Post on 21-May-2020
Spreken tot een publiek
1905 2 SPEECH! Spreken tot een publiek ADC commv © VEWA 2019 3
SPEECH!Sprekentoteenpubliek Meer overtuigingskracht, minder stress
Alphonse Degryse, ADC commv
1905 2 SPEECH! Spreken tot een publiek ADC commv © VEWA 2019
Het copyright van deze publicatie is geregistreerd bij VEWA, Vereniging voor Wetenschappelijke en Educatieve Auteurs.
Gebruik van de inhoud door derden is vrij mits volledige bronvermelding.
Spreken tot een publiek
1905 2 SPEECH! Spreken tot een publiek ADC commv © VEWA 2019 7
Je moet niet wakker liggen van de vraag of het publiek geïnteresseerd zal zijn maar wél van de uitdaging hoe kan ik hen interesseren?
INHOUD
1 DRAAIBOEK ............................................................................................................................... 9
2 BIJLAGEN ................................................................................................................................. 11
2.1 Check praktische richtlijnen ........................................................................................................ 11
2.2 Check presentatie of speech ontwikkelen in 12 stappen ............................................................ 13
2.3 Check persoonlijke ontwikkeling. KISS & PePOP ......................................................................... 15
2.4 Check spreker inleiden ................................................................................................................ 17
3 HET PLAATJE MOET KLOPPEN ................................................................................................... 19
3.1 Kader omlijnen ............................................................................................................................ 23
3.2 Wat is jouw rol als spreker? ........................................................................................................ 27
3.3 Doelen scherp formuleren .......................................................................................................... 28
3.4 Persona's maken van het publiek? .............................................................................................. 31
4 PRESENTATIE ONTWIKKELEN in 12 stappen .............................................................................. 35
4.1 Taxonomie: hiërarchie van doelen .............................................................................................. 40
4.2 Structuur: hou het samenhangend en overzichtelijk .................................................................. 41
4.3 Rake inleiding .............................................................................................................................. 49
4.4 Corpus, het verhaal ..................................................................................................................... 53
Spreken tot een publiek
1905 2 SPEECH! Spreken tot een publiek ADC commv © VEWA 2019 8
4.4.1 Verhaal in een beeldende stijl. Doe aan Visual StoryTelling ................................................ 53
4.4.2 Belletjes ................................................................................................................................ 55
4.4.3 Retorische technieken en stijlfiguren ................................................................................... 56
4.5 Tot besluit .................................................................................................................................... 59
4.6 Bijzondere presentaties ............................................................................................................... 62
4.6.1 Speechen op bijzondere gelegenheden ............................................................................... 62
4.6.2 Pecha Kucha, presenteren in 6'40" ...................................................................................... 64
4.6.3 ElevatorPitch ........................................................................................................................ 64
4.6.4 Video Conferencing .............................................................................................................. 65
4.6.5 Een spreker inleiden ............................................................................................................. 66
5 PERSOONLIJKE ONTWIKKELING ................................................................................................ 69
5.1 Relaxed in de coulissen, en voor het publiek .............................................................................. 71
5.2 Persoonlijke overtuigingskracht .................................................................................................. 77
5.3 Algemene repetitie ...................................................................................................................... 80
6 TIJD OM TE SPEECHEN: BIJZONDERE MOMENTEN ..................................................................... 83
6.1 Groepsdynamica .......................................................................................................................... 83
6.2 Opvallende deelnemers .............................................................................................................. 84
6.3 Laatkomers. Het academisch kwartiertje .................................................................................... 84
6.4 Omgaan met lawaaierig publiek .................................................................................................. 85
6.5 Omgaan met vragen .................................................................................................................... 85
7 HULPMIDDELEN BIJ SPEECHES EN PRESENTATIES ...................................................................... 89
7.1 Eigen nota's en spiekbriefje ......................................................................................................... 89
7.2 Bord, flipover of overhead .......................................................................................................... 93
7.3 Beamer, digitale Tv en smartboard ............................................................................................. 93
7.4 Optimaliseer je PowerPoint ........................................................................................................ 94
7.5 Voorbereid op technische storingen ........................................................................................... 98
8 BRONVERMELDING .................................................................................................................. 99
Spreken tot een publiek
1905 2 SPEECH! Spreken tot een publiek ADC commv © VEWA 2019 9
Deze monografie werd opgemaakt in MindManager 15
1 DRAAIBOEK
Deze monografie werd opgehangen aan dit 4-stappendraaiboek.
Spreken tot een publiek
1905 2 SPEECH! Spreken tot een publiek ADC commv © VEWA 2019 19
3 HETPLAATJEMOETKLOPPEN
Inhoud en structuur van een presentatie
ontstaan natuurlijk niet uit het niets: bij
de ontwikkeling zijn minstens deze
elementen van grote invloed: het kader,
de doelstellingen en het publiek. Als
achteraf ook nog geëvalueerd zou
worden in hoeverre de doelen bereikt
zijn hebben we alle elementen op een
rijtje die genoemd worden in
Constructive Alignment, een concept uit
de onderwijswereld (Biggs & Tang,
2011). Dat stelt dat er een continu
evenwicht en verband moet zijn tussen
mensen (= bestemmelingen) -
(leer)doelen - evaluatie – opleiding. Het
plaatje moet kloppen...
Vervang opleiding door presentatie, en je
ziet meteen de grote analogie.
