Patoloji

Nihan Aksakallı26.09.2014

Patoloji Nedir?

Patoloji Nedir?

• Pathos (Yunanca) : Hastalık

• Patoloji: Hastalıkların bilimsel yöntemlerle incelenmesi

Patoloji

• Hastalıklara yol açan nedenleri

• Bunların doku ve organları etkileme biçimlerini

• Hastalıklı doku ve organların özellikle morfolojik (biçimsel, görüntüsel)

özelliklerini inceler

Patoloji

• Anatomi ve fizyolojide öğrenilen bilgilere hastalıklı organların çıplak gözle ve mikroskop altındaki anormal görünüşlerini ekleyerek hatalıkların anlaşılmasını sağlar

• Tanı ve tedavi

Patoloji

• Hastalardan tarama ve tanı amacıyla hücre/doku örneklerinin alınması veya organların çıkartılması ile patatoloji çalışmaları başlar

Patoloji

Örneklerin;• Önce dış görünümleri (makroskopi) değerlendirilir

• Mikroskopi altında incelenmesi gereken kısımları seçilerek ayırılır

• Patolojiyi en iyi yansıttığı düşünülen bölümler örneklenir (diseksiyon)

• Çok ince (4-5 mikron kalınlıkta) kesitlerin alınabilmesine olanak verecek işlemlerden geçirilir (doku takibi)

• Hazırlanan kesitler ” hemotoksilen-eozin (H&E)” yöntemiyle boyanır

• Boyanmış kesitler ışık mikroskobunda incelenerek morfolojik (biçimlere ağırlık veren) bir değerlendirme yapılır (mikroskopi)

Patoloji

Morfolojik değerlendirme tanıya ulaşırken patoloğun kullandığı yollardan biri;• Biyokimyasal• Farmakolojik• Mikrobiyolojik• Genetik• Molekülerverileri de kullanabilir

Patoloji

Özel yöntem ve düzeneklerin yardımıyla hücrelerin/dokuların üzerinde nitel (kalititatif) ya da nicel (kantitatif) incelemeler yapar;• Histokimya• İmmunhistokimya• Doku kültürü• İn situ hibridizasyon• DNA sitometrisi• Dijital görüntü analizi

Patoloji

Patoloğun en sık kullandığı düzenek ışık mikroskopudur (IM)• IM ile sağlanabilecek büyütme X1000 ile sınırlı• Bu sınır görünür ışığın dalga boyundan kaynaklanır• LASER X ışını Ultrasound Dijitalmikroskoplar ** Scanning tunneling microscope: Tek tek atomları görüntüler

Patoloji• Elektron mikroskop Büyütme gücü IM yüzlerce katı * Tarayıcı (scanning): 3 boyutlu görüntü * Geçişimsel (transmission):

• Sık görülen hastalıkların tanısında yeri yok

Patoloji• Patolog bu yöntemlerden biri ya da bir kaçını ile yaptığı

inceleme sonucunda bir rapor düzenler

Patoloji

• Patoloji raporunda: * Tanı * Ayırıcı tanılar * Öneriler• Patolog tıbbi konsültasyon ve

danışma mekanizmasının bir parçası

* Hasta ile ilgili düşüncesi sorulduğunda ( doku ve organ gönderildiğinde) bütün klinik bulgular ve değerlendirilmeler hakkında bilgilendirilmeli

• Patoloji laboratuarına gönderilen her hücre/doku örneği;

* hastanın adı-soyadı yaşı cinsi doğum yeri * örneği alan doktorun klinik tanısı * klinik, operatif ve laboratuar bulguları yazılı bir kağıt ile beraber gönderilir

Labaratuvar İşlemleri ve Doku Takibi

• Fiksasyon (Tesbit)• Diseksiyon• Suyunu alma (Dehidratasyon-Sertleştirme)• Saydamlaştırma• Parafinizasyon• Parafine gömme (blok hazırlama)• Kesit hazırlama• Boyama

• Gelen her örnek protokol defterine kaydedilir • Verilen numara materyal taşıma kutusu ve kağıdın üzerine yazılır• Bundan sonra doku bütün işlemlere bu protokol numarası ile girer

