skła-dają się na
• opowiada, co dla niego oznacza po-jęcie małej ojczy-zny i jakie miejsce uznaje za swoją małą ojczyznę
1
8
Temat lekcji (rozdział
w podręczniku)
Środki dydaktyczne
Zagadnienia, materiał nauczania
Odniesienia do podstawy
programowej
Wymagania na ocenę
dopuszczającą; uczeń:
Wymagania na ocenę
dostateczną; uczeń:
Wymagania na ocenę
dobrą; uczeń:
Wymagania na ocenę
bardzo dobrą uczeń:
Wymagania na ocenę celującą; uczeń:
Liczba godzin
chodzą • podaje przykła-
dy informacji na temat zwycza-jów i tradycji, jakie mogą nam przekazać nasi dziadko-wie
folklor (twór-czość arty-styczna, baśnie, legen-dy, przysłowia, rzeźbiarstwo, muzyka, tańce, potrawy regio-nalne)
9. Polska – moja ojczyzna
1. Ojczyzna jest
wspólna. 2. Tam, gdzie ży-
jemy i gdzie mieszkamy.
3. Stolica Polski. 4. Nasze najważ-
niejsze symbole. 5. Hymn narodowy.
• podręcznik • zeszyt ćwi-
czeń • mapa
• Polska, nasza oj-czyzna
• Polska i jej miejsce w Europie – poło-żenie geograficzne, sąsiedzi
• mniejszości naro-dowe zamieszkują-ce Polskę
• Warszawa jako sto-lica państwa i siedziba władz państwowych, sejm i senat
• symbole państwowe – flaga, godło, hymn państwowy
• święta państwowe
3. Ojczyzna. Uczeń: 1) wymienia
i tłumaczy zna-czenie najważ-niejszych świąt narodowych, symboli pań-stwowych i miejsc ważnych dla pamięci naro-dowej;
2) wskazuje na ma-pie i opisuje główne regiony Polski;
3) wymienia mniej-szości narodowe i etniczne żyjące w Polsce
• wskazuje na mapie i wymienia są-siadów Polski
• wymienia pol-skie symbole narodowe
• wymienia pol-skie święta na-rodowe
• wyjaśnia poję-cie ojczyzny
• wymienia co najmniej trzy mniejszości na-rodowe za-mieszkujące Polskę
• wyjaśnia, co oznacza, że język polski jest naszym ję-zykiem urzę-dowym
• wymienia pol-skie święta na-rodowe, podaje ich daty
• wykonuje hymn Polski
• podaje imię i nazwisko au-tora słów Ma-zurka Dąbrowskiego
• wyjaśnia, że autor melodii nie jest znany
• wymienia mniejszości na-rodowe za-mieszkujące Polskę
• podaje, gdzie znajdują się siedziby pol-skiego parla-
• wyjaśnia po-chodzenie pol-skich symboli narodowych
• wymienia mniejszości narodowe za-mieszkujące Polskę
• wyjaśnia, na czym polega stołeczny cha-rakter War-szawy
• wyjaśnia, dla-czego w wielu miejscowo-ściach znajdu-je się ulica Warszawska
• wymienia daw-ne stolice Pol-ski (Gniezno, Kraków)
• opowiada o okolicznościach powstania polskie-go hymnu narodo-wego
1
9
Temat lekcji (rozdział
w podręczniku)
Środki dydaktyczne
Zagadnienia, materiał nauczania
Odniesienia do podstawy
programowej
Wymagania na ocenę
dopuszczającą; uczeń:
Wymagania na ocenę
dostateczną; uczeń:
Wymagania na ocenę
dobrą; uczeń:
Wymagania na ocenę
bardzo dobrą uczeń:
Wymagania na ocenę celującą; uczeń:
Liczba godzin
mentu i prezydenta
POWTÓRZENIE MATERIAŁU I SPRAWDZIAN WIADOMOŚCI –
MOJA MAŁA OJCZYZNA, MÓJ KRAJ
• podręcznik • zeszyt
ćwiczeń
8. Legendy i historia mojego miasta i regionu.
9. Polska – moja oj-czyzna.
• jw. • wymienia le-gendy związa-ne z początkiem państwa pol-skiego
• wymienia co najmniej trzy regiony Polski
• wskazuje na mapie region, w którym mieszka
• wskazuje na mapie i wymienia są-siadów Polski
• wymienia pol-skie symbole narodowe
• wymienia pol-skie święta na-rodowe
• wskazuje na mapie i wymienia co najmniej trzy regiony Polski i podaje ich stolice
• wyjaśnia poję-cie legendy
• wyjaśnia, czym jest gwara
• podaje co naj-mniej trzy przykłady po-traw regional-nych
• wymienia co najmniej dwa przykłady tańców regio-nalnych
• podaje przy-kłady gwar i wskazuje na mapie obszary, z których po-chodzą
• wyjaśnia poję-cie ojczyzny
• wymienia co najmniej trzy mniejszości narodowe za-mieszkujące Polskę
• wyjaśnia, co oznacza, że język polski jest naszym językiem urzę-dowym
• wymienia pol-skie święta na-rodowe
• wyjaśnia poję-cie: mała oj-czyzna
• podaje przy-kłady potraw regionalnych
• opowiada o swoim regio-nie, jako o małej oj-czyźnie
• podaje genezę symboli lokal-nych
• wyjaśnia, skąd się wzięły her-by
• zna i wyjaśnia pochodzenie polskich sym-boli narodo-wych
• wymienia mniejszości narodowe za-mieszkujące Polskę
• opowiada o swoim regio-nie, jako o małej oj-czyźnie
• odszukuje w różnych źró-dłach i przedstawia informacje do-tyczące swojej miejscowo-ści/regionu
• podaje przykła-dy gwar i wskazuje na mapie obszary, z których po-chodzą
• podaje genezę symboli lokal-nych
• wyjaśnia, skąd się wzięły her-by
• wymienia, jakie obyczaje i tradycje skła-dają się na folklor (twór-czość arty-styczna, baśnie, legen-dy, przysłowia, rzeźbiarstwo, muzyka, tańce, potrawy regio-nalne)
• wyjaśnia, na czym polega stołeczny cha-rakter War-szawy
•
• opowiada, co dla niego oznacza po-jęcie małej ojczy-zny, jakie miejsce uznaje za swoją małą ojczyznę
• opowiada o okolicznościach powstania pol-skiego hymnu na-rodowego
2
10
Temat lekcji (rozdział
w podręczniku)
Środki dydaktyczne
Zagadnienia, materiał nauczania
Odniesienia do podstawy
programowej
Wymagania na ocenę
dopuszczającą; uczeń:
Wymagania na ocenę
dostateczną; uczeń:
Wymagania na ocenę
dobrą; uczeń:
Wymagania na ocenę
bardzo dobrą uczeń:
Wymagania na ocenę celującą; uczeń:
Liczba godzin
i podaje ich da-ty
• wykonuje hymn Polski
• podaje imię i nazwisko au-tora słów Ma-zurka Dąbrowskiego
• wyjaśnia, że autor melodii nie jest znany
• wymienia mniejszości narodowe za-mieszkujące Polskę
• podaje, gdzie znajdują się siedziby pol-skiego parla-mentu i prezydenta
wymienia dawne stolice Polski (Gnie-zno, Kraków)
CZĘŚĆ IV. OPOWIEŚCI O LUDZIACH, LEGENDACH I HISTORII
10. Jak żyli nasi praprzodkowie – myśliwi i rolnicy
1. Nasi praprzod-
kowie. 2. Jak żyli? Co robi-
li? 3. Od koczownika
do rolnika, no i co z tego wyni-ka.
• podręcznik • zeszyt ćwi-
czeń
• ewolucja człowieka w prehistorii
• życie codzienne lu-dzi pierwotnych
• pierwsze narzędzia i broń
• koczowniczy tryb życia
• zmiana trybu życia z koczowniczego na osiadły
• powstanie rolnictwa – odkrycie zasad uprawy zbóż i hodowli zwierząt
• osiadły tryb życia
Temat spoza PP I. Uczeń dostrzega
związki teraźniej-szości z przeszłością.
