Post on 01-Aug-2020
1
Niveli i Studimeve:
Bachelor
KONTABILITETI I MENAXHMENTIT MANAGEMENT ACCOUNTING
Përsëritje e materialit Kolokiumi 1
2
NOCIONI I KONTABILITETIT TË
MENAXHMENTIT DHE NDIKIMI I TIJ NË
AMBIENTIN BIZNESOR
Kapitulli 1
Ligjeratë:
3
Objektivat:
• Njohja me situatën financiare të
ndërmarrjes;
• Identifikimi i nevojës për analizë financiare;
• Vlerësimi i rëndësisë së të dhënave për
analizë financiare;
• Përmbajtja dhe karakteri i pasqyrave
financiare;
• Interpretimi i raporteve financiare
4
Kapitulli I-rë
Në këtë ligjëratë do të njiheni me:
Nocionin e kontabilitetit
Llojet e kontabilitetit
Zanafillën e kontabilitetit si dhe lindjen e nevojës për kontabilitetin e menaxhmentit dhe të kostos
Dallimet në mes të kontabilitetit financiar dhe kontabilitetit të menaxhmentit
Ndikimin e kontabilitetit të menaxhmentit në ambientin biznesor
NOCIONI I KONTABILITETIT TË
MENAXHMENTIT DHE NDIKIMI I
TIJ NË AMBIENTIN BIZNESOR
Identifikimi i
shfrytëzuesve
KONTABILITETI – PROCESI INFORMATIV
Nevojat e
shfrytëzuesve
për informacione
Identifikimi i
shfrytëzuesve
…KONTABILITETI – PROCESI INFORMATIV
Identifikimi i
shfrytëzuesve
Nevojat e
shfrytëzuesve
për informata
Sistemi i
kontabilitetit
…KONTABILITETI – PROCESI INFORMATIV
Identifikimi i
shfrytëzuesve
Nevojat e
shfrytëzuesve
për informacione
Sistemi I
kontabilitetit
Të dhënat dhe
aktivitetet
ekonomike
…KONTABILITETI – PROCESI INFORMATIV
Identifikimi i
shfrytëzuesve
Nevojat e
shfrytëzuesve
për informacione
Sistemi i
kontabilitetit
Të dhënat dhe
aktivitetet
ekonomike
Raportet
…KONTABILITETI – PROCESI INFORMATIV
Identifikimi i
shfrytëzuesve
Nevojat e
shfrytëzuesve
për informacione
Sistemi I
kontabilitetit
Raportet
Të dhënat dhe
aktivitetet
ekonomike
Vendimet e
shfrytëzuesve
…KONTABILITETI – PROCESI INFORMATIV
Identifikon
Regjistron
Komunikon Relevante
Të besueshme
Të
krahasueshme
NDIKIMI I KONTABILITETIT
Kontabiliteti është
sistem i cili
informatat
që janë
PËR TË NDIHMUAR
SHFRYTËZUESIT PËR
MARRJEN E VENDIMEVE
MË TË MIRA
KONTABILITETI ËSHTË SISTEM I CILI IDENTIFIKON,
REGJISTRON, KOMUNIKON INFORMATA QË JANË
RELEVANTE, TË BESUESHME DHE TË KRAHASUESHME
NË MËNYRË QË TI NDIHMOJ SHFRYTËZUESIT PËR
MARRJEN E VENDIMEVE MË TË MIRA?
A) E saktë
B) E pasaktë
TEST I SHPEJT
Identifikimi
& Matja Regjistrimi
Raportimi &
Analizimi
FOKUSIMI I KONTABILITETIT
FOKUSIMI I KONTABILITETIT ËSHTË NË?
A) Regjistrime të vazhdueshme dhe identifikime të
kohëpaskohshme
B) Identifikim, matje, regjistrim, raportim dhe analizë
C) Ne disa raportime të pasqyrave financiare në
periudha jo të përcaktuara
D) Identifikim, orientim, raportim dhe marrje të
vendimeve
TEST I SHPEJT
PSE NE KEMI NJË SISTEM TË
KONTABILITETIT?
Sistemet e kontabilitetit janë mjeshtri në vete. Ato janë krijuar për t’i ndihmuar njeriut për përmbushjen e qëllimeve
Raportet e audituara zvogëlojnë rrezikun
Raportet e audituara i lejojnë kompanisë të huazoj kapital nga dikush tjetër
Regjistrimet dhe kontrolli financiar i brendshëm siguron asetet e kompanisë
Bilanci i gjendjes lejon krahasimin e aseteve, detyrimeve dhe ekuitetit të pronarëve
Pasqyra e të ardhurave përshkruan ndryshimet në ekuitetin e pronarëve nga operacionet e kryera, etj.
LLOJET E SISTEMEVE TË KONTABILITETIT
KONTABILITETI FINANCIAR
– Rregullat dhe procedurat
– Sistemi informativ i kontabilitetit dhe kontrolli i brendshëm
– Auditimi
KONTABILITETI I MENAXHMENTIT
– Përkrahje në marrje të vendimeve
– Kontroll organizacional
– Menaxhment i kostos
– Menaxhmenti i profitit
– Menaxhmenti i investimeve
KONTABILITETI I KOSTOS
– Përllogaritja e produktit
– Përllogaritja sipas ABC metodës
KONTABILITETI I TAKSAVE
– I bizneseve individuale
– Ortakërive dhe korporatave
– Trusteve dhe karteleve
– Tatimimi ndërkombëtar
– Çështje speciale në lidhje me tatimet
LLOJET E SISTEMEVE TË KONTABILITETIT JANË?
A) Kontabiliteti: financiar, planifikimit, regjistrimit
dhe raportimit
B) Kontabiliteti: financiar, i financave, i buxhetit
dhe tatimit
C) Kontabiliteti: financiar, i menaxhmentit, i kostos
dhe taksave
D) A dhe D
TEST I SHPEJT
ÇKA ËSHTË
KONTABILITETI I MENAXHMENTIT?
Kontabilitet për:
Planifikim
Kontroll
Vlerësim
KONTABILITETI I MENAXHMENTIT ËSHTË
KONTABILITET PËR?
A) Raportim, vëzhgim dhe kontroll
B) Planifikim, kontroll dhe vlerësim
C) Vlerësim, buxhetim dhe motivim
D) Të gjitha të mësipërmet
TEST I SHPEJT
FUNKSIONET E MENAXHMENTIT
Pyetjet janë:
Çfarë dua unë të bëj?
Si do ta bëj atë?
A jam duke e bërë?
A jam duke e bërë mirë?
Funksionet e menaxhmentit:
Planifikimi për të ardhmen (strategjik)
Planifikimi për të ardhmen (operacional)
Monitorimi dhe kontrolli i gjendjes prezente
Vlerësimi i gjendjes së kaluar
Planifikimi Veprimi
Prapaveprimi
Kontrolli
...FUNKSIONET E MENAXHMENTIT
PUNA E MENAXHMENTIT
Planifikimi
Kontrolli
Drejtimi dhe
motivimi
PLANIFIKIMI DHE CIKLI I KONTROLLIT
Vendim
marrja
Formulimi i planeve
afatshkurtëra dhe
afatgjata
(PLANIFIKIMI)
Matja e
performancave
(KONTROLLIMI)
Implementimi i
planeve
(DREJTIMI DHE
MOTIVIMI)
Krahasimi i
performancave
aktuale me ato të
arriturat
(KONTROLLIMI)
Fillon
MENAXHIMI I BURIMEVE, AKTIVITETEVE
DHE NJERËZVE
Një NDËRMARRJE...
Burimet e siguruara
Punësimi
Aktivitetet e
organizimit
Vendim
marrja
Planifikimi
Drejtimi
Kontrolli
SI E SHTON VLERËN E ORGANIZATËS
KONTABILITETI I MENAXHMENTIT?
Duke ofruar informata për vendimmarrje dhe
planifikim
Asistimi për menaxherët në drejtimin dhe kontrollimin
e aktiviteteve
Motivimi i menaxherëve dhe të punësuarve të tjerëve
drejt qëllimeve të kompanisë
Matja e performancave të aktiviteteve, menaxherëve
dhe të punësuarve tjerë
Përcaktimi i pozitës konkurruese të organizatës
DALLIMET NË MES TË
KONTABILITETIT TË MENAXHMENTIT DHE
KONTABILITETIT FINANCIAR
?
KONTABILITETI FINANCIAR
është procesi i përgatitjes, raportimit
dhe interpretimit të informacionit
kontabël që u ofrohet marrësve të
jashtëm të vendimeve
KONTABILITETI I MENAXHMENTIT
është proces i përgatitjes, raportimit dhe
interpretimit të informacionit llogaritar që
u jepet marrësve të brendshëm të
informatave
KONTABILITETI I MENAXHMENTIT &
KONTABILITETI FINANCIAR
RAPORTI I KONTABILITETIT TË
MENAXHMENTIT DHE KONTABILITETIT
FINANCIAR
SISTEMI I KONTABILITETIT
(akumulimi i të dhënave financiare
dhe I MENAXHMENTITe)
KONTABILITETI I MENAXHMENTIT
Informacioni për marrjen e
vendimeve dhe kontrollin e
operacioneve të ndërmarrjes
KONTABILITETI FINANCIAR
Publikimi i pasqyrave
financiare dhe raporteve
tjera financiare
Shfrytëzuesit
e brendshëm
Shfrytëzuesit
e jashtëm
Kontabiliteti i menaxhmentit
është i drejtuar kah
shfrytëzuesit e brendshëm
Kontabiliteti financiar është i
drejtuar kah shfrytëzuesit e
jashtëm
Menaxherët
Zyrtarët
Auditorët e brendshëm
Stafi
Zyrtarë të buxhetit
Kontrollorët
Kreditorët
Aksionarët
Qeveria
Sindikatat
Auditorët e jashtëm
Konsumatorët
SHFRYTËZUESIT E INFORMATAVE TË
KONTABILITETIT
KONTABILITETI FINANCIAR KONTABILITETI I MENAXHMENTIT
Aksionarët
Kreditorët
Qeveria
Publiku i përgjithshëm
Menaxhmenti
Menaxhmenti
Shfrytëzuesit e informatave të kontabilitetit
KONTABILITETI
FINANCIAR DHE I MENAXHMENTIT
...KONTABILITETI
FINANCIAR DHE I MENAXHMENTIT
KM:
Menaxherët e brendshëm të biznesit
KF:
Investitorët, kreditorët, qeveria, etj.
SHFRYTËZUESIT PRIMAR
Informacioni kontabël
ndihmon investitorët
të vlerësojnë rrezikun
dhe kthimin që ata
mund të presin nga
investimet e tyre
Ai po ashtu ndihmon
që të përcaktojnë
nëse drejtuesit e
kompanive ku ata
investojnë të i
përmbushin kushtet e
kontratave të tyre
INVESTITORËT DHE KREDITORËT
Informacioni
kontabël
ndihmon
menaxherët të
masin ecurinë e
punonjësve
Informacioni
kontabël ndihmon
të punësuarit të
masin rrezikun
dhe kthimin e
kontratave të tyre
të punës
TË PUNËSUARIT
Informacioni kontabël
ndihmon kompanitë të
vlerësojnë aftësitë e
furnizuesve të tyre për
të përmbushur burimet
që i nevojiten
Furnizuesit shpesh
përdorin informacionin
kontabël për klientët e
tyre për të vlerësuar
rrezikun për një blerës
që nuk është në gjendje
të paguajë për mallrat
dhe shërbimet e marra
FURNIZUESIT
Informacioni
kontabël përdoret
për të vlerësuar
rrezikun kur blen
nga kompani
specifike dhe kur u
shet konsumatorëve
specifik
KONSUMATORËT
Qeveritë u kërkojnë
bizneseve të blejnë
licenca për shitjen e
mallrave dhe
shërbimeve dhe të
paguajnë detyrimet dhe
taksat për shërbimet e
ndryshme për qeverinë
Agjencitë qeveritare
shfrytëzojnë
informacionin kontabël
të bëjnë rregullore mbi
taksat dhe vendime të
ngjashme
QEVERIA
Informacioni kontabël po
ashtu ofron një mënyrë
për pronarët dhe
menaxherët për të
përcaktuar shumën e
kompensimit që do të
marrin
MENAXHERËT
Raportet
financiare
Shfrytëzuesit
Objektive
Të përgatitura
sipas GAAP ose SNK/IFRC apo
kombetare
Të përgatitura
periodikisht
Entitete biznesore
Të jashtëm dhe
menaxhmenti
Karakteristikat
KONTABILITETI
FINANCIAR
RAPORTET FINANCIARE TE KONTABILITETIT
FINANCIAR DUHET TË JENË?
