Post on 25-Aug-2020
PsikolojikDanışma ve Psikoterapi KuramlarıÖrnek UygulamalarlaTemel ve GüncelKuramlar
Editörler:
Doç. Dr. Zeynep KARATAŞDoç. Dr. Yasemin YAVUZER
Editörler: Doç. Dr. Zeynep KARATAŞ - Doç. Dr. Yasemin YAVUZER
PSİKOLOJİK DANIŞMA VE PSİKOTERAPİ KURAMLARIÖrnek Uygulamalarla Temel ve Güncel Kuramlar
ISBN 978-605-241-313-5DOI 10.14527/9786052413135
Kitap içeriğinin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir.
© 2018, PEGEM AKADEMİ
Bu kitabın basım, yayım ve satış hakları Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. AŞ'ye aittir. Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri, kapak tasarımı; mekanik, elekt-ronik, fotokopi, manyetik, kayıt ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz. Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır. Okuyucularımızın bandrolü olmayan ki-taplar hakkında yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları satın almamasını diliyoruz.
Pegem Akademi Yayıncılık, 1998 yılından bugüne uluslararası düzeyde düzenli faaliyet yürüten uluslararası akademik bir yayınevidir. Yayımladığı kitaplar; Yükseköğretim Kurulunca ta-nınan yükseköğretim kurumlarının kataloglarında yer almaktadır. Dünyadaki en büyük çevri-miçi kamu erişim kataloğu olan WorldCat ve ayrıca Türkiye'de kurulan Turcademy.com ve Pegemindeks.net tarafından yayınları taranmaktadır, indekslenmektedir. Aynı alanda farklı yazar-lara ait 1000’in üzerinde yayını bulunmaktadır. Pegem Akademi Yayınları ile ilgili detaylı bilgilere http://pegem.net adresinden ulaşılabilmektedir.
1. Baskı: Ağustos 2018, Ankara
Yayın-Proje: Ayşe AçıkgözDizgi-Grafik Tasarım: Tuğba Kuşcuoğlu
Kapak Tasarımı: Pegem Akademi
Baskı: Özyurt MatbaacılıkBüyük Sanayi Zübeyde Hanım Mah.
Süzgün Cad. No: 9İskitler/Altındağ/ANKARA
Tel: (0312) 384 15 36
Yayıncı Sertifika No: 36306Matbaa Sertifika No: 13385
İletişim
Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARAYayınevi: 0312 430 67 50 - 430 67 51
Yayınevi Belgeç: 0312 435 44 60Dağıtım: 0312 434 54 24 - 434 54 08
Dağıtım Belgeç: 0312 431 37 38Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60İnternet: www.pegem.netE-ileti: pegem@pegem.net
ÖNSÖZ
Psikolojik danışma kuramları, rehberlik ve psikolojik danışmanlık anabilim
dalı lisans programının en önemli dersleri içinde önde gelen bir derstir. Bu ders,
yıllarca yabancı yazarların yazdığı çoğunluğu İngilizce olan kitaplardan yararla-
nılarak verilmiştir. Alan geliştikçe bu zorluk İngilizce kitapların tercüme edilme-
siyle oluşan kuram kitapları ile giderilmeye çalışılmıştır. Artık öyle bir noktaya
gelinmiştir ki, alanımızda sayıları gittikçe artan öğretim elemanları içinde bazıları
gayret gösterip ve zaman harcayıp Türkçe kuram kitabı yazmaya başlamışlardır.
Bu takdire şayan öğretim elemanları içinde Burdur Mehmet Akif Ersoy Üni-
versitesinden Doç. Dr. Zeynep Karataş ve Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesin-
den Doç. Dr. Yasemin Yavuzer isimli iki öncü öğretim üyesi, kurdukları ekiple
birlikte alana kapsamlı olarak yazılmış Türkçe bir kuram kitabı hediye etmişlerdir.
Bu kitabın ismi, “Psikolojik Danışma ve Psikoterapi Kuramları: Örnek Uygulama-
larla Temel ve Güncel Kuramlar” olmuştur.
Kitabın önemli iki özelliğinden biri, temel kuramların yanında zamanımızda
popüler olmuş güncel kuramları da içermesi; diğeri ise kuramların örnek uygula-
malarla zenginleştirilmiş ve kavramların daha anlaşılır hale getirilmiş olmasıdır.
Editör olan öğretim üyelerinden doktora programında ders verdiğim ve dok-
tora tez danışmanlığını yaptığım Doç. Dr. Zeynep Karataş ve yakından tanıdığım
Doç. Dr. Yasemin Yavuzer kendilerini rehberlik ve psikolojik danışmanlık alanına
adamış ve başarılı birer öğretim üyesidirler. Bu değerli kitaba alanın en kıdemli
profesörlerinden biri olarak benim önsöz yazmamı istemeleri beni ziyadesiyle gu-
rurlandırmış ve memnun etmiştir. Alana daha nice katkılar yapacaklarına inandı-
ğım editörlere ve bölüm yazan meslektaşlarıma çok teşekkür ederim.
Prof. Dr. Zafer GÖKÇAKAN
BÖLÜMLER VE YAZARLARI
EditörlerDoç. Dr. Zeynep KARATAŞ, Burdur Mehmet Akif Ersoy ÜniversitesiDoç. Dr. Yasemin YAVUZER, Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi
1. Bölüm: Psikolojik Danışma, Psikolojik Danışmada Etik ve Çokkültürlülük
Doç. Dr. Zeynep KARATAŞ, Burdur Mehmet Akif Ersoy ÜniversitesiDoç. Dr. Yasemin YAVUZER, Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi
2. Bölüm: Psikanaliz
Doç. Dr. Bahtiyar ERASLAN ÇAPAN, Anadolu Üniversitesi
3. Bölüm: Neoanalitik Kuramlar
Doç. Dr. Yasemin YAVUZER, Niğde Ömer Halisdemir ÜniversitesiDoç. Dr. Zeynep KARATAŞ, Burdur Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi
4. Bölüm: Bireysel Terapi
Doç. Dr. Zeynep HATİPOĞLU SÜMER, Orta Doğu Teknik Üniversitesi
5. Bölüm: Birey Merkezli Terapi
Doç. Dr. Burhan ÇAPRİ, Mersin Üniversitesi
6. Bölüm: Varoluşçu Terapi
Prof. Dr. Özlem KARAIRMAK, Bahçeşehir ÜniversitesiEce GÖKMENOĞLU, Bahçeşehir Üniversitesi Doktora Öğrencisi
7. Bölüm: Gestalt Terapi
Doç. Dr. Özlem TAGAY, Burdur Mehmet Akif Ersoy ÜniversitesiProf. Dr. Nilüfer VOLTAN ACAR, TED Üniversitesi
8. Bölüm: Davranışçı Terapiler
Dr. Öğr. Üyesi E. Ercüment YERLİKAYA, Çukurova Üniversitesi
9. Bölüm: Akılcı Duygusal Davranış Terapisi
Doç. Dr. Öner ÇELİKKALELİ, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi
vi Psikolojik Danışma ve Psikoterapi Kuramları
10. Bölüm: Bilişsel Terapi
Dr. Öğr. Üyesi Mehmet Ali YILDIZ, Adıyaman Üniversitesi
11. Bölüm: Gerçeklik Terapisi
Doç. Dr. Dilek GENÇTANIRIM KURT,
Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi
12. Bölüm: Transaksiyonel Analiz
Dr. Öğr. Üyesi Suat KILIÇARSLAN,
Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi
13. Bölüm: Aile Terapisi Kuramları
Dr. Öğr. Üyesi Fatoş BULUT ATEŞ, Çukurova ÜniversitesiArş. Gör. Dr. İdil Eren KURT, Çukurova ÜniversitesiProf. Dr. Turan AKBAŞ, Çukurova Üniversitesi
14. Bölüm: Sistemik Terapi
Doç. Dr. İsmail SANBERK, Çukurova ÜniversitesiProf. Dr. Turan AKBAŞ, Çukurova Üniversitesi
15. Bölüm: Feminist Terapi
Arş. Gör. Dr. Seval KIZILDAĞ, Adıyaman Üniversitesi
16. Bölüm: Çözüm Odaklı Terapi
Doç. Dr. Rezzan GÜNDOĞDU, Aksaray Üniversitesi
17. Bölüm: Öyküsel Terapi
Dr. Öğr. Üyesi Ferah ÇEKİCİ, İstanbul Medipol Üniversitesi
18. Bölüm: Pozitif Psikoterapi
Doç. Dr. Tuğba SARI, Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi
19. Bölüm: Farkındalık (Mindfulness) ve Kabul Temelli Terapiler
Doç. Dr. Gülfem ÇAKIR, Akdeniz ÜniversitesiDoç. Dr. Bilge UZUN, Bahçeşehir Üniversitesi
viiİçindekiler
20. Bölüm: Duygu Odaklı Terapi
Doç. Dr. Türkan DOĞAN, Hacettepe ÜniversitesiArş. Gör. Öznur BAYAR, Burdur Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi
21. Bölüm: Asya ve Beden Terapileri
Dr. Öğr. Üyesi Zeynep AYDIN SÜNBÜL,
İstanbul Medipol Üniversitesi
İÇİNDEKİLER
Önsöz ..................................................................................................................................... iii
Bölümler ve Yazarları .............................................................................................................v
1. BÖLÜMPSİKOLOJİK DANIŞMA, PSİKOLOJİK DANIŞMADA ETİK
VE ÇOKKÜLTÜRLÜLÜK
Giriş .................................................................................................................................. 1
Kuram Nedir? .................................................................................................................. 1
Kuram Yararlı Mıdır? ............................................................................................... 2
Psikolojik Danışma ve Psikoterapi .............................................................................. 2
Psikolojik Danışma ve Psikoterapi Kuramları ............................................................ 3
Psikolojik Danışma ve Psikoterapi Kuramlarının
Kullanım Amaçları ....................................................................................................... 4
Psikolojik Danışma ve Psikoterapi Kuramlarının
Kullanım Tercihleri ....................................................................................................... 4
Kuram Eklektik ......................................................................................................... 5
Teknik Eklektik ......................................................................................................... 5
Psikolojik Danışma ve Psikoterapide Etik ................................................................... 6
Psikolojik Danışma ve Psikoterapide Çokkültürlü
Bakış Açısı ....................................................................................................................... 8
Kültür ......................................................................................................................... 8
Kültürel Duyarlılık/Çokkültürlü Olma .................................................................. 8
Kültüre Özgülük ..................................................................................................... 10
Çokkültürlü Psikolojik Danışma .......................................................................... 11
Türkiye’de Çokkültürlü Psikolojik Danışma Çalışmaları .................................. 13
Çokkültürlü/Kültüre Duyarlı Psikolojik Danışma Süreci ................................ 15
Çokkültürlü/Kültüre Duyarlı Psikolojik Danışmanın Amaçları ...................... 16
Çokkültürlü/Kültüre Duyarlı Psikolojik Danışmada
Uygun Müdahaleler................................................................................................ 16
Çokkültürlülüğe, Kültürel Çeşitliliklere Duyarlı Psikolojik
Danışman/Terapist ................................................................................................. 16
x Psikolojik Danışma ve Psikoterapi Kuramları
Kitapta Bulunan Psikolojik Danışma ve Psikoterapi
Kuramlarının Sunumuna İlişkin Genel Çerçeve ...................................................... 17
Örnek Olaylar ............................................................................................................... 18
Örnek Olay 1 (Sıla) ................................................................................................. 18
Örnek Olay 2 (Ferit) ............................................................................................... 20
Kaynaklar ....................................................................................................................... 22
2. BÖLÜMPSİKANALİZ
Sigmund Freud (1856-1939) ....................................................................................... 25
Giriş ................................................................................................................................ 26
Temel Felsefe ................................................................................................................. 28
İnsanın Doğası ............................................................................................................ 28
Temel Kavramlar .......................................................................................................... 30
İçgüdü-Dürtü Kuramı ............................................................................................ 30
Libido ...................................................................................................................... 30
Bilinç ........................................................................................................................ 31
Bilinç Öncesi .......................................................................................................... 31
Bilinçdışı ................................................................................................................. 31
Ego Savunma Mekanizmaları ............................................................................... 31
Transferans .............................................................................................................. 31
Karşıt Transferans ................................................................................................... 31
Oedipus Karmaşası ................................................................................................ 31
Kişilik Gelişimi ............................................................................................................. 32
Topografik Kişilik Kuramı ..................................................................................... 32
Yapısal Kişilik Kuramı ............................................................................................ 33
Psikoseksüel Kişilik Kuramı .................................................................................. 35
Psikolojik Sağlık ve İşlevsizlik ..................................................................................... 39
Ego Savunma Mekanizmaları .............................................................................. 40
Terapötik Süreç ............................................................................................................. 41
Terapötik Atmosfere Genel Bakış ......................................................................... 43
Terapötik Amaçlar .................................................................................................. 43
xiİçindekiler
Danışan-Psikolojik Danışman/Terapist Rolleri ve İlişkisi ................................ 43