• wymienia zwie-rzęta udomo-wione przez człowieka
• wymienia pierwsze na-rzędzia używa-ne przez człowieka
• podaje przy-kłady narzędzi wytwarzanych przez ludzi pierwotnych
• wyjaśnia, w jaki sposób odkrycie upra-wy zboża zmieniło spo-sób życia ludzi pierwotnych
• wyjaśnia, do czego służyły żarna
• wymienia pro-dukty, które stanowiły po-żywienie czło-wieka pierwotnego, wyjaśnia,
• wyjaśnia łaciń-skie określenie homo sapiens
• wyjaśnia, na czym polegało epokowe wy-darzenie, jakim było opanowa-nie przez człowieka ognia
• wyjaśnia, w jaki sposób człowiek wyko-rzystywał mię-so, skórę i kości zabitych zwierząt
• opowiada, jak przebiegała ewolucja czło-wieka, jak zmieniała się jego postawa i mózg
• porównuje życie koczownicze z życiem osiadłym ludzi
• wyjaśnia, dlaczego zmiana trybu ży-cia ludzi z koczowniczego na rolniczy miała bardzo duże zna-czenie dla rozwoju ludzkości
1
11
Temat lekcji (rozdział
w podręczniku)
Środki dydaktyczne
Zagadnienia, materiał nauczania
Odniesienia do podstawy
programowej
Wymagania na ocenę
dopuszczającą; uczeń:
Wymagania na ocenę
dostateczną; uczeń:
Wymagania na ocenę
dobrą; uczeń:
Wymagania na ocenę
bardzo dobrą uczeń:
Wymagania na ocenę celującą; uczeń:
Liczba godzin
w jaki sposób człowiek je zdobywał
• przedstawia zajęcia ludzi pierwotnych
11. Biskupin – pradawna osada nad jeziorem
1. O tym, że każdy,
kto umie patrzeć, może być od-krywcą.
2. Życie w grodzie nad jeziorem.
3. Co się stało z Biskupinem?
• podręcznik • zeszyt
ćwiczeń
• odkrycie osady w Biskupinie
• wygląd osady wa-rownej
• życie codzienne i zajęcia mieszkań-ców Biskupina
• Biskupin – jako jed-no z najważniejszych odkryć archeolo-gicznych w Polsce
Temat spoza PP I. Uczeń dostrzega
związki teraźniej-szości z przeszłością.
• opisuje na podstawie ilu-stracji wygląd osady w Biskupinie
• wymienia co najmniej trzy informacje o Biskupinie
• wskazuje Bi-skupin na ma-pie historycznej
• wyjaśnia, czym się zajmowali mieszkańcy Biskupina
• opisuje wygląd osady w Biskupinie
• przedstawia okoliczności odkrycia osady w Biskupinie
• określa epokę historyczną, w której żyli mieszkańcy Biskupina
• umieszcza na osi czasu wiek, w którym po-wstała osada w Biskupinie
• samodzielnie formułuje wy-powiedź ustną na temat życia ludzi w Biskupinie
• porównuje ży-cie mieszkań-ców Biskupina i życie ludzi pierwotnych – wskazuje po-dobieństwa i różnice
• omawia znaczenie pracy archeologów dla poznania prze-szłości
1
POWTÓRZENIE MATERIAŁU I SPRAWDZIAN WIADOMOŚCI –
O PRAPRZODKACH I OSADZIE W BISKUPINIE
• podręcznik • zeszyt
ćwiczeń
10. Jak żyli nasi pra-przodkowie – my-śliwi i rolnicy.
11. Biskupin – pra-dawna osada nad jeziorem.
• jw. • wymienia zwie-rzęta udomo-wione przez człowieka
• wymienia pierwsze na-rzędzia uży-wane przez człowieka
• opisuje na podstawie ilu-stracji wygląd osady w Biskupinie
• wymienia co najmniej trzy informacje o Biskupinie
• podaje przykła-dy narzędzi wy-twarzanych przez ludzi pierwotnych
• wyjaśnia, w jaki sposób odkry-cie uprawy zboża zmieniło sposób życia ludzi pierwot-nych
• wyjaśnia, do czego służyły żarna
• wymienia pro-dukty, które stanowiły po-żywienie czło-wieka pierwotnego, wyjaśnia w jaki sposób czło-wiek je zdoby-wał
• przedstawia
• wyjaśnia łaciń-skie określenie homo sapiens
• wyjaśnia, na czym polegało epokowe wy-darzenie, jakim było opanowa-nie przez człowieka ognia
• wyjaśnia, w jaki sposób czło-wiek wykorzy-stywał mięso, skórę i kości zabitych zwie-rząt
• przedstawia okoliczności odkrycia osady w Biskupinie
• określa epokę historyczną, w której żyli mieszkańcy
• opowiada, jak przebiegała ewolucja czło-wieka, jak zmieniała się jego postawa i mózg
• amodzielnie formułuje wy-powiedź ustną na temat życia ludzi w Biskupinie
• porównuje ży-cie mieszkań-ców Biskupina i życie ludzi pierwotnych – wskazuje po-dobieństwa i różnice
• porównuje życie ko-czownicze z życiem osiadłym ludzi
• wyjaśnia, dlaczego zmiana trybu życia ludzi z koczowniczego na rolniczy miała bardzo duże znaczenie dla rozwoju ludzkości
• omawia znaczenie pracy archeologów dla poznania prze-szłości
2
12
Temat lekcji (rozdział
w podręczniku)
Środki dydaktyczne
Zagadnienia, materiał nauczania
Odniesienia do podstawy
programowej
Wymagania na ocenę
dopuszczającą; uczeń:
Wymagania na ocenę
dostateczną; uczeń:
Wymagania na ocenę
dobrą; uczeń:
Wymagania na ocenę
bardzo dobrą uczeń:
Wymagania na ocenę celującą; uczeń:
Liczba godzin
zajęcia ludzi pierwotnych
• wskazuje Bi-skupin na ma-pie historycznej
• wie, czym się zajmowali mieszkańcy Biskupina
• opisuje wygląd osady w Biskupinie
Biskupina • umieszcza na
osi czasu wiek powstania osady w Bi-skupinie
12. Legendy i historia, czyli opowieści o po-czątkach państwa polskiego
1. Wśród pradaw-
nych opowieści. 2. Legenda
o Lechu, Czechu i Rusie.
3. Legenda o złym księciu Popielu.
4. Legenda o Piaście.
5. Legenda o księciu Kraku i smoku wawel-skim.
• podręcznik • zeszyt
ćwiczeń
• średniowieczni kro-nikarze – Gall Ano-nim, Wincenty Kadłubek, Jan Dłu-gosz
• cechy charaktery-styczne legendy
• kto to jest kronikarz • legendy o Lechu,
Czechu i Rusie, o Popielu, o Piaście
• postacie legendarne – Lech, książę Po-piel, Piast – a postacie histo-ryczne – Mieszko I, Dobrawa
• skąd się wzięło go-dło Polski
• ród Piastów • plemię Polan
10. Państwo polskie za Piastów. Uczeń: 1) opowiada legen-
dy o Piaście i Popielu oraz Lechu, Czechu i Rusie, a także rozpoznaje cechy charakterystycz-ne legendy;
2) wskazuje na ma-pie Gniezno i państwo Miesz-ka I.
