Post on 16-Feb-2020
1
Oude Stadsbibliotheek en Boudelokapel Gent.
THIJS VANDENBORRE 5/05/2014
KLAS 1A
In september 2012 werd de oude stadsbibliotheek van
Gent samen met de Boudelokapel te koop aangeboden.
De bibliotheek was bezit van stad Gent en de
Baudelokapel was bezit van de Vlaamse Gemeenschap
( meer specifiek: het Gemeenschapsonderwijs). De
gebouwen zijn gegroeid over vele jaren heen, hierdoor
is het een mix van verschillende stijlen zoals
laatgotiek, neoclassicisme, barok en classicisme. Deze
verschillende stijlen heeft men te danken aan sommige
grote architecten uit Gent, zoals stadsarchitect Louis
Roelandt (gekend van onder andere de opera in Gent,
het oud gerechtsgebouw in Gent en de universitaire
aula in Gent), Adolphe Pauli (onder andere gekend van
het instituut der wetenschappen Gentse rijksuniversiteit
(Jozef Plateau) en het Gentse stadhuis) en Jean-
Baptiste Pisson (gekend van onder andere de
Nederkouter in Gent en hij hielp mee aan de bouw van het Gentse stadhuis).
De verkoop De ingang van het gebouw bevindt zich aan de
Ottogracht bij het Sint Jacobsplein in Gent, op
100 meter van de Vrijdagsmarkt. Achter het
complex is er het vroegere Koninklijk
Atheneum, dat nu gebruikt wordt voor een
school voor muziek, dans en woord. De grootte
van de stadsbibliotheek is ongeveer 1500m² en
de grootte van de kapel is ongeveer 750m². De
ondernemers hadden ook de keuze ofwel het
gebouw kopen ofwel erfpachten voor 50 jaar.
Het werd niet zomaar uit handen gegeven. Er werd een wedstrijd uitgeschreven voor de
ondernemer die de gebouwen zo goed mogelijk kon hergebruiken. Daar waren enkele
voorwaarden aan verbonden : de jury was gekozen door de gemeenteraad en die gingen
beoordelen op de volgende punten:
1. Duurzaamheid (15%)
2. Invulling (50%)
3. Prijs (35%)
2
Aangezien het gebouw beschermd was moest de gemeente er natuurlijk rekening mee houden
dat het niet afgebroken mocht worden, noch mochten er grote verbouwingen in plaatsvinden.
In totaal waren er 7 inzendingen geweest en bij het winnende concept zou de leeszaal een
combinatie van wonen, horeca, winkels en kantoorruimtes worden. De oude leeszaal aan de
kant van de Ottogracht zou omgebouwd worden tot 4 ruimtes: een tentoonstellingsruimte, een
boekencafé en twee loften. De kapel zou worden omgebouwd tot een polyvalente ruimte voor
onder andere tentoonstellingen, beurzen, concerten, lezingen. Er werd ook een hangende
verdieping gemaakt in de kapel waarop een restaurant zou komen. Het enige dat afgebroken
zou worden was het dwarse gebouw in de tuin, waar een tearoom zou komen. De publieke
toiletten zouden verplaatst worden naar de hoofdingang van de bibliotheek en de kapel.
De totale verkoopprijs was 1.260.000 euro door
projectontwikkelaar Trobo (een Gentse BVBA), waarvan er
960.000 euro werd betaald aan de Stad voor de bibliotheek en
300.000 euro aan de Vlaamse Gemeenschap voor de Kapel. De
verkoop van de gebouwen werden op 22 april 2013
goedgekeurd door Stad Gent. Op 17 februari 2014 werd er een
‘bekendmaking aanvraag tot stedenbouwkundige vergunning’
opgehangen (zie foto) en het openbaar onderzoek liep van 26
februari tot 28 maart 2014 (30 dagen). Op 3 mei 2014 stond er
in de krant dat de vergunning voor de verbouwingen
goedgekeurd zijn.
De Baudelokapel Op de locatie werd er gebouwd door de Cisterciënzerorde van Sinaai,
die dit eerst als refugiéhuis binnen de Gentse stadsmuren gebruikten
in woelige tijden. Het gebouw werd steeds meer uitgebouwd en toen
hun abdij in Sinaai volledig verwoest werd gingen ze permanent
wonen in Gent. Ze kregen de toestemming om uit te breiden en een
kerk te bouwen. In 1602 begon men aan de bouw van de kapel.
De kapel is in laatgotische stijl en heeft drie beuken (in gotische
stijl): de middenbeuk is een stuk breder dan de twee zijbeuken. Men
maakte duidelijk gebruik van
spitsbogen om de ruimte te
overspannen. Er wordt er veel
ingespeeld op ruimtebeleving en
lichtinval. Het is een hoog gebouw overwelfd met
kruisribgewelven en booggewelven die steunen op de zuilen.
