TransitiesWaarom / wat / hoe?

H a r r y t e R i e l e

O n d e r z o e k e r / a d v i s e u r / e n t r e p r e n e u r

Storrm CS for societal transitions

Webplatform Societaltransitionsnl.ning.com

Associate Erasmus Universiteit Rotterdam

www.facebook.com/storrmcs

Een maatschappelijk systeem blijft overeindzolang de krachten pro

groter zijn dan de krachten contragroter zijn dan de krachten contra

Transitie

Als een taartpunt van de samenlevinggaat werken volgens andere principes

…en niches, bouwend op nieuwe waardensets,zich invechten tot het niveau van routines

Betaling rentmeester (gulden/morgen) aan grondeigenarenvan de ‘Gorzen en Aanwassen van den Lande van Essche’

Einde van een tijdperkNa een prefase van vijftig jaar zet Nederland na WOII in

op systematische schaalvergroting & intensivering van de landbouw.Breed gedragen: ‘Nooit meer honger!’

Een generatie groeit op met het beeld: landelijk gebied is van de boeren.

Decennia later worden ook de negatieve kanten van een inmiddels excellerend systeemduidelijk. Er komt een punt dat de nadelen de legitimatie ondergraven.

De systeemvariant is inmiddels echter verankerd s in elke hoek van de samenleving

Als de strijd over toekomst losbrandt is hij emotioneel, duurt hij langAls de strijd over toekomst losbrandt is hij emotioneel, duurt hij langen ondergraaft hij wereldbeelden & de levensverhalen van velen

Doorzetten van de oude richting lijkt het belang van nog maar weinigen te dienen.De samenleving intervenieert. Routines worden onder dwang bijgesteld. De dominantie

van ‘opbrengst/ha’over alle andere gebiedsfuncties is dan weer voorbij

Landelijk gebied koerst nu op diversiteit. Water krijgt ruimte.Natuur. Recreatie. Biodiversiteit. Groene energie. Zorg. Bouw.

De modernistische versie van Landbouw eindigt hier.Tijd voor nieuwe verdienmodellen.

Een sector moet op zoek naar zijn nieuwe grote verhaal

Al zilte zeekool geprobeerd?

Ik wel. Heerlijk.

Jos Hugense / Meatless:“Next year we’re booming”

en nu

FINANCE

1940-45

60 millioncasualties

16 millioncasualties

1914-18

1944

Dream financial system

Maximize well-beingof all individuals

through economic growth& abolishing all trade

obstacles

Na duizenden jarenzéér gevarieerde monetaire historie

wordt de variant die we nu kennen ingezet in 1944

Dollar wordt ankervaluta, op zíjn beurt gedekt met goud

De eerste 25 jaar optimaliseert ‘variant 1944’waarna ze gaat excelleren op haar grondwaardevrede & veiligheid voor zoveel mogelijk mensendoor economische groei

Vrede & voorspoed bevestigen de visieevenals als de upswing na 1990 in bijdrage van Finance

aan werkgelegenheid & BNP

In 1972 laten de VS de gouddekking losals antwoord op toenemende vraag naar

leningen door snelgroeiende Westerse economieën

Dóórgaande economische groei levert vertrouwen datstijgende schuld & rente geen probleem zijn

Als een handvol remmingen eind’80/begin ‘90 wegvalt (Muur/politieke

antagonisten, ruimere bankwetten, activistischeaandeelhouderstechnieken, loskoppeling geld van plaats via IT,

tweede-orde financiële producten)

Intensiveert ‘variant 1944’en zet Finance een serie J-curven in

Geldhoeveelheid, schulden, rentelasten, verschil arm-rijk.Bij interventie dreigt sector werkgelegenheid & kapitaal

weg te trekken

Billion pounds created by

commercial UK banks annually

Billion pounds created by

commercial UK banks annually

Total world derivatives 1998-2008,

Trillion Dollars

Total world derivatives 1998-2008,

Trillion Dollars

Total U.S. debt as a % of GDP,

1870-2010

Total U.S. debt as a % of GDP,

1870-2010

Anno 2012: zo’n 30% van eenconsumptieprijs bestaat uit rentekosten

Nu groei afvlakt ontstaat een fundamenteel probleemNu groei afvlakt ontstaat een fundamenteel probleemGroei als middel voor geluk wordt noodzaak &

molensteen, nodig voor rente & aflossing

...Economische groei is geen natuurwetDrijvers achter afvlakking lijken structureel:

geopolitiek, bevolkingsamenstelling, schaarste, milieu

Mark Carneyvoorz. Financial Stability Board (top regulator), 2012

“Global banks must be forced to serve the real economy”

“Bankers must stop trying to delay or water down the reformsin a vain attempt to return to business as usual.