• wymienia naj-starszych kro-nikarzy – Galla Anonima, Win-centego Ka-dłubka i Jana Długosza
• wymienia le-gendy: o Lechu, Cze-chu i Rusie, o Popielu, o Piaście, o księciu Kraku i smoku wa-welskim
• wyjaśnia poję-cie legendy
• opowiada le-gendy o Lechu, Cze-chu i Rusie, o Popielu, o Piaście, o księciu Kraku i smoku wa-welskim
• wskazuje na mapie Gniezno i Kraków
• wyjaśnia różni-cę pomiędzy opisywanymi w kronikach postaciami le-gendarnymi a historycznymi
• omawia funk-cje legend dla budowania tożsamości na-rodu polskiego
• oddziela fakty historyczne od legend
• samodzielnie wypowiada się na temat, czy legendy mogą być dla nas źródłem histo-rycznym
• wymienia najstar-szych polskich kronikarzy w porządku chro-nologicznym,
• wyjaśnia, kto we-dług legendy dał początek dynastii piastowskiej
• podaje przykłady postaci legendar-nych i historycznych
1
13. Mieszkańcy grodu i podgro-dzia
1. Jak powstawały
grody? 2. Gród ośrodkiem
władzy książęcej. 3. Mieszkańcy pod-
grodzia.
• podręcznik • zeszyt
ćwiczeń
• budowa grodów obronnych na zie-miach polskich
• gród ośrodkiem władzy książęcej
• życie codzienne mieszkańców grodu i podgrodzia
• wojowie i rzemieślnicy
10. Państwo polskie za Piastów. Uczeń: 2) wskazuje na ma-
pie Gniezno i państwo Miesz-ka I;
3) opisuje panowa-nie Mieszka I, umiejscawiając je w czasie i używając pojęć:
• opisuje na podstawie ilu-stracji wygląd grodu i podgrodzia
• wskazuje na osi chronolo-gicznej czas, kiedy na zie-miach polskich budowano grody obronne
• wyjaśnia poję-cia: gród, pod-grodzie, plemię
• opisuje, w jaki sposób wybie-
• wyjaśnia, w jaki sposób wybierano miejsce do bu-dowy grodu i jak zabezpie-czano go przed wrogami
• wyjaśnia, kim byli panowie grodowi i kasztelanowie
• podaje przy-kłady nazw osad średnio-wiecznych specjalizują-cych się w określonym rzemiośle
• opowiada o życiu co-dziennym mieszkańców
• charakteryzuje gród jako ośrodek władzy książęcej
• wymienia główne grody zbudowane w czasach Miesz-ka I
1
13
Temat lekcji (rozdział
w podręczniku)
Środki dydaktyczne
Zagadnienia, materiał nauczania
Odniesienia do podstawy
programowej
Wymagania na ocenę
dopuszczającą; uczeń:
Wymagania na ocenę
dostateczną; uczeń:
Wymagania na ocenę
dobrą; uczeń:
Wymagania na ocenę
bardzo dobrą uczeń:
Wymagania na ocenę celującą; uczeń:
Liczba godzin
plemię, gród, drużyna, książę.
rano miejsce do budowy grodu i jak za-bezpieczano go przed wro-gami
• wymienia mieszkańców grodu i podgrodzia
• wskazuje na osi chronolo-gicznej czas, kiedy na zie-miach polskich budowano grody obronne
• wymienia to-wary, którymi handlowano na targach odby-wających się w podgrodziach
• wyjaśnia, jaką funkcję pełniły podgrodzia
podgrodzia • wymienia
władcę, który zjednoczył część plemion zamieszkują-cych ziemie polskie
14. W średnio-wiecznym zamku – siedzibie senio-ra
1. Budowa zamku. 2. W siedzibie se-
niora i w jej po-bliżu.
3. Od giermka do rycerza.
4. Rycerskie życie. 5. Rycerskie losy.
• podręcznik • zeszyt
ćwiczeń
• zamki średnio-wieczne na zie-miach polskich i ich mieszkańcy
• wygląd zamku śre-dniowiecznego – grube mury, brama wjazdowa i most, obronne baszty, wysokie wieże, fosa
• zamek jako siedziba seniora, czyli wład-cy lub możnego pa-na
• życie codzienne na zamku średnio-wiecznym
• w jaki sposób moż-na było zostać ryce-rzem
• rycerskie życie – turnieje, pojedynki,
12. Rycerze. Uczeń: 1) charakteryzuje
zamek średnio-wieczny i jego mieszkańców;
2) opisuje charakte-rystyczne cechy wzoru osobowe-go średniowiecz-nego rycerza.
• opisuje na podstawie ilu-stracji wygląd średniowiecz-nego zamku
• opowiada, kto mieszkał w zamku i jak wyglądało ży-cie codzienne mieszkańców zamku i podzamcza
• opisuje na podstawie ilu-stracji wygląd rycerskiej zbroi
• wyjaśnia, z jakiego mate-riału budowano zamki śre-dniowieczne
• wymienia czynniki, które decydowały o wyborze miejsca, w którym bu-dowano zamek
• wyjaśnia poję-cia: fosa, pod-zamcze, senior, truba-dur, paź, gier-mek,
• porównuje gród i zamek – wskazuje
podobieństwa
• omawia funk-cję herbu ry-cerskiego
• opisuje prze-bieg turnieju rycerskiego
• wymienia za-dania giermka
• wyjaśnia, co oznacza, że zamek był bu-dowlą obronną i wymienia elementy obronne zam-ku (wieże, mu-ry, baszty, fosę)
• opisuje prze-bieg pasowa-nia na rycerza
• wyjaśnia, na czym polegała działalność dyplomatyczna Zawiszy Czar-nego
• omawia funk-cję herbu ry-cerskiego
• wskazuje na ma-pie historycznej Polski XIV wieku co najmniej trzy zamki średnio-wieczne
1
14
Temat lekcji (rozdział
w podręczniku)
Środki dydaktyczne
Zagadnienia, materiał nauczania
Odniesienia do podstawy
programowej
Wymagania na ocenę
dopuszczającą; uczeń:
Wymagania na ocenę
dostateczną; uczeń:
Wymagania na ocenę
dobrą; uczeń:
Wymagania na ocenę
bardzo dobrą uczeń:
Wymagania na ocenę celującą; uczeń:
Liczba godzin
misje dyplomatycz-ne
• najsłynniejszy polski rycerz – Zawisza Czarny jako wzór osobowy rycerza
• pojęcia: senior, ry-cerz, giermek, tur-niej rycerski, kodeks honorowy rycerza, herb
i różnice • wyjaśnia, kto
mógł zostać rycerzem
• wymienia ce-chy charakte-ru, jakimi powinien od-znaczać się rycerz
• opowiada o Zawiszy Czarnym
15. Życie miesz-kańców wsi
1. W rytmie pór ro-
ku. 2. W chłopskiej
chałupie. 3. Powinności wo-
bec możnego pana.
• podręcznik • zeszyt
ćwiczeń
• życie codzienne mieszkańców wsi średniowiecznej
• powinności chłopów wobec możnego pana i wobec Ko-ścioła
• pojęcia: post, dani-na, dziesięcina
• porównanie życia chłopa z życiem ry-cerza
14. Chłopi. Uczeń: 1) opisuje warunki
życia na wsi śre-dniowiecznej;
2) porównuje życie chłopa z życiem rycerza.