Fiksasyon (Tesbit) İşlemi

• Fiksatif (tesbit edici) maddeler hücreleri canlı halleri ile tesbit eder

• Dokunun otolizini önler• %10'luk formalin

Fiksasyon (Tesbit) İşlemi

• Formalin; formaldehit gazının sudaki %40'lık eriyiğidir

(10 ml. formalin+ 90 ml. su ile %10'luk formalin elde edilir)• Gerçekte bu eriyik içindeki formalin %4 oranındadır

Fiksasyon (Tesbit) İşlemi

• Dokular bu eriyik içinde aylarca hatta yıllarca bozulmadan kalır

• Tüm mikroorganizmaları öldürür• Dokuların iyi tesbit olmaları için: * kendi hacimlerinin en az 10 katı eriyik içinde * en az 4 saat (küçük dokular için) beklemeleri

gerekir

Formalin

Modifiyeradikal mastektomi

Aksillerdiseksiyon

Fiksasyon

• Kemik örnekleri fiksasyondan sonra içlerindeki kalsiyum alınarak yumuşatılır

• Bu amaçla %20'lik sodyum sitrat+%50'lik formik asit karışımı kullanılır

• Bu işleme dekalsifikasyon denir

Makroskopik İnceleme

Modifiye radikal mastektomi

Aksillerdiseksiyon

Diseksiyon

.

Aksilla

Lenf düğümü

Doku Takibi(Doku İşleme)

Dokunun Suyunu Alma (Dehidratasyon-Sertleştirme)

• Mikrotomda birkaç mikron kalınlığında ince kesilebilmesi için dokunun sert olması gerekir

• Doku içindeki * su alınıp yerine alkol * alkol alınıp yerine ksilol * ksilol alınıp yerine parafin geçirilir

Dokunun Suyunu Alma (Dehidratasyon-Sertleştirme)

• Birinci aşamada doku: * %70 * %80 * %90 * %96 * %100'lük (absolu) alkollerden her birinde en az birer saat

bekletilir

Saydamlaştırma

• İkinci aşama dokudaki alkolü alıp yerine Ksilol (Ksilen) veya Toluol (Toluen) gibi eriyikleri geçirmektir

• Bu eriyik içinde dokular 30-45 dakika tutulur• Ksilol yağları da eritir ve dokuyu saydamlaştırır

Parafinizasyon

• 58-60 C° sıcaklıktaki parafin içinde 4 saat bekletilir

• Dokulardaki ksilol yerine parafin geçirilir• Dokular kesilebilir sertlikte ve saydam hale

gelir• Bu işlemler elde ya da otomatik doku takip

makinalarında gerçekleştirilir

Parafine Gömme (Blok hazırlama)

• Sertleştirilen dokular kesilecek yüzleri alt tarafa gelmek üzere parafin içine gömülür

Kesit Hazırlama

Mikrotom

Parafin blok

Parafin bloklardan, mikrotom adı verilen özel aletler ile 4-6 mikron kalınlığında ince kesitler elde edilir

Kesit

Kesitler kırışıklıkları açılsın diye 37-40 C° sıcaklıktaki su banyosuna atılır

Oradan da lâm üzerine alınır

Oradan da lâm üzerine alınır

•Lâmlar 60 C° lik etüvde 1-2 saat süre ile bekletilir

•Bu sırada doku içindeki parafin erir ve akar

•Lâm üzerinde sadece doku kesiti kalır

• Preparatlar tüm parafini temizlemek ve dokuyu saydamlaştırmak üzere

*ksilolde 20 dakika *absolu alkolde 5 dakika *%96'lık alkolde 5 dakika tutulur

Boyama• Hematoksilen+Eosin (H+E)• Hücrelerin: *sitoplazmaları pembe *çekirdekleri mor boyanır

BoyamaBoyama

• Hematoksilen+Eosin (H+E).

• Hücrelerin: *sitoplazmaları pembe *çekirdekleri mor boyanır.