Terapinin Aşamaları ............................................................................................... 44
Terapötik Teknikler ................................................................................................ 46
Kuramın Değerlendirilmesi ........................................................................................ 49
Kuramın Özellikleri ve Uygulama Alanı ............................................................. 49
Destekleyici Araştırmalar ...................................................................................... 50
Eleştirel Bakış .......................................................................................................... 51
Ferit Örnek Olayına Psikanalitik Terapinin
Uygulanması ................................................................................................................. 52
Özet ................................................................................................................................ 53
Okuma Önerileri .......................................................................................................... 54
Kaynaklar ...................................................................................................................... 55
3. BÖLÜMNEOANALİTİK KURAMLAR
Ego Psikolojisi ............................................................................................................... 58
Anna Freud (1895-1982) ....................................................................................... 58
Giriş ................................................................................................................................ 59
Temel Felsefe ................................................................................................................. 59
İnsanın Doğası .............................................................................................................. 60
Temel Kavramlar .......................................................................................................... 60
Özerk Ego İşlevleri ................................................................................................. 60
Ortalama Olarak Beklenen Ortam ....................................................................... 61
Uyum ve Uyma (Adaptation and Accommodation) ......................................... 61
Ego Savunmaları ..................................................................................................... 61
Kişilik Gelişimi ............................................................................................................. 61
Psikolojik Sağlık ve İşlevsizlik ..................................................................................... 62
Terapötik Süreç ............................................................................................................. 63
Terapötik Atmosfere Genel Bakış ......................................................................... 63
Terapötik Amaçlar .................................................................................................. 63
Danışan-Psikolojik Danışman/Terapist Rolleri ve İlişkisi ................................ 64
xii Psikolojik Danışma ve Psikoterapi Kuramları
Terapötik Teknikler ................................................................................................ 64
Nesne İlişkileri Kuramı ................................................................................................ 65
Melanie Klein (1882-1960) .................................................................................... 65
Giriş ................................................................................................................................ 66
Temel Felsefe ................................................................................................................. 67
İnsanın Doğası .............................................................................................................. 67
Temel Kavramlar .......................................................................................................... 68
Nesne ........................................................................................................................ 68
İçe Alma (Incorporation), İçselleştirme (Introjection),
Özdeşleşme (Identification) ................................................................................. 68
Bölünme (Splitting) ................................................................................................ 69
Yansıtma (Projection) ............................................................................................ 70
Yansıtmalı Özdeşleşme (Projective Identification) ............................................ 70
Kişilik Gelişimi ............................................................................................................. 71
Psikolojik Sağlık ve İşlevsizlik ..................................................................................... 72
Terapötik Süreç ............................................................................................................. 72
Terapötik Atmosfere Genel Bakış ......................................................................... 73
Terapötik Amaçlar .................................................................................................. 74
Danışan-Psikolojik Danışman/Terapist Rolleri ve İlişkisi ................................ 74
Terapötik Teknikler ................................................................................................ 75
Kendilik Psikolojisi ....................................................................................................... 75
Heinz Kohut (1913-1981) ...................................................................................... 75
Giriş ................................................................................................................................ 76
Temel Felsefe ................................................................................................................. 76
İnsanın Doğası .............................................................................................................. 77
Temel Kavramlar .......................................................................................................... 77
Kendiliknesneleri ................................................................................................... 77
Empati ...................................................................................................................... 78
Aktarım (Transferans) ........................................................................................... 79
Kişilik Gelişimi ............................................................................................................. 79
Psikolojik Sağlık ve İşlevsizlik ..................................................................................... 80
Terapötik Süreç ............................................................................................................. 81
Terapötik Atmosfere Genel Bakış ......................................................................... 82
xiiiİçindekiler
Terapötik Amaçlar .................................................................................................. 82
Danışan-Psikolojik Danışman/Terapist Rolleri ve İlişkisi ................................ 82
Terapötik Teknikler ................................................................................................ 83
Neoanalitik Kuramların Değerlendirilmesi .............................................................. 83
Kuramın Özellikleri ve Uygulama Alanı ............................................................. 83
Destekleyici Araştırmalar ...................................................................................... 84
Eleştirel Bakış .......................................................................................................... 84
Ferit Örnek Olayına Neoanalitik Kuramlardan
Kendilik Psikolojisinin Uygulanması ........................................................................ 85
Özet ................................................................................................................................ 86
Okuma Önerileri .......................................................................................................... 87
Kaynaklar ....................................................................................................................... 87
4. BÖLÜMBİREYSEL TERAPİ
Alfred Adler (1870-1937) ............................................................................................ 91
Giriş ................................................................................................................................ 93
Temel Felsefe ................................................................................................................. 93
İnsanın Doğası .............................................................................................................. 95
Temel Kavramlar .......................................................................................................... 96
Sosyal İlgi ................................................................................................................. 96
Aşağılık Duygusu ve Üstünlük Çabası ................................................................. 97
Yaşam Stili ............................................................................................................... 98
Kardeş İlişkileri ve Doğum Sırası ......................................................................... 99
Kişilik Gelişimi ........................................................................................................... 100
Psikolojik Sağlık ve İşlevsizlik ................................................................................... 101
Terapötik Süreç ........................................................................................................... 102
Terapötik Atmosfere Genel Bakış ....................................................................... 103
Terapötik Amaçlar ................................................................................................ 104
Danışan-Psikolojik Danışman/Terapist Rolleri ve İlişkisi .............................. 105
Terapinin Aşamaları ............................................................................................. 106
xiv Psikolojik Danışma ve Psikoterapi Kuramları
Terapötik Teknikler .............................................................................................. 111
Kuramın Değerlendirilmesi ...................................................................................... 113
Kuramın Özellikleri ve Uygulama Alanı ........................................................... 114
Destekleyici Araştırmalar .................................................................................... 117
Eleştirel Bakış ........................................................................................................ 119
Sıla Örnek Olayına Bireysel Terapinin Uygulanması ............................................ 119
Özet .............................................................................................................................. 122
Okuma Önerileri ........................................................................................................ 123
Kaynaklar ..................................................................................................................... 123
5. BÖLÜMBİREY MERKEZLİ TERAPİ
Carl Ransom Rogers (1902-1987) ............................................................................ 127
Giriş .............................................................................................................................. 129
Temel Felsefe ............................................................................................................... 129
İnsanın Doğası ............................................................................................................ 130
Temel Kavramlar ........................................................................................................ 132
Deneyim ................................................................................................................ 132
Gerçekleşme Eğilimi ............................................................................................ 132
Benlik Kavramı .................................................................................................... 133
Kendini Gerçekleştirme ....................................................................................... 134
Değer Verme Koşulları ........................................................................................ 135
Değerlendirme Odağı .......................................................................................... 137
Tümüyle İşlev Gösteren Birey ............................................................................. 137
Kişilik Gelişimi ........................................................................................................... 138
Psikolojik Sağlık ve İşlevsizlik ................................................................................... 140