• wymienia na-rzędzia stoso-wane w średniowiecznej wsi – cep, radło, żarna
• wymienia rośli-ny uprawiane na wsi – zbo-że, rośliny strączkowe: bób, fasola, groch
• wymienia zwie-rzęta hodowa-ne na wsi: bydło, kozy, owce, świnie
• opisuje na podstawie ilu-stracji wygląd wsi średnio-wiecznej
• opowiada, jak wyglądało ży-cie codzienne na wsi śre-dniowiecznej
• wymienia zaję-cia chłopów
• wyjaśnia, do kogo należała ziemia upra-wiana przez średniowiecz-nych chłopów
• wymienia po-winności chło-pów wobec możnego pana i wobec Ko-ścioła
• wyjaśnia poję-cia: danina, post, dziesię-cina
• porównuje ży-cie na wsi współcześnie i w średniowieczu – wskazuje podobieństwa i różnice
• wyjaśnia, na czym polegał ścisły związek życia co-dziennego śre-dniowiecznych chłopów z przyrodą i porami roku
• porównuje życie chłopa i rycerza w średniowieczu
• wyjaśnia, dlaczego chłopi mieli naj-mniej praw spo-śród wszystkich stanów
1
POWTÓRZENIE MATERIAŁU I SPRAWDZIAN WIADOMOŚCI –
O LEGENDACH I HISTORII
• podręcznik • zeszyt
ćwiczeń
12. Legendy i historia, czyli opowieści o początkach państwa polskie-go.
13. Mieszkańcy gro-du i podgrodzia.
14.W średniowiecznym zamku – sie-
• jw. • wymienia naj-starszych kro-nikarzy – Galla Anonima, Win-centego Ka-dłubka i Jana Długosza
• wymienia le-gendy: o Lechu, Cze-
• wyjaśnia poję-cie legendy
• opowiada le-gendy: o Lechu, Cze-chu i Rusie, o Popielu, o Piaście, o księciu Kraku i smoku wa-
• wyjaśnia różni-cę pomiędzy opi-sywanymi w kronikach postaciami legendarnymi a history-cznymi
• wyjaśnia,
• omawia funk-cje legend dla budowania tożsamości na-rodu polskiego
• potrafi oddzie-lić fakty histo-ryczne od legend
• samodzielnie
• wymienia najstar-szych polskich kronikarzy w porządku chro-nologicznym,
• wie, kto według legendy, dał po-czątek dynastii piastowskiej
• podaje przykłady
2
15
Temat lekcji (rozdział
w podręczniku)
Środki dydaktyczne
Zagadnienia, materiał nauczania
Odniesienia do podstawy
programowej
Wymagania na ocenę
dopuszczającą; uczeń:
Wymagania na ocenę
dostateczną; uczeń:
Wymagania na ocenę
dobrą; uczeń:
Wymagania na ocenę
bardzo dobrą uczeń:
Wymagania na ocenę celującą; uczeń:
Liczba godzin
dzibie seniora. 15. Życie mieszkań-
ców wsi.
chu i Rusie, o Popielu, o Piaście, o księciu Kra-ku i smoku wawelskim
• opisuje na podstawie ilu-stracji: wygląd grodu i podgrodzia, średniowiecz-nego zamku, rycerskiej zbroi, śre-dniowiecznej wsi
• opowiada, jak wyglądało ży-cie codzienne mieszkańców grodu i podgrodzia, średniowiecz-nego zamku, średniowiecz-nej wsi
• wymienia na-rzędzia stoso-wane w średniowiecznej wsi: cep, radło, żarna
• wymienia ro-śliny uprawia-ne na wsi: zboże, rośliny strączkowe: bób, fasola, groch
• wymienia zwierzęta ho-dowane na wsi – bydło, kozy, owce, świnie
welskim • wskazuje na
mapie Gniezno i Kraków
• wskazuje na osi chronolo-gicznej czas, kiedy na zie-miach polskich budowano grody, a później śre-dniowieczne zamki
• wyjaśnia poję-cia: gród, pod-grodzie, plemię, fosa, podzamcze, senior, truba-dur, paź, giermek,
• wymienia mieszkańców grodu i podgrodzia
• porównuje gród i zamek – wskazuje po-dobieństwa i różnice
• wyjaśnia, kto mógł zostać rycerzem
• wymienia ce-chy, jakimi powinien od-znaczać się rycerz
• opowiada o Zawiszy Czarnym
• opowiada, jak wyglądało ży-cie codzienne na wsi śre-
w jaki sposób wybierano miejsce do bu-dowy grodu i zamku oraz, jak zabezpie-czano je przed wrogami
• wyjaśnia, kim byli panowie grodowi
i kasztelanowie • omawia funk-
cję herbu ry-cerskiego
• opisuje prze-bieg turnieju rycerskiego
• wymienia za-dania giermka
• wyjaśnia, co oznacza, że zamek był bu-dowlą obronną i wymienia elementy obronne zam-ku (wieże, mu-ry, baszty, fosę)
• opisuje prze-bieg pasowa-nia na rycerza
• wyjaśnia poję-cia: danina, post, dziesię-cina
wypowiada się na temat, czy legendy mogą być dla nas źródłem histo-rycznym
• podaje przy-kłady nazw osad średnio-wiecznych specjalizują-cych się w określonym rzemiośle
• opowiada o życiu co-dziennym mieszkańców podgrodzia
• wymienia władcę, który zjednoczył cześć plemion zamieszkują-cych ziemie polskie
• wyjaśnia, na czym polegała działalność dyplomatyczna Zawiszy Czar-nego
• omawia funk-cje herbu ry-cerskiego
• porównuje ży-cie na wsi współcześnie i w średniowieczu – wskazuje podobieństwa i różnice
postaci legendar-nych i historycznych
• charakteryzuje gród, jako ośrodek władzy książęcej
• wskazuje na ma-pie historycznej Polski XIV wieku co najmniej trzy zamki średnio-wieczne
• rozumie, na czym polegał ścisły związek życia co-dziennego śre-dniowiecznych chłopów z przyrodą i porami roku
• wyjaśnia, dlaczego chłopi mieli naj-mniej praw spo-śród wszystkich stanów
16
Temat lekcji (rozdział
w podręczniku)
Środki dydaktyczne
Zagadnienia, materiał nauczania
Odniesienia do podstawy
programowej
Wymagania na ocenę
dopuszczającą; uczeń:
Wymagania na ocenę
dostateczną; uczeń:
Wymagania na ocenę
dobrą; uczeń:
Wymagania na ocenę
bardzo dobrą uczeń:
Wymagania na ocenę celującą; uczeń:
Liczba godzin
dniowiecznej • wymienia za-
jęcia chłopów • wyjaśnia, do
kogo należała ziemia upra-wiana przez średniowiecz-nych chłopów
• wymienia po-winności chło-pów wobec pana i wobec Kościoła
16. W służbie Bo-gu i ludziom
1. Księża
i zakonnicy. 2. Święty Franci-
szek – przyjaciel ludzi i zwierząt.
3. Życie codzienne w średniowiecznym klasztorze.
4. W pracowni śre-dniowiecznego kronikarza.
• podręcznik • zeszyt
ćwiczeń
• główne zakony śre-dniowiecza – bene-dyktyni, cystersi, franciszkanie, do-minikanie
• zakon jako wspól-nota ludzi, którzy poświęcili się służ-bie Bogu
• święty Franciszek – założyciel zakonu franciszkanów
• życie codzienne w średniowiecznym klasztorze
• działalność śre-dniowiecznych za-konów – pomoc ludziom, zakładanie szkół, pisanie i przepisywanie ksiąg
• pojęcia: zakon, re-guła, ubóstwo, be-nedyktyńska praca, inicjał, pergamin
11. Mnisi. Uczeń: 1) opisuje klasztor
średniowieczny i tryb życia mni-chów, używając pojęć: zakon, re-guła, ubóstwo;
2) charakteryzuje postać świętego Franciszka z Asyżu.