The old normal has deformed”The old normal has deformed”

“For all the perceived difficulties the industry has with regulatory overload...it pales in comparison to the difficulties, the lost output, the lost jobs…,

the suffering that’s happening in a variety of economies”

“Reshape it so that it shifts from posing a threatto serving as a valuable building block”

FinancieringVan breed gelegitimeerd naar over-capitalism

Helden van hun voetstukEen systeem onder curatele

Een systeem dat andere twintig jaar zijn mores oplegdezeilt met alle ermee verbondenen ‘into unchartered policy waters’

Levenswerk van mensen vernietigd

Afgeschilderd als bende graaiers

Financiering(2)Finance zit nu waar Landbouw 20 jaar geleden zat

te vaak op de voorpaginapolitici worden gedwongen te interveniëren

in een sector die iedereen lange tijd buiten de deur hield

excellerend op een te eenvoudige grondwaardewaarvan bijdrage aan kwaliteit van de samenleving dubieus is

Wat gebeurt er nu?Routines hoofdstroom onder dwang aangepast

Dekkingspercentages iets opgetrokkenWetten bijgesteld

Producten gewijzigdDe klok gaat deels terug

Maar er komt óók ruimte voor de onderstroom

‘The call of our times’

net als in Landbouw, Energie & Zorg iseen éénwaarheidperiode voorbij

Finance koerst nu op diversiteit

Vernieuwers zoeken herkoppelingtov macro-ontwikkelingen

& niches

en nu

Governance/besluitvorming

zorg

onderwijs

ruimtelijkeinrichting

verkeer

Overheid: terwijl besluitvormingzelf in transitie is

wordt ze geacht bij te dragen aan omslagenin de rest van het weefsel

zorg

Transitietermijnen passen niet bij natuurlijke termijnenaandeelhouders & politici

maar mogelijk wel bij die van gemeenschappen

© T wynstra

maar mogelijk wel bij die van gemeenschappen

Overheid neigt tot terugtrekken

maar zit nog diep in het geheugen van systemen

?

?

?

(naar HenkDiepenmaat)

• Principes van transitie-interventies:

… we gaan naar het zuiden,

reizen in teams

checken met regelmaat of we vorderen

De Peel: we zitten samen in deze situatieContouren staan op transitie

(Peelhorstconferentie, Verbond van Den Bosch, Vion,ZLTO, Knak de Worst)Daarom: maak lerende

& besluitvormende gemeenschappen (stuurschappen)

• Voor overheden zie ik twee scenario’s

… óf ze trekken zich inderdaad terug & schrijven een goede exitstrategie

... óf ze worden partij tussen partijen,zijn zéér goed op de hoogte van wat boven-

& onderstroom nodig hebbenen handelen daarnaar

De Peel:1) Begrip voor elkaars positie

2) Een gezamenlijk verhaal3) Een gedeelde globale richting4) Ruimte voor innovatie in teams

5) Banden met EU / NL / UN5) Variëren, selecteren, communiceren

6) Herschrijven historie

… omgeving creëren waarin beloftevolle allianties hunkinderziektes te boven komen

RRol

van ondernemingen in dit alles?

Organisatie

Ook hún positie hangt sterk samen met wat derest van de samenleving doet

Dynamische stabiliteithun routines zijn gelegitimeerd & effectief

zolang ze in een vergelijkbare richting & snelheid bewegenals hun omgeving

Organisatie

Omgeving

Frontrunners

• Koplopers gaan nogal eens failliet

• Blijken vaker met maatschappelijke onderhandelingbezig dan met rechttoe-rechtaan commerciële opbrengst tebezig dan met rechttoe-rechtaan commerciële opbrengst tegenereren

• Middels gemeenschappen trachten ze kloof teoverbruggen tussen aandeelhouderseisen en langetechnische, marktontwikkel & maatschappelijkeleercurven

2012, NL

no-meats: maatschappelijke alliantie ommarkt te verdubbelen in 3 jaar

“We came from technology-push

“We came from technology-push

We’ve currently been in an overshoot

of marketing-drivennessof marketing-drivenness

We now aim to help solvingsocietal issues

Robert MetzkeHead global Ecovision 5 programme@Philips corporate, October ‘11

Philips: Microbial Home. Digesting waste into furnace & lamp gazAiming to play a role in societal system shifts

Gaat de klok terug in de samenleving?

Deels welDeels niet

Schorske: ‘geschiedenis’had geen antwoordenop de vragen van het modernisme

Dat verandert momenteel

Lerende webplatformsHoe krijg je ze dynamischer?

ww

w.d

an

del

ionp

roje

ct.e

u

The Dandelion Projectww

w.d

an

del

ionp

roje

ct.e

u

Innovatiedynamiek in sectoren heeftsterkere/zwakkere banden met buitenwereld

EnEnVergeet dus niet

een gezamenlijk verhaal te schrijven