Terapötik Süreç ........................................................................................................... 142
Terapötik Atmosfere Genel Bakış ....................................................................... 142
Terapötik Amaçlar ................................................................................................ 144
Danışan-Psikolojik Danışman/Terapist Rolleri ve İlişkisi .............................. 145
Terapinin Aşamaları ............................................................................................. 148
xvİçindekiler
Terapötik Teknikler .............................................................................................. 148
Kuramın Değerlendirilmesi ...................................................................................... 151
Kuramın Özellikleri ve Uygulama Alanı ........................................................... 151
Destekleyici Araştırmalar ................................................................................... 151
Eleştirel Bakış ....................................................................................................... 152
Sıla Örnek Olayına Birey Merkezli Terapinin
Uygulanması ............................................................................................................... 153
Özet .............................................................................................................................. 154
Okuma Önerileri ........................................................................................................ 155
Kaynaklar ..................................................................................................................... 156
6. BÖLÜMVAROLUŞÇU TERAPİ
Rollo Reese May (1909-1994) ................................................................................... 161
James Frederick Th omas Bugental (1915-2008) ..................................................... 161
Irvin David Yalom (1931-…) .................................................................................... 162
Victor Emil Frankl (1905-1997) ............................................................................... 162
Giriş .............................................................................................................................. 163
Temel Felsefe ............................................................................................................... 164
İnsanın Doğası ............................................................................................................ 167
Temel Kavramlar ........................................................................................................ 169
Ölüm ..................................................................................................................... 169
Kaygı ....................................................................................................................... 170
Seçim, Sorumluluk ve Özgürlük ........................................................................ 171
Yalıtılmışlık ............................................................................................................ 173
Anlamsızlık............................................................................................................ 174
Kişilik Gelişimi ........................................................................................................... 175
Psikolojik Sağlık ve İşlevsizlik ................................................................................... 177
Terapötik Süreç ........................................................................................................... 178
Terapötik Atmosfere Genel Bakış ....................................................................... 178
Terapötik Amaçlar ................................................................................................ 179
xvi Psikolojik Danışma ve Psikoterapi Kuramları
Danışan-Psikolojik Danışman/Terapist Rolleri ve İlişkisi .............................. 182
Terapinin Aşamaları ............................................................................................. 184
Terapötik Teknikler .............................................................................................. 185
Kuramın Değerlendirilmesi ...................................................................................... 189
Kuramın Özellikleri ve Uygulama Alanı ........................................................... 190
Destekleyici Araştırmalar .................................................................................... 191
Eleştirel Bakış ........................................................................................................ 193
Ferit Örnek Olayına Varoluşçu Terapinin Uygulanması ....................................... 194
Özet .............................................................................................................................. 197
Okuma Önerileri ........................................................................................................ 198
Kaynaklar ..................................................................................................................... 198
7. BÖLÜMGESTALT TERAPİ
Fritz Perls (1893-1970) .............................................................................................. 203
Laura Posner Perls (1905-1990) ............................................................................... 204
Paul Goodman (1911-1972)...................................................................................... 205
Giriş .............................................................................................................................. 206
Temel Felsefe ............................................................................................................... 207
İnsanın Doğası ............................................................................................................ 208
Temel Kavramlar ........................................................................................................ 208
Bitirilmemiş/Bitmemiş/Tamamlanmamış İşler (Unfinished Business) ....... 209
Farkındalık (Awareness) ..................................................................................... 209
Şimdi ve Burada (Here And Now) ..................................................................... 210
Direnç (Resistance) .............................................................................................. 210
Kaygı (Anxiety) ..................................................................................................... 211
Sorumluluk (Responsibility) ............................................................................... 211
Kutuplar (Polarities) ............................................................................................. 212
Kişilik Gelişimi ........................................................................................................... 212
Psikolojik Sağlık ve İşlevsizlik ................................................................................... 213
Temas (Contact) ................................................................................................... 213
xviiİçindekiler
Temas Engelleri .................................................................................................... 214
Terapötik Süreç ........................................................................................................... 216
Terapötik Atmosfere Genel Bakış ....................................................................... 216
Terapötik Amaçlar ................................................................................................ 217
Danışan-Psikolojik Danışman/Terapist Rolleri ve İlişkisi .............................. 218
Terapinin Aşamaları ............................................................................................. 219
Terapötik Teknikler .............................................................................................. 219
Kuramın Değerlendirilmesi ...................................................................................... 222
Kuramın Özellikleri ve Uygulama Alanı ........................................................... 222
Destekleyici Araştırmalar .................................................................................... 223
Eleştirel Bakış ........................................................................................................ 223
Ferit Örnek Olayına Gestalt Terapisinin Uygulanması ......................................... 224
Okuma Önerileri ........................................................................................................ 226
Kaynaklar ..................................................................................................................... 226
8. BÖLÜMDAVRANIŞÇI TERAPİLER
İvan Petroviç Pavlov (1849-1936)............................................................................. 229
Burrhus Frederick Skinner (1904-1990) ................................................................. 229
Albert Bandura (1925-…) ......................................................................................... 230
Giriş .............................................................................................................................. 231
Ivan Pavlov ............................................................................................................ 231
John Broadus Watson ........................................................................................... 232
Burrhus Frederick Skinner .................................................................................. 232
John Dollard ve Neal Miller ................................................................................ 234
Albert Bandura ..................................................................................................... 235
Temel Felsefe ............................................................................................................... 236
İnsanın Doğası ............................................................................................................ 238
Temel Kavramlar ........................................................................................................ 238
Klasik (Tepkisel) Koşullanma ............................................................................. 238
Edimsel Koşullanma ............................................................................................ 240
xviii Psikolojik Danışma ve Psikoterapi Kuramları
Gözlem Yoluyla Öğrenme ................................................................................... 244
Kişilik Gelişimi ........................................................................................................... 247
Psikolojik Sağlık ve İşlevsizlik ................................................................................... 248
Terapötik Süreç ........................................................................................................... 249
Terapötik Atmosfere Genel Bakış ....................................................................... 249
Terapötik Amaçlar ................................................................................................ 250
Danışan-Psikolojik Danışman/Terapist Rolleri ve İlişkisi .............................. 250
Terapinin Aşamaları ............................................................................................. 251
Terapötik Teknikler .............................................................................................. 252
Kuramın Değerlendirilmesi ...................................................................................... 261
Kuramın Özellikleri ve Uygulama Alanları ...................................................... 261
Destekleyici Araştırmalar .................................................................................... 263
Eleştirel Bakış ........................................................................................................ 264
Sıla Örnek Olayına Davranışçı Terapinin Uygulanması ....................................... 265
Özet .............................................................................................................................. 267
Okuma Önerileri ........................................................................................................ 268
Kaynaklar ..................................................................................................................... 268
9. BÖLÜMAKILCI DUYGUSAL DAVRANIŞ TERAPİSİ
Abert Ellis (1913-2007) .............................................................................................. 273
Giriş .............................................................................................................................. 275
Temel Felsefe ............................................................................................................... 277
İnsanın Doğası ............................................................................................................ 278