• wymienia główne zakony średniowiecza (benedyktyni, cystersi, fran-ciszkanie, do-minikanie)
• opisuje na podstawie ilu-stracji wygląd śred-nio-wiecznego klasztoru
• wyjaśnia poję-cia: reguła za-konna, kaznodzieja, zakon, klasz-tor, pergamin, inicjał, miniatu-ra
• opowiada o kopiowaniu i pisaniu ksiąg w średniowieczu
• wyjaśnia, dla-czego śre-dniowieczne księgi były bardzo drogie
• opisuje postać św. Franciszka
• opowiada o głoszonej przez nie niego nauce
• omawia życie codzienne śre-dniowiecznych zakonników
• wyjaśnia, dla-czego du-chowni często byli doradcami, sekretarzami i wysłannikami dyplomatycz-nymi na dwo-rach monarchów
• wyjaśnia ge-nezę jasełek i przedstawień pasyjnych – opowiada, że wprowadzili je w Kościele katolickim franciszkanie
• samodzielnie formułuje wy-powiedź ustną na temat życia codziennego w zakonach średniowiecz-nych
• stosuje poję-cia: reguła za-konna, kaznodzieja, zakon, klasz-tor, pergamin, inicjał
• na podstawie fragmentu tekstu źródłowego wy-mienia zasady po-stępowania franciszkanów
• wyjaśnia określe-nie „benedyktyń-ska praca”
1
17. Średniowiecz-ne kościoły i katedry
1. Budowle
o grubych mu-
• podręcznik • zeszyt
ćwiczeń
• średniowieczne ko-ścioły – styl romań-ski i styl gotycki
• wygląd kolegiaty w Tumie i katedry w Gdańsku
Temat spoza PP. II. Analiza i interpretacja histo-ryczna. Uczeń odpowiada
na proste pytania
• odróżnia na ilustracjach style architek-tury średnio-wiecznej – styl romański
• na podstawie ilustracji oma-wia wygląd ka-tedry romańskiej i katedry go-
• wymienia co najmniej trzy różnice pomię-dzy architektu-rą romańską a gotycką
• wskazuje na ilustracji: skle-pienie krzyżo-we, witraż, rozetę, portal
• wyjaśnia poję-
• na podstawie tek-
stu źródłowego
omawia udział
szlachty i ludu
w budowaniu śre-
1
17
Temat lekcji (rozdział
w podręczniku)
Środki dydaktyczne
Zagadnienia, materiał nauczania
Odniesienia do podstawy
programowej
Wymagania na ocenę
dopuszczającą; uczeń:
Wymagania na ocenę
dostateczną; uczeń:
Wymagania na ocenę
dobrą; uczeń:
Wymagania na ocenę
bardzo dobrą uczeń:
Wymagania na ocenę celującą; uczeń:
Liczba godzin
rach i małych oknach.
2. Strzeliste kate-dry.
3. Miejsca święte i pielgrzymki.
4. Co kryją podzie-mia średnio-wiecznych kościołów?
• średniowieczne ko-ścioły jako miejsce pochówku władców, świętych i ludzi za-służonych dla oj-czyzny
• średniowieczne pielgrzymki do miejsc świętych
• relikwie świętych • pojęcia: kościół, ka-
tedra, styl romański, styl gotycki, witraż, fundator, pielgrzym-ka, relikwie, krypta
postawione do tekstu źródłowe-go, planu, mapy, ilustracji; pozysku-je informacje z różnych źródeł oraz selekcjonuje je i porządkuje; stawia pytania do-tyczące przyczyn i skutków anali-zowanych wyda-rzeń historycznych i współczesnych.
8. Historia jako dzieje.
Uczeń: 3) podaje przykłady
różnych źródeł historycznych i wyjaśnia, dla-czego należy je chronić.
i gotycki tyckiej • wyjaśnia, dla-czego ludzie w średniowieczu odbywali pielgrzymki do miejsc świę-tych
cia: fundator, krypta, relikwie
• wyjaśnia, z czego wyni-kała poboż-ność ludzi średniowiecza
• opisuje, co znajduje się w krypcie św. Leonarda w podziemiach katedry wa-welskiej
dniowiecznych ko-
ściołów
18. W średnio-wiecznym mieście
1. Od osady do
miasta. 2. Wśród ulic śre-
dniowiecznego miasta.
3. Kto posiadał miasto, a kto nim zarządzał?
4. Kupcy i rzemieślnicy.
5. Od zamożnego kupca do wę-drownego grajka.
6. Życie w średniowiecznym mieście.
• podręcznik • zeszyt
ćwiczeń
• rozwój miast na ziemiach polskich
• cechy charaktery-styczne miast śre-dniowiecznych
• życie codzienne w średniowiecznym mieście
• patrycjat, pospól-stwo, plebs, kupcy i rzemieślnicy – po-dział społeczny w średniowiecznym mieście
• rada miejska jako organ samorządu miejskiego
• pojęcia: mury miej-skie, rynek, barba-kan, ratusz, kupcy, rzemieślnicy, warsz-tat, cech, plebs, ra-
13. Mieszczanie. Uczeń: 1) opisuje miasto
średniowieczne, używając pojęć: kupiec, rzemieśl-nik, cech, bur-mistrz, samorząd miejski, rynek, mury miejskie;
2) porównuje wa-runki życia w mieście śre-dniowiecznym i współczesnym.
• na podstawie ilustracji oma-wia wygląd średniowiecz-nego miasta
• podaje przy-kłady budyn-ków miejskich (kamienice, ra-tusz, kościół parafialny)
• wyjaśnia, do czego służył pręgierz
• opowiada, jak wyglądało ży-cie codzienne w średniowiecznym mieście
• wyjaśnia po-chodzenie miast z dawnych podgrodzi
• wymienia zaję-cia rzemieślni-ków mieszkających w mieście śre-dniowiecznym
• wyjaśnia, kto był właścicielem średniowiecz-
• omawia zróż-nicowanie mieszkańców średniowiecz-nego miasta
• wyjaśnia poję-cia: cech, bur-mistrz, rajca, rada miejska, pospólstwo, plebs, patrycjat
• wyjaśnia, kto nadawał mia-stom prawa miejskie
• wyjaśnia po-chodzenie miast z dawnych podgrodzi
• omawia zaję-cia rzemieślni-ków mieszkających w mieście śre-dniowiecznym
• podaje przy-kłady nazw ulic, które wy-wodzą się od mieszkających tam rzemieśl-ników
• porównuje wygląd miast współcze-snych do miast średniowiecznych – wskazuje podo-bieństwa i różnice
1
18
Temat lekcji (rozdział
w podręczniku)
Środki dydaktyczne
Zagadnienia, materiał nauczania
Odniesienia do podstawy
programowej
Wymagania na ocenę
dopuszczającą; uczeń:
Wymagania na ocenę
dostateczną; uczeń:
Wymagania na ocenę
dobrą; uczeń:
Wymagania na ocenę
bardzo dobrą uczeń:
Wymagania na ocenę celującą; uczeń:
Liczba godzin
da miejska, bur-mistrz
nych miast
POWTÓRZENIE MATERIAŁU I SPRAWDZIAN WIADOMOŚCI –
O ŚREDNIO-WIECZNYCH KLASZTORACH, KOŚCIOŁACH I MIASTACH
• podręcznik • zeszyt
ćwiczeń
16. W służbie Bogu i ludziom.
17. Średniowieczne kościoły i katedry.
18.W średniowiecznym mieście.
