Post on 25-Aug-2018
Bnh Parkinson
(Parkinson's disease)
Bc s Nguyn Xun Cm bin son O.B.E.
Hi Tm Thn Vit Nam Serving the mental health needs & promoting wellbeing of people from Vietnam
Li xin php trc
Knh gi Qy Bo, Tp ch, Tc gi cng nhng cng trnh nghin cu Vit Anh Php v Hoa ng c bi c trch ng. Chng ti mn php trch ng hoc dch nhng bi c gi tr y t cao nhm phc v ng hng Vit nam ti VQA trong chiu hng thng tin gio dc v qung b tin tc khng v li.
Advanced permission Request We would like to ask in advance permission of Newspapers, magazines and researchers that have valuable articles or studies published in this booklet. Our aim is to serve the Vietnamese Communities in the UK in terms of publicity, health education, and dissemination of information without making profits.
Bnh Parkinson Ra ng, thnh thong bn c th gp mt ngi ln tui, v mt ng ngc km thn sc, dng i li c mt s nt c bit khc thng: hai chn bc lp xp, hai tay thng ng t a ti a lui, thn hnh hi nghing v pha trc. Phn chc l ngi mc phi bnh Parkinson, tn v bc s Anh m t cc triu chng vo hai th k trc y. Nguyn do ca bnh Parkinson cha c r lm. Ngi ta ch bit l trn phng din bnh l c s thoi ha, h hi ca mt b phn nm su trong no, bn trn cung no, gi l hch y no (basal ganglia). Hch tit ra mt cht truyn dn thn kinh (neurotransmitter) tn l Dopamine; cn ti sao hch ny v gi b thoi ha, n nay vn cha c li gii thch tha ng, mc du mi trng c cho l mt yu t gy bnh quan trng.
Trong no cn c mt cht truyn dn thn kinh khc, l Acytylcholine. Dopamine v Acetylcholine hot ng st cnh v qun bnh vi nhau, iu ha cc tn hiu t v no xung ty sng ri ra c bp. Nh th c ng ca chng ta c s phi hp nhp nhng v uyn chuyn. Thiu Dopamine, c bp khng cn c kim sot na, nn lc no cng vo tnh trng trng cng khin c ng gim bt i v thm nhiu kh khn hn.
Hnh no b dc
Cung no
Hch y no
V no
1
C mt s bnh trng vi triu chng ging nh bnh Parkinson, ting Anh gi l Parkinsonism, nguyn do c bit r hn: Ph chng ca cc thuc cha bnh tm thn loi Butyrophenone,
Phenothiazine. Cht c lm h hi hch y, v d Manganese Bnh do siu khun gy ra: Japanese B encephalitis (nm 2000
Vit Nam xy ra bnh dch ny), Encephalitis lethargica. Chn thng s no lin tc, thng xy ra cho cc v s quyn
Anh, in hnh l nh v ch hng nng Muhammad Ali. Thoi ha tng qut ca nhiu b phn trong c th. Bnh Wilson do cht ng c nhiu trong mu, lm thoi ha hch
y no v h gan; bnh Huntington. Bnh giang mai xm nhp vo h thn kinh (neurosyphilis). U bu no b. Triu Chng
Bnh Parkinson xy ra thng t 50 tui tr ln v cho c hai phi, nam nhiu hn n. Nhng khi cc triu chng y , vic nh bnh r rng ri, th thng k cho bit l c n 10% ngi di 40 tui mc phi. Hin nay ti VQ Anh c khong 200,000 bnh nhn
Dopamine Acytylcholine Acytylcholine Dopamine
Hch y no bnh thng
Hch y no thoi
ha
Ty sng Ty sng
Trng lc c bp bnh thng
y Dopamine
Trng lc c bp tng cao
Thiu Dopamine
2
Parkinson, mi nm thm 15,000 trng hp mi c ghi nhn. Cc triu chng bt u xy ra sau khi hch y no b thoi ha v lng Dopamine gim mt i 80%. Thot tin, nu ngi nh tinh mt cht s nhn thy c s khc thng trn nt mt bnh nhn. H lm nh th lnh lng trc chuyn vui bun, l v cc c bp trn mt khng cn nhy cm nh trc na, mt i kh nng biu l phn tnh cm ca con ngi. K n l khi vit th tay hi run, nt ch cng ngy cng nh, nht l cui hng. Nhai, nut c phn kh khn hn, b tiu ha mt dn hiu nng nn bnh nhn hay b to bn. H cng t ng v m, ban ngy l mt mi, d tr nn cau c gt gng. Khi bnh pht trin nhiu ri th cc triu chng cng l r: Run y l mt triu chng chnh, th hin nhiu nht l tay v bn tay, i khi c chn, mm v li na. Ban u run mt bn, sau l c hai bn, run nhiu lc bnh nhn ngi im v bt i khi h lm mt cng vic no . Cc ngn tay khp vo dui ra lin tc, ngn ci mn m hai ngn tr v gia ging nh ang vn thuc ht. t c ng Pht trin dn dn, to kh khn cho bnh nhn khi mun lm mt ng tc thng thng. Cc cng vic cn n bn tay kh thc hin c, v d nh gi nt o, cm bt vit. Cng tay chn (rigidity) T chi cng khi co vo, nht l chi trn. Chn v thn mnh thng , hi nghing v pha trc. Ngoi vic i ng c nhng nt c bit k trn, bnh nhn pht m nhanh nhng khng r rng, mm chy nc di lng thng, da tit ra cht nhn. Kh nng v nhn thc nh tp trung t tng, s phn on, tr nh, tr thng minh khng b nh hng nhiu.