Temel Kavramlar ........................................................................................................ 278
ABC-DE Modeli ................................................................................................... 278
Kişilik Gelişimi ........................................................................................................... 284
Psikolojik Sağlık ve İşlevsizlik ................................................................................... 285
Terapötik Süreç ........................................................................................................... 287
Terapötik Atmosfere Genel Bakış ....................................................................... 287
Terapötik Amaçlar ................................................................................................ 288
xixİçindekiler
Danışan-Psikolojik Danışman/Terapist Rolleri ve İlişkisi ............................. 290
Terapinin Aşamaları ............................................................................................. 293
Terapötik Teknikler .............................................................................................. 295
Bilişsel Teknikler ................................................................................................... 295
Duygusal Teknikler .............................................................................................. 299
Davranışçı Teknikler ............................................................................................ 301
Kuramın Değerlendirilmesi ...................................................................................... 303
Kuramın Özellikleri ve Uygulama Alanı ........................................................... 303
Destekleyici Araştırmalar ................................................................................... 304
Eleştirel Bakış ........................................................................................................ 305
Sıla Örnek Olayına ADDT’nin Uygulanması ......................................................... 306
Özet .............................................................................................................................. 308
Okuma Önerileri ........................................................................................................ 309
Kaynaklar ..................................................................................................................... 310
10. BÖLÜMBİLİŞSEL TERAPİ
Aaron Temkin Beck (1921-…) ................................................................................. 313
Giriş .............................................................................................................................. 314
Bilişsel Terapinin Gelişimi ve Öncülleri ............................................................ 314
Bilişsel Terapinin İlkeleri ..................................................................................... 316
Temel Felsefe ............................................................................................................... 316
İnsanın Doğası ............................................................................................................ 317
Temel Kavramlar ........................................................................................................ 318
Otomatik Düşünceler........................................................................................... 318
Ara İnançlar ve Kurallar ...................................................................................... 318
Temel İnançlar ..................................................................................................... 318
Bilişsel Çarpıtmalar .............................................................................................. 319
Bilişsel Üçlü ........................................................................................................... 320
İşbirlikçi Ampirizm .............................................................................................. 320
Sokratik Diyalog ................................................................................................... 320
xx Psikolojik Danışma ve Psikoterapi Kuramları
Yönlendirilmiş Keşif ............................................................................................. 320
Kişilik Gelişimi ........................................................................................................... 321
Psikolojik Sağlık ve İşlevsizlik ................................................................................... 322
Bilişsel Çarpıtmalar .............................................................................................. 323
Terapötik Süreç ........................................................................................................... 325
Terapötik Atmosfere Genel Bakış ....................................................................... 326
Terapötik Amaçlar ................................................................................................ 327
Danışan-Psikolojik Danışman/Terapist Rolleri ve İlişkisi .............................. 328
Terapinin Aşamaları ............................................................................................. 328
Bir Bilişsel Terapi Oturumu Süreci .................................................................... 331
İlk Terapi Oturumunun Biçimi .......................................................................... 332
İkinci ve Daha Sonraki Oturumların Biçimi .................................................... 332
Terapinin Sonlandırılması ................................................................................... 332
Bilişsel Terapi Sürecinde Genel Olarak Yapılması Gerekenler ....................... 333
Terapötik Teknikler .............................................................................................. 334
Bilişsel Teknikler ................................................................................................... 334
Davranışsal Teknikler .......................................................................................... 340
Kuramın Değerlendirilmesi ...................................................................................... 342
Kuramın Özellikleri ve Uygulama Alanı ........................................................... 342
Destekleyici Araştırmalar ................................................................................... 343
Eleştirel Bakış ........................................................................................................ 343
Sıla Örnek Olayına Bilişsel Terapinin Uygulanması .............................................. 344
Özet .............................................................................................................................. 347
Okuma Önerileri ........................................................................................................ 348
Kaynaklar ..................................................................................................................... 349
11. BÖLÜMGERÇEKLİK TERAPİSİ
William Glasser (1925-2013) .................................................................................... 353
Giriş .............................................................................................................................. 354
Temel Felsefe ............................................................................................................... 355
xxiİçindekiler
İnsanın Doğası ............................................................................................................ 355
Temel Kavramlar ........................................................................................................ 356
İhtiyaçlar ................................................................................................................ 356
Toplam Davranış: Dört Bileşen .......................................................................... 357
Gerçeğin Resmi ..................................................................................................... 358
Kalite Dünyası ....................................................................................................... 358
Kişilik Gelişimi ........................................................................................................... 359
Psikolojik Sağlık ve İşlevsizlik ................................................................................... 360
Terapötik Süreç ........................................................................................................... 361
Terapötik Atmosfere Genel Bakış ....................................................................... 361
Terapötik Amaçlar ................................................................................................ 362
Danışan-Psikolojik Danışman/Terapist Rolleri ve İlişkisi .............................. 362
Terapinin Aşamaları ............................................................................................. 363
Terapötik Teknikler .............................................................................................. 365
Kuramın Değerlendirilmesi ...................................................................................... 368
Kuramın Özellikleri ve Uygulama Alanı ........................................................... 368
Destekleyici Araştırmalar .................................................................................... 369
Eleştirel Bakış ........................................................................................................ 370
Ferit Örnek Olayına Gerçeklik Terapisinin Uygulanması .................................... 370
Özet .............................................................................................................................. 374
Okuma Önerileri ........................................................................................................ 374
Kaynaklar .................................................................................................................... 375
12. BÖLÜMTRANKSAKSİYONEL ANALİZ
Eric Berne (1910-1970).............................................................................................. 377
Giriş .............................................................................................................................. 378
Temel Felsefe ............................................................................................................... 379
İnsanın Doğası ............................................................................................................ 379
Temel Kavramlar ........................................................................................................ 380
Ego Durumları Modeli ....................................................................................... 380
xxii Psikolojik Danışma ve Psikoterapi Kuramları
Transaksiyonlar .................................................................................................... 385
Temas İletileri ........................................................................................................ 388
Zamanı Yapılandırma .......................................................................................... 389
Yaşam Kurgusu .................................................................................................... 390
Yaşam Pozisyonları ............................................................................................... 391
Kişilik Adaptasyonları .......................................................................................... 394
Raketler .................................................................................................................. 395
Psikolojik Oyunlar ve Oyun Analizi .................................................................. 396
Psikolojik Sağlık ve İşlevsizlik ................................................................................... 398
Terapötik Süreç ........................................................................................................... 399
Terapötik Atmosfere Genel Bakış ...................................................................... 399
Terapötik Amaçlar ............................................................................................... 399
Danışan-Psikolojik Danışman/Terapist Rolleri ve İlişkisi ............................. 401
Terapinin Aşamaları ............................................................................................. 401
Terapötik Teknikler ............................................................................................. 402
Kuramın Değerlendirilmesi ...................................................................................... 403
Kuramın Özellikleri ve Uygulama Alanı ........................................................... 403
Destekleyici Araştırmalar .................................................................................... 405
Eleştirel Bakış ........................................................................................................ 406
Sıla Örnek Olayına Transaksiyonel Analizin
Uygulanması ............................................................................................................... 407