Meer hierover op:
https://docentenportal-
farmacie.sites.uu.nl/onderwijsontwikkelin
g/constructive-alignment/
https://www.ru.nl/docenten/onderwijs/o
ntwerpen/ontwerpprincipes/constructiv
e-alignment/ en op
https://www.youtube.com/watch?v=c5h
pRX5ZeIc
5 essentiële vragen
Hou tijdens de voorbereiding van de
presentatie constant deze elementen in
overweging: ze beïnvloeden elkaar
allemaal, dus verandering in één leidt al
snel naar aanpassingen op andere
vlakken. Daarom moeten alle elementen
een paar keer aan elkaar worden
getoetst. Dit herhaaldelijk re-evalueren
staat in kwaliteitskringen bekend als de
PDCA-cyclus of kwaliteitscirkel.
We beperken ons hier tot een korte
beschrijving van alle elementen, en gaan
later in op meer details. Het helpt
natuurlijk ontzettend als je aan insiders
of organisatoren een aantal vragen
vooraf kan stellen. We doen hieronder
een aantal suggesties.
1. Kader?
'Context'
De randomstandigheden, het kader waarin de presentatie voorzien is
vormt een beperkende of faciliterende factor voor de ontwikkeling en
uitrol. Denk maar aan beschikbare tijd, omvang van de groep, tijdstip op
de dag... Er kan een grote kloof liggen tussen de ideale omstandigheden
waarvan je droomt en de realiteit waarin je moet werken.
andere sprekers voor of na je? Voorkom overlapping of tegenspraak.
lopen er gelijktijdig andere trajecten in hetzelfde domein; is afstemming
mogelijk? Wenselijk?
Spreken tot een publiek
1905 2 SPEECH! Spreken tot een publiek ADC commv © VEWA 2019 36
STAP 1: Opstellen van doelzin en
kernboodschap
Met een presentatie wil je mensen raken
op een bepaald niveau. In de taxonomie
van Bloom, waarover verder meer, is het
laagste niveau mensen informeren opdat
ze het zouden onthouden. Het hoogste
resultaat dat je kan nastreven is dat
mensen achteraf zelfstandig creatief en
innovatief aan de slag kunnen.
Het is een essentiële eerste stap in de
ontwikkeling van de presentatie om dit
doel te vatten in één zin. Deze zal als
basis dienen om de kernboodschap te
omschrijven in bij voorkeur slechts
enkele zinnen: wat is de essentie van het
verhaal dat deelnemers moet toelaten
dichter bij het gestelde
doel te komen? Wat wil je
zéker verteld hebben?
STAP 2: Brainstormen
Ontwikkel de kern in meer
detail: inventariseer welke
elementen de presentatie
moet bevatten om z'n doel
te bereiken. Doe dit bv.
met een Brainwriting
oefening. Wees hierin
creatief en zorg voor véél ideeën. Later
kan je dan filteren op relevantie.
STAP 3: Groeperen van de
brainstormpunten
Verdeel de kern van de presentatie in
enkele overzichtelijke hoofdthema's, en
verzamel er de overeenkomstige
brainstormpunten bij. Dat kan bv. door
het opbouwen van een trosdiagram of
een affiniteitenmatrix. De hoofdlijnen
van de presentatie worden zichtbaar.
Spreken tot een publiek
1905 2 SPEECH! Spreken tot een publiek ADC commv © VEWA 2019 38
hebben we de volgende stappen tussen
haakjes vermeld, in een kleinere letter.
(STAP 10: Reacties of vragen die je kan
verwachten)
Bereid je voor op voor de hand liggende
vragen en reacties.
Calculeer ook zelf in hoe je met vragen
wil omgaan, en deel dat mee aan het
begin van je presentatie: vragen
achteraf of tijdens de presentatie? Of
vraag de deelnemers dat ze de eerste
vragen opschrijven en tijdens de pauze
al bezorgen?
(STAP 11: Hulpmiddelen voorbereiden)
Welke hulpmiddelen wil je gebruiken:
PowerPoint, flipbord, een app om
reacties uit de zaal te peilen (tip: Google
‘Public Speaking Interactive Apps’)...
Uiteraard vraagt ook dit tijd en zorg.
Wil je graag bepaalde informatie
schetsen tijdens je presentatie, dan doe
je er verstandig aan deze schetsen voor
te bereiden zodat je een bordplanning
klaar hebt.
Spiekbriefjes zijn helemaal niet fout, en
niemand neemt ze je kwalijk. Ten
minste, wanneer je ze niet constant gaat
aflezen: mensen zijn naar een
presentatie gekomen, niet naar een
lezing.
(STAP 12: Repetitie en tijd inschatten)
Sprekers weten vaak helemaal niet waar
ze uitkomen in de tijd, tot grote ergernis
van de voorzitter van de vergadering, de
volgende sprekers en het publiek: je
doet er niemand plezier mee over de
toegemeten tijd te gaan, ook jezelf niet.
Maak daarom een redelijke schatting van
de tijd, en hou zeker tijd over voor
vragen of een discussie. Ik vind het zelf
handig om tussentijden in m'n
presentatie of PowerPoint te noteren:
merk ik dat ik op dàt punt al over de tijd
ben, dan weet ik dat ik moet ingrijpen,
bv. een volgende deel korter houden.
Achterhalen van de timing is niet het
eerste doel van de repetitie: door 7 - 8 -
9 in één doorloop te herhalenkomt er
ook meer soepele vloei in de tekst.