A) Objektive dhe të dedikuara për shfrytëzuesit e
jashtëm dhe menaxhmentin
B) Të përgatitura sipas GAAP ose SNK/IFRC apo
kombetare
C) Të përgatitura periodikisht dhe për entitete
biznesore
D) Të gjitha të mësipërmet
TEST I SHPEJT
Raportet e
menaxhmentit
Shfrytëzuesit
Objektive dhe subjektive
Të përgatitura në pajtim me
nevojat e menaxhmentit
Të përgatitura periodikisht apo
sipas nevojës
Për entitetin biznesor apo një
segment të tij
Menaxhmenti
Karakteristikat
KONTABILITETI I
MENAXHMENTIT
KONTABILITETI I MENAXHMENTIT PËRGATIT
RAPORTET FINANCIARE?
A) Në mënyrë objektive dhe subjektive për
menaxhmentin
B) Në mënyrë strikte dhe të rregullt periodike
C) Në pajtim dhe për nevoja të menaxhmentit
D) Vetëm për entitete biznesore si tërësi
TEST I SHPEJT
KONTABILITETI
FINANCIAR DHE I MENAXHMENTIT
KM:
Të ndihmojë planet e menaxherit dhe
kontrollin e operacioneve në biznes
KF:
Të ndihmojë investitorët, kreditorët
dhe të tjerët, të bëjnë investime,
të japin kredi dhe të marrin vendime tjera
QËLLIMI I INFORMATËS
...KONTABILITETI
FINANCIAR DHE I MENAXHMENTIT
KM:
Relevanca
KF:
Saktësia, objektiviteti dhe fokusimi
në të kaluarën
FOKUSIMI DHE DIMENSIONI KOHOR
...KONTABILITETI
FINANCIAR DHE I MENAXHMENTIT
KM:
Raportet interne jo të kufizuara nga GAAP ose SNK/IFRC apo kombetare
KF:
Raportet financiare të kufizuara nga GAAP ose SNK/IFRC apo kombetare
LLOJI I RAPORTEVE
...KONTABILITETI
FINANCIAR DHE I MENAXHMENTIT
KM:
Auditor jo i pavarur
KF:
Auditim vjetor i pavarur
VERIFIKIMI
…KONTABILITETI
FINANCIAR DHE I MENAXHMENTIT
KM:
Raportim detal për
pjesë të kompanisë
KF:
Raporte të përgjithshme kryesisht
për kompaninë në tërësi
FUSHA E INFORMATAVE
KONTABILITETI FINANCIAR DHE I
MENAXHMENTIT: PËRMBLEDHJE
# FUSHA E KRAHASIMIT KONTABILITETI
FINANCIAR
KONTABILITETI I MENAXHMENTIT DHE
I KOSTOS
1 PËRDORUESIT KRYESORË TË
INFORMACIONIT
Personat dhe
organizatat jashtë
njësisë së biznesit
Nivele të ndryshme të menaxhimit të
brendshëm
2 LLOJET E SISTEMEVE KONTABËL Sistemet e regjistrimit të
dyfishtë
Jo i kufizuar nga sistemi i regjistrimit të
dyfishtë. Çdo sistem që është i dobishëm
3 RREGULLAT E VEPRIMIT
Respektimi i parimeve të
përgjithshme të
pranuara të kontabilitetit
Nuk ka udhëzime ose kushtëzime. I vetmi
kriter është dobishmëria
4 NJËSIA E MATJES Njësia monetare (vlera
historike)
Çdo njësi monetare ose fizike që është e
dobishme: orët e punës së punëtorit, orët e
punës së makinerisë, etj. Në rast të
përdorimit të vlerës monetare-mund të jetë
historike ose e ardhshme
5 KËNDVËSHTRIMI PËR ANALIZË Njësia e biznesit si një e
tërë
Segmente të ndryshme të njësisë së
biznesit
6 SHPESHTËSIA E RAPORTIMIT Në mënyrë të rregullt,
periodikisht
Kur është e nevojshme, bile jo në mënyrë
të rregullt
7 SHKALLA E BESUESHMËRISË
Kërkohet objektivitet,
është historik nga
pikëpamja e natyrës
Mjaft subjektiv për qëllimet e planifikimit,
por kur është e nevojshme përdoren edhe
të dhënat objektive; nga pikëpamja e
natyrës është me drejtim nga e ardhmja
TË DHËNA KARAKTERISTIKE MBI
KONTABILITETIN FINANCIAR DHE TË
MENAXHMENTIT
Rregullat e kontabilitetit financiar janë përcaktuar nga shfrytëzuesit të
cilat janë pajtuar midis vete në lidhje me këto rregulla (GAAP). Këto
të dhëna janë të fuqishme, objektivisht të verifikuara, që duhet të
plotësojnë kriteret e pranueshme të auditimit
Rregullat e kontabilitetit të menaxhmentit përcaktohen brenda
kompanisë për të kënaqur objektivat e menaxhmentit në lidhje me
shtimin e vlerës së kompanisë. Këto të dhëna mund të jenë më të
buta apo të përafërta, që duhet të vërtetojnë vlerën e vendimit të
marra më tepër se informacioni mbi koston. Të dhënat e kontabilitetit
të menaxhmentit duhet të jenë relevante vetëm për vendim marrje
menaxheriale.
RËNDËSIA E ETIKËS PROFESIONALE
Praktikat e kontabilitetit etik ndërtojnë raporte të besueshme,
produktive dhe të sinqerta me shfrytëzuesit e informatave
kontabël
Shumë kompani dhe organizata profesionale, siç është
Instituti i Kontabilistëve menaxherial (IMA), ka shkruar kodin
e etikës i cili u shërben të punësuarve si udhërrëfyes
Kodi i mirësjelljes për
kontabilistët menaxherial
…RËNDËSIA E ETIKËS PROFESIONALE
Kompetenca
Konfidencialiteti
Integriteti
Objektiviteti
Zbërthim i konfliktit etik
KOMPETENCA
KODI I ETIKËS PËR KONTABILISTËT
MENAXHERIAL
Përcjellja e ligjeve
aplikative, rregulloreve dhe
standardeve
Ruajtja e
kompetencës
profesionale
Përgatitja komplete dhe e
qartë e raporteve pas
analizave të duhura
KONFIDENCIALITETI
…KODI I ETIKËS PËR KONTABILISTËT
MENAXHERIAL
Të mos zbuloj informata
konfidenciale derisa legalisht
të mos obligohet
Të sigurohet se vartësia nuk i
zbulon informatat
Të mos
shfrytëzohen
informatat
konfidenciale për
avantazhe
personale
…KODI I ETIKËS PËR KONTABILISTËT
MENAXHERIAL
Shmangia nga konflikti i
interesave dhe konsultimi i
të tjerëve në konflikt
potencial
Njohja dhe komunikimi i
kufizimeve personale dhe
profesionale
Të mos
shkatërroj
objektivat
legjitime të
kompanisë
INTEGRITETI
…KODI I ETIKËS PËR KONTABILISTËT
MENAXHERIAL
INTEGRITETI
Shmangia e aktiviteteve që
mund ndikojnë në
përmbushjen e detyrave
Komunikimi i informatave jo
të favorshme si dhe atyre të
favorshme
Përmbajta
ndaj
aktiviteteve që
mund të
diskreditojnë
profesionin
Refuzimi i
dhuratave në
favor të
ndikimit të
mundshëm
…KODI I ETIKËS PËR KONTABILISTËT
MENAXHERIAL
Komunikimi i informatave të
drejta dhe objektive
Paraqitja e të gjitha
informatave që mund të
jenë të dobishme për
menaxhmentin
OBJEKTIVITETI
KONTABILISTI PROFESIONAL
MENAXHERIAL
CERTIFIKATAT PROFESIONALE
Kontabilistët publik të certifikuar
Kontabilistët menaxherial të certifikuar
Auditorët intern të certifikuar
Auditorët e certifikuar të sistemit informativ
Të certifikuarit në menaxhmentin financiar
Kontabilistët me diplomë
KARAKTERISTIKAT PROFESIONALE TË
KONTABILISTIT MENAXHERIAL
SHUMË E RËNDËSISHME:
Etika në punë
Aftësi analitike për zgjidhje të problemeve
Aftësi interpersonale
Dëgjueshmëria
Njohja e biznesit
Të kuptuarit e linjës së sipërme të implikimit në vendim marrjen menaxheriale
Aftësi për të shkruar
I afërt me procesin e biznesit
MË PAK TË RËNDËSISHME
Interpretimi i pasqyrave financiare
Matja dhe raportimi i të ardhurave dhe shpenzimeve
Regjistrimet akruale, të shtyra, rregullimi i regjistrimeve etj.
PËRFUNDIMI I KAPITULLIT TË I-rë
59
Sistemet e menaxhimit të kostos
Kapitulli 2
Ligjeratë:
60
Objektivat:
• Njohja me situatën financiare të
ndërmarrjes;
• Identifikimi i nevojës për analizë financiare;
• Vlerësimi i rëndësisë së të dhënave për
analizë financiare;
• Përmbajtja dhe karakteri i pasqyrave
financiare;
• Interpretimi i raporteve financiare
61
KONCEPTI I MENAXHIMIT TË KOSTOVE
Nocioni kosto është nocion i afërt me secilin dhe e përdorim sa herë që diskutojmë për blerje të diçkaje
Roli i kontabilitetit të menaxhmentit është të gjejë dhe të klasifikojë kostot në mënyra dhe rrugë të ndryshme për qëllime të ndryshme
Kuptimi i nocionit kosto, koncepti dhe klasifikimi i kostove janë faktor bazë për çdo studim të kontabilitetit të menaxhemntit
62
KONCEPTI I MENAXHIMIT TË KOSTOVE
1. Si faktor gjatë përcaktimit të ardhurave në ndërmarrje
2. Si instrument i kontrollit të efikasitetit të afarizmit të ndërmarrjes
3. Si faktor me rëndësi gjatë vendosjes për problemet e planifikimit dhe politikës afariste të ndërmarrjes
Kostot si faktor me rëndësi gjatë marrjes së vendimeve afariste në ndërmarrje, i shfrytëzojmë kryesisht për tri qëllime:
63
KONCEPTI I MENAXHIMIT TË KOSTOVE
Në literaturë dhe në praktikë ekziston një klasifikim dhe kuantifikim i kostove dhe atë:
Në bazë të dispozitave ligjore duke iu përmbajtur SNK
Në bazë të nevojave interne të ndërmarrjes
Në bazë të literaturës së brendshme dhe asaj të jashtme e që mund të kenë rëndësi praktike dhe teorike
64
DEFINIMI I KOSTOVE
Kostot paraqesin shprehjen monetare të sasisë së punës së gjallë, mjeteve të punës dhe të objektit të punës të nevojshme për prodhimin e të mirave materiale
Definicioni më i përgjithësuar i kostove nënkupton kostot si shprehje vlerore e harxhimit të të të mirave ekonomike, respektivisht të faktorëve prodhues me qëllim të prodhimit dhe shitjes së efekteve të ndërmarrjes dhe të realizimit të fitimit sipas kësaj baze.
Definimi i tillë i kostove na drejton në tri karakteristikat kryesore të tyre:
Cilat janë ato?
65
Definimi i tillë i kostove na drejton në tri karakteristikat kryesore të tyre:
Si parim bazë i tyre duhet të jetë shprehja sasiore e harxhimit të të mirave ekonomike (faktorëve prodhues)
Harxhimi i të mirave ekonomike duhet të jetë në lidhje me efektet (produktet), respektivisht e kushtëzuar me prodhimin e atyre efekteve (produkteve) dhe se kosto mund të konsiderohen vetëm ato që janë të provokuara nga prodhimi i efekteve (produkteve)
Sasitë e harxhuara të të mirave ekonomike duhet të jenë të shprehura në vlerë, respektivisht të vlerësuarit sipas çmimeve përkatëse, me fjalë tjera duhet të ekzistojë komponenta çmimore e kostove
DEFINIMI I KOSTOVE
66
THËNË SHKURT:
Kostot mund të definohen si sakrificë apo dhënie e burimeve për qëllime të posaçme
Kostot shpesh maten me njësi monetare që duhet të paguhen për mallra apo shërbime
DEFINIMI I KOSTOVE
67
Kosto apo shpenzim
• Dr. Diana Lamani jep një definicion interesant të kostove të cilat i dallon nga shpenzimet.
• Me kosto nënkupton vlerën e mjeteve të përdorura ose për t’u përdorur për sigurimin e mjeteve tjera,
• Shpenzimi përfaqëson vlerën e mjeteve të përdorura për të siguruar të ardhura.
• Faktikisht, shumica e kostove shndërrohen në shpenzime. Disa prej tyre shndërrohen në shpenzime në të njëjtën kohë kur ato kryhen.