Özet .............................................................................................................................. 408
Okuma Önerileri ........................................................................................................ 410
Kaynaklar .................................................................................................................... 410
13. BÖLÜMAİLE TERAPİSİ KURAMLARI
Tarihsel Bağlam .......................................................................................................... 413
Kuramsal Esaslar ........................................................................................................ 413
Neden Aile Terapisi? .................................................................................................. 414
Bowen’ın Nesiller Arası Geçiş Kuramı .................................................................... 415
xxiiiİçindekiler
Murray Bowen (1913-1990) ................................................................................ 415
Giriş .............................................................................................................................. 415
Temel Felsefe ............................................................................................................... 416
İnsanın Doğası ............................................................................................................ 416
Temel Kavramlar ........................................................................................................ 416
Benliğin Ayrımlaşması ......................................................................................... 416
Üçgenler ................................................................................................................. 417
Çekirdek Ailenin Duygusal Süreci ..................................................................... 417
Aile Yansıtma Süreci ............................................................................................ 417
Çok Kuşaklı Geçiş Süreci ..................................................................................... 418
Duygusal İlişkiyi Kesme ...................................................................................... 418
Kardeş Pozisyonları .............................................................................................. 418
Toplumsal Duygusal Süreç .................................................................................. 419
Kişilik Gelişimi ........................................................................................................... 419
Psikolojik Sağlık ve İşlevsizlik ................................................................................... 419
Terapötik Süreç ........................................................................................................... 419
Terapötik Atmosfere Genel Bakış ....................................................................... 419
Terapötik Amaçlar ................................................................................................ 420
Danışan-Psikolojik Danışman/Terapist Rolleri ve İlişkisi .............................. 420
Terapinin Aşamaları ............................................................................................. 420
Terapötik Teknikler .............................................................................................. 421
Kuramın Değerlendirilmesi ...................................................................................... 422
Kuramın Özellikleri ve Uygulama Alanı ........................................................... 423
Destekleyici Araştırmalar .................................................................................... 423
Eleştirel Bakış ........................................................................................................ 423
Özet .............................................................................................................................. 423
Okuma Önerileri ........................................................................................................ 424
Satir’in Aile Terapisi Modeli ..................................................................................... 424
Virginia Satir (1916-1988) ................................................................................... 424
Giriş .............................................................................................................................. 425
Temel Felsefe ............................................................................................................... 425
İnsanın Doğası ............................................................................................................ 425
xxiv Psikolojik Danışma ve Psikoterapi Kuramları
Temel Kavramlar ........................................................................................................ 426
Özdeğer .................................................................................................................. 426
Kişisel Mandala ..................................................................................................... 426
Aile Kuralları ......................................................................................................... 426
İletişim Stilleri ....................................................................................................... 426
Kişilik Gelişimi ........................................................................................................... 427
Psikolojik Sağlık ve İşlevsizlik ................................................................................... 427
Terapötik Süreç ........................................................................................................... 428
Terapötik Atmosfere Genel Bakış ....................................................................... 428
Terapötik Amaçlar ................................................................................................ 429
Danışan-Psikolojik Danışman/Terapist Rolleri ve İlişkisi ............................. 429
Terapinin Aşamaları ............................................................................................. 429
Terapötik Teknikler .............................................................................................. 431
Kuramın Değerlendirilmesi ...................................................................................... 432
Kuramın Özellikleri ve Uygulama Alanı ........................................................... 432
Destekleyici Araştırmalar .................................................................................... 432
Eleştirel Bakış ........................................................................................................ 433
Ferit Örnek Olayına Satir’in Terapi Modelinin
Uygulanması ............................................................................................................... 433
Özet .............................................................................................................................. 435
Okuma Önerileri ........................................................................................................ 435
Yapısal Aile Terapisi ................................................................................................... 436
Salvador Minuchin (1921-2017) ......................................................................... 436
Giriş .............................................................................................................................. 436
Temel Felsefe ............................................................................................................... 437
İnsanın Doğası ............................................................................................................ 437
Temel Kavramlar ........................................................................................................ 437
Aile Yapısı .............................................................................................................. 437
Güç ve Hiyerarşi ................................................................................................... 438
Alt Sistemler .......................................................................................................... 438
Sınırlar .................................................................................................................... 439
Gruplaşmalar, Koalisyonlar ve Üçgen Oluşturma ........................................... 439
xxvİçindekiler
Kişilik Gelişimi ........................................................................................................... 440
Psikolojik Sağlık ve İşlevsizlik ................................................................................... 440
Terapötik Süreç ........................................................................................................... 440
Terapötik Atmosfere Genel Bakış ....................................................................... 440
Terapötik Amaçlar ................................................................................................ 441
Danışan-Psikolojik Danışman/Terapist Rolleri ve İlişkisi .............................. 441
Terapinin Aşamaları ............................................................................................. 442
Terapötik Teknikler .............................................................................................. 442
Kuramın Değerlendirilmesi ...................................................................................... 443
Kuramın Özellikleri ve Uygulama Alanı ........................................................... 443
Destekleyici Araştırmalar ................................................................................... 444
Eleştirel Bakış ........................................................................................................ 445
Ferit Örnek Olayına Yapısal Aile Terapisinin Uygulanması ................................. 445
Özet .............................................................................................................................. 446
Okuma Önerileri ........................................................................................................ 446
Stratejik Aile Terapisi ................................................................................................. 447
Milton Erikson (1902-1980) ............................................................................... 447
Jay Haley (1923-2007) .......................................................................................... 447
Cloe Madanes (1940-…) ..................................................................................... 448
Giriş .............................................................................................................................. 448
Temel Felsefe ............................................................................................................... 449
İnsanın Doğası ............................................................................................................ 449
Temel Kavramlar ........................................................................................................ 449
Yönergeler .............................................................................................................. 449
Hiyerarşiler ........................................................................................................... 450
Aile Yaşam Döngüsü ............................................................................................ 450
Kişilik Gelişimi ........................................................................................................... 450
Psikolojik Sağlık ve İşlevsizlik ................................................................................... 450
Terapötik Süreç ........................................................................................................... 451
Terapötik Atmosfere Genel Bakış ....................................................................... 451
Terapötik Amaçlar ................................................................................................ 451
Danışan-Psikolojik Danışman/Terapist Rolleri ve İlişkisi .............................. 451
xxvi Psikolojik Danışma ve Psikoterapi Kuramları
Terapinin Aşamaları ............................................................................................. 452
Terapötik Teknikler .............................................................................................. 452
Kuramın Değerlendirilmesi ...................................................................................... 454
Kuramın Özellikleri ve Uygulama Alanı ........................................................... 454
Destekleyici Araştırmalar ................................................................................... 454
Eleştirel Bakış ........................................................................................................ 455
Özet .............................................................................................................................. 455