Repeteer niet door de tekst van een
blaadje af te lezen: noteer
sleutelwoorden of korte zinnen op een
spiekbriefje of Cue Cards, en vertel je
verhaal zoals het in je opkomt. Dat is
veel natuurlijker, en voorkomt dat je
gaat spreken in schrijftaal, wat heel erg
stroef en gekunsteld overkomt.
Hoe lang mag het duren?
Het is me persoonlijk nog maar zelden
overkomen dat ik de toegemeten tijd
niet kon vullen, wel integendeel. Tijd
tekort komen kan veel redenen hebben,
zoals
je bent een specialist in je vak, of
ten minste grondig voorbereid op
het onderwerp. Je weet dus veel
meer dan wat de tijd je toelaat te
vertellen
de tijd die je nodig hebt om aan
een publiek iets te vertellen is
meestal langer dan wanneer je dit
verhaal in de spiegel aan jezelf
vertelt. hoed je dus voor het
verschil tussen de repetitietijd en
de echte speeltijd
Spreken tot een publiek
1905 2 SPEECH! Spreken tot een publiek ADC commv © VEWA 2019 43
start met het vooropgestelde doel en de
kernboodschap. Je zet koplampen op je
presentatie, en zet dus meteen de kern
in de schijnwerpers. Er is sprake van
een Direct Plan Approach.
In het corpus worden vervolgens de
verschillende elementen in kaart
gebracht en besproken, en voor elk
worden voorbeelden of details genoemd.
Het besluit is kort, en bevestigt de
stellingname uit de inleiding.
Al mag dit een aantrekkelijke structuur
lijken, ze is niet steeds aangewezen: je
gebruikt ze bv. beter niet wanneer je
grote weerstand verwacht, of wanneer
nog niet voor iedereen evident is watde
meest wenselijke uitkomst is van de
argumenten. In dat laatste geval grijp je
beter naar de volgende methode.
Bottom-up structuur
De start is meer anecdotair, fragmentair,
informeel; StoryTelling is belangrijk (zie
verder).
In het corpus ga je stap voor stap een
logische redenering maken. Elementen
worden gegroepeerd, argumenten
worden afgeleid, de redenering wordt
trechtervormig opgebouwd.
Uiteindelijk leidt deze gedachtengang tot
de enige mogelijke conclusie: het doel
waar deze speech op aanstuurde. Het
slot is meteen ook de kernboodschap.
De methode laat het publiek langere tijd
in het ongewisse (opbouw van suspens),
maar voorkomt ook grote weerstand bij
de aanvang. De methode is beter
bruikbaar wanneer mensen moeten
wennen aan de logica of
onvermijdelijkheid van het besluit, zo bv.
bij slecht-nieuws presentaties. Maar
opgelet, laat ze niet te lang op hun
honger, want dan gaan de vragen
misschien malen in de hoofden.
Journaalstructuur, TTT-model
De Journaalstructuur is een drietraps-
structuur, die top-down en bottom-up
met elkaar combineert. TTT staat
voor Tell them what You will tell them,
Tell them, Tell them what You told them.
Spreken tot een publiek
1905 2 SPEECH! Spreken tot een publiek ADC commv © VEWA 2019 51
creëer spanning: schep
geheimzinnig heid of
vrees
Maak het publiek nieuwsgierig, zorg voor een beetje mysterie, en
onthul niet meteen het geheim.
(presentatie over geheugen) Heeft Google een gat in uw
geheugen gemaakt?
Begin met iets dat schijnbaar geen verband houdt met het
onderwerp; zet ze aan het denken. Onthouden vissen beter dan
koeien?
Noteer op de flipover, of projecteer een schijnbaar nietszeggend
cijfer, een foto, toon een onbekend voorwerp, en laat even een
stilte terwijl je het publiek inkijkt. (presentatie over
TimeManagement) 86400? (FYI is het aantal seconden in 24u)
(presentatie over 'Spreken voor publiek') ik zal u deze avond het
antwoord geven op een vraag waarvan u bij het binnenkomen
nog niet besefte dat u ze had...
neem een standpunt in
of geef een stelling
of
doe een
confronterende
uitspraak waardoor je
spanning binnen het
publiek uitlokt,
een 'ja' en
een 'neen' kamp
creëert. Choqueer een
beetje
(over omgaan met nieuwe tools) De Gsm is een drug die meer
schade veroorzaakt bij jongeren dan alcohol. Het gebruik ervan
zou moeten verboden worden tot de leeftijd van 16 jaar.
Het gevolg van 20 jaar Gsm en internet: we hebben nog nooit zo
slecht gecommuniceerd als vandaag.
(over presentatietechnieken) PowerPoint is het meest misbruikte
instrument in presentaties. PowerPoint zou verboden moeten
worden.
252 miljoen dollar is de prijs die we dagelijks betalen voor de
gevolgen van slechte PowerPoint presentaties
put uit de actualiteit
President Filipe Calderon van Mexico heeft deze morgen een
nieuwe windturbine gestart. Dit brengt ons meteen in het
onderwerp...
verras
Doe iets onverwacht en buiten het thema, bv. wens iemand of de
ganse groep proficiat, noem de naam van een aanwezige, laat de
aanwezigen iets doen (recht staan...) enz., en leg vervolgens het
verband met het thema.
Je mag gerust eerst je opener doen, en dan pas de mensen
welkom heten of jezelf voorstellen. Dat is op zich een stukje
verrassing binnen de opener.