In de beginjaren van de kapel was er enkel een houten kap,
maar in 1644 werd er een stenen gewelf aangebracht. De
twee zijkoren naast het koor zijn halfrond terwijl het koor
zelf een halve achthoek is. De ingang is langs de westgevel
en die heeft drie oculi waarvan de zijden gebogen zijn en in
het midden heb je een zeer groot spitsboogvenster dat een
3
zeer neutraal uitzicht heeft . In de 18e eeuw zijn de ramen
vervangen door steekboogvormige ramen maar achteraan
het gebouw zie je wel nog de klassieke laatgotische
structuur (de monelen en vlamvormige structuur) in een
dichtgemetselde ruit van een zijkoor (zie foto) .
De zuilen in de kerk waren eerst ook vrij typisch laatgotisch,
ze zijn niet exact rond maar het zijn achthoeken, met een
Dorisch kapiteel en langs 4 zijden Korinthische pilasters die
geribd zijn over de ganse lengte van de zuil.
In de tweede helft van de 18e eeuw werd Pieter Norbert Van Reysschoot aangesteld om de
kerk aan te passen in een classicistische stijl. Alle muren werden bekleed met marmer
(zwartmarmeren muren met witte panelen en witte zuilen). De totale bekleding was vrij
eenvoudig, behalve de marmerbekleding in het koor:
die werd bekleed met meer decoraties (guirlandes,
rocailles en arabesken).
Toen de kapel werd verbouwd om als nieuwe functie
bibliotheek te worden, hebben ze gevraagd aan
architect Jean-Baptiste Pisson om de kerk te
hervormen. Daardoor is de oorspronkelijke inrichting
en verschillende delen van de kerk verloren gegaan om
boekenrekken te kunnen plaatsen.
De toren
In 1660 werd er op het dak tussen het koor en het schip
een dakruiter gezet. Het is in barokke stijl; Je ziet het
aan het verschil in versieringen met de rest van de
kerk. De klokkentoren heeft een zeshoekig grondplan
met onderaan galmgaten. Dan heb je een houten
balustrade waarop de ingesnoerde spits gedragen wordt
door 6 smalle zuilen. In de spits zitten zes
dakkapelletjes waarvan de scharnieren eruit zien als lelies. In de toren is ook een beiaard van
26 klokken opgehangen, die nu weggehaald is wegens diefstalgevaar en gedeeltelijk is
gebruikt om de beiaard van het belfort uit te breiden.
De bibliotheek
Het voorportaal
Het voorportaal is gebouwd in 1820. De bedoeling ervan was om een algemene ingang te
maken en de toen nieuwe burgerlijke functie te kunnen benadrukken want in 1817 waren de
gebouwen overgedragen aan de nieuw opgerichte universiteit van Gent. Het gebouwtje is
ontworpen door de stadsarchitect Louis Roelandt. Het is in Neoclassicistische stijl en dat kan
4
je duidelijk herkennen aan de
soberheid van het gebouw. Je ziet
dat de ingang een uitspringende
zuilenportiek/ peristylium heeft met
2 Korinthische zuilen (dit zijn wel
niet de meest gebruikte zuilen
tijdens het Neoclassicisme) en 4
pilasters met Korinthisch kapiteel.
Het lijkt een beetje op een pronaos
van een Helleense tempel. Boven
op het gebouw staat een balustrade.
Je ziet onder de balustrade een soort
van fries, waar onderaan
oorspronkelijk de woorden
‘Bibliotheek der Universiteit’ stond maar toen de Universiteitsbibliotheek verhuisde en de
gebouwen terug overgedragen werden aan de stad in 1935, plaatste men er de woorden
’Openbare Stadsbibliotheek’. Daar juist boven lijkt de afwerking wel iets op trigliefen (zonder
de metopen weliswaar).
Als je langs de hoofddeur naar binnen gaat, kom je in een ronde vestibule, met 4 rechthoekige
en 4 ronde nissen. Het geheel wordt overspannen door een achthoekige koepel en aan de top
van de koepel is een glazen oculus. Alles is wit bepleisterd en vrij sober maar toch straalt het
prestige uit die nodig is voor de toen nieuwe universiteit.
De leeszalen
Toen ze de locatie begonnen te gebruiken als bibliotheek werd eerst alleen de kapel gebruikt
als opslag voor boeken en als bibliotheekzaal. De kapel was er volledig naar aangepast door
architect Jean-Baptiste Pisson.