Okuma Önerileri ........................................................................................................ 455
Kaynaklar ..................................................................................................................... 456
14. BÖLÜMSİSTEMİK TERAPİ
Sistem Nedir? .............................................................................................................. 462
Temel Felsefe ............................................................................................................... 463
İnsanın Doğası ............................................................................................................ 464
Temel Kavramlar ........................................................................................................ 464
Gözlemci ................................................................................................................ 464
Sistemlerin Öz Örgütlemesi ................................................................................ 464
Bütüncülük ............................................................................................................ 467
Hedef Yönelimi ..................................................................................................... 467
Eş Sonluluk ve Çok Sonluluk .............................................................................. 467
Kurallılık ............................................................................................................... 468
Döngüsel Nedensellik .......................................................................................... 468
Geri Besleme ........................................................................................................ 469
Homeostasi ............................................................................................................ 469
Birinci ve İkinci Düzen Değişimi ....................................................................... 469
Sınırlar .................................................................................................................... 470
Açıklık ve Kapalılık .............................................................................................. 470
İç Deneyim Modeli ............................................................................................... 471
Kişilik Gelişimi ........................................................................................................... 471
Psikolojik Sağlık ve İşlevsizlik ................................................................................... 472
Terapötik Süreç ........................................................................................................... 472
xxviiİçindekiler
Terapötik Atmosfere Genel Bakış ....................................................................... 472
Terapötik Amaçlar ................................................................................................ 473
Danışan-Psikolojik Danışman/Terapist Rolleri ve İlişkisi .............................. 473
Terapinin Aşamaları ............................................................................................. 475
Terapötik Teknikler .............................................................................................. 479
Kuramın Değerlendirilmesi ...................................................................................... 480
Kuramın Özellikleri ve Uygulama Alanı ........................................................... 481
Destekleyici Araştırmalar .................................................................................... 481
Eleştirel Bakış ........................................................................................................ 482
Ferit Örnek Olayına Sistemik Terapinin Uygulanması ......................................... 482
Özet .............................................................................................................................. 484
Okuma Önerileri ........................................................................................................ 484
Kaynaklar ..................................................................................................................... 485
15. BÖLÜMFEMİNİST TERAPİ
Jean Baker Miller (1927-2006) .................................................................................. 487
Oliva Espin (1938-…) ................................................................................................ 487
Laura S. Brown (1952-…) ......................................................................................... 488
Giriş .............................................................................................................................. 488
Temel Felsefe ............................................................................................................... 491
İnsanın Doğası ............................................................................................................ 494
Temel Kavramlar ........................................................................................................ 495
Eşitlik (Equality) ................................................................................................... 495
Farklılık (Diff erence) ............................................................................................ 495
Seçim (Choice) ...................................................................................................... 495
Bakım (Care) ......................................................................................................... 495
Kişilik Gelişimi .......................................................................................................... 496
Psikolojik Sağlık ve İşlevsizlik ................................................................................... 498
Terapötik Süreç ........................................................................................................... 500
Terapötik Atmosfere Genel Bakış ....................................................................... 500
Terapötik Amaçlar ................................................................................................ 503
xxviiiPsikolojik Danışma ve Psikoterapi Kuramları
Danışan-Psikolojik Danışman/Terapist Rolleri ve İlişkisi .............................. 504
Terapinin Aşamaları ............................................................................................. 506
Terapötik Teknikler .............................................................................................. 506
Feminist Terapide Geleneksel Müdahale Stratejileri ....................................... 506
Feminist Terapiye Özgü Terapötik Teknikler ................................................... 509
Kuramın Değerlendirilmesi ..................................................................................... 512
Kuramın Özellikleri ve Uygulama Alanı ........................................................... 512
Destekleyici Araştırmalar .................................................................................... 512
Eleştirel Bakış ........................................................................................................ 513
Sıla Örnek Olayına Feminist Terapinin Uygulanması ........................................... 513
Özet .............................................................................................................................. 515
Okuma Önerileri ........................................................................................................ 517
Kaynaklar ..................................................................................................................... 517
16. BÖLÜMÇÖZÜM ODAKLI TERAPİ
Steve De Shazer (1940-2005) .................................................................................... 521
Insoo Kim Berg (1937-2007) .................................................................................... 522
Giriş .............................................................................................................................. 523
Temel Felsefe ............................................................................................................... 524
İnsanın Doğası ............................................................................................................ 525
Temel Kavramlar ........................................................................................................ 526
Çözüm .................................................................................................................... 526
Etkili Müdahaleler Yapma ................................................................................... 527
Şimdi ve Geleceğe Odaklanma ........................................................................... 527
İçgörü Yerine Eylemlere Odaklanma ................................................................. 527
İstisnalar ................................................................................................................ 527
Değişmeye Yönelik Konuşma ............................................................................. 527
Güçlü Yanlar ve Kaynaklar ................................................................................. 527
Kişilik Gelişimi ........................................................................................................... 527
Psikolojik Sağlık ve İşlevsizlik ................................................................................... 528
xxixİçindekiler
Terapötik Süreç ........................................................................................................... 528
Terapötik Atmosfere Genel Bakış ....................................................................... 529
Terapötik Amaçlar ................................................................................................ 530
Danışan-Psikolojik Danışman/Terapist Rolleri ve İlişkisi .............................. 531
Terapinin Aşamaları ............................................................................................. 533
Terapötik Teknikler .............................................................................................. 536
Kuramın Değerlendirilmesi ...................................................................................... 545
Kuramın Özellikleri ve Uygulama Alanı ........................................................... 545
Destekleyici Araştırmalar .................................................................................... 546
Eleştirel Bakış ........................................................................................................ 547
Ferit Örnek Olayına Çözüm Odaklı Terapinin
Uygulanması ............................................................................................................... 547
Özet .............................................................................................................................. 548
Okuma Önerileri ........................................................................................................ 549
Kaynaklar .................................................................................................................... 549
17. BÖLÜMÖYKÜSEL TERAPİ
Micheal White (1948-2008) ...................................................................................... 555
David Epston (1944-…) ............................................................................................ 555
Giriş .............................................................................................................................. 556
Temel Felsefe ............................................................................................................... 556
İnsanın Doğası ............................................................................................................ 557
Temel Kavramlar ........................................................................................................ 558
Yapılandırmacı Psikoterapiler ............................................................................ 558
Postmodernizm ................................................................................................... 559
Sosyal Yapılandırmacılık .................................................................................... 559
Öyküleme ve Kişinin Öz-Öyküsü ..................................................................... 559
Kişilik Gelişimi ........................................................................................................... 560
Psikolojik Sağlık ve İşlevsizlik ................................................................................... 561
Terapötik Süreç ........................................................................................................... 562
Terapötik Atmosfere Genel Bakış ...................................................................... 562
xxx Psikolojik Danışma ve Psikoterapi Kuramları
Terapötik Amaçlar ............................................................................................... 563