• Kur ndodhë një gjë e tillë, shpesh termat kosto dhe shpenzime përdoren në mënyrë të ndërsjelltë.
68
Kosto apo shpenzim
• Përafërsisht definicion të njëjtë jep dhe dr. Ronald
Hilton me ç’rast kostot i definon si sakrificë e
kryer, zakonisht e matur me resurset e dhëna për
këtë sakrificë, për të arritur qëllime të veçanta.
• Siç do të shohim edhe më vonë, të gjitha kostot që
nuk janë kosto të produktit, quhen kosto të
periudhës. Këto kosto identifikohen me periudhën
kohore në të cilën janë shkaktuar më saktë se me
njësitë e blera apo të prodhuara. Kostot e
periudhës njihen si shpenzime të periudhës në të
cilën janë krijuar.
69
Kosto apo shpenzim
Për kostot nuk mund të flasim në këto raste:
Kur nuk kemi të bëjmë me ndonjë element të procesit të prodhimit,
Kur njëri ndër elementet e procesit të prodhimit nuk shpenzohet edhe pse merr pjesë në procesin e prodhimit,
Kur për ndonjërin prej elementeve të procesit të prodhimit nuk kemi shprehje të vlerës apo për sigurimin e tij nuk na nevojiten kurrfarë mjete monetare,
Kur harxhimet e shprehura në vlerë monetare nuk janë të lidhura me krijimin e një të mire materiale.
70
Kostot dhe terminologjia mbi kostot
1- 70
Akumulimi i kostove
Objekti i kostove
Objekti i kostove
Objekti i kostove
Transferimi i kostove
Tracing
Shpërndarja
71
Kosto
direkte
Kosto
indirekte
Kostot të cilat kanë të bëjnë dhe
lidhen direkt me objektin e
identifikuar të kostove (MD, PD)
Kostot të cilat kanë të bëjnë por
nuk lidhen direkt me objektin e
identifikuar të kostove (KIP)
72
Kosto
direkte
Kosto
indirekte
Objekti i
kostos
Çdo gjë për çka kërkohen një matje e
ndarë e kostove (produkti,
konsumatori, departamenti, etj.)
73
Kosto të
drejtpërdrejta
Kosto të
tërthorta
Materiali
direkt
Puna
direkte
Kosto e
përgjithshme
KOSTOT DIREKTE (TË DREJTPËRDREJTA)
74
KOSTOT INDIREKTE (TË TËRTHORTA)
Çfarë janë kostot e tërthorta?
Janë kosto të cilat duhet të shpërndahen me qëllim të
mbulimit nga produkti apo vendi i shpenzimit
Shembull:
Kostot e shpalljes për një vijë ajrore por që nuk kanë
të bëjnë me një fluturim
75
KOSTOT E
TËRTHORTA TË PRODHIMIT
Janë kostot e përgjithshme të prodhimit, që përfshijnë të
gjitha kostot të përcjella me procesin e prodhimit e që
nuk mund të lidhen me produktet e prodhuara në një
mënyrë ekonomikisht të realizueshme
76
KOSTOT E TËRTHORTA APO KOSTOT E PËRGJITHSHME
Janë kostot e prodhimtarisë që nuk mund të lidhen direkt me njësinë e produktit
Shembull:
Puna indirekte apo materiali indirekt
Pagat e paguara të punësuarve që nuk janë drejtpërsëdrejti të përfshirë në punët prodhuese
Shembull:
Punëtorët e mirëmbajtjes, rojet, sigurimi,
portierët, etj.
Materialet e shfrytëzuara për të përkrahur procesin prodhues
Shembull:
Materiali për lyerje dhe pastrim i përdorur në repartin e montimit
të automobilit
77
Kosto të shndërruara (konvertuara)
1 - 77
Puna
direkte
Kosto e tërthorta
të prodhimtarisë + = Kosto të
konvertuara
Puna indirekte
Materiali indirekt
Të tjera
78
Shembull i kostove direkte dhe indirekte
1 - 78
Kostot direkte:
Departamenti i mirëmbajtjes €40,000
Departamenti i personelit €20,600
Departamenti i montimit €75,000
Departamenti i përfundimit €55,000
Supozojmë se kostot e departamentit të mirëmbajtjes
janë shpërndarë baras në departamentet prodhuese.
Sa janë shpërndarë në secilin departament?
79 1 - 79
shpërndarë €20,000
Mirëmbajtja
€40,000
Kostot direkte të montimit
€75,000
Kostot direkte të përfundimit
€55,000
€20,000
Shembull i kostove direkte dhe indirekte
80
Shembull i modelit të sjelljes së kostove
1 - 80
Kompania blen dorëza për €52
për secilën biçikletë.
Çfarë është kosto totale e dorëzave
nëse janë montuar 1.000 biçikleta?
81 1- 81
1.000 njësi × €52 = €52,000
Çfarë është kosto totale e dorëzave
kur montohen 3.500 biçikleta?
3.500 njësi × €52 = €182.000
Shembull i modelit të sjelljes së kostove
82 1 - 82
Kompania shkakton €94,500
kosto lizingu brenda një viti.
Ky është një shembull i kostove fikse duke
respektuar numrin e biçikletave të montuara
Shembull i modelit të sjelljes së kostove
83 1 - 83
Çfarë janë kostot fikse (të lizingut) për një
njësi nëse prodhohen 1.000 biçikleta?
€94,500 : 1.000 = €94,50
Çfarë janë kostot fikse (të lizingut) për një
njësi nëse montohen 3.500 biçikleta?
€94,500 : 3.500 = €27
Shembull i modelit të sjelljes së kostove
84
Shembull i nivelit të rëndësishëm
2 - 84
Supozojmë se kostot fikse (të lizingut) janë €94,500
për një vit dhe kanë mbetur të njëjta brenda një niveli
të njëjtë të vëllimit (1.000 deri 5.000 biçikleta).
1.000 deri 5.000 biçikleta është niveli i rëndësishëm
85
Shembull i nivelit të rëndësishëm
2 - 85
€94,500
86
Raportet në mes llojeve të kostove
2 - 86
Direkte
Indirekte
Variabile Fikse
87
Shembull i kostove totale edhe kostove për
njësi
1 - 87
Çfarë është kosto për njësi (lizingu dhe dorëzat)
kur kompania monton 1.000 biçikleta?
Kosto totale fikse €94,500
+ Kostot totale variabile €52,000 = €146,500
€146,500 ÷ 1,000 = €146.50
88
Shembull i kostove totale edhe kostove për
njësi
1 - 88
€94,500
€146,500
89
Shembull i kostove totale edhe kostove për
njësi
1 - 89
Supozojmë se menaxhmenti i kompanisë ka
koston për njësi prej €146,50 (lizingu dhe timoni).
Menaxhmenti ka buxhetuar kosto të
ndryshme për nivele të ndryshme të prodhimit
Çfarë janë kostot e buxhetuara për
prodhimin mesatar prej 600 biçikletave?
600 × €146,50 = €87,900
90
Shembull i kostove totale edhe kostove për
njësi
1 - 90
Çfarë janë kostot e buxhetuara për
prodhimin mesatar prej 3.500 biçikletave?
3.500 × €146,50 = €512,750
Çfarë duhet të jenë kostot e buxhetuara
për prodhimin mesatar prej 600 biçikletave?
91
Shembull i kostove totale edhe kostove për
njësi
1 - 91
Kosto totale fikse € 94,500
Kostot totale variabile (€52 × 600) 31,200
Totali €125,700
€125,700 ÷ 600 = €209.50
Duke shfrytëzuar koston prej €146,50 për
njësi do të mund të llogaritnim kostot
totale aktuale për 1.000 biçikleta
92
Shembull i kostove totale edhe kostove për
njësi
1 - 92
Çfarë do të jenë kostot e buxhetuara
për 3.500 biçikleta?
Kosto totale fikse € 94,500
Kostot totale variabile (52 × 3.500) 182,000
Total €276,500
€276,500 ÷ 3.500 = €79.00
93
Prodhimtaria
1 - 93
Kompanitë prodhuese
Blejnë material dhe komponentë tjerë dhe i
shndërrojnë ato në produkte të gatshme
Kompanitë prodhuese po ashtu duhet të zhvillojnë,
dizajnojnë, tregtojnë dhe shpërndajnë produktet e tyre
94
Tregtia
1 - 94
Ndërmarrjet tregtare
blejnë dhe shesin produktet pa ndonjë
ndërrim të formës së tyre bazike
95
Shërbimet
1 - 95
Ndërmarrjet shërbyese
ofrojnë shërbime apo produkte të
paprekshme konsumatorëve të tyre
Puna është kategoria më e rëndësishme
96
Llojet e inventarit
1 - 96
Kompanitë e sektorit prodhues
kanë një apo më shumë të tri
kategorive vijuese të inventarit:
1. Inventari i materialit direkt
2. Inventari i gjysmëprodukteve
3. Inventari i produkteve të gatshme
97
Llojet e inventarit
1 - 97
Kompanitë e sektorit të tregtisë kanë
një lloj të inventarit – produktet në
formën e tyre origjinale.
Kompanitë e sektorit të shërbimeve nuk
kanë inventar të produkteve të prekshme
98
Klasifikimi i kostove të prodhimtarisë
1 - 98
Kosto e materialit direkt
Kosto e punës direkte
Kostot indirekte të prodhimtarisë
99
Kostot e inventarizuara
1 - 99
Kostot e inventarizuara (asetet)…
shndërrohen në KMSH…
pasi që të ndodhë shitja.
100
Kostot e periudhës
2 - 100
Kostot e periudhës janë të gjitha kostot në
pasqyrën e të ardhurave të tjera nga KMSH
Kostot e periudhës regjistrohen si shpenzime të
periudhës kontabël në të cilën janë shkaktuar
101
Shembull i rrjedhjes së kostove
2 - 101
Ndërmarrja ka pasur €50,000 inventar të
materialit direkt në fillim të periudhës
Blerjet gjatë periudhës janë €180,000
ndërsa inventari përfundimtar ishte €30,000.
Sa nga materiali direkt është shfrytëzuar?
€50,000 + €180,000 – €30,000 = €200,000
102
Shembull i rrjedhjes së kostove
2 - 102
Kosto e shkaktuar e punës direkt është €105,500.
Kostot indirekte të prodhimtarisë janë €194,500.
Çfarë janë kostot totale të shkaktuara të prodhimtarisë?
Materiali direkt i shfrytëzuar €200,000
Puna direkte 105,500
Kostot indirekte të prodhimtarisë 194,500
Kostot totale të prodhimtarisë €500,000
103
Shembull i rrjedhjes së kostove
2 - 103
Supozojmë se gjysmë produktet në fillim
të periudhës janë €30,000, ndërsa €35,000
në fund të periudhës.
Çfarë janë kostot e produkteve të prodhuara?
Gjysmë produktet në fillim € 30,000
Kostot totale të prodhimtarisë 500,000
Gjysmë produktet në fund - 35,000
Kostot e produkteve të prodhuara €495,000
104
Shembull i rrjedhjes së kostove
2 - 104
Supozojmë se inventari i produkteve në fillim
të periudhës është €10,000, dhe €15,000
në fund të periudhës
Çfarë është KMSH?
Produktet në fillim të periudhës € 10,000
Kosto e produkteve të prodhuara 495,000
Produktet në fund të periudhës - 15,000
KMSH €490,000
105
Shembull i rrjedhjes së kostove
2 - 105
Gjysmë produktet
Saldo fillest. 30,000 495,000
MD i shfrytëzuar 200,000
PD 105,500
Kosto ind.prodhimt. 194,500
Saldo përfund. - 35,000
106
Shembull i rrjedhjes së kostove
2 - 106
Gjysmë produktet
495,000
Produktet e gatshme
10,000 490,000
495,000
15,000
KMSH
490,000
107
Ndërmarrja prodhuese
2 - 107
Inventari i materialit
Inventari i produkteve të gatshme
Të ardhurat
KMSH
Pasqyra e të ardhurave
Kostot periodike
Kostot e inventarizuara
Bilanci i gjendjes
Baras me të ardhurat operative
Kur shitja të ndodhë
Zbritet
Baras me bruto marzhën nga e cila zbriten
Inventari i gjysmë
produkteve
108
Ndërmarrja tregtare
2 - 108
Blerjet e mallit Inventari i
mallit
Të ardhurat
KMSH
Pasqyra e të ardhurave
Kostot periodike
Kostot e inventarizuara
Bilanci i gjendjes
Baras me të ardhurat operative
Kur shitja të ndodhë
Zbritet
Baras me bruto marzhën nga e cila zbriten
109
Kosto primare
2 - 109
Materiali
direkt
Puna
direkte
Kosto
primare + =
110
Kostot primare
2 - 110
Çfarë janë kostot primare të kompanisë?
