Orka, samgöngur, innkaup, vatn

Vistvænir lifnaðarhættir

Orka

• Mörg umhverfisvandamál stafa af nýtingu orkulindanna

• Jarðefnaeldsneyti: kol, olía, jarðgas

• Á Íslandi: 98%heimila sem nota vatnsorku eða jarðhitaorku sem orkugjafa– 9% heimila hituð með jarðvarma

• Fyrir 1973: 45% heimila með olíukyndingu

• Bruni á jarðefnaeldsneyti = mengun

Orka

• Íslendingar:– Orkuframleiðsla – meðal hreinlegustu þjóða

heims– Iðnaðarmengun – í meðallagi– Samgöngur – Þar stöndum við okkur afar illa

• 19% losun gróðurhúsalofttegunda • Einstaklingurinn hefur mikil áhrif• Hjón sem fljúga tvisvar sinnum til London losa jafn

mikið af gróðurhúsalofttegundum og einn Toyota Yaris á einu ári (12.000 km)

Sparnaður á orku• Spara rafmagn

– Kaupa orkusparandi rafmagnstæki – Nota sparperur – endast tífalt lengur– Slökkva ljós í herbergjum– Þurrka af lömpum – óhreinindi draga úr ljósmagni– Pottar og pönnur

• Sléttur botn, lítill pottur=minna vatn, nota lok• Slökkva á hellum og nýta eftirhitann

– Spara þvott – styttri þvottakerfi, þarf að þvo?– Ekki loka fyrir ofna með gardínum eða húsgögnum

O.s.frv. Fjölmargar sparnaðarleiðir að auki

Samgöngur• Við ferðumst meira en nokkru sinni• Einkabíllinn er helsti sökudólgurinn varðandi

loftmengun í þéttbýli– Á Íslandi: 750 bílar á 1000 íbúa– Árið 2006 voru 272.000 ökutæki á götunum– Fólksbílar 197.000

• Umferð á vegum hefur margvísleg áhrif á umhverfið

• Mengun af völdum bíla, flugvéla og skipa er mikil samanborið við aðrar þjóðir– Mikil bílaeign, langar vegalengdir, stór skipafloti

Samgöngur• Bílaeign í heiminum (heimild Vistvernd í verki)

– 1970: 245 milljónir– 1985: 520 milljónir– 2000: 800 milljónir– Bílum fjölgar hraðar en fólki– Í ár eru framleiddar um 30 - 35 milljónir bíla

• Mikilvægt að framleiða vistvæn farartæki sem fyrst– Rafmagn, metangas framleitt hjá Sorpu, vetni– Bílgreinasambandið – listi yfir bíla sem fá ókeypis í stæði

Bílar• Eru orkufrekir í framleiðslu

• Margir deyja eða bíða örkuml í umferðarslysum

• Mengandi lofttegundir – gróðurhúsaáhrif

• Svifryk í lofti í borgum

Aðrir valkostir

• Almenningssamgöngur

• Reiðhjól

• Tveir jafnfljótir

• Sparneytnir bílar

• Bílar sem ganga fyrir t.d. Rafmagni eða metangasi

Innkaup

• Vöruinnkaup okkar valda álagi á umhverfið

• Við getum stuðlað að vistvænni framtíð með innkaupum okkar

• Þú ein/n ákveður hvað þú kaupir

• Ekki er hægt að kaupa lífshamingju

• Allar vörur fara í gegnum fjögur ferli:– Framleiðsla, dreift til okkar, notað af okkur, að

lokum fargað

Ferli vörunnar

• Framleiðsla vörunnar: mengun

• Dreifing vörunnar um langan veg=mengun

• Umbúðir vörunnar og oft varan sjálf eru sorp morgundagsins= mengun

• Hvernig var þetta áður fyrr? T.d. Fyrir um 200 árum?

• Sjálfsþurftarbúskapur

Úrbætur

• Kaupa þjónustu fremur en vöru• Einkaneysla Íslendinga eykst hratt• Kaupa vörur sem eru betri fyrir umhverfið

– Umhverfismerktar vörur– Vörur framleiddar á Íslandi– Vörur í stærri pakkningum – Vörur með minna af umbúðum– Velja fjölnota – ekki einnota– Velja endurunnið eða endurnýtanlegt

Vatn

• Allt líf er háð vatni• Mengun vatns er óþörf• Hættum að bruðla með vatn• Verður vatn útflutningsvara Íslendinga á

21. öldinni?• 97,4% vatns er saltvatn• Neysluhæft vatn er aðeins 0.27%• Vatn er því takmörkuð auðlind

Eilíf hringrás

Frá því jörðin myndaðist fyrir um 4500 milljónum ára hefur vatnið á henni og í andrúmsloftinu verið í sífelldri hringrás. Þetta þýðir að vatnssameind sem er í vatnsglasi í dag hefur e.t.v. Verið í vatnsbóli risaeðla fyrir um 150 milljónum ára

Eilíf hringrás

• Mannslíkaminn 70% vatn

• Mikilvægt að vatn mengist ekki

Mengun vatns

• Hættuleg efni berast langar leiðir með sjávarstraumum og gufa upp úr hlýjum sjó

• Berast með loftstraumum til kaldari svæða þar sem þau safnast upp – gufa ekki upp úr köldum sjónum

• Dioxin, PCB o.fl.

• Efni sem berast frá iðnaði og landbúnaði

• Hafa mælst í sjávardýrum hér við land

Aðgerðir

• Sjá til þess að engin spilliefni berist frá heimilinu í frárennslið

• Laga alla leka krana og lagnir

• Venja sig á að láta vatnið ekki leka að óþörfu

• Kaupa vatnssparandi salerni og blöndunartæki o.s.frv.