3
Trong phn th nghim lm sng, bc s s cho th mu v bnh giang mai, tm lng cht ng trong mu v nc tiu, lm scan no b nu bnh nhn di 50 tui v triu chng ch xy ra mt na ngi m thi. Cha Tr
iu cn bit l bnh Parkinson khng th cha tuyt cn c. Ty theo tnh trng nng nh, tui ca ngi bnh m s iu tr c khc nhau. Dc phm Cc loi thuc gm c: Levodopa: y l thuc cng hiu nht hin nay, em li phm
cht tt v cuc sng cho a s bnh nhn. iu bt li l mt thi gian sau, thuc mt dn hiu lc, li gy ra mt s ph chng: c ng bt thng (dyskinesia) nh cn cht hm rng, mm nhai v nut lin tc, ma may tay chn, co git c bp; l m, cm xc thay i tng lc.
Thuc c tc dng nh Dopamine (Dopamine agonist) gm c Bromocriptine, Cabergoline, Pergolide, Ropinirole.
Thuc khng choline (anticholinergics) lm gim bt nh hng ca ha cht acetylcholine trong no: Benztropine, Orphenadrine, Procyclidine.
Thuc ngn chn Comt (Comt inhibitors): Tolcapone, c th dng chung vi Levodopa.
Selegiline lm chm s chuyn ha ca cht Dopamine trong no. Gii phu Gn y, vi nhng k thut mi, gii phu c ch trng tr li: Dng vi in cc ph hy mt ch nht nh ca hch y no,
gip cho bnh nhn chu c liu Levodopa cao hn. Kch thch su trong no: Thay v ph hy hch y no, phng
php ny dng mt in cc cm vo v ni vi mt my gy
4
nhp bn ngoi kim sot. Cng hiu ca loi kch thch ny l tr c chng run v t c ng.
Ghp t bo ca phi thai sn xut dopamine vo hch y no, c nhiu trin vng tt.
Tin liu bnh
Ty theo bnh trng xy ra la tui no. Nu cn tr m mc phi, bnh s tin trin dn dn, tui i c th gim i v cc bin chng xy ra do nm mt ch t vn ng, do b ng t gy xng. T 70 tui tr ln m l vng vo, bnh c v khng tin trin nng hn, tui th v th m khng thay i: tuy nhin c mt s c s b bnh gi ln (senile dementia). C mt s iu cn bit: Khng c bnh Parkinson no ging bnh no, ngi ny ch c
mt triu chng, ngi khc c y triu chng cng lc. Cch iu tr c tnh cch ring bit tng trng hp, v loi
thuc cng nh liu lng. L qun ung thuc mt ln trong ngy th ng ung gp i
liu ln k. Nn hi kin bc s nu thy chng mt (c th v huyt p h
thp) hoc nhng ph chng khc. Ti liu tham kho: Davidson's Textbook of Medicine, 1997 Y t Nguyt san, 10-99 The Drug Treatment of Parkinson's Disease, 6-98 Medical briefing, Dr Thomas Stuttaford, 2-01
5
- Parkinson Disease
(Parkinsons Disease)
(basal ganglia) (Doparmine)
(acetylcholine)
Parkinsonism
Butyrophenone, Phenothiazine
(manganese) 2000
6
Encephalitis lethargica
Muhammad Ali (Wilson)
(Huntingtons disease) (neurosyphilis)
50 10 40 20 15,000 80
7
50
Levodopa:
(dyskinesia)
(Doparmine agonist) Bromocriptine, Cabergoline, Pergolide, Ropinirole.
(anticholinergics) Benztropine, Orphenadrine, Procyclidine
8
COMT (Comt inhibitors) Tolcapone Levodopa
Selegiline
Levopoda
70
(senile dementia)
()
9
This Booklet is published with the support of:
Department of Health
City Bridge Trust
SLaM NHS Trust
Big Lottery Fund
City Parochial Foundation
Hi Tm Thn Vit Nam Serving the mental health needs & promoting wellbeing of people from Vietnam
25 Fair Street, London SE1 2XF Phone: 020 7234 0601 Fax 020 7407 7500
Email: info@vmhs.org.uk Website: www.vmhs.org.uk
Charity Registration No. 1001991 Company Registration No. 2572955