Materiali direkt i shfrytëzuar €200,000
+ Puna direkte 105,500
= €305,000
111
Kosto të shndërruara (konvertuara)
2 - 111
Puna
direkte
Kosto indirekte
të prodhimtarisë + = Kosto të
konvertuara
Puna indirekte
Materiali indirekt
Të tjera
112
Kostot e konvertuara
2 - 112
Çfarë janë kostot e konvertuara të kompanisë?
Puna direkte €105,500
+ Kostot indirekte të prodhimtarisë 194,500
= €300,000
113
Kosto indirekte të prodhimtarisë
2 - 113
Kosto indirekte të prodhimtarisë
Puna indirekte Paga e menaxherit Kostot dytësore të pagave
Pirunori (bartja e brendshme e materialit)
Rojet Rework labor
Primi mbi normë Koha e papunë
114
Kosto indirekte të prodhimtarisë
2 - 114
Primi mbi normë zakonisht
konsiderohet pjesë e kostove indirekte
Supozojmë se punëtori paguhet €18/ora
Ndërsa puna mbi normë është 50 %
e këtij çmimi.
115
Kosto indirekte të prodhimtarisë
1 - 115
Sa do të jetë primi mbi normë?
€18 × 50% = €9 për punën jashtë orarit
Nëse punëtori ka punuar 44 orë brenda
javës, sa do të jetë fitimi i tij bruto?
Puna direkte 44 orë × €18 = €792
Primi mbi normë 4 orë × € 9 = 36
Fitimi total bruto €828
116
Funksioni i kostove
Çfarë është funksioni i kostove?
Është një shprehje matematikore
që përshkruan se si ndryshojnë
kostot me ndryshimin e nivelit
të një aktiviteti
117
Kosova Airlines ofron tri alternativa të
strukturës së kostove për të akomoduar
ekuipazhin e saj për një natë:
1. €60 për natë për shfrytëzim të dhomës
y = €60x
Pjerrësia e funksionit të kostove është €60.
Funksioni i kostove
118
Funksioni i kostove
119
2. €8,000 për muaj
y = €8,000
€8,000 quhet ndërprerje konstante
Pjerrësia e funksionit të kostove është zero
Funksioni i kostove
120
Funksioni i kostove
121
3. €3,000 për muaj plus €24 për dhomë
Ky është një shembull i kostove mikse
y = €3,000 + €24x
y = a + bx
Funksioni i kostove
122
Funksioni i kostove
123
Identifiko modele
të ndryshme të
sjelljes së kostove
124
Variabile
Fikse
Mikse
Llojet e kostove
125
Shembull i kostove fikse
0 1 2 3 4 5
€400 –
€300 –
€200 –
€100 –
–
–
–
–
Vëllimi
Tota
li i
ko
sto
ve
fik
se
126
Shembull i kostove variabile
• Merreni në konsiderim restorantin XY.
• Supozoni se mëngjesi në këtë restorant kushton
€3 për person.
• Nëse në restorant ka 200 persona, ai do të
shpenzoj 600 € për shërbime mëngjesi.
127
0 1 2 3 4 5
€24 –
€18 –
€12 –
€6 –
–
–
–
–
Vëllimi
Tota
li i
ko
sto
ve
var
iab
ie
Shembull i kostove variabile
128
Shembull i kostove të përziera
• Kostot e përziera janë pjesërisht kosto
variabile dhe pjesërisht kosto fikse
• Supozojmë se departamenti i kompanisë ka
kosto fikse prej €50 për muaj (€600 për vit).
• Po ashtu ai ka edhe kosto variabile €3 për
orë.
129
0 125 250 375 500 625
€2,850 –
€2,100 –
€1,350 –
€600 –
–
–
–
–
Vëllimi (orë)
Kost
ot
tota
le
KV
KF
Shembull i kostove të përziera
130
Cost Classification
and Estimation Function
Zgjedhja e objektit të kostove
Time span
Niveli relevant
131
Zgjedhja e objektit të kostove
Nëse numri i taksive në pronësi të një kompanie
transporti është objekt i kostove, regjistrimi vjetor i
taksive dhe taksa e licencës do të ishin kosto variabile.
Nëse kilometrat e kaluara gjatë vitit në një taksi
të caktuar janë objekt i kostove, regjistrimi vjetor i
taksive dhe taksa e licencës do të ishin kosto fikse.
132
Niveli relevant
Modeli i sjelljes së kostove fikse dhe variabile
Është i vlefshëm për funksionin linear vetëm
Brenda nivelit të dhënë relevant.
Kostot mund të jenë jo lineare jashtë nivelit.
133
Vlerësimi i kostove
Çfarë është vlerësimi i kostove?
Është tendencë për t’i matur past
cost relationship në mes të kostove
dhe shkallës së aktivitetit
Funksioni past cost-behavior
Mund të ndihmoj menaxherët të bëjnë
një parashikim të kostove më të saktë
134
Qasjet e vlerësimit të kostove
Metoda e inxhinieringut industrial
Metoda konsultuese
Metoda e analizës kontabël
Metoda e analizës kuantitative
135
Metoda e analizës kontabël
Analisti i kostove përdorë
eksperiencën e tij për të ndarë kostot
totale në fikse dhe variabile
Ardi & Co. shet programe softweri
Shitja totale = €390,000
Kompania shet 1.000 programe
136
KMSH = €130,000
Paga e menaxherit = €60,000
Paga e asistentes = €29,000
Komisioni = 12% nga shitja
Çfarë janë kostot fikse totale?
€60,000 + €29,000 = €89,000
Çfarë janë kostot fikse për njësi të shitur?
Metoda e analizës kontabël
137
€89,000 ÷ 1.000 = €89.00
Çfarë janë kostot variabile për njësi të shitur?
KMSH: €130,000
Komisioni: €390,000 × .12 = €46,800
(€130,000 + €46,800) ÷ 1.000 = €176.80
Metoda e analizës kontabël
138
Shembull i metodës së ekstremumeve
Kapaciteti i lartë për dhjetor: 55.000 orë makine
Kosto e elektricitetit: €80,450
Kapaciteti i ulët për dhjetor: 30.000 orë makine
Kosto e elektricitetit: €64,200
Çfarë është shkalla variabile?
139
(€80,450 – €64,200) ÷ (55.000 – 30.000)
€16,250 ÷ 25.000 = €0,65
Çfarë janë kostot fikse?
Shembull i metodës së ekstremumeve
140
€80,450 = Kostot fikse + (55.000 × €0.65)
Kostot fikse = €80,450 – €35,750 = €44,700
€64,200 = Kostot fikse + (30.000 × €0,65)
Kostot fikse = €64,200 – €19,500 = €44,700
y = a + bx
y = €44,700 + (€0.65 × orët e makinës
Shembull i metodës së ekstremumeve
141 1 - 141
Fund i kapitullit 2
Ju faleminderit!
Fundi i ligjeratës
142
KOSTO-VËLLIMI-PROFIT (KVP)
ANALIZA
Kapitulli 3
Ligjeratë:
M.Aliu
143
Objektivat studimire:
• Kuptimi mbi pragun e rrezikut: kostoja-vëllim-profit (CVP-cost-volume-profit)
• Llogaritja e pragut të rrezikut duke shfrytëzuar marzhën e kontributit
• Llogaritja e raportit të marzhës së kontributit për gjetjen e pragut të rrezikut
• Analiza e CVP për marrjene vendimeve afatshkurta
• Analiza e CVP sipas qasjes matematikore
• Paraqitja grafike Identifikimi i nevojës për analizë financiare
• Zbatimi i CVP për përcaktimin e efektit të ndryshimittë fitimit në kostos fikse, kostot variabile, çmimin e shitjes dhe vëllimin e shitjes
144
Variabile
Fikse
Mikse
Llojet e kostove
145
• Vëllimi i prodhimit, duke u bazuar në
kostot dhe të ardhurat duhet të ketë sjellje
lineare.
• Vëllimi i prodhimit apo shitjes i prek
kostot dhe të ardhurat.
• Kostot fikse mund të ngelin konstante,
kurse kostot variabile janë proporcionale
me aktivitetin.
•
146
Shembull i kostove
variabile
• Merreni në konsiderim restorantin XY.
• Supozoni se mëngjesi në këtë restorant
kushton €3 për person.
• Nëse në restorant ka 200 persona, ai do të
shpenzoj 600 € për shërbime mëngjesi.
147
0 1 2 3 4 5
€24 –
€18 –
€12 –
€6 –
–
–
–
–
Vëllimi
Tota
li i kosto
ve v
ari
abie
Shembull i kostove
variabile
148
Shembull i kostove fikse
0 1 2 3 4 5
€400 –
€300 –
€200 –
€100 –
–
–
–
–
Vëllimi
Tota
li i kosto
ve fik
se
149
Shembull i kostove të përziera
• Kostot e përziera janë pjesërisht kosto
variabile dhe pjesërisht kosto fikse
• Supozojmë se departamenti i kompanisë ka
kosto fikse prej €50 për muaj (€600 për vit).
• Po ashtu ai ka edhe kosto variabile €3 për
orë.
150
0 125 250 375 500 625
€2,850 –
€2,100 –
€1,350 –
€600 –
–
–
–
–
Vëllimi (orë)
Kosto
t to
tale
KV
KF
Shembull i kostove të përziera
151
PRAGU I RREZIKUT
Është faktor me rëndësi në procesin e marrjes së vendimeve afat
shkurtëra përmes studimit të raporteve në mes vëllimit të
prodhimit, shpenzimeve dhe të hyrave në shkallë të ndryshme të
aktivitetit
Vendime tipike të tilla afat shkurtëra janë:
1. Vendimet mbi shitjen
2. Politika e çmimeve
3. Pranimi i ofertës speciale, etj.
152
Me qëllim të aplikimit praktik të pragut të rrezikut duhet
pasur parasysh:
Shpenzimet ndahen në fikse dhe variabile
Shpenzimet fikse mund të mbesin konstante ndërsa ato variabile të kenë sjellje proporcionale
Shkalla e aktivitetit bazuar në shpenzime dhe të ardhura, duhet të ketë sjellje lineare
I vetmi faktor i cili prek shpenzimet dhe të ardhurat, është vëllimi
Rezervat duhet vlerësuar sipas shpenzimeve margjinale
...PRAGU I RREZIKUT
153
• Përcaktimi, paraqitja grafike, interpretimi
dhe analiza e pragut të rrezikut, bazohen në
presupozimet e caktuara:
1. Funksioni linear i kostove të tërësishme,
2. Saktësia optimale e ndarjes së kostove në fikse
dhe variabile
3. Lëvizja drejtvizore e kostove fikse
4. Lëvizja drejtvizore e të ardhurave në raport me
prodhimin,
5. Ngjashmëria e plotë apo e përafërt e
prodhimtarisë dhe e shitjes në periudhën e
caktuar përllogaritëse.
...PRAGU I RREZIKUT
154
Çka është pragu i
rrezikut?