Spreken tot een publiek
1905 2 SPEECH! Spreken tot een publiek ADC commv © VEWA 2019 56
geef een historisch weetje weg
overdrijf, gebruik een woordspeling, gebruik beeldtaal, dit is een beschrijvende taal die de fantasie en het voorstellingsvermogen stimuleren. Welke kleur spreekt meest aan RAL 3020 of Ferrari-rood?
liever dan vertellen: toon iets, doe een demonstratie, of gebruik een filmpje (best niet langer dan 2 minuten)
wijs aan waar je het over hebt: gebruik een pointer of een aanwijsstok
maak emoties los, bv. laat ze lachen (maar maak jezelf niet belachelijk: geen misplaatste grappen, geen kunstmatige lolligheid). Hoed je voor het humorgevoel in de groep en van individuen, een grapje dat fout gaat kan je alle sympathie en steun van een ganse groep kosten
laat een opvallende stilte, terwijl je het publiek aankijkt. Kijk ze écht aan, kijk rond, zoek een toets van oogcontact... Dit werkt trouwens bijzonder goed om de overgang einde corpus/besluit aan te kondigen
4.4.3 Retorischetechniekenenstijlfiguren
Klassieke en beroemde sprekers, zoals
Aristoteles of Cicero beheersten al de
kunst van het vatten van aandacht door
(onder andere) gebruik van stijlfiguren.
Geen wonder dus dat, op wikipedia, de
zoekterm 'stijlfiguren' een lijst oplevert
van wellicht enkele honderden
voorbeelden, in veel gevallen met hun
klassieke benaming
(https://nl.wikipedia.org/wiki/Lijst_van_
stijlfiguren).
Het Nederlands Debat Instituut
(debatinstituut.nl) specialiseert zich in
het ontwikkelen van de debatcultuur. We
ontlenen aan hun website dit verkort
overzicht van enkele populaire
stijlfiguren, die we hier en daar hebben
aangevuld.
Effectieve stijlfiguren
Bron, bewerkt:
http://debatinstituut.nl/bibliotheek/overt
uigtips/item/serie-winnende-debattips-
deel-12-effectieve-stijlfiguren
Obama, Rutte en Zuckerberg. Wat
hebben ze gemeen? Dat ze in speeches
altijd stijlfiguren gebruiken en hun
boodschap beter blijft hangen. Daarmee
luisteren ze goed naar de Oude Grieken.
Hier volgen een paar gouden tips om zelf
ook betere presentaties te houden die
overtuigen!
Dankzij deze stijlmiddelen kun je met
minder woorden meer zeggen. Jouw
boodschap wordt beter onthouden en je
verhaal wordt krachtiger. Het gebruik
van stijlfiguren is persoonlijk. Doorgaans
kunnen we ze aanraden bij alle soorten
debatten, toespraken en presentaties,
maar ze hebben ook te maken met
culturele dimensies. Een Amerikaanse
politicus zal zich vaker bedienen van
stijlfiguren dan zijn Nederlandse collega.
Toch zien we ook in Nederland gelukkig
een toename van de kennis over retorica
en debat en dit resulteert in meer
sprekers die experimenteren met
overtuigingskracht en dus gebruikmaken
van stijlfiguren. Wat ons betreft zijn
stijlfiguren een middel om soms droge
Spreken tot een publiek
1905 2 SPEECH! Spreken tot een publiek ADC commv © VEWA 2019 57
materie toegankelijk te maken. Dus ook
als je ‘van de inhoud bent’ en wars van
‘populisme’ en ‘oneliners’, raden we je
toch aan om eens naar de volgende
mogelijkheden te kijken.
Drieslag
De drieslag is een opsomming van drie
woorden, zinnen of zinsdelen. Het is een
moderne variant van wat de Oude Grieken de
tricolon noemden. Dit stijlmiddel is nog altijd
populair, en niet zonder reden. Het blijkt een
zeer effectieve manier om je voordracht
krachtig, helder en overtuigend te maken:
zeg het simpelweg in drieën. Want drie is een
aantal dat beklijft, vooral als er ook nog een
cadans in te herkennen valt.
Bloed, zweet en tranen
‘Government of the people, by the people, for
the people’ (Abraham Lincoln)
Wein, Weib und Gesang
Obama tijdens zijn conventiespeech in 2004
over terroristen: Deze vijanden moeten
worden opgespoord, ze moeten worden
opgejaagd en ze moeten worden
verslagen. Veel sterker dan: We moeten deze
vijanden opsporen en verslaan.
Repetitio
Het regelmatig herhalen van dezelfde
woorden of zin draagt bij aan de
overtuigingskracht. Doe dit verspreid door
het betoog. Op deze manier hamer je een
boodschap in iemands hoofd.
‘Read my lips: no more taxes’ (George Bush
sr.)
‘Yes we can’ (Barack Obama)
‘Voorts zijn wij van mening dat er een einde
moet komen aan de bio-industrie’ (Marianne
Thieme, als afsluiting van elk betoog)
Anafoor
Bij een anafoor beginnen meerdere zinnen na
elkaar met dezelfde woorden. Dit zien we
vaak bij plechtige en belangrijke toespraken.