• jw. • wymienia główne zakony średniowiecza (benedyktyni, cystersi, fran-ciszkanie, do-minikanie)
• na podstawie ilustracji oma-wia wygląd średniowiecz-nego klasztoru
• odróżnia na ilustracjach style architek-tury średnio-wiecznej – romański i gotycki
• na podstawie ilustracji oma-wia wygląd średniowiecz-nego miasta
• wyjaśnia poję-cia: reguła za-konna, kaznodzieja, zakon, klasz-tor, pergamin, inicjał, miniatu-ra
• opowiada o kopiowaniu i pisaniu ksiąg w średnio- wieczu
• wyjaśnia, dla-czego śre-dniowieczne księgi były bardzo drogie
• na podstawie ilustracji oma-wia wygląd budowli ro-mańskiej i gotyckiej
• wyjaśnia, do czego służył pręgierz
• opowiada, jak wyglądało ży-cie codzienne w średniowiecznym mieście
• wyjaśnia po-chodzenie miast z dawnych podgrodzi
• wymienia zaję-cia rzemieślni-ków mieszkających w średniowiecznym mieście
• wyjaśnia, kto
• opisuje postać św. Franciszka
• opowiada o głoszonej przez niego nauce
• omawia życie codzienne śre-dniowiecznych zakonników
• wyjaśnia, dla-czego du-chowni często byli doradcami, sekretarzami i wysłannikami dyplomatycz-nymi na dwo-rach monarchów
• wymienia co najmniej trzy różnice między architekturą romańską a gotycką
• wyjaśnia, dla-czego ludzie w średniowieczu odbywali pielgrzymki do miejsc świę-tych
• omawia zróż-nicowanie spo-łeczne mieszkańców średniowiecz-nego miasta
• wyjaśnia poję-cia: cech, bur-mistrz, rajca, rada miejska
• wyjaśnia, kto
• wyjaśnia ge-nezę jasełek i przedstawień pasyjnych, wie, że wprowadzili je w Kościele katolickim franciszkanie
• samodzielnie formułuje wy-powiedź ustną na temat życia codziennego w zakonach średniowiecz-nych
• stosuje poję-cia: reguła za-konna, kaznodzieja, zakon, klasz-tor, pergamin, inicjał
• wskazuje na ilustracji: skle-pienie krzyżo-we, witraż, rozetę
• wyjaśnia poję-cia: fundator, krypta, relikwie
• wyjaśnia, z czego wyni-kała poboż-ność ludzi średniowiecza
• opowiada, co znajduje się w krypcie św. Leonarda w podziemiach katedry wa-welskiej
• omawia zaję-
• na podstawie fragmentu tekstu źródłowego wy-mienia zasady po-stępowania franciszkanów
• wyjaśnia określe-nie „benedyktyń-ska praca”
• na podstawie tek-stu źródłowego omawia udział szlachty i ludu w budowaniu śre-dniowiecznych ko-ściołów
• porównuje wygląd miast współcze-snych do miast średniowiecznych – wskazuje podo-bieństwa i różnice
2
19
Temat lekcji (rozdział
w podręczniku)
Środki dydaktyczne
Zagadnienia, materiał nauczania
Odniesienia do podstawy
programowej
Wymagania na ocenę
dopuszczającą; uczeń:
Wymagania na ocenę
dostateczną; uczeń:
Wymagania na ocenę
dobrą; uczeń:
Wymagania na ocenę
bardzo dobrą uczeń:
Wymagania na ocenę celującą; uczeń:
Liczba godzin
był właścicie-lem średnio-wiecznych miast
nadawał mia-stom prawa miejskie
cia rzemieślni-ków mieszka-jących w średniowiecznym mieście
• podaje przy-kłady nazw ulic, które wy-wodzą się od mieszkających tam rzemieśl-ników
19. W pracowni mistrza Stwosza
1. Z Norymbergi
do Krakowa. 2. W warsztacie
rzeźbiarza. 3. Niezwykły ołtarz
kościoła Mariac-kiego.
• podręcznik • zeszyt
ćwiczeń
• Wit Stwosz – śre-dniowieczny artysta
• ołtarz w kościele Mariackim jako śre-dniowieczne dzieło sztuki
• pojęcia: rzemieślnik, pracownia, detal, oł-tarz
III. Tworzenie nar-racji historycznej. Uczeń tworzy krótką wypowiedź o postaci i wydarzeniu histo-ry-cznym, posługu-jąc się poznanymi pojęciami. 3. Mieszczanie. Uczeń: 1) opisuje miasto
średniowieczne, używając pojęć: kupiec, rzemieśl-nik, cech, bur-mistrz, samorząd miejski, rynek, mury miejskie;
2) porównuje wa-runki życia w mieście śre-dniowiecznym i współczesnym.
• wyjaśnia, kim był Wit Stwosz
• na podstawie ilustracji opisu-je wygląd ołta-rza Wita Stwosza
• opowiada, jak powstawał oł-tarz mariacki
• umieszcza na linii chronolo-gicznej wiek XV i daty pa-nowania Kazi-mierza Jagiellończyka
• wyjaśnia poję-cia: detal, pra-cownia, rzemieślnik, ar-tysta
• opowiada, jak powstawał oł-tarz Wita Stwosza
• wyjaśnia, kto był jego funda-torem
• opisuje wła-snymi słowami fragment książki: Histo-ria żółtej ci-żemki przedstawiony w podręczniku
• wyjaśnia, jakie in-formacje o życiu mieszkańców śre-dniowiecznego Krakowa można odnaleźć w ołtarzu Wita Stwosza
1
20. Dzieło mistrza Długosza
1. Zamiłowanie do
wiedzy. 2. W służbie królo-
wi. 3. Jan Długosz –
wychowawca sy-nów królewskich.
• podręcznik • zeszyt
ćwiczeń
• Jan Długosz – hi-storyk, dyplomata i wychowawca sy-nów królewskich
• Jan Długosz jako dziejopis – autor kroniki opisującej dzieje Polski
Temat spoza PP. III. Tworzenie nar-racji historycznej. Uczeń tworzy krótką wypowiedź o postaci i wydarzeniu histo-rycznym, posługu-jąc się poznanymi pojęciami.
• wyjaśnia, kim był Jan Dłu-gosz i czym się zajmował
• wymienia co najmniej dwóch synów Kazimierza Ja-giellończyka, późniejszych królów Polski
• wyjaśnia poję-cia: historyk, kronikarz dzie-
• opisuje sposób wychowania na dworze kró-lewskim
• wyjaśnia, na czym polegała działalność dyplomatyczna Jana Długosza
• wyjaśnia, dla-czego Jan Długosz uzna-wany jest za pierwszego polskiego hi-storyka
• na podstawie tek-stu źródłowego i wiedzy pozapod-ręcznikowej wyja-śnia, dlaczego Jan Długosz podjął się spisania dziejów polskich
1
20
Temat lekcji (rozdział
w podręczniku)
Środki dydaktyczne
Zagadnienia, materiał nauczania
Odniesienia do podstawy
programowej
Wymagania na ocenę
dopuszczającą; uczeń:
Wymagania na ocenę
dostateczną; uczeń:
Wymagania na ocenę
dobrą; uczeń:
Wymagania na ocenę
bardzo dobrą uczeń:
Wymagania na ocenę celującą; uczeń:
Liczba godzin
4. Pierwszy polski historyk.
jopis, dyploma-ta, wychowaw-ca
• umieszcza na osi czasu wiek, w którym żył Jan Długosz
21. Mikołaj Kopernik – ten, który poruszył Ziemię
1. Uczony ksiądz
Kopernik. 2. Zarządca dóbr
kościelnych i obrońca zam-ków.
3. Kopernik i jego wielkie odkrycie.
• podręcznik • zeszyt
ćwiczeń
• Mikołaj Kopernik – ksiądz, lekarz, prawnik, ekonomi-sta i astronom
• dzieło Mikołaja Ko-pernika O obrotach sfer niebieskich
• Kopernik – absol-went Akademii Kra-kowskiej
• pojęcia: uczony, astronom, astrono-mia, odkrycie na-ukowe, „Wstrzymał Słońce, ruszył Zie-mię”
16. Mikołaj Kopernik i jego odkrycie. Uczeń: 1) opowiada o życiu
Mikołaja Koperni-ka, używając po-jęć: uczony, astronom, odkry-cie naukowe;
2) opisuje i umieszcza w czasie odkrycie Mikołaja Koperni-ka, wyjaśniając, co znaczy powie-dzenie „Wstrzy-mał Słońce, ruszył Ziemię”.