Të ardhurat Kosto =
Pragu i
rrezikut
155
• Presupozimet në të cilat bazohet analiza e
pragut të rrezikut:
1. Sjellja e të dy kostove dhe e të ardhurave në vijë
të drejtë gjatë tërë nivelit të prodhimtarisë,
2. Kostot mund të klasifikohen me saktësi në
komponentë fikse dhe variabile,
3. Të gjitha njësitë e prodhuara janë të shitura,
4. Çmimi shitës, kostoja variabile për njësi dhe
kostoja e tërësishme fikse janë të njohura dhe
konstante,
5. Kur kompania të shesë më tepër se një lloj
produkti, shitja e përzier do të mbetet e njëjtë
...PRAGU I RREZIKUT
156
Marzha e kontributit paraqet konceptin për
llogaritjen e rrezikut në pikën prag të falimentimit
apo në pikën e thyerjes
Zakonisht përdoret në analizën e kostos variabile
dhe në analizën e vëllimit të prodhimit dhe të
profitit
MARZHA E KONTRIBUTIT
157
Pasqyra konvencionale e të ardhurave
Pasqyra kontribucionale e të ardhurave
Dy qasje të llogaritjes së profitit
158
Pasqyra konvencionale e të
ardhurave
Shitja – KMSH
=
Bruto
marzha –
Shpenzimet
operative = Neto e
ardhura
Bruto
marzha
159
Pasqyra kontribucionale e të
ardhurave
Shitja – Kostot
variabile =
Marzha e
kontributit –
Kostot
fikse = Neto e
ardhura
Marzha e
kontributit
160
...MARZHA E KONTRIBUTIT
Shitjet (50,000 njësitë) €1,000,000
Kosto variabile 600,000
Marzha e kontributit € 400,000
Kosto fikse 300,000
E ardhura nga operacionet € 100,000
Marzha e
kontributit është
në dispozicion për
të mbuluar koston
fikse dhe të
ardhurën nga
operacionet
Kosto
fikse
Marzha e
kontributit
E ardhura nga
operacionet
161
100%
60%
40%
30%
10%
Marzha e kontributit mund të shprehet në tri mënyra:
1. Marzha e kontributit totale në euro
2. Raporti i marzhës së kontributit (përqindja)
3. Marzha e kontributit për njësi (euro në njësi)
€20
12
€ 8
Shitjet (50,000 njësitë) €1,000,000
Kosto variabile 600,000
Marzha e kontributit € 400,000
Kosto fikse 300,000
E ardhura nga operacionet € 100,000
...RAPORTI I MARZHËS SË KONTRIBUTIT
162
RAPORTI I MARZHËS SË KONTRIBUTIT
100%
60%
40%
30%
10%
Raporti i marzhës së kontributit = Shitjet – Kosto variabile
Shitjet
Raporti i marzhës së kontributit = €1,000,000 – €600,000
€1,000,000
Raporti i marzhës së kontributit = 40%
Shitjet (50,000 njësitë) €1,000,000
Kosto variabile 600,000
Marzha e kontributit € 400,000
Kosto fikse 300,000
E ardhura nga operacionet € 100,000
163
ÇASJA MATEMATIKORE E ANALIZËS
KOSTO - VËLLIMI – PROFITI (KVP)
164
Analiza e C-V-P
— Shitja
— Fikse
— Fikse +
Variabile
165
Sx – Vx – F = 0
Analiza C-V-P
• Kontabiliteti përdorë dy metoda për të
performuar analizën e CVP.
• Të dy metodat përdorin ekuacione apo
formula për të nxjerrë marzhën e
kontributit.
166
Qasja sipas ekuacionit
Sipas qasjes sipas ekuacionit, pikë-thyerja
në njësi kalkulohet si vijon:
Çmimi shitës për njësi × Njësitë e shitura
Kostot variabile për njësi × Njësitë e shitura
Kostot fikse E ardhura operative =
–
–
167
Shembull i pikë- thyerjes
• Supozojmë se kostot fikse janë €90,000.
• Sa njësi duhet të shiten me çmim prej
€100 për të arritur pikë-thyerjen?
• (€100 × njësitë e shitura) – (€70 × njësitë e
shitura) – €90,000 = 0
• Njësitë e shitura = €90,000 : €30 = 3,000
168
Për njësi Përqindja Raporti
Çmimi shitës €100 100 1.00
KV 70 70 .70
MK € 30 30 .30
Marzha e kontributit
169
(Kostot fikse + E ardhura operative)
÷ MK për njësi = Njësitë
(€90,000 + 0) : €30 = 3.000 njësi
Formula e marzhës së kontributit
170
Shpenzimet fikse
Pragu i rrezikut = ------------------------------------------
Kontributi i mbulimit për njësi
apo:
Shpenzimet fikse
Pragu i rrezikut = ----------------------------- x Çmimi shitës
Kontributi i mbulimit
Formula e marzhës së kontributit
171
Në pragun e rrezikut, kosto fikse dhe
marzha e kontributit janë të barabarta
Shitjet (? njësitë) € ?
Kosto variabile ?
Marzha e kontributit € 90,000
Kosto fikse 90,000
E ardhura nga operacionet € 0
€25
15
€10
KALKULIMI I PRAGUT TË RREZIKUT
172
Shitjet (€25 x ? njësitë) € ?
Kosto variabile (€15 x ? njësitë) ?
Marzha e kontributit € 90,000
Kosto fikse 90,000
E ardhura nga operacionet € 0
€25
15
€10
Shitjet në pragun e rrezikut (njësi) = Marzha e kontributit për njësi (€10)
Kosto fikse (€90,000)
= 9.000 njësi
Shitjet (€25 x 9,000) €225,000
Kosto variabile (€15 x 9,000) 135,000
Marzha e kontributit € 90,000
Kosto fikse 90,000
E ardhura nga operacionet € 0
Vërtetuar!
Në njësi
...KALKULIMI I PRAGUT TË RREZIKUT
173
Shitjet (€25 x ? njësitë) € ?
Kosto variabile (€15 x ? njësitë) ?
Marzha e kontributit € ?
Kosto fikse 90,000
E ardhura nga operacionet € 0
€250
145
€105
Shitjet në pragun e rrezikut (njësi) = 90,000 €
€8 = 11.250 njësi
€25
17
€8
Në vazhdim,
supozojmë se
kosto variabile
rritet për €2.
Në njësi
Çmimi shitës për njësi është €25 si dhe kosto variabile €17
Kosto fikse është €90,000
...KALKULIMI I PRAGUT TË RREZIKUT
174
Shitjet € ?
Kosto variabile ?
Marzha e kontributit € ?
Kosto fikse €600,000
E ardhura nga operacionet € 0
Shitjet në pragun e rrezikut (njësi) = €600,000
= €20
30,000 njësi
€50
30
€20
Në njësi
Kompania momentalisht shet produktet e saj për €50 për
njësi si dhe ka kosto variabile për njësi prej €30. Kosto fikse
është €600,000
...KALKULIMI I PRAGUT TË RREZIKUT
175
Shitjet € ?
Kosto variabile ?
Marzha e kontributit € ?
Kosto fikse €600,000
E ardhura nga operacionet € 0
Shitjet në pragun e rrezikut (njësi) = €600,000
€30 = 20,000 njësi
€50
30
€20
€60
30
€30
Në njësi Menaxhmenti rritë çmimin
shitës nga €50 në €60.
...KALKULIMI I PRAGUT TË RREZIKUT
176
Analiza e C-V-P
180 -
150 -
120 -
90 -
60 -
30 -
0 -
€0
00
5 10 15
Vëllimi i shitjes në njësi (000)
E ardhura totale
177
180 -
150 -
120 -
90 -
60 -
30 -
0 -
€0
00
5 10 15
Vëllimi i shitjes në njësi (000)
Kostot totale
Analiza e C-V-P
178
180 -
150 -
120 -
90 -
60 -
30 -
0 -
€0
00
5 10 15
Vëllimi i shitjes në njësi (000)
Kostot fikse
Analiza e C-V-P
179
180 -
150 -
120 -
90 -
60 -
30 -
0 -
€0
00
5 10 15
Vëllimi i shitjes në njësi (000)
Kostot
variabile
Analiza e C-V-P
180
180 -
150 -
120 -
90 -
60 -
30 -
0 -
€0
00
5 10 15
Vëllimi i shitjes në njësi (000)
Pragu i rrezikut apo
pikë-thyerja
Analiza e C-V-P
181
180 -
150 -
120 -
90 -
60 -
30 -
0 -
€0
00
5 10 15
Vëllimi i shitjes në njësi (000)
Profiti
Humbja
Analiza e C-V-P
182
GRAFIKU I CVP
Sh
itje
t d
he k
osto
(€000)
0
Shitjet në njësi (000)
€500
€450
€400
€350
€300
€250
€200
€150
€100
€ 50
Çmimi shitës për njësi € 50
Kosto variabile për njësi 30
Marzha e kontributit për njësi € 20 Totali i kostos fikse €100,000
60%
Totali i
shitjeve
Kosto
variabile
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
183
…GRAFIKU I CVP
Sh
itje
t d
he
kost
o (€000)
0
Shitjet në njësi (000)
€500
€450
€400
€350
€300
€250
€200
€150
€100
€ 50
Çmimi shitës për njësi € 50
Kosto variabile për njësi 30
Marzha e kontributit për njësi € 20 Totali i kostos fikse €100,000
60%
40%
Marzha e
kontributit
100%
60%
40%
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
184
Sh
itje
t d
he
kost
o (€000)
0
Shitjet në njësi (000)
€500
€450
€400
€350
€300
€250
€200
€150
€100
€ 50
Çmimi shitës për njësi € 50
Kosto variabile për njësi 30
Marzha e kontributit për njësi € 20 Totali i kostos fikse € 100,000
Kosto fikse
100%
60%
40%
Kosto
totale
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
…GRAFIKU I CVP
185
Sh
itje
t d
he
kost
o (€000)
0
€500
€450
€400
€350
€300
€250
€200
€150
€100
€ 50
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Pragu i rrezikut
Shitjet në njësi (000)
Çmimi shitës për njësi € 50
Kosto variabile për njësi 30
Marzha e kontributit për njësi € 20 Totali i kostos fikse €100,000
100%
60%
40%
€100.000
€20 = 5.000 njësi
…GRAFIKU I CVP
186
Sh
itje
t d
he
kost
o (€000)
0 Shitjet në njësi (000)
€500
€450
€400
€350
€300
€250
€200
€150
€100
€ 50
Çmimi shitës për njësi € 50
Kosto variabile për njësi 30
Marzha e kontributit për njësi € 20 Totali i kostos fikse €100,000
100%
60%
40%
Zona e profitit operativ
Zona e humbjes
operative
…GRAFIKU I CVP
187
APLIKIMI I ANALIZËS SË
KOSTOS - VËLLIMIT - PROFITIT
188
ANALIZA SPECIALE
E PRAGUT TË RREZIKUT
Arritja e nivelit të kënaqshëm të pragut të rrezikut dhe
përmirësimi i përhershëm i atij niveli i shndërruar në
rritjen e kontributit dhe të neto profitit të ndërmarrjes në
periudhën konkrete përllogaritëse, mund të arrihet me:
Ndryshimet në çmimin e shitjes
Ndryshimet në kostot variabile
Ndryshimet në kostot fikse
189
Ndryshimet në çmimin shitës
• Supozojmë se çmimi shitës për njësi është
rritur në €106 nga €100.
• Çfarë sasie duhet shitur për të arritur
pragun e rrezikut?
• Marzha e re e kontributit €106 – €70 = €36
• Pragu i rrezikut: €90,000 : €36 = 2.500 njësi
190
Ndryshimet në kostot variabile
• Supozojmë se kostot variabile për njësi
rriten në €75 në vend të €70.
• Faktorët tjerë kanë mbetur të panjohur.
• €90,000 : €25 = 3,600
• €90,000 : 0.25 = €360,000
191
Ndryshimet në kosto fikse
• Supozojmë se qiraja është rritur për €30,000.
• Çfarë janë kostot fikse?
• €90,000 + €30,000 = €120,000
• Çfarë është pragu i rrezikut?
• €120,000 : €30 = 4,000 njësi
• €120,000 : 0.30 = €400,000
192
Kostot fikse janë vlerësuar në €84,000 si dhe profiti i
dëshiruar në €20,000. Çmimi shitës për njësi është €27
dhe kosto variabile për njësi €16.
Shitjet (? njësitë) € ?
Kosto variabile ?
Marzha e kontributit € ?
Kosto fikse 84,000
E ardhura nga operacionet € 0
€27
16
€11
Në njësi
PROFITI CAK
193
Shitjet (? njësitë) € ?
Kosto variabile ?
Marzha e kontributit € ?
Kosto fikse 84,000
E ardhura nga operacionet € 0
Shitjet (njësi) = €84,000 + €20,000 (Kosto fikse + Profiti cak)
€11 (Marzha e kontributit për njësi)
= 9.455 njësi
Në
njësi
€27
16
€11
Profiti cak është
shfrytëzuar këtu për
të ju referuar “të
ardhurave nga
operacionet.”
…PROFITI CAK
194
€27
16
€11
Shitjet (9.455 njësitë x €27) € 255,285
Kosto variabile (9.455 x €16) 151,280
Marzha e kontributit € 104,005
Kosto fikse 84,000
E ardhura nga operacionet € 20,005
U vërtetua se shitjet prej 9.455 njësive me
çmim prej 27 ofrojnë profit €20,005
...PROFITI CAK
195
• Leverazhi financiar, shpreh raportin e borxhit në
ekuitet (L = B/E) dhe iu referohet madhësive që
biznesi financohet nga borxhet në raport me ekuitetin.
Sa më i madh borxhi, aq më i madh leverazhi
financiar.
STRUKTURA E KOSTOVE DHE
LEVERAZHI AFARIST
196
• Leverazhi operativ është nocion apo koncept
më pak i njohur. Edhe nëse ju nuk huazoni
para, ju nuk mundeni domosdoshmërisht t’i
ikni rrezikut të leverazhit operativ. Leverazhi
operativ mat koston fikse në raport me atë
variabile. Me fjalë tjera, leverazhi operativ
shpreh përqindjen e kostove fikse në
strukturën e kostove të kompanisë.