‘Victory at all costs. Victory in spite of all
terrors. Victory, however long and hard the
road may be.’ (Winston Churchill)
‘I have a dream.’ (Martin Luther King)
‘And the German will be sickened by us, and
the German will talk about us, and the
German will fear us. And when the German
closes their eyes at night and they’re tortured
by their subconscious for the evil they have
done, it will be with thoughts of us they are
tortured with. Sounds good?’ (Lt. Aldo Raine
in Inglourious Basterds)
Beeldspraak
Een van de krachtigste stijlfiguren is de
metafoor of beeldspraak. Metaforen zijn er in
veel varianten, maar in de kern komt het
neer op figuurlijk taalgebruik, waarbij gebruik
wordt gemaakt van de interpretatie van de
toehoorder. Met behulp van de metafoor
Het was een draak van een film.
Deze situatie is een tikkende tijdbom.
En het belooft een hete herfst te worden
Nb let in beide laatste op de versterkende
Spreken tot een publiek
1905 2 SPEECH! Spreken tot een publiek ADC commv © VEWA 2019 62
4.6 Bijzonderepresentaties
4.6.1 Speechenopbijzonderegelegenheden
Het is een feestelijke, en/of passende
gewoonte dat op bijzondere
gelegenheden iemand namens het
gezelschap het woord richt aan de
aanwezigen. Denk maar aan
de opening van een zaak, een
beurs, een gebouw...
een momentum tijdens een
zakendiner
de opstart van een vergadering,
een congres,een bijeenkomst...
het ogenblik waarop iemand in het
licht wordt geplaatst t.g.v. een
bijzondere prestatie, een jubileum,
een afscheid, een overlijdensrede...
of het ogenblik waarop die jubilaris,
die jarige... de aanwezigen bedankt
Even zoveel momenten waarop iedereen
naar jouw kijkt en een geïnspireerde
speech verwacht.
Hoe begin je er aan?
We ontleenden een aantal suggesties
van https://www.yarden.nl/inspiratie-en-
informatie/uitvaartspeech-
schrijven.htm en hebben deze verder
uitgewerkt en aangevuld.
De algemene checklist die we elders
hebben opgenomen is ook voor deze
gelegenheidsspeeches perfect bruikbaar.
We kunnen hooguit een aantal specifieke
aanbevelingen toevoegen die je zullen
helpen in de brainstormfase: praat met
mensen uit de omgeving, betrokkenen,
zij die het hebben meegemaakt. Haal
herinneringen op. Stel jezelf en anderen
vragen (we stellen de vragen in de
tegenwoordige tijd, aangenomen dat X,
d.i. de situatie, het thema nog actueel is,
de betrokken persoon alive and kicking.
Ligt X in het verleden, dan zullen de
vragen ook grotendeels of geheel
terugblikken naar dat verleden).
Waarom raakt het je deze speech te
mogen geven: wat maakt je blij,
fier, bedroefd? Jouw relatie tot
X? Een bedankje of blijk van
erkentelijkheid zijn een uitstekend
glijmiddel!
Spreken tot een publiek
1905 2 SPEECH! Spreken tot een publiek ADC commv © VEWA 2019 63
Wat betekent X voor jou en/of
anderen?
Wat is jouw meest dierbare
herinnering? Een terugblik werpen
Wat is er zo bijzonder aan X? Denk
aan Meerwaarde, verdiensten,
passies, hobby’s, talenten
Hoogte- en dieptepunten?
Beproevingen? Teleurstellingen?
Welke idealen of wensen
vertegenwoordigt X? Heeft X die
idealen kunnen realiseren?
Hoe was de laatste (levens)fase?
Hoe eindigde X zijn activiteit/leven?
Wat zul je vooral missen? Een
blijvende herinnering...
Dit is niet het einde... Een slot dat
hoop geeft
Er is niet enkel goed nieuws. Wat ook
het thema weze, denk goed na hoe
je hoop en perspectief kunt geven voor
de toekomst. Blijf niet hangen in het
negatieve en in wat mensen niet willen,
maar geef ze een houvast, zicht op een
uitweg, hoe moeilijk het waarschijnlijk
ook wordt. Sta je voor een lastige
communicatie, denk dan aan
deze tips
Presenteer de feiten. Doe dit eerlijk en expliciet; draai er niet omheen. Mensen geloven niet in je wanneer ze twijfelen of je zelf de feiten wel onder ogen durft te zien.
We wisten dat het lastig zou zijn. In deze formulering schuilen 2 krachtige hefbomen
we, wat zoveel wil zeggen
als ik neem persoonlijk mijn
deel van de
verantwoordelijkheid op
het is misschien erg, maar niet
uitzichtloos
Geef hoop: we hebben eerder grote tegenslagen overwonnen... Benoem de kwaliteiten die ertoe hebben geleid dat deze mensen eerder lastige momenten hebben overleefd. Maak het zo concreet en persoonlijk mogelijk. (Maar speel niet zelf de held in jouw speech.)
Ik weet dat we het opnieuw kunnen doen. Zo spreek je jouw vertrouwen uit in de mensen die je toespreekt en hun vermogen om dit momentum te overwinnen
Call to Action. Iedereen is nodig. Ik vraag jullie om… Geef aan wat de aanwezigen kunnen doen. Wanneer mensen de zaal verlaten zouden ze meteen met iets, hoe klein ook aan de slag moeten gaan.
Spreken tot een publiek
1905 2 SPEECH! Spreken tot een publiek ADC commv © VEWA 2019 73
Zelfbeheersing bewaren
Hoe voorkom je plankenkoorts, en hoe
krijg je het ter plekke onder controle?