Mikroskop

Çıplak gözle görülemeyecek kadar küçük cisimlerin birkaç çeşit mercek yardımıyla büyütülerek görüntüsünün incelenmesini sağlar

İlk olarak Hollandalı Zacharias Janssen’in 1950 dolaylarında bir teleskopu geliştirerek yola çıkmıştır

İlk mikroskop15953- 9 kat büyütme…. http://students.ou.edu/

Bugünkü mikroskobun ana prensiplerini 17. yüzyılda Hollandalı Anton van Leeuwenhoek ve İngiliz Robert Hook bulmuşlar

www.cerebromente.org.br

Robert Hook’un mikroskopuLeewenhoek’un mikroskopu

www.students.ou.edu

Mikroskop iki bölüme ayrılır

http://www.cerebromente.org.br/n17/history/neurons1_i.htm

Optik Kısım

Oküler

Objektif

Kondansatör

Işık kaynağı

Mekanik kısım

Ayak

Gövde

Tabla

Tüp

Makro vida

Mikro vidaŞaryo

Revolver

Mikroskopta inceleme sırasında yapılması gerekenler ( Görüntünün odaklanması )

1) Preparatı mikroskop tablasına yerleştirirken her zaman lamel üst tarafta olmalıdır

lam

lamel

2-Preparatı (lamı) tablanın üzerindeki sıkıştırma klipslerinin altına yerleştirin

Klips

3-Her zaman için en düşük büyütme seviyesi olan objektif ile çalışmaya başlayın

Küçükbüyütme

4-Kaba ayar düğmesi ile nesne tablasını en üst seviyeye çıkartıncaya kadar tablanın kenarına bakın

Kaba ayar düğmesi

5-Daha sonra tüpe bakarak preparattaki görüntü belirinceye kadar kaba ayar düğmesini çevirin

Kaba ayar düğmesi(Makro vida)

İnce ayar düğmesi(Mikro vida)

6-Kaba ayar yapıldıktan sonra ince ayar düğmesi ile keskin bir görüntü alıncaya kadar ayar yapın

7)Büyütmeyi arttırmak için hareketli revolveri saat yönünde çevirerek ve her objektif değişikliğinde sadece ince ayar düğmesini ayarlayarak görüntüyü odaklayabilirsiniz

Revolver

8. Şaryoyu oynatarak lamın her yerini inceleyin

Şaryo

9) Büyük büyütmeye geçtikten sonra makro vida ile oynamayın yalnızca mikrovida ile net yapmaya çalışın

10) İnceleme yaparken gözlerinizi okülere yapıştırmayın

Mikroskop Büyütmesi= Oküler X Objektif

( Oküler 5x, objektif 40x olan bir mikroskobun büyütmesi = 5 X 40 = 200 )

10x Büyütme

15x Büyütme

30x Büyütme

40x Büyütme

www.microscopeworld.com/MSWorld/magnification

Mikroskop kullanımından sonra dikkat edilmesi gerekenler

1- Mikroskop sadece gövde kolu üzerinden tutulmalı ve taşınmalıdır

2-Objektifi tüpteki oküler ile birlikte en düşük büyütme seviyesine getirip bırakınız

3-Aydınlatma sistemini kapatmayı unutmayınız

Mikroskop kullanımından sonra dikkat edilmesi gerekenler

4-Toz, mikroskop ve optik aksamın en kötü düşmanıdır. Bu nedenle mikroskobun hassas iç bölümlerine tozun girmesini engellemek için herhangi bir objektifi veya oküleri kesinlikle mikroskop üzerinden çıkartmayınız

5-Eğer mikroskobun gövdesi ve tablası tozlu ise, tozun silinmesi için yumuşak pamuklu bez parçası kulanınız

Mikroskop kullanımından sonra dikkat edilmesi gerekenler

6-Tüm bu işlemlerden sonra artık mikroskobu koruma örtüsüyle örtebilirsiniz

İstanbul ÜniversitesiDiş Hekimliği FakültesiPatoloji Bilim Dalı

Patoloji Laboratuvarı Çalışma Düzeni

2014-2015 EĞİTİM-ÖĞRETİM DÖNEMİ 7-8 SÖMESTRE ÖĞRENCİLERİ

A Grubu A1

A2

B Grubu B1

B2

Çalışma Notu

Pink Floyd - Another Brick In The Wall - Altyazýlý (1).MP4