STRUKTURA E KOSTOVE DHE
LEVERAZHI AFARIST
197
• Kontabilisti menaxherial mund të mat leverazhin operativ të
kompanisë, në vëllim të caktuar të shitjes, duke përdorur
faktorin e leverazhit operativ:
Marzha e kontributit
Faktori i leverazhit operativ = -------------------------------
E ardhura neto
STRUKTURA E KOSTOVE DHE
LEVERAZHI AFARIST
198
• Analiza e pragut të rrezikut shpesh herë shfrytëzohet në
ndërthurje me leverazhin operativ. Ashtu si rritet shitja përtej
pragut të rrezikut, efektet e leverazhit operativ pakësohen. Duke
shfrytëzuar analizën e pragut të rrezikut, ne mund të kalkulojmë
leverazhin operativ:
% e ndryshimeve në FPIT
Shkalla e leverazhit operativ (SHLO) = ----------------------------------------
% e ndryshimeve në shitjen
STRUKTURA E KOSTOVE DHE
LEVERAZHI AFARIST
FPIT-fitimi para intereit dhe taksave
199
Apo:
( Shitja – Kostot variabile)
ShLO = ----------------------------------------------------------
(Shitja – Kostot variabile – Kostot fikse)
Shembull 6: Çmimi i produktit = 10 €, Kosto variabile për njësi = 6 €, Kostot fikse = 12,000 €,
Sasia e shitur = 5.000 njësi
Nëse aplikojmë formulën e fundit, rezultati do të jetë:
(50,000 € – 30,000 €)
ShLO = --------------------------------------------------
[ (50,000 € – 30,000 €) - 12,000 €]
ShLO = 20,000 / 8,000
ShLO = 2,5
LEVERAZHI FINANCIAR DHE
LEVERAZHI AFARIST
200
MARZHA E SIGURISË
201
Sa i përket kalkulimit të të ardhurës (fitimit)
operative të synuar, këtë mund ta ilustrojmë
me pyetjen: Sa njësi duhet shitur kompania
me qëllim të fitimit të një të ardhure operative
prej një shume të caktuar?
MARZHA E SIGURISË
202
Marzha e sigurisë = Shitjet – Shitjet në pragun e rrezikut
Shitjet
Marzha e sigurisë tregon uljet e mundshme në shitje
që mund të shkaktohen para se të rezultojë humbja
operative
Marzha e sigurisë = €250,000 – €200,000
€250,000
Marzha e sigurisë = 20%
MARZHA E SIGURISË
203
…MARZHA E SIGURISË
APO:
Marzha e sigurisë
=
Shitja totale
–
Shitja në pragun e rrezikut
204
• Nëse dëshirojmë të shohim ndikimin e taksës në profit në analizën e
C-V-P, përdorim formulën vijuese:
Profiti neto i synuar
• E ardhura operative e synuar = ----------------------------
1 – Shkalla e taksave
• Nëse shfrytëzojmë të dhënat e shembullit të mësipërm duke
supozuar se shkalla e taksës në fitim është 20 %, kemi:
100,000 €
• E ardhura operative e synuar = ---------------- = 125,000 €
1 – 20 %
…MARZHA E SIGURISË
205
• Po ashtu, ne mund të shfrytëzojmë mtodën e marzhës së kontributit me
qëllim të përcaktimit të ardhurës operative të synuar, sipas formulës
vijuese:
Kostoja fikse+(Profiti neto i synuar/[(1–shkalla e taksës)]
Sasia e prod. që = -------------------------------------------------------------------------------
kërkohen për tu shitur Marzha e kontributit për njësi
200,000 € + 125,000
Sasia e produkteve që = ---------------------------- = 10.833 njësi*
kërkohen për t’u shitur 30
…MARZHA E SIGURISË
206
Shqyrtimi i
shitjeve të
përziera
207
NN Company ka shitur 8.000 njësi të produktit A
dhe 2.000 njësi të produktit B gjatë vitit të kaluar.
Kosto fikse e NN Company është €200,000. Të
dhëna tjera relevante janë:
Shitjet € 90 €140
Kosto variabile 70 95
Marzha e kontributit € 20 € 45
Shitjet e përziera 80% 20%
Produktet
A B
208
Shitjet € 90 €140
Kosto variabile 70 95
Marzha e kontributit € 20 € 45
Shitjet e përziera 80% 20%
Shqyrtimi i shitjeve të përziera
Produktet
A B
Marzha e kontributit e
produktit €16 € 9
€25
Kosto fikse, €200,000
209
Shqyrtimi i shitjeve të përziera
Produktet
A B Marzha e kontributit e
produktit €16 € 9
€25
Shitjet në pragun e rrezikut ( njësi)
€200,000
€25
Kosto fikse, €200,000
210
Shqyrtimi i shitjeve të përziera
Produktet
A B Marzha e kontributit e
produktit €16 € 9
€25
Shitjet në pragun e rrezikut (njësi)
€200,000
€25
Kosto fikse, €200,000
= 8.000 njësi
211
Shqyrtimi i shitjeve të përziera
Produktet
A B Marzha e kontributit e
produktit €16 € 9
€25
A: 8.000 njësi x shitjet e përziera (80%) = 6.400
B: 8.000 njësi x shitjet e përziera (20%) = 1.600
212 Vërtetuar
Produkti A Produkti B Totali
Shitjet:
6.400 njësi x €90 €576,000 € 576,000
1.600 njësi x €140 €224,000 224,000
Totali i shitjeve €576,000 €224,000 €800,000
Kosto variabile:
6.400 x €70 €448,000 € 448,000
1.600 x €95 €152,000 152,000
Totali i kostos variabile €448,000 €152,000 €600,000
Marzha e kontributit €128,000 € 72,000 €200,000
Kosto fikse 200,000
E ardhura nga operacionet € 0 Pragu i rrezikut
213
Ju faleminderit
PËRFUNDIMI I LIGJERATËS
KAPITULLI 3
214
Ligjërata IV
SISTEMET E PËRLLOGARITJES
SË SHPENZIMEVE NË
PRODHIMTARI
215
Në këtë ligjëratë do të njiheni me: Nocionin e përllogaritjes së shpenzimeve në prodhimtari Ndërlidhjen në mes të përllogaritjes së shpenzimeve dhe përllogaritjes
financiare Përllogaritja e tërësishme dhe përllogaritja e pjesërishme e shpenzimeve
dhe dallimet në mes tyre Përllogaritjen e shpenzimeve që diktojnë procesin e prodhimit Sistemet dhe metodat e përllogaritjes së shpenzimeve: përllogaritja sipas
shpenzimeve absorbuese, variabile, diferenciale, oportune, margjinale, etj. Analizën rezultateve – sqarimi i shmangieve
SISTEMET E PËRLLOGARITJES SË
SHPENZIMEVE NË PRODHIMTARI
216
OBJEKTI I STUDIMIT TË
PËRLLOGARITJES SË SHPENZIMEVE
Në literaturën ekonomike, nocioni i shpenzimeve shfrytëzohet
në dy kuptime dhe atë:
1) Të shpenzimit të parasë për blerjen e aseteve të cilat nuk
është thënë të shpenzohen brenda një përiudhe
2) Të vlerës së mjeteve të harxhuara për prodhimin e ndonjë
produkti apo shërbimi
217
…OBJEKTI I STUDIMIT TË
PËRLLOGARITJES SË SHPENZIMEVE
Te përllogaritja e shpenzimeve, nocioni i shpenzimeve
përdoret për të shënuar shitjen e produkteve dhe
shërbimeve me qëllim të sigurimit të vlerave më të
mëdha
Përllogaritja e shpenzimeve si tërësi e parimeve,
metodave dhe procedurave, shpesh quhet edhe
përllogaritje e repartit apo kontabilitet analitik i
shpenzimeve dhe rezultatit
218
NDËRLIDHJA NË MES PËRLLOGARITJES SË
SHPENZIMEVE DHE PËRLLOGARITJES
FINANCIARE
Përllogaritja e shpenzimeve paraqet fazën fillestare dhe kryesore të
kontabilitetit menaxherial. Është fjala për një pjesë të kontabilitetit e
cila dallon nga kontabiliteti financiar para së gjithash:
1) Sepse është e orientuar në mënyrë interne
2) Sepse objektin e përllogaritjes e përbëjnë rrjedhat vlerore përkatësisht të mallit e jo rrjedhat monetare
3) Sepse kjo është përllogaritje analitike, e orientuar në reparte, funksione, vende të shpenzimeve e jo në ndërmarrje në tërësi
219
…NDËRLIDHJA NË MES
PËRLLOGARITJES SË SHPENZIMEVE
DHE PËRLLOGARITJES FINANCIARE
Përmbajtën e përllogaritjes së shpenzimeve e përbëjnë
këto fusha:
Përllogaritja e shpenzimeve sipas llojeve
Përllogaritja e shpenzimeve sipas bartësve
Përllogaritja e shpenzimeve sipas vendeve
Përllogaritja analitike afatshkurtër e suksesit
220
Shpërndarja e shpenzimeve te bartësit e shpenzimeve
Struktura e
shpenzimeve Shpen e Shpenz e Makina Makina Shpenz Shpenz
repartit punëtoris 1 2 adminis shitjes
Shpen primare
Lënda e parë 10000 9000 16000 27000
Mater ndihmës 2000 1000 1500 1000 6500
Mater tjetër 3000 500 1500 1000 2500 6000
Shërbimet 500 1000 1000 1000 1000 750 750 1000 500 7500
Amortizimi 0 0 0 1500 1500 3000 3000 500 500 10000
Pagat e personelit 500 500 500 500 500 500 1000 500 500 5000
Gjith shp.materiale 16000 12000 20500 3000 3000 4250 4750 3000 5000 71500
Shpen sekondare
Shp. e repartit 1250 1000 750 -3000
Shp. e njësisë 500 750 1750 -3000
Makina 1 4000 250 0 -4500
Makina 2 250 3500 1000 -4750
Shp. Administrat 1000 1000 1000 -3000
Shp e shitjes 2000 1500 1500 -5000
Gjithsejt 9000 8000 6000 -3000 -3000 -4500 -4750 -3000 -5000 0
Totali: 25000 20000 26500 71500
Gjithsejt
Bartësit e shpenziemeve
A B C
Vendet e shpenzimeve
Prodhimtaria Joprodhimtaria
221
PËRLLOGARITJA E TËRËSISHME DHE
PËRLLOGARITJA E PJESËRISHME
Sistemet e përllogaritjes së shpenzimeve mund të
dallohen sipas:
KRITERIT KOHOR
KRITERIT TË PËRFSHIRJES SË SHPENZIMEVE
222
…PËRLLOGARITJA E TËRËSISHME DHE
PËRLLOGARITJA E PJESËRISHME
SIPAS KRITERIT KOHOR DALLOJMË:
1) Sistemi i përllogaritjes sipas shpenzimeve faktike
2) Sistemi i përllogaritjes sipas shpenzimeve normale
3) Sistemi i përllogaritjes sipas shpenzimeve standarde
4) Sistemi i përllogaritjes sipas shpenzimeve normative (i përafërt me atë sipas shpenzimeve standarde)
5) Sistemi i përllogaritjes sipas shpenzimeve variabile
223
…PËRLLOGARITJA E TËRËSISHME DHE
PËRLLOGARITJA E PJESËRISHME
SIPAS KRITERIT TË PËRFSHIRJES SË SHPENZIMEVE:
1) Sistemi i përllogaritje sipas shpenzimeve të plota
(absorbuese)
2) Sistemi i përllogaritjes sipas shpenzimeve të pjesshme
224
PËRLLOGARITJA E SHPENZIMEVE TË
FAKTORËVE QË NDIKOJNË NË
PROCESIN E PRODHIMIT
Procesi i prodhimit është i kushtëzuar nga
shpenzimet e faktorëve në radhë të parë:
të kostove variabile (materialit, punës, energjisë elektrike,
lëndëve djegëse, etj.), si dhe
të kostove fikse (zhvlerësimit, drejtorisë dhe administratës,
financimit, etj.)