Maar er was wel nood aan meer ruimte. Zo hebben ze in 1861 de plannen geaccepteerd om
een nieuwe leeszaal te bouwen. Die zaal werd gebouwd tegen de
zuidkant van de kapel. Het gaat over een witgepleisterd gebouw van
1 verdieping met neutrale rechthoekige ramen. Om de leeszaal te
verbinden met de kapel en de ingang werd er een nieuwe vestibule
gebouwd juist voor de kapel, naast de vestibule van het voorportaal.
In de vleugel waren het allemaal vrij neutrale ruimten met onder
andere een voordrachtszaal.
In 1880-1881 werd de bibliotheek opnieuw uitgebreid. Architect
Adolphe Pauli ontwierp het gebouw dat zich nu ten zuiden van de
hoofdingang bevindt en meeloopt langs de Ottogracht. In de nieuwe
ruimte is er onder meer een nieuwe leeszaal en een boekenruimte. Er is ook een tweede
verdieping waar boeken konden opgeslagen worden. In de nieuwe leeszaal is gehamerd op
soberheid maar wat direct opvalt is de grote schouw in het midden van de zaal. De witte gevel
is bepleisterd en heeft imitatiebanden. Op de gevel zijn er gedenkplaten aanwezig waarop
5
verschillende architecten en andere belangrijke figuren staan die iets te maken hebben met de
geschiedenis van de bibliotheek. Een voorbeeld van zo’n persoon is Karel Van Hulthem, een
Gents politicus, die meehielp aan de Bibliotheek van de Centrale School - later werd dit de
Universiteitsbibliotheek. Het gebouw was
oorspronkelijk veel groter dan het nu is, maar
toen ze de Bibliotheekstraat bouwden in de 20ste
eeuw werd een deel van de zuidelijke vleugel
afgebroken. De vleugel van het gebouw dat er
nu nog staat heeft op het uiteinde op dit moment
nog de openbare toiletten.
Motivatie De reden dat ik dit gebouw heb gekozen is
omdat het in mij opkwam tijdens een les. De
laatste twee jaar heb ik geschiedenis gestudeerd en ik was (en ben nog altijd) gepassioneerd
door ‘vergane glorie’. Ik vroeg mij altijd af, wanneer ik daar passeerde, of je daar binnen kon.
Ik zou dat gebouw zo graag eens van binnen zien.
6
Grondplan kapel en bibliotheek
Bibliografie BOGAERT, C., LANCLUS, K., & VERBEECK, M. (sd). Koninklijk Atheneum en Stadsbibliotheek met
oorlogsmonument (ID: 25508). Opgeroepen op april 30, 2014, van
www.inventaris.onroerenderfgoed.be: https://inventaris.onroerenderfgoed.be/dibe/relict/25508
KVK. (2014, mei 03). Groen licht voor verbouwingen oude stadsbibliotheek. Opgeroepen op mei 03,
2014, van www.nieuwsblad.be:
http://www.nieuwsblad.be/article/detail.aspx?articleid=DMF20140502_01089579
NAAKTGEBOREN, J. (2013, maart 29). Oude stadsbibliotheek en Baudelokapel aan Ottogracht krijgen
nieuwe bestemming. Opgeroepen op mei 2, 2014, van www.Gent.be:
http://www.gent.be/eCache/THE/4/125.bGlzdHZpZXc9cGVyc2JlcmljaHRlbl9oZWV0dmFuZGVuYWFsZ
CZyZWM9MTgzNDI1.html
Kapel
Voorportaal
Leeszaal 1
Ottogracht
Bibliotheekstraat
Wordt afgebroken
Leeszaal 2
Vleugel van A. Pauli Openbare
WC
7
nvt. (sd). Abdij van Boudelo. Opgeroepen op mei 03, 2014, van wikipedia:
http://nl.wikipedia.org/wiki/Abdij_van_Boudelo
nvt. (sd). karel Van Hulthem. Opgeroepen op mei 03, 2014, van wikipedia:
http://nl.wikipedia.org/wiki/Karel_van_Hulthem
nvt. (sd). oproep kopers oude stadsbibliotheek. Opgeroepen op april 30, 2014, van Abdij van Boudelo:
http://www.boudelo.be/index.php/nl/abdij-boudelo/nieuws/138-oproep-kopers-oude-
stadsbibliotheek
STAES, B., & DAENINCK, B. (2013, april 23). Oude stadsbibliotheek verkocht voor 1,26 miljoen euro.
Opgeroepen op mei 01, 2014, van www.nieuwsblad.be:
http://www.nieuwsblad.be/article/detail.aspx?articleid=DMF20130423_058