• wyjaśnia, kim był Mikołaj Ko-pernik i jakimi dziedzinami nauki się zaj-mował
• wymienia dziedziny na-uki, którymi zajmował się Mikołaj Koper-nik
• wymienia mia-sta, szkoły i uniwersytety, w których uczył się i studiował Mikołaj Koper-nik
• wyjaśnia poję-cia: uczony, astronom, astronomia, Układ Sło-neczny, odkry-cie naukowe
• wyjaśnia powiedzenie: „Wstrzymał Słońce, ruszył Ziemię”
• opisuje zna-czenie Aka-demii Krakowskiej dla rozwoju polskiej nauki
• wyjaśnia i podkreśla znaczenie od-krycia Mikołaja Kopernika dla rozwoju nauki
• odróżnia pojęcia: astrolog i astronom
1
POWTÓRZENIE MATERIAŁU I SPRAWDZIAN WIADOMOŚCI –
O ŚREDNIO-WIECZNYCH KRONIKARZACH, ARTYSTACH I UCZONYCH
• podręcznik • zeszyt
ćwiczeń
19. W pracowni mi-strza Stwosza.
20. Dzieło mistrza Długosza.
21. Mikołaj Kopernik – ten, który poru-szył Ziemię.
• jw. • wyjaśnia, kim był Wit Stwosz
• na podstawie ilustracji opisu-je wygląd ołta-rza Wita Stwosza
• wyjaśnia, kim był Jan Dłu-gosz i czym się zajmował
• wyjaśnia, kim był Mikołaj Ko-pernik i jakimi dziedzinami nauki się zaj-mował
• opowiada, jak powstawał oł-tarz mariacki
• wymienia co najmniej dwóch synów Kazimie-rza Jagielloń-czyka, późniejszych królów Polski
• wyjaśnia poję-cia: historyk, kronikarz, dzie-jopis, dyploma-ta, wychowawca, uczony, astro-nom, astrono-mia, Układ
• umieszcza na linii chronolo-gicznej lata panowania Kazimierza Jagiellończyka
• wyjaśnia poję-cia: detal, pra-cownia, rzemieślnik, ar-tysta
• opisuje sposób wychowania na dworze kró-lewskim
• wyjaśnia, na czym polegała działalność dyplomatyczna
• opowiada, jak powstawał oł-tarz Wita Stwosza
• wyjaśnia, kto był jego funda-torem
• wyjaśnia, dla-czego Jan Długosz uzna-wany jest za pierwszego polskiego hi-storyka
• opisuje zna-czenie Aka-demii Krakowskiej dla rozwoju
• wyjaśnia, jakie in-formacje o życiu mieszkańców śre-dniowiecznego Krakowa można odnaleźć w ołtarzu Wita Stwosza
• na podstawie tek-stu źródłowego i wiedzy pozapod-ręcznikowej wyja-śnia, dlaczego Jan Długosz podjął się spisania dziejów polskich
• odróżnia pojęcia: astrolog i astronom
2
21
Temat lekcji (rozdział
w podręczniku)
Środki dydaktyczne
Zagadnienia, materiał nauczania
Odniesienia do podstawy
programowej
Wymagania na ocenę
dopuszczającą; uczeń:
Wymagania na ocenę
dostateczną; uczeń:
Wymagania na ocenę
dobrą; uczeń:
Wymagania na ocenę
bardzo dobrą uczeń:
Wymagania na ocenę celującą; uczeń:
Liczba godzin
Słoneczny, od-krycie naukowe
• umieszcza na osi czasu wiek, w którym żył Jan Długosz
• wymienia mia-sta, szkoły i uniwersytety, w których uczył się i studiował Mikołaj Koper-nik
Jana Długosza • wyjaśnia po-
wiedzenie: „Wstrzymał Słońce, ruszył Ziemię”
polskiej nauki • wyjaśnia
i podkreśla znaczenie od-krycia Mikołaja Kopernika dla rozwoju nauki
22. W szlacheckim dworze i w pałacu magnackim
1. Od rycerza
do szlachcica. 2. W szlacheckim
dworze. 3. W folwarku szla-
checkim. 4. Od szlachcica do
magnata. 5. W siedzibie ma-
gnata. 6. W chłopskiej za-
grodzie.
• podręcznik • zeszyt
ćwiczeń
• szlachta polska i jej przywileje
• życie codzienne w szlacheckim dwo-rze
• folwark szlachecki i obowiązki pracują-cych tam chłopów
• zróżnicowanie stanu szlacheckiego – znaczenie magnaterii
• pałac Krzyżtopór ja-ko przykład siedziby magnackiej
• pojęcia: przywileje, dwór szlachecki, po-spolite ruszenie, cze-ladź, magnat, możnowładca, chłopska zagroda, pańszczyzna
19. Polski szlachcic. Uczeń: 1) charakteryzuje
obowiązki szlachcica wobec państwa, używa-jąc pojęć: sejm, sejmik, pospolite ruszenie;
2) opisuje działal-ność gospodar-czą polskiej szlachty, używa-jąc pojęć: fol-wark, pańszczyzna.
• na podstawie ilustracji po-równuje strój szlachecki i magnacki
• na podstawie ilustracji po-równuje wy-gląd dworu szlacheckiego i pałacu ma-gnackiego
• zaznacza na osi chronolo-gicznej wieki: XVI i XVII
• wyjaśnia poję-cia: przywileje, pospolite ru-szenie, szlach-ta, czeladź, magnateria
• wyjaśnia, jakie obowiązki i przywileje miała szlachta
• wymienia, kto pracował w gospodarstwach należą-cych do szlachty
• wyjaśnia, czym szlachta wy-różniała się spośród innych stanów
• wyjaśnia, czym różniła się ma-gnateria od szlachty
• opowiada, jak wyglądało ży-cie codzienne w folwarku szlacheckim
• formułuje wy-powiedź ustną na temat róż-norodności stanu szla-checkiego
• omawia znacznie ma-gnaterii w życiu poli-tycznym i kulturalnym Rzeczypospoli-tej
• wyjaśnia, z jakiej grupy społeczeń-stwa średnio-wiecznego wyłoniła się szlachta
• zbiera z różnych źródeł informacje na temat polskiej magnaterii – wy-mienia najbardziej znane rody ma-gnackie w Rzeczypospolitej XVII wieku
1
23. W Łazienkach Królewskich
1. W kręgu nauki
i sztuki. 2. W komnatach
i apartamentach królewskich.
3. Szkoła dla patrio-tów.
4. Pierwsze mini-sterstwo oświaty.
• podręcznik • zeszyt
ćwiczeń
• Stanisław August Poniatowski – me-cenas nauki i sztuki
• założenie Szkoły Rycerskiej
• utworzenie Komisji Edukacji Narodowej
• Warszawa XVIII wieku w obrazach Bernarda Bellotta, zwanego Canalet-tem
22. Upadek I Rzeczypospolitej. Uczeń: 1) podaje przykłady
naprawy państwa polskiego za pa-nowania Stani-sława Augusta Poniatowskiego.
• na podstawie ilustracji oma-wia wygląd Ła-zienek Królewskich
• wymienia po-stacie Ignace-go Krasickiego, Bernarda Bel-lotta, Grzego-rza Piramowicza
• wymienia za-sługi króla Stanisława Augusta Po-niatowskiego dla rozwoju kultury i nauki polskiej
• wyjaśnia, czym były obiady czwartkowe i kto był na nie
• wyjaśnia zna-czenie założe-nia Szkoły Rycerskiej dla rozwoju szkol-nictwa w Polsce
• wyjaśnia zna-czenie powo-łania Komisji Edukacji Naro-dowej dla roz-
• opowiada o rozwoju kul-tury polskiej w czasach pa-nowania Stani-sława Augusta Poniatowskie-go
• na podstawie ob-razów Bernarda Bellotta (Canalet-ta) opisuje życie codzienne w Warszawie XVIII wieku
22
Temat lekcji (rozdział
w podręczniku)
Środki dydaktyczne
Zagadnienia, materiał nauczania
Odniesienia do podstawy
programowej
Wymagania na ocenę
dopuszczającą; uczeń:
Wymagania na ocenę
dostateczną; uczeń:
Wymagania na ocenę
dobrą; uczeń:
Wymagania na ocenę
bardzo dobrą uczeń:
Wymagania na ocenę celującą; uczeń:
Liczba godzin
5. Miasto z obrazów.
• obiady czwartkowe i ich uczestnicy
• przebudowa Zamku Królewskiego i budowa Łazienek Królewskich – pałac Na Wodzie, teatr Na Wyspie
zapraszany • wyjaśnia, kim
byli Ignacy Krasicki, Grze-gorz Piramo-wicz, Bernardo Bellotto, zwany Canalettem
• umieszcza na osi czasu wiek XVIII i jego drugą połowę – czas pano-wania Stani-sława Augusta Poniatowskie-go
woju szkolnic-twa w Polsce
• opowiada, jak wyglądało ży-cie codzienne w osiemnastowiecznej War-szawie
• wymienia po-stacie Ignace-go Krasickiego, Grzegorza Pi-ramowicza, Bernarda Bel-lotta oraz opi-suje ich dokonania
24. Koleją w XIX wiek
1. Od lampy nafto-
wej do żarówki. 2. Para, węgiel
i żelazo 3. Parowóz Ste-
phensona. 4. Zmieniają się
miasta. 5. Powstają fabryki. 6. Zmienia się życie
ludzi.