225
Ndarja më e përshtatshme me qëllim të
përllogaritjes më të lehtë të shpenzimeve, është
ndarja në:
1) Kostot e materialit
2) Kostot e punës
3) Kostot e aseteve fikse
4) Kostot e shërbimeve
…PËRLLOGARITJA E SHPENZIMEVE
TË FAKTORËVE QË NDIKOJNË NË
PROCESIN E PRODHIMIT
226
RRJEDHA E KOSTOS TË MATERIALIT
Kostot e materialit paraqesin llojin më të
rëndësishëm të kostove te ndërmarrjet prodhuese
Ato paraqesin shprehjen vlerore të harxhimit të
materialit për përpunim, materialit tjetër ndihmës si
dhe të lëndës djegëse, energjisë dhe përbërësve të
ngjashëm
227
…RRJEDHA E KOSTOS TË MATERIALIT
JANË DISA METODA QË PËRDOREN ME QËLLIM TË PËRCAKTIMIT TË KOMPONENTËS SASIORE TË KOSTOVE TË MATERIALIT:
1) Metoda e përcaktimit indirekt të harxhimit të materialit
2) Metoda e përfshirjes direkte të sasisë së materialit apo metoda e përfshirjes së rregullt të harxhimeve të materialit
228
1. METODA E PËRCAKTIMIT INDIREKT TË HARXHIMIT
TË MATERIALIT:
Metoda e barazimit të harxhimeve me hyrjen (furnizimin) e materialit apo siç quhet ndryshe metoda e hyrjes
Metoda e inventarizimit (regjistrimit)
Metoda e përcaktimit prapavajtës të harxhimeve të materialit
…RRJEDHA E KOSTOS TË MATERIALIT
229
2. METODA E PËRFSHIRJES DIREKTE TË SASISË
SË MATERIALIT APO METODA E PËRFSHIRJES
SË RREGULLT TË HARXHIMEVE TË MATERIALIT
Metodat e çmimeve reale furnizuese
FIFO metoda
LIFO metoda
Metoda e çmimit mesatar
Metoda e çmimeve të niveluara
Metoda e çmimeve të planifikuara furnizuese
…RRJEDHA E KOSTOS TË MATERIALIT
230
Mbeturinat e
materialeve
metalike
Departamenti i
shkrirjes
Departamenti i
derdhjes
RRJEDHA FIZIKE
E PROCESIT TË PRODHIMIT
231
Metali i
shkrirë i
transferuar
nga “Shkrirja”
Tek produktet e gatshme
Departamenti i
derdhjes
Departamenti i
shkrirjes
Rrjedha fizike e procesit të prodhimit
Linja Zinxhir
Mbeturinat e
materialeve
metalike (lënda
e parë)
232
Materialet PP – Shkrirja
Kosto indirekte – Shkrirja
MD Blerjet e materialit direkt dhe indirekt
Materiali Direkt i shfrytëzuar në prodhim MD
MD
Produktet e gatshme
KMSH
Kosto indirekte – Derdhja
PP – Derdhja
RRJEDHA E KOSTOS
PËR PROCESIN E PRODHIMIT
PP Puna në Proces
233
Materialet PP – Shkrirja
MD
PD
MD
Puna Direkte e shfrytëzuar në prodhim PD
Blerja e materialit direkt dhe indirekt
Produktet e gatshme
KMSH
Kosto indirekte – Derdhja
Kosto aktuale e
shkaktuar
PP – Derdhja
Kosto indirekte – Shkrirja
…RRJEDHA E KOSTOS
PËR PROCESIN E PRODHIMIT
234
Materialet PP – Shkrirja
Produktet e gatshme
PP – Derdhja
KMSH
MD
PD
MD
Materialet Indirekte të shfrytëzuara në prodhim MI
Materialet e blera direkte dhe indirekte MI
Kosto indirekte – Derdhja Kosto indirekte – Shkrirja
Kosto aktuale e
shkaktuar
Kosto aktuale e
shkaktuar
…RRJEDHA E KOSTOS
PËR PROCESIN E PRODHIMIT
235
Materialet PP – Shkrirja
Produktet e gatshme
PP – Derdhja
KMSH
MD
PD
MD
Kosto Indirekte e Aplikuar KIA
Materialet e blera direkte dhe indirekte MI
Kosto indirekte – Derdhja
Kosto aktuale e
shkaktuar
KIA Kosto aktuale e
shkaktuar
KIA
Kosto indirekte – Shkrirja
…RRJEDHA E KOSTOS
PËR PROCESIN E PRODHIMIT
236
Materialet PP – Shkrirja
Produktet e gatshme
PP – Derdhja
KMSH
MD
PD
MD
Kosto e Transferuar Jashtë/Transferuar Brenda TJ/TB
Materialet e blera direkte dhe indirekte MI
Kosto indirekte – Derdhja
Kosto aktuale e
shkaktuar
KIA Kosto aktuale e
shkaktuar
KIA
Tj TB
Kosto indirekte – Shkrirja
…RRJEDHA E KOSTOS
PËR PROCESIN E PRODHIMIT
237
Materialet PP – Shkrirja
Produktet e gatshme
PP – Derdhja
KMSH
MD
PD
MD Materialet e blera direkte dhe indirekte MI
Kosto indirekte – Derdhja
Kosto aktuale e
shkaktuar
KIA Kosto aktuale e
shkaktuar
KIA
TJ TB
PD
Kosto indirekte e aplikuar KIA
Puna Direkte e Shfrytëzuar në Prodhim PD
KIA
KIA
Kosto indirekte – Shkrirja
…RRJEDHA E KOSTOS
PËR PROCESIN E PRODHIMIT
238
Materialet PP – Shkrirja
Produktet e gatshme
PP – Derdhja
KMSH
MD
PD
MD Materialet e blera direkte dhe indirekte MI
Kosto indirekte – Derdhja
Kosto aktuale e
shkaktuar
KIA Kosto aktuale e
shkaktuar
KIA
TJ TB
PD
KIA
KIA
Kosto e transferuar jashtë/ transferuar brenda TJ/TB
TJ
TB
Kosto indirekte – Shkrirja
…RRJEDHA E KOSTOS
PËR PROCESIN E PRODHIMIT
239
Materialet PP – Shkrirja
Produktet e gatshme
PP – Derdhja
KMSH
MD
PD
MD Materialet e blera direkte dhe indirekte MI
Kosto indirekte – Derdhja
Kosto aktuale e
shkaktuar
KIA Kosto aktuale e
shkaktuar
KIA
TJ TB
PD
KIA
KIA
Kosto e Mallit të Shitur KMSH
TJ
TB KMSH
KMSH
Kosto indirekte – Shkrirja
…RRJEDHA E KOSTOS
PËR PROCESIN E PRODHIMIT
240
METODA E BARAZIMIT TË HARXHIMEVE ME
HYRJEN (FURNIZIMIN) E MATERIALIT
Fleta e kostos
së punës në
Dept. A dhe
Dept. B
Materiali direkt
Puna direkte
Shpenzimet
indirekte
241
Fleta e kostos
së punës në
Dept. A dhe
Dept. B
Materiali direkt
Puna direkte
Shpenzime
indirekte
Produktet e
gatshme
…METODA E BARAZIMIT TË HARXHIMEVE ME
HYRJEN (FURNIZIMIN) E MATERIALIT
242
243
Skema nr. 12 FPR e përpunuar në një formë tjetër nefabrikën Sharcem-Hani i Elezit
prodhim Prodh Të dalat
Shp.e VSH VSH VSH VSH VSH e pamb e gatsh e prod
Nr Përshkrimi përgjith reparti 1 reparti 2 rep.ndih drejtoria përpuni aruar me të shitu
Gr.90 Gr.90 Gr.91 Gr.92 Gr.93 llog 970 llog 971 llog 700
1 Shp.e mater 3,065 120 100 70 65 60 2,650 - -
2 Shp.e shërb 270 75 - - 45 - 150 - -
3 Shp.e amort 545 200 190 65 50 40 - - -
4 Shp.jomater 55 - - 10 20 25 - - -
5 Shp.e pagav 1,950 500 600 150 300 400 - - -
6 Gjith(1 deri 5) 5,885 895 890 295 480 525 2,800 - -
Alok.i shp.
nga rep.ndih - 118 177 (295) - - - -
në ate kryes
8 Gjith(6+7) 5,885 1,013 1,067 - 480 525 2,800 - -
9 Bart.shp.rep1 - (1,013) - - - - 1,013 - -
10 Bart.shp.rep2 - - (1,067) - - - 1,067 - -
11 Bart.shp.drejt - - - - (480) - - - 480
12 Bart.shp.shitj - - - - - (525) - 525
13 Gjith(8 deri 12) 5,885 - - - - - 4,880 - 1,005
14 Bart.prod.gat - - - - - - (3,447) 6,447 -
15 Prod.e shitur - - - - - - - (1,620) 1,620
Klasa 7
7
244
METODA E INVENTARIZIMIT
Në bazë të regjistrimit të rezervave të materialit:
MATERIALI FILLESTAR
+
BLERJET GJATË PERIUDHËS
-
MATERIALI PËRFUNDIMTAR
=
MATERIALI I HARXHUAR GJATË përIUDHËS
245
METODA E PËRCAKTIMIT PRAPAVAJTËS
TË HARXHIMEVE TË MATERIALIT
Kryhet me ndihmën e ndërmjetësimit të prodhimtarisë së realizuar, përkatësisht të sasisë së gjysmë produkteve dhe produkteve të gatshme
të prodhuara gjatë asaj përiudhe përllogaritëse:
Sasia e realizuar e gjysmë produkteve dhe produktit të gatshëm
x
Normativi i materialit për njësi të produktit apo gjysmë produkteve
=
Sasia e harxhuar e materialit
246
METODA E ÇMIMEVE REALE FURNIZUESE
Gjendja fillestare e materialit
+
Sasia e furnizuar e materiali
-
Sasia e harxhuar (dalja)
=
Gjendja përfundimtare e materialit
247
1) Çmimi i faturës
2) Lejimet nga ana e furnizuesit (rabati, lejime tjera)
3) Neto çmimi i faturës (2 - 1)
4) Shpenzimet varëse të furnizimit (ndërmjetësimi, provizioni, transporti, sigurimi, dogana, etj.)
5) Çmimi furnizues (3 + 4)
…METODA E ÇMIMEVE REALE FURNIZUESE
248
Metoda FIFO
(first-in, first out)
249
Metoda FIFO
(first-in, first out)
• Të kalkulohet vlera e njësive prej 3.940
copë të transferuara në produkte të
gatshme si dhe vlera e rezervave sipas
metodës FIFO.
• Të dhënat vijuese kanë të bëjnë me
procesin 1 për periudhën e dytë
përllogaritëse, me ç’rast në fillim të kësaj
periudhe kanë qenë 550 njësi pjesërisht të
kompletuara të cilat kanë pasur vlerat
vijuese:
250
HAPI 2: KALKULONI VLERËN E
NJËSIVE TË TRANSFERUARA
500 njësi fillestare me kosto vijuese:
Vlera %
Materiali hyrës (nga procesi 1) 7,250 100
Materiali i paraqitur 4,320 53
Puna 2,850 62
Kosto tjera variabile 2,250 40
251
Gjatë përiudhës sasia prej 3.950 njësive është
transferuar nga procesi 1 me vlerë prej 39,560 € si
dhe me kostot vijuese:
Materiali i prezantuar 22,500 €
Puna 18,950 €
Kosto tjera 15,990 €
...HAPI 2: KALKULONI VLERËN E
NJËSIVE TË TRANSFERUARA
252
Në fund të përiudhës, rezervat përfundimtare prej 560
njësive me shkallë vijuese të kompletimit:
Materiali hyrës 100 % i kompletuar
Materiali i prezantuar 50 % i kompletuar
Puna 45 % e kompletuar
Kosto tjera 40 % të kompletuara
...HAPI 2: KALKULONI VLERËN E
NJËSIVE TË TRANSFERUARA
253
Elementet
e kostove
Njësit. e
kompletuara
Plus nj.
ekuiv.
përfundimt
Minus nj.
ekuiv.
fillestare
Baras
prodh.
efektiv
Kostot
Kosto
për njësi
Materiali
Hyrës 3.940 + 560 - 550 = 3.950 39.560 10,015
Materiali i
prezantuar 3.940 + 560 - 275 = 3.945 22.500 5,703
Puna 3.940 + 560 - 248 = 4.040 18.950 4,690
Kosto tjera 3.940 + 560 - 220 3.944 15.990 4,054
...HAPI 3: KALKULONI NJËSITË
EFEKTIVE SIPAS FIFO METODËS
Kalkulimi i njësive efektive dhe shpenzimet për njësi:
254
Vlera e rezervave përfundimtare:
Materiali hyrës = 100 % i kompletuar = 560 * 10,015 = 5,608 €
Mat. i prezantuar = 50 % i kompletuar = 560 * 5,703 = 1,597 €
Puna = 45 % e kompletuar = 560 * 4.690 = 1,632 €
Kostot tjera = 40 % të kompletuar = 560 * 4.054 = 908 €
GJITHSEJ: 9,745 €
...HAPI 3: KALKULONI NJËSITË
EFEKTIVE SIPAS FIFO METODËS
255
PËRLLOGARITJA E KOSTOS SË
PAGAVE TË PRODHIMIT
Është kompetencë e shërbimit të pagave i cili:
Mbledh, azhuron dhe përgatit të dhënat mbi çmimin e punës, tatimet dhe kontributet
Mbledh, klasifikon dhe përgatit të dhënat mbi kohën efektive, sasinë e punuar, kohën e pranuar, etj.