Tijdens de voorbereiding
Versterk je zelfvertrouwen en positief
zelfbeeld tijdens de voorbereiding. Maak
's een lijstje 'Ik ben goed', met alles wat
een publiek te winnen heeft bij jou als
spreker: jouw kennis, jouw ervaring,
jouw grondige voorbereiding... Voeg aan
dit laatste de namen toe van de mensen
die jou hun vertrouwen, een mandaat,
hun opdracht hebben toevertrouwd. Dat
wordt best wel een lange lijst.
En dan nog het tweede lijstje met enkele
werkpunten voor jou als spreker. Is de
balans dan niet overtuigend in je
voordeel? Waaraan twijfel je dan
nog? Het publiek had erger kunnen
treffen als spreker!
Werkpunten positief vervangen
De mens is niet geprogrammeerd om
niet te doen. Probeer maar 's niet te
denken aan roze olifanten.
Niet doen lukt enkel wanneer je iets in
de plaats doet, bv. denken aan blauwe
exemplaren.
Hetzelfde met werkpunten: wanneer je
je concentreert op iets niet doen, euh
zeggen bv., is de kans behoorlijk groot
dat je nog vaker euh zegt. Dit werkpunt
krijg je pas in je greep wanneer je er in
slaagt je te fixeren op wat je wél (in de
plaats) kunt doen. Je zou er kunnen op
letten dat je de lippen sluit wanneer je
niks zegt; het risico van een
ongecontroleerde euh wordt er effectief
kleiner op.
Vooraf...
Ga vooraf op verkenning, of ga voor het
publiek er is
Ga in jouw sprekersruimte staan, en neem
bezit van de '3 cirkels van aandacht'
Zet je ook 's in de zaal, en stel jezelf voor
in de sprekersruimte. Glimlach naar jezelf,
en heet jezelf welkom
Eenmaal het publiek binnen komt verdwijn
je beter uit de sprekersruimte. Zo kan je
met des te meer impact in het voetlicht
verschijnen bij de start van je presentatie,
en heb je minder moeite om de aandacht
te vatten
Ter plekke
Minimaliseer het wachten: zorg dat je
tijdig 'klaar' bent voor de presentatie,
maar je hoeft er niet per se uren vooraf
te zijn. En moet je toch nog even
wachten, doe dan iets ontspannend,
zoals een wandelingetje maken. Blijf
vooral niet lummelen in of rond de
arena, en probeer niet last minute je
tekst in te lezen, want dan merk je zeker
nog een paar details die je liever anders
had gehad, en je zenuwen extra doen
gieren.
Vraag steeds een glas of een flesje
water, en plaats dit naast of achter je.
Op een lastig moment kan je dan even
van je glas nippen, en zo onopvallend,
maar toch krachtig afstand nemen van je
publiek.
Moet het gezegd worden: drink vooraf
geen alcohol; misschien geeft je dit wel
de indruk zelfzekerder te zijn, maar je
lichaam reageert hierop wel 's
onvoorspelbaar en oncontroleerbaar.
Spreken tot een publiek
1905 2 SPEECH! Spreken tot een publiek ADC commv © VEWA 2019 74
Laat je slechts inleiden door onbekenden
als je weet wat ze over jou en je
onderwerp gaan zeggen. Bezorg ze
desgevallend vooraf het script van hoe je
wenst dat ze jou voorstellen (zie elders:
checklist Een spreker inleiden). Bij de
minste twijfel: sta op je strepen en stel
jezelf voor. Dan hoef je je daarover
alvast geen zorgen meer te maken.
Blijft het lastig, dan snel even een
ademhalingstechniek (probeer deze
vooraf al 's thuis): draai je half of
volledig weg van je publiek (een glas
water is dan het perfect excuus), snel en
diep inademen uit de buik, even de
adem blokkeren, dan traag uitademen.
Doe dit 3 keer en je bent je zenuwen (en
je stembanden) terug de baas. Je oren
masseren zou ook helpen, maar dat heb
ik slechts van horen zeggen; meer op
https://www.ze.nl/artikel/208513-nooit-
meer-stress-dankzij-deze-truc-
Vrees je je geheugen? Maak dan een
spiekbriefje (zie verder in deze bundel).
Alleen al de wetenschap dat je over een
spiekbriefje beschikt maakt het vaak
overbodig.
Controle over de '3 cirkels van aandacht'
zijn bijzonder:
stress is een reactie die we in ons
lichaam voelen wanneer we ons niet
veilig achten. Hoe dichter het gevaar ons
nabij komt, des te dwingender wordt de
stress. Ruimte om je heen helpt om het
stressgevoel te onderdrukken, ten
minste: wanneer je je die ruimte hebt
eigen gemaakt, ze moet van joù zijn. Het
is daarom belangrijk voor de spreker om
zich de ruimte toe te eigenen die straks
zijn speelterrein wordt. Dat kan je best
doen wanneer er helemaal geen publiek
is, vooraf dus, maar je wordt er op de
duur zo behendig in dat je er ook met
een volle zaal voor je neus in slaagt je
de ruimte toe te eigenen. Oefening baart
kunst.
Neem een moment de tijd om je
comfortzone te vinden; opgelet comfort
is niet hetzelfde als nonchalant.
Cirkel 1 Persoonlijke ruimte:
ontspan je tenen
De vierkante meter waarop je staat,
of de stoel waarop je zit is van joù,
en alleen van jou. Ga op die plaats
staan of zitten, en voèl met volle
aandacht het contact tussen jouw
voeten en de vloer, of je zitvlak op
de stoel, je handen op de tafel.