Danışan-Psikolojik Danışman/Terapist Rolleri ve İlişkisi .............................. 563
Terapinin Aşamaları ............................................................................................ 566
Terapötik Teknikler ............................................................................................. 567
Kuramın Değerlendirilmesi ...................................................................................... 572
Kuramın Özellikleri ve Uygulama Alanı ........................................................... 572
Destekleyici Araştırmalar ................................................................................... 573
Eleştirel Bakış ........................................................................................................ 573
Ferit Örnek Olayına Öyküsel Terapinin Uygulanması .......................................... 574
Özet .............................................................................................................................. 576
Okuma Önerileri ........................................................................................................ 577
Kaynaklar ..................................................................................................................... 577
18. BÖLÜMPOZİTİF PSİKOTERAPİ
Nossrat Peseschkian (1954-2010)............................................................................. 581
Giriş .............................................................................................................................. 582
Temel Felsefe ............................................................................................................... 582
Pozitif Psikoterapinin Dokuz Temel Tezi .......................................................... 584
İnsanın Doğası ............................................................................................................ 585
Temel Kavramlar ........................................................................................................ 588
Pozitif Psikoterapinin Temel Prensipleri .......................................................... 588
Çatışma Dinamikleri (Aktüel Çatışma – Temel Çatışma) .............................. 592
Pozitif Yorum ........................................................................................................ 594
Kişilik Gelişimi ........................................................................................................... 595
Model Boyutları .................................................................................................... 595
Etkileşim Basamakları (Bağlanma – Farklılaşma – Ayrılma) ......................... 596
Psikolojik Sağlık ve İşlevsizlik ................................................................................... 598
Terapötik Süreç ........................................................................................................... 599
Terapötik Atmosfere Genel Bakış ....................................................................... 599
Terapötik Amaçlar ................................................................................................ 599
xxxiİçindekiler
Danışan-Psikolojik Danışman/Terapist Rolleri ve İlişkisi .............................. 600
Terapinin Aşamaları ............................................................................................. 600
Terapötik Teknikler .............................................................................................. 603
Kuramın Değerlendirilmesi ...................................................................................... 604
Kuramın Özellikleri ve Uygulama Alanı ........................................................... 604
Destekleyici Araştırmalar .................................................................................... 605
Eleştirel Bakış ........................................................................................................ 606
Sıla Örnek Olayına Pozitif Psikoterapinin Uygulanması ...................................... 607
Özet .............................................................................................................................. 610
Okuma Önerileri ........................................................................................................ 611
Kaynaklar ..................................................................................................................... 611
19. BÖLÜMFARKINDALIK (MINDFULNESS) VE
KABUL TEMELLİ TERAPİLER
Farkındalık ................................................................................................................. 616
Kabul ve Kararlılık Terapisi ....................................................................................... 617
Steven C. Hayes (1948-…) .................................................................................. 617
Giriş .............................................................................................................................. 617
Temel Felsefe ............................................................................................................... 618
İnsanın Doğası ............................................................................................................ 619
Temel Kavramlar ........................................................................................................ 621
Psikolojik Esneklik ............................................................................................... 621
Psikolojik Sağlık ve İşlevsizlik ................................................................................... 623
Terapötik Süreç ........................................................................................................... 625
Terapötik Atmosfere Genel Bakış ....................................................................... 625
Terapötik Amaçlar ................................................................................................ 625
Danışan-Psikolojik Danışman/Terapist Rolleri ve İlişkisi .............................. 626
Terapinin Aşamaları ............................................................................................. 626
Terapötik Teknikler .............................................................................................. 627
Kuramın Değerlendirilmesi ...................................................................................... 630
Kuramın Özellikleri ve Uygulama Alanı ........................................................... 630
xxxii Psikolojik Danışma ve Psikoterapi Kuramları
Destekleyici Araştırmalar ................................................................................... 631
Eleştirel Bakış ........................................................................................................ 632
Sıla Örnek Olayına KKT’nin Uygulanması ............................................................. 633
Özet .............................................................................................................................. 634
Okuma Önerileri ........................................................................................................ 634
Diyalektik Davranış Terapisi ..................................................................................... 635
Marsha Linehan (1943-…) .................................................................................. 635
Giriş .............................................................................................................................. 636
Temel Felsefe ............................................................................................................... 636
İnsanın Doğası ............................................................................................................ 637
Temel Kavramlar ........................................................................................................ 638
Radikal Kabul ........................................................................................................ 638
Duygusal Tepkileri Anlamak ............................................................................. 638
Kişilik Gelişimi ........................................................................................................... 638
Psikolojik Sağlık ve İşlevsizlik ................................................................................... 639
Terapötik Süreç ........................................................................................................... 639
Terapötik Atmosfere Genel Bakış ....................................................................... 640
Terapötik Amaçlar ................................................................................................ 641
Terapinin Aşamaları ............................................................................................. 641
Terapötik Teknikler .............................................................................................. 641
Kuramın Değerlendirilmesi ...................................................................................... 643
Kuramın Özellikleri ve Uygulama Alanı ........................................................... 643
Destekleyici Araştırmalar .................................................................................... 644
Eleştirel Bakış ........................................................................................................ 644
Sıla Örnek Olayına DDT’nin Uygulanması ............................................................ 645
Özet .............................................................................................................................. 646
Okuma Önerileri ........................................................................................................ 647
Kaynaklar ..................................................................................................................... 648
xxxiiiİçindekiler
20. BÖLÜMDUYGU ODAKLI TERAPİ
Leslie G. Greenberg (1945-…) .................................................................................. 653
Susan M. Johnson (1947-…) ..................................................................................... 654
Giriş .............................................................................................................................. 654
Temel Felsefe ............................................................................................................... 655
Birey Merkezli Terapi ........................................................................................... 656
Gestalt Terapi ........................................................................................................ 656
Duygu Kuramları .................................................................................................. 657
İnsanın Doğası ............................................................................................................ 659
Temel Kavramlar ........................................................................................................ 660
Duygu Türleri ........................................................................................................ 660
Duygu Koçluğu ..................................................................................................... 663
Duygu Şemaları .................................................................................................... 664
Kişilik Gelişimi ........................................................................................................... 665
Psikolojik Sağlık ve İşlevsizlik ................................................................................... 666
Terapötik Süreç ........................................................................................................... 667
Terapötik Atmosfere Genel Bakış ....................................................................... 667
Terapötik Amaçlar ................................................................................................ 667
Danışan-Psikolojik Danışman/Terapist Rolleri ve İlişkisi .............................. 667
Terapinin Aşamaları ............................................................................................. 669
Duygularla Çalışma Prensipleri: Danışanın Duyguları Nasıl Değiştirilir? ... 670
Terapötik Teknikler .............................................................................................. 674
Kuramın Değerlendirilmesi ...................................................................................... 678
Kuramın Özellikleri ve Uygulama Alanı ........................................................... 678
Destekleyici Araştırmalar .................................................................................... 678
Eleştirel Bakış ........................................................................................................ 679
Ferit Örnek Olayına DOT’un Uygulanması ........................................................... 680
Özet .............................................................................................................................. 681
Okuma Önerileri ........................................................................................................ 682