• podręcznik • zeszyt
ćwiczeń
• XIX wiek – wiekiem wynalazków: ma-szyna parowa, pierwsza lokomoty-wa Rakieta, kolej żelazna, statek pa-rowy, silnik elek-tryczny, telegraf
• od lampy gazowej do żarówki
• wiek pary, węgla i żelaza
• wynalezienie paro-wozu
• życie codzienne w XIX-wiecznym mieście
• powstanie fabryk – rozwój uprzemysło-wienia
• zmiany w życiu codziennym społeczeństwa – nowe sposoby spę-dzania wolnego czasu
25. Miasto przemy-słowe. Uczeń: 1) opowiada
o rozwoju uprze-mysłowienia w XIX wieku, używając pojęć: maszyna parowa, kolej żelazna, statek parowy, silnik elektryczny, telegraf, fabryka.
• na podstawie ilustracji opisu-je wygląd i życie co-dzienne w dziewiętna-stowiecznym mieście
• wymienia wy-nalazki XIX wieku, jakich używamy do dzisiaj (np. ża-rówka, rower, aparat fotogra-ficzny)
• podaje przy-kłady udogod-nień miejskich wprowadzo-nych w XIX wieku
• wymienia wy-nalazki i osiągnięcia techniki XIX wieku
• opowiada, kim byli Ignacy Łu-kaszewicz, William Mur-dock, Tomasz Edison
• omawia, jak zmieniło się życie codzien-ne ludzi w XIX i na początku XX wieku
• porównuje ży-cie ludzi w XIX wieku i we wcześniej-szych epokach
• omawia zna-czenie wynale-zienia parowozu
• omawia genezę powstania fa-bryk i nowej klasy społecz-nej – robotni-ków
• opisuje zmiany w sposobach podróżowania w XIX wieku
• omawia wpływ wynalazków na poprawę jakości życia ludzi w XIX wieku
1
POWTÓRZENIE MATERIAŁU
• podręcznik • zeszyt
22. W szlacheckim dworze i w pałacu
jw. • na podstawie ilustracji po-
• wyjaśnia poję-cia: przywileje,
• wyjaśnia, czym szlachta wy-
• opowiada o różnorodnoś
• wyjaśnia, z jakiej grupy społeczeń-
2
23
Temat lekcji (rozdział
w podręczniku)
Środki dydaktyczne
Zagadnienia, materiał nauczania
Odniesienia do podstawy
programowej
Wymagania na ocenę
dopuszczającą; uczeń:
Wymagania na ocenę
dostateczną; uczeń:
Wymagania na ocenę
dobrą; uczeń:
Wymagania na ocenę
bardzo dobrą uczeń:
Wymagania na ocenę celującą; uczeń:
Liczba godzin
I SPRAWDZIAN WIADOMOŚCI –
O SZLACHECKIM DWORZE, KRÓLEWSKIM PAŁACU I WIELKICH WYNALAZKACH
ćwiczeń magnackim. 23. W Łazienkach
Królewskich. 24. Koleją w XIX
wiek.
równuje strój szlachecki i magnacki
• na podstawie ilustracji po-równuje wy-gląd dworu szlacheckiego i pałacu ma-gnackiego
• na podstawie ilustracji oma-wia wygląd Ła-zienek Królewskich
• wymienia po-stacie Ignace-go Krasickiego, Bernarda Bel-lotta i Grzegorza Pi-ramowicza, ja-ko wybitnych osobistości czasów króla Stanisława Augusta Ponia-towskiego
• wymienia wy-nalazki XIX wieku, których używamy do dzisiaj
• na podstawie ilustracji oma-wia zmiany, ja-kie dokonały się w XIX wie-ku w życiu mieszkańców miast
pospolite ru-szenie, szlach-ta, czeladź, magnateria
• opisuje, jakie obowiązki i przywileje miała szlachta
• wymienia, kto pracował w gospodarstwach należą-cych do szlachty
• wymienia za-sługi króla Stanisława Augusta Po-niatowskiego dla rozwoju kultury i nauki polskiej
• wyjaśnia, czym były obiady czwartkowe i kto był na nie zapraszany
• wyjaśnia, kim byli Ignacy Krasicki, Grze-gorz Piramo-wicz, Bernardo Bellotto, zwany Canalettem
• umieszcza na osi czasu wiek XVIII i jego drugą połowę – czas pano-wania Stani-sława Augusta Poniatowskie-go
• podaje przy-kłady udogod-nień miejskich
różniała się spośród innych stanów
• wyjaśnia, czym różniła się ma-gnateria od szlachty
• opowiada, jak wyglądało ży-cie codzienne w folwarku szlacheckim
• wyjaśnia zna-czenie założe-nia Szkoły Rycerskiej dla rozwoju szkol-nictwa w Polsce
• wyjaśnia zna-czenie powo-łania Komisji Edukacji Naro-dowej dla roz-woju szkolnictwa w Polsce
• opowiada, jak wyglądało ży-cie codzienne w osiemnastowiecznej War-szawie
• wymienia po-stacie Ignace-go Krasickiego, Grzegorza Pi-ramowicza, Bernarda Bel-lotto oraz opi-suje ich dokonania
• porównuje ży-cie ludzi w XIX wieku i we
ci stanu szla-checkiego
• omawia znacznie ma-gnaterii w życiu poli-tycznym i kulturalnym Rzeczypospoli-tej
• opowiada o rozwoju kultu-ry polskiej w czasach pa-nowania Stani-sława Augusta Poniatowskiego
• omawia gene-zę powstania fabryk i nowej klasy społecz-nej – robotni-ków
• opisuje zmiany w sposobach podróżowania w XIX wieku
stwa średnio-wiecznego wyłoni-ła się szlachta
• na podstawie ob-razów Bernarda Bellotta, zwanego Canalettem, opisu-je życie codzienne w Warszawie w XVIII wieku
• omawia wpływ wynalazków na poprawę jako-ści życia ludzi w XIX wieku
24
Temat lekcji (rozdział
w podręczniku)
Środki dydaktyczne
Zagadnienia, materiał nauczania
Odniesienia do podstawy
programowej
Wymagania na ocenę
dopuszczającą; uczeń:
Wymagania na ocenę
dostateczną; uczeń:
Wymagania na ocenę
dobrą; uczeń:
Wymagania na ocenę
bardzo dobrą uczeń:
Wymagania na ocenę celującą; uczeń:
Liczba godzin
wprowadzo-nych w XIX wieku
• wymienia wy-nalazki i osiągnięcia techniki XIX wieku
• opowiada, kim byli Ignacy Łu-kaszewicz, William Mur-dock, Tomasz Edison
• omawia zmia-ny w życiu co-dziennym ludzi na przełomie XIX i XX wieku
wcześniej-szych epokach
• omawia zna-czenie wynale-zienia parowozu