Maak écht contact: aarden. Laat de
energie bewust door jou en de
aarding stromen. Want wie ergens
niet aardt voelt er zich niet op z'n
gemak, en dat is voor een spreker
niet zo best.
Wees je bewust van hoe je staat of
zit: komt dit wel professioneel over,
sta je groot?
Zitten is een erg beperkende
houding. Ik geef er persoonlijk de
voorkeur aan staand te speechen;
het geeft je veel meer
(bewegings)ruimte om met je
publiek in contact te komen, zeker
wanneer je niet gekluisterd bent
aan een spreekgestoelte, of bij
kleinere groepen: wanneer de
opstelling in U staat. In zo'n
gevallen kan je die extra ruimte ook
innemen: verken ze vooraf door er
's in rond te schaatsen, of echt de
volle ruimte door te lopen. Het is
tenslotte jouw arena.
Cirkel 2 Publieke ruimte
De publieke ruimte is waar de
mensen zitten. Dat kan een smal,
Spreken tot een publiek
1905 2 SPEECH! Spreken tot een publiek ADC commv © VEWA 2019 80
Help, mijn stem 'draagt' niet...
Het stemapparaat, de larynx, is niet bij alle mensen hetzelfde gebouwd. Er bestaan
verschillen in grootte, vorm en skeletopbouw. Dit verklaart ook het (deels) verschil tussen
een mannen- en vrouwenstem (al zijn er ook belangrijke cultuurinvloeden op het gebruik van
de stem). De bouw van de larynx bepaalt in belangrijke mate hoe sterk de stem is. Bij een
zwakke stem is er meer kracht en spierspanning nodig om met een gemiddelde luidheid te
spreken en om dit langere tijd vol te houden. Vaak leidt dit tot overbelasting en verkeerd
gebruik van de stem. Heesheid, pijnklachten en vermoeidheid bij het spreken zijn het gevolg.
Veel schrapen, kuchen en hoesten is enerzijds het gevolg van deze irritaties, maar verergert
anderzijds de klachten. Buik-ademhalen helpt, roepen niet. Integendeel, heb je een
rumoerige groep, probeer dan 's stiller te praten: de kans is groot dat door de sociale controle
binnen de groep, leden van het publiek zelf hun collega's zullen aanmanen wat stiller te zijn.
Vooral in spreekberoepen zal een zwakke stem tot problemen leiden. De stem heeft dan te
weinig draagkracht om les te geven in rumoerige groepen; of de stem laat het afweten bij
(langdurig) spreken in een grote ruimte. In sommige gevallen brengt een bluetooth microotje
een oplossing.
Je kan ook overwegen een logopedist te raadplegen. De logopedist zal de mogelijkheden van
je stem wat betreft hoogte, luidheid en draagkracht bepalen. Het voornaamste doel zal zijn de
mogelijkheden van de stem zo goed mogelijk te benutten. Dit wordt bereikt door oefeningen
voor een goede houding tijdens het spreken, ontspanningsoefeningen, ademoefeningen,
stemoefeningen en oefeningen voor een duidelijke uitspraak. Stemsparende (ofwel
stemhygiënische) adviezen kunnen nuttig zijn.
Een in aanleg zwakke stem zal door training geen sterke stem met vele mogelijkheden
worden. Wel zal het stemgebruik economischer gebeuren en daardoor minder belastend zijn.
De eventuele klachten nemen hierdoor vrij snel af.
5.3 Algemenerepetitie
Je hebt het gemerkt: als het er op
aankomt van een presentatie een succes
te maken zijn er heel wat andere
parameters dan enkel de inhoud
woorden.
Voor belangrijke thema's en presentaties
is een repetitie dan ook helemaal niet
overbodig.
Beheers je presentatie
Geschreven tekst en gesproken
presentatie zijn twee verschillende
communicatievormen. Heb je de
gewoonte om een tekst vrij uitgebreid uit
te schrijven, dan merk je al snel dat dit
mondeling
niet
helemaal
werkt.
Neem de
moeite
om, liefst
enkele
Spreken tot een publiek
1905 2 SPEECH! Spreken tot een publiek ADC commv © VEWA 2019 81
keren, de presentatie vanaf het
welkomwoord tot het slotwoord luidop
(!) te repeteren; tegen de spiegel, in de
auto, tegen de hond terwijl je hem uit
laat, voor enkele collega's... Je merkt
dan al gauw waar het hapert, bv.
moeilijk ter reproduceren delen
woorden of namen die je maar niet
onder de knie krijgt
timing die niet goed zit
structuur die niet logisch volgt
...
Je hebt nu nog tijd om hieraan wat te
doen, en zo de kracht van je presentatie
te verhogen.
Het is handig om de presentatie op te
nemen met video, webcam, dictafoon, op
je Pc of anders, en 's naar jezelf te
luisteren. Bijzonder verhelderend en
confronterend.
Wees omgekeerd ook niet te streng voor
jezelf: zelf let je op de valkuilen waarvan
je voor jezelf overtuigd bent. Je hoort en
ziet een hoop zaken die niemand anders
in het publiek zou merken.
Verstaanbaar voor je grootmoeder?
Heb je iemand in de omgeving die het
onderwerp niet kent, vraag die dan even
naar je presentatie te luisteren, en test
je versie uit. Als het verstaanbaar is voor
wie het onderwerp niet kent, zal het
wellicht verstaanbaar zijn voor je
toehoorders.