Kaynaklar .................................................................................................................... 683
xxxivPsikolojik Danışma ve Psikoterapi Kuramları
21. BÖLÜMASYA VE BEDEN TERAPİLERİ
Asya Terapileri ............................................................................................................ 687
Buddha-Siddharta Gautama (M.ö. 623-M.ö. 543) ........................................... 687
Ishin Yoshimoto (1916-1988) ............................................................................. 687
Shoma Morita (1874-1938) ................................................................................. 688
Giriş .............................................................................................................................. 688
Temel Felsefe ............................................................................................................... 689
İnsanın Doğası ............................................................................................................ 690
Temel Kavramlar ........................................................................................................ 691
Benlik ..................................................................................................................... 691
Zihin ....................................................................................................................... 691
Acı Çekme ............................................................................................................. 691
Bilinçli Farkındalık ............................................................................................... 691
Aydınlanma ........................................................................................................... 691
Meditasyon ............................................................................................................ 692
Naikan Terapi ........................................................................................................ 692
Morita Terapi ......................................................................................................... 692
Kişilik Gelişimi ........................................................................................................... 692
Psikolojik Sağlık ve İşlevsizlik ................................................................................... 693
Terapötik Süreç ........................................................................................................... 694
Bilinçli Farkındalık Temelli Meditasyon ........................................................... 694
Terapötik Atmosfere Genel Bakış ....................................................................... 695
Terapötik Amaçlar ................................................................................................ 696
Danışan-Psikolojik Danışman/Terapist Rolleri ve İlişkisi .............................. 696
Terapinin Aşamaları ............................................................................................. 697
Terapötik Teknikler .............................................................................................. 698
Naikan Terapi ........................................................................................................ 700
Terapötik Atmosfere Genel Bakış ....................................................................... 700
Terapötik Amaçlar ................................................................................................ 701
Danışan-Psikolojik Danışman/Terapist Rolleri ve İlişkisi .............................. 701
Terapinin Aşamaları ............................................................................................. 701
Terapötik Teknikler .............................................................................................. 702
xxxvİçindekiler
Morita Terapi ........................................................................................................ 702
Terapötik Atmosfere Genel Bakış ....................................................................... 702
Terapötik Amaçlar ................................................................................................ 702
Danışan-Psikolojik Danışman/Terapist Rolleri ve İlişkisi .............................. 703
Terapinin Aşamaları ............................................................................................. 703
Terapötik Teknikler .............................................................................................. 703
Kuramın Değerlendirilmesi ...................................................................................... 704
Kuramın Özellikleri ve Uygulama Alanı ........................................................... 704
Destekleyici Araştırmalar .................................................................................... 706
Eleştirel Bakış ........................................................................................................ 706
Ferit Örnek Olayına Bilinçli Farkındalık Temelli
Meditasyonun Uygulanması ..................................................................................... 707
Özet .............................................................................................................................. 709
Okuma Önerileri ....................................................................................................... 710
Beden Terapileri .......................................................................................................... 711
Wilhelm Reich (1897-1957) ................................................................................ 711
Alexander Lowen (1910-2008) ........................................................................... 711
Giriş ............................................................................................................................. 711
Temel Felsefe ............................................................................................................... 712
İnsanın Doğası ............................................................................................................ 713
Temel Kavramlar ........................................................................................................ 713
Biyoenerji ............................................................................................................... 713
Zırhlanma .............................................................................................................. 713
Karakter Analizi .................................................................................................... 714
Enerji ...................................................................................................................... 714
Yerde Tutma .......................................................................................................... 714
Kişilik Gelişimi ........................................................................................................... 714
Psikolojik Sağlık ve İşlevsizlik ................................................................................... 715
Terapötik Süreç ........................................................................................................... 716
Terapötik Atmosfere Genel Bakış ....................................................................... 716
Terapötik Amaçlar ................................................................................................ 716
Danışan-Psikolojik Danışman/Terapist Rolleri ve İlişkisi .............................. 717
Terapinin Aşamaları ............................................................................................. 717
Terapötik Teknikler .............................................................................................. 717
xxxviPsikolojik Danışma ve Psikoterapi Kuramları
Kuramın Değerlendirilmesi ..................................................................................... 719
Kuramın Özellikleri ve Uygulama Alanı ........................................................... 719
Destekleyici Araştırmalar .................................................................................... 720
Eleştirel Bakış ........................................................................................................ 720
Özet ............................................................................................................................. 720
Okuma Önerileri ........................................................................................................ 721
Kaynaklar .................................................................................................................... 721
GİRİŞ
İnsanın doğasında bulunan anlama, açıklama ve kontrol etme çabası yine in-san tarafından oluşturulmuş disiplinlerde de kendini göstermektedir. İnsan ve hay-van davranışlarını ve bu davranışların altında yatan nedenleri araştıran bir bilim olan psikoloji de bu çabaların bitmek tükenmek bilmediği disiplinlerden birisidir. İnsan psikolojisini anlamak, karmaşık olan insan davranışlarını farketmek ve bu davranış-lara nelerin sebep olduğunu ortaya koyabilmek için sistemli bilgi bütünlerine ihtiyaç vardır. Bu sistemli bilgi bütünleri de kuram olarak karşımıza çıkmaktadır.
KURAM NEDİR?
Kuram, sistemli bir biçimde düzenlenmiş, olayları açıklamak için kullanılan, bir bilime temel olan kurallar ve yasalar tarafından oluşturulan bir bilgi bütündür. Bu bilgi bütünü her defasında doğrulanabileceği gibi kendisinden sonra gelen bilgi yığınları ya da diğer kuramlar tarafından değiştirilebilir, eklemeler yapılabilir ve yanlışlanabilir de. Bu yüzden kuramlara doğrulanabilen ya da bilgi birikimi ve değişimlerle yanlışlana-bilen bilgi bütünü şeklinde bakmak daha doğru bir yaklaşımdır. Nitekim disiplinlerde eğer ilk oluşturulmuş kuram sadece doğrulanmış olsa idi, yanlışlanamayıp her defa-sında o kurama bağlı kalınsa idi, herhangi bir şeyi sadece tek bir kuramla açıklamak gerekecekti. Bu da açıklamak istediğimiz o şeyi belki de tek bir açıdan ele almayı ka-çınılmaz kılacaktı.
1. BÖLÜM
PSİKOLOJİK DANIŞMA, PSİKOLOJİK DANIŞMADA ETİK
VE ÇOKKÜLTÜRLÜLÜK
Kuram Yararlı mıdır?
Kuram gerçekten yararlı mıdır? Yoksa sadece kuram kullanmak, tekniklerini uy-gulamak için mi kuramları önemseriz? Bu sorular, üzerinde düşünmeyi gerektirecek sorulardır. Psikoloji alanında oldukça karmaşık olan insan davranışlarını açıklamak bir hayli zordur. Bu davranışları açıklarken sadece gördüklerimiz, gözlediklerimiz yet-mez. Bireyin bilişsel, duyuşsal, gelişimsel, ruhsal vb. bir takım özellikleri de bizim için önemlidir. Bu yüzden kuramları kullanarak bireyi hem daha iyi tanıyabiliriz hem de çok yönlü ele alabiliriz. Ayrıca kuramları kullanarak tanıyabileceğimiz bireye yardım-cı olmak, onun psikolojik danışma ve psikoterapisini sürdürebilmek için kuramlar-dan faydalanırız. Kuramlar bize bireyin kişilik gelişimi ve psikolojik danışma süreci açısından teorik temeller sunar. Bu temeller doğrultusunda bireye sunulan psikolojik yardım hizmeti kolaylaşır. Bu durumda kuramlar faydalı mıdır? Değil midir? Siz karar verin. Ne dersiniz?
PSİKOLOJİK DANIŞMA VE PSİKOTERAPİ
Sonuçlanması mümkün görünmeyen tartışmalardan birkaçı psikolojik danışma mı? Psikoterapi mi? Psikolojik danışma ve psikoterapi farklı kavramlar mı? Psikolojik danışma ve psikoterapiyi uygulayan kişiler farklı eğitimler mi alırlar? Süreçleri farklı mı? gibi birtakım sorularla yıllardır güncelliğini korumaktadır.
Tartışmalarda Patterson 1973 ve Corsini ve Wedding 2000 yıllarında psikoterapi ile psikolojik danışma arasında temel bir farklılığın olmadığı, psikolojik danışman ve psikoterapistin yaptığı şeyin aynı nitelikte olduğu, olsa olsa nicel farkların olabilece-ğini belirtmişlerdir. Bu nicel farklar incelendiğinde alınan ücretin ve yapılan oturum sayısının farklılaşabileceği görülmektedir. Ayrıca tarz olarak bakıldığında psikotera-pistlerin daha az direktif, psikolojik danışmanların zaman zaman daha direktif ol-dukları, psikoterapide yoğun konuların çalışıldığı psikolojik danışmada daha güncel sorunların çalışıldığı, psikoterapistlerin daha zorlayıcı, psikolojik danışmanların daha az zorlayıcı danışanlarla çalışmayı tercih ettikleridir. Bunun yanı sıra psikolojik da-nışmanların psikoterapistlerden daha fazla kişisel ve aile problemleri ile ilgili sorunları çalıştıkları da belirtilmektedir (Sommers Flanagan ve Sommers Flanagan, 2004).
Süregiden bu tartışmalarda psikoterapinin bireyin tedavisine ve sağaltımına yö-nelik olarak uzun süreli olduğu, psikolojik danışmanın ise bireyin kendisini tanıma, anlama, fark etme ve gizil güçlerini keşfetme süreci olduğu da belirtilmektedir. Ayrı-ca psikoterapide geçmiş odaklı çalışıldığı, psikolojik danışmada ise şimdi ve burada ile şimdiki konularla ilgilenildiği de vurgulanan farklar arasındadır. Diğer bir yandan psikolojik danışmanın önleyici, psikoterapinin ise kliniklerde ve hastanelerde yapıla-bilecek iyileştirici vurgusunu ortaya atan bilim insanları da olmuştur. Aslında farklılık denilen noktalara baktığımızda psikolojik danışmada da geçmişe gidildiği ve geçmişi şimdi ve buradaya getirerek çalışıldığı, psikolojik danışmanın önleyici olduğu kadar
2 Psikolojik Danışma ve Psikoterapi Kuramları