Spellingscontrolers werken niet perfect,
maar ze zijn toch een dankbare hulp: als
er een rood lijntje onder het woord staat
zou ik de spelling toch 's nakijken. Je
kunt trouwens ook maar beter de
teksten van je syllabus en handout laten
nakijken op begrijpbaarheid en
spellingfouten. Het is met name
bijzonder moeilijk je eigen spellingfouten
te zien. Dit heeft te maken met onze
leesfunctie: onze ogen scannen woorden
als beelden, niet als specifieke
letterstructuren. Ze wippen zo over een
eventuele spelduvel.
Presentatie voorbereiden op locatie
Je denkt natuurlijk aan het voorbereiden
van de tekst, van de mooie slides, en
misschien ook aan het inoefenen en
repeteren. Zeer terecht. Maar wij willen
hier aandacht vestigen op enkele andere
heikele punten.
Hoe is de zaalopstelling, wat laat ze wel of niet toe? Ga zelf 's op de buitenste en achterste stoelen zitten. Hoe zichtbaar en leesbaar is je PowerPoint nog?
hoe is het licht in de zaal, kan er voldoende verduisterd worden?
hoe ver staat/hangt het scherm buiten jouw bereik? Over en weer lopen om in de projectie te wijzen werkt op de zenuwen van de toehoorders, en op de tippen van je tenen net niet kunnen aanwijzen wat je bedoelde is komisch, maar
Spreken tot een publiek
1905 2 SPEECH! Spreken tot een publiek ADC commv © VEWA 2019 86
gewoon van een vraagsteller komen
die zichzelf zonder verdere
bijbedoeling graag hoort praten,
zonder meer
manipulatief zijn: onder de vraag
ligt een intentie om een
(verdoken?) doel te bereiken
een demonstratief karakter hebben:
de vraagsteller wil zich tonen aan
jou of aan de groep. Je merkt dat
vaak ook in de lichaamstaal, of in
de drukte die de vraagsteller vooraf
maakt: zeer prominent actief
aanwezig, of proberen opvallen
door een schijn van
onbetrokkenheid, en dan... Vlam!
met de vraag bewijzen hoe goed
hijzelf het onderwerp beheerst, of
in het slechtste geval proberen je
op je bek te krijgen.
Maak je niet
druk: jij bent
specialist, en
ze hebben jou
gevraagd.
Zoek niet
achter alles
meteen foute
beweegreden
en, en accepteer een vraag gewoon om
de vraag, tenzij je écht wel andere
vermoedens hebt.
Hoe dan ook: speel de vraag, niet de
man.
De groep heeft zo zijn eigen spelregels.
Ze vinden het wel sterk van een collega
dat hij een vraag durft stellen.
Aanvankelijk gaat de sympathie dus
bijna altijd naar de vraagsteller. Hou hier
rekening mee: de wijze waarop je de
vraag behandelt bepaalt jouw score in de
groep!
Tips om met vragen om te gaan en de controle te behouden
Laat je niet leiden door reflexreacties, hoe verleidelijk dit soms ook mag zijn. Wacht 3
seconden alvorens te reageren, ook non-verbaal
Toon altijd interesse, laat de vraagsteller uitspreken, luister en toon je aandacht: focus,
oogcontact (jawel!), knik. Vraag desgevallend kort te willen zijn en duidelijk to the point te
komen
Accepteer de vraag met open armen, valoriseer de vraagsteller interessante vraag...
Zeer belangrijk! Herhaal de vraag voor het publiek. Het laat je even tijd winnen, is een kans
om de vraag te herformuleren in de termen die jou beter uitkomen en betrekt de ganse
groep: richt je tot de vraagsteller wanneer hij zijn vraag stelt, richt je tot de ganse groep
wanneer je de vraag herformuleert. Ga niet in een 1/1 discussie; het publiek heeft hier niets
aan en verdeelt zich gewoon uit massa instinct in 2 kampen, eerder uit sympathie voor de
kemphanen dan uit betrokkenheid met het onderwerp. Liever verschillende
oppervlaktevragen dan één dieptevraag. Dieptevragen kunnen buiten de vergadering worden
besproken (doe dat dan ook, je hebt het beloofd).
Splits samengestelde vragen, beantwoord één per één.
Spreken tot een publiek
1905 2 SPEECH! Spreken tot een publiek ADC commv © VEWA 2019 95
PowerPoint maakt geen presentaties, het presenteert dia’s
Matt Thornhill, Directeur Audience First
10 Tips waardoor het publiek PowerPoint kan waarderen
Monitor binnen
handbereik
Zorg er zo mogelijk voor dat je de Pc binnen handbereik hebt, met het
scherm naar jou toegekeerd. Je kan dan zelf beslissen over de
projectie, en moet alleen maar naar het grote projectiescherm kijken
op het moment dat het moment dat je iets wil aanduiden in de dia
PowerPoint is een
beeldinstrument
PowerPoint is gemaakt om te visualiseren, d.i. om beelden en
schema's te tonen, niet om teksten te projecteren. Als je de
boodschap kunt visualiseren, doe het dan.
Moet het toch in tekst: kies dan
korte woorden
een lettergrootte > 32
ongeschreefte letters, type Arial, Helvetica, Calibri of Verdana
controleer de spelling!
Eén boodschap per
nieuwe dia
Maak de dia's niet complex: één boodschap/dia
Toch een complexe samenstelling met verschillende boodschappen?
Maak een dia met de basisinformatie, en voeg telkens één nieuwe
informatie toe aan de vorige; bouw zo laagjesgewijze de
opeenvolgende dia's op