Përgatit dokumentacionin për pagesën e pagave
Përllogarit pagat për secilin të punësuar
Kontrollon pagesën e pagave
Udhëheq evidencën analitike mbi pagat e realizuara, etj.
256
Sistemi bazë dhe më i thjeshtë i përllogaritjes së
shpenzimeve të pagave – sistemi i shprehur në orë pune
që si bazë merr javën 40 orësh të punës
...PËRLLOGARITJA E KOSTOS SË
PAGAVE TË PRODHIMIT
257
Shembull:
Java 14
Urdhëresa nr. 58017
Orë pune në javë 40
...PËRLLOGARITJA E KOSTOS SË
PAGAVE TË PRODHIMIT
258
Produktet:
300 njësi të produktit A
(koha për prodhimin e një njësie 1,8 min.)
150 njësi të produktit B
(koha për prodhimin e një njësie 1,5 min.)
100 njësi të produktit C
(koha për prodhimin e një njësie 2,2 min.)
Shkalla e punës së paguar: 0,10 € për min.
...PËRLLOGARITJA E KOSTOS SË
PAGAVE TË PRODHIMIT
259
Prodhimi i përgjithshëm
= (300 * 1.8) + (150 * 1.5) + ( 100 * 2.2)
= 985 min. kohë e paguar
= 985 * 0.10 € = 98.50 €
d.m.th, gjithsej pagesa = 98.50 €
...PËRLLOGARITJA E KOSTOS SË
PAGAVE TË PRODHIMIT
260
PËRLLOGARITJA E KOSTOS SË
ASETEVE FIKSE
Zhvlerësimi i aseteve fikse
Zhvlerësimi kohor – metoda lineare e zhvlerësimit
Zhvlerësimi funksional – niset nga sasia e produkteve që
mund të jep aseti fiks me rastin e përdorimit dhe mirëmbajtjes
normale
Zhvlerësimi i kombinuar – parimi i punës së kësaj metode
qëndron në atë se me rastin e shfrytëzimit normal apo mbi
normale të aseteve fikse aplikohet zhvlerësimi funksional,
ndërsa në rast se ai bie, shfrytëzohet zhvlerësimi kohor
261
Metoda proporcionale apo metoda e shlyerjes lineare
Metoda degresive apo metoda e shkallëve rënëse
Metoda progresive apo metoda e shkallëve rritëse
Metoda funksionale e zhvlerësimit apo shkallëve
amortizuese në përputhje me efektet përiodike
...PËRLLOGARITJA E KOSTOS SË
ASETEVE FIKSE
262
Zhvlerësimi mund të kalkulohet në çmimin kushtues
të produkteve përkatësisht shërbimeve si:
a) Shpenzim individual – vetëm atëherë kur dihet saktë
se cila pjesë lidhet për bartësin e caktuar të
shpenzimeve
a) Shpenzim i përgjithshëm – kur shpërndarja në bartës
bëhet sipas një çelësi të caktuar
...PËRLLOGARITJA E KOSTOS SË
ASETEVE FIKSE
263
A dëshironi të shihni
regjistrimet në ditar?
264
PËRLLOGARITJA E KOSTOS SË PROCESIT
TË PRODHIMIT
Të shohim regjistrimet kontabël
për sistemin e kostos së procesit
të prodhimit. Ne do t’i heqim
numrat ashtu që të përqendrohemi
në konceptin
Regjistrimet tipike kontabël
265
...PËRLLOGARITJA E KOSTOS SË
PROCESIT TË PRODHIMIT
(Regjistrimet tipike kontabël)
Ditari Faqe 4
Data Përshkrimi
Post.
Ref. Debi Kredi
Lënda e parë XXXXX
Llogari të pagueshme XXXXX
Regjistrimi i blerjes së lëndës së parë
266
Ditari Faqe 4
Data Përshkrimi
Post.
Ref. Debi Kredi
Lënda e parë XXXXX
Llogari të pagueshme XXXXX
Puna në proces - Departamenti A XXXXX
Puna në proces - Departamenti B XXXXX
Lënda e parë XXXXX
Regjistrimi i përdorimit të materialit direkt
...PËRLLOGARITJA E KOSTOS SË
PROCESIT TË PRODHIMIT
(Regjistrimet tipike kontabël)
267
Ditari Faqe 4
Data Përshkrimi
Post.
Ref. Debi Kredi
Puna në proces - Departamenti A XXXXX
Puna në proces - Departamenti B XXXXX
Pagat e pagueshme XXXXX
Regjistrimi i kostos së punës direkte
...PËRLLOGARITJA E KOSTOS SË
PROCESIT TË PRODHIMIT
(Regjistrimet tipike kontabël)
268
Ditari Faqe 4
Data Përshkrimi
Post.
Ref. Debi Kredi
Puna në proces - Departamenti A XXXXX
Puna në proces - Departamenti B XXXXX
Shpenzimet indirekte të prodhimit XXXXX
Aplikimi i shpenzimeve indirekte në departamente
...PËRLLOGARITJA E KOSTOS SË
PROCESIT TË PRODHIMIT
(Regjistrimet tipike kontabël)
269
Ditari Faqe 4
Data Përshkrimi
Post.
Ref. Debi Kredi
Puna në proces - Departamenti B XXXXX
Puna në proces - Departamenti A XXXXX
Regjistrimi i transferit të mallrave nga
Departamenti A në Departamentin B.
...PËRLLOGARITJA E KOSTOS SË
PROCESIT TË PRODHIMIT
(Regjistrimet tipike kontabël)
270
...PËRLLOGARITJA E KOSTOS SË
PROCESIT TË PRODHIMIT
(Regjistrimet tipike kontabël)
Ditari Faqe 4
Data Përshkrimi
Post.
Ref. Debi Kredi
Produktet e gatshme XXXXX
Puna në proces - Departamenti B XXXXX
Regjistrimi i kompletimit të produkteve dhe transferi i tyre nga
Departamenti B në inventar të produkteve të gatshme
271
...PËRLLOGARITJA E KOSTOS SË
PROCESIT TË PRODHIMIT
(Regjistrimet tipike kontabël)
Ditari Faqe 4
Data Përshkrimi
Post.
Ref. Debi Kredi
Llogari të arkëtueshme XXXXX
E ardhura nga shitja XXXXX
Regjistrimi i shitjes në llogari
KMSH XXXXX
Produktet e gatshme XXXXX
Regjistrimi i KMSH
272
PËRFUNDIMI i ligjëratës
273
PËRLLOGARITJA
STANDARDE DHE SHMANGIET
Ligjëratë
L 2
274
Qëllimi i ligjëratës
1. Standardi
2. Shmangiet e materialit direkt
3. Shmangiet e punës direkte
4. Shmangiet e shpenzimeve indirekte
5. Regjistrimi dhe raportimi i shmangieve nga
standardet
L 2
Përllogaritja standarde dhe shmangiet
275
Standardet
Kërkojnë përpjekje të përbashkëta të kontabilistëve, inxhinierëve dhe personelit tjetër menaxherial.
Standardet teorike (Standardet ideale).
Standardet rrjedhëse të arritshme (standardet normale).
A duhet të korrigjohen kur më tutje nuk reflektojnë kushte operative prej të cilëve priten.
Aranzhimi i standardeve
Rishikimi dhe revidimi i standardeve
Llojet e standardeve
276
Kostot standarde
Principe për matjen e
mbarëvajtjes.
Nivel i lartë i mbarëvajtjes.
Të bazuara në shumat
e para përcaktuara.
Të shfrytëzuara për planifikimin
e punës dhe kërkesat e materialit. Kostot
standarde
janë:
277
PËRLLOGARITJA STANDARDE
Kosto standarde paraqet atë kosto të lajmëruar brenda një përiudhe përllogaritëse por të arsyetuar në tërësi në shumën në të cilën janë paraqitur
Me këtë rast duhet dalluar:
Standardet e përcaktuara sipas masave dhe parallogarive të përcaktuara në mënyrë teknike – teknologjike
Standardet empirike (ekspërimentale) të bazuara në vlerësim
Standardet e kombinuara
278
…PËRLLOGARITJA STANDARDE
Standardizimi i kostos mund të kryhet në mënyra të ndryshme. Standardi i kostos nënkupton shumëzimin e sasisë së harxhimeve standarde me çmimet standarde. Sasia e harxhuar përcaktohet në bazë të analizave detale dhe inçizimit të situatës, që nuk nënkuptojnë asgjë tjetër përveq normativit të realizimeve të mundshme
Në disa situata ato mund të përcaktohen shumë lehtë. Psh. standardi i automobilit duhet saktë të përfshijë pjesët të cilat do të montohen në automobil, dhe se këtij standardi nuk mund t'i mungojë asnjë pjesë sado e vogël qoftë, kështu që standardi i harxhimit përcaktohet si prodhim i numrit të automobilave të cilët planifikohen të prodhohen dhe numrit të pjesëve të llojit të caktuar të cilat do të montohen në atë automobil
Diferencat në mes të sasive të planifikuara të harxhimeve të pjesëve rezervë dhe sasisë e cila fitohet sipas kësaj procedure, ka të bëjë me sasitë e prishura, të thyera, kallot etj. të cilat poashtu mund të standardizohen
279
Mirëpo, ka raste kur sasia e planifikuar dallon dukshëm
nga ajo e realizuar. Kështu psh. në xeherore, nga xehja e
cila do të eksploatohet, planifikohet që do të mund të jetë
e shfrytëzueshme prej 10%, ndërsa në bazë të përvojës
është konstatuar se ajo mund të shfrytëzohet vetëm 7%.
Standardi i shfrytëzimit të xehes duhet të caktohet në
bazë të studimeve teknologjike të cilat mund të
përcaktojnë standardin në bazë të kualitetit të xehes i cili
poashtu mund të jetë i ndryshëm nga përiudha në
përiudhë. Me fjalë tjera, standardet përcaktohen në mes
të dy sasive prej të cilave njëra është ideale, ndërsa tjetra
normale apo e realizueshme
…PËRLLOGARITJA STANDARDE
280
…PËRLLOGARITJA STANDARDE
Kur flasim për sistemin e kostos standarde, duhet
definuar disa kategori të cilat kanë të bëjnë me koston
standarde për njësi, e ato janë:
Standardi sasior – është komponentë e kostos i cili
bazohet në sasinë e standardizuar për njësi të poduktit të
gatshëm. Standardi sasior shprehet në formë të inputeve
të cilat maten, psh. kilogram, metër, litër, orë, etj.
Standardi çmimor – është komponentë e cila bazohet
në çmimet standarde për çdo masë të standardit sasior.
Standardi çmimor zakonisht shprehet në njësi matëse siq
janë €/kg, €m/l, €/h, etj.
281
…PËRLLOGARITJA STANDARDE
Në saje të shpeshtësisë së azhurimit, standardet
ndahen në:
1) Standarde bazike – paraqesin standardet të cilat nuk
ndërrohen derisa të mos ndërrohet prodhimi
përfundimtar, procesi i prodhimit apo ndonjë faktor tjetër
themelor në procesin e prodhimit
2) Standardet rrjedhëse – paraqesin standardet të cilët
marrin parasysh kushtet aktuale dhe të cilët mund të
arrihen gjatë përiudhës përllogaritëse
282
…PËRLLOGARITJA STANDARDE
Sipas shkallës së kërkesave që parashtrohen ndaj zbatuesve, standardet ndahen në:
1) Standarde ideale – janë standardet të cilët mund të arrihen vetëm nën kushtet ideale të punës. Këto standarde paragjykojnë efikasitetin më të lartë të mundshëm, shfrytëzim maksimal të kapaciteteve, çmime më të ulëta të mundshme, materiale të cilësisë më të lartë, etj.
2) Standarde mesatare – janë standardet të cilët janë kalkuluar në bazë të mesatares së shpenzimeve për disa përiudha të kaluara të përllogaritjes
3) Standarde praktike – janë standardet të cilët janë mjaft të lartë, por prapëseprapë mund të arrihen pa shkaktuar shmangie të larta
283
Se cilat standarde do të zgjedhën varet prej llojit të ndërmarrjes, llojit dhe ndërlikueshmërisë së procesit të prodhimit, llojit dhe sistemit të kontabilitetit, etj. Por, kryesisht ato duhet:
Të mos jenë tepër të lartë apo të ulët
Të vendosen për ato shpenzime për të cilat besohet se do të jenë shtytës kryesor gjatë procesit të prodhimit
Të bazohen në të dhënat objektive
Të jenë të pranueshëm nga ata të cilët i zbatojnë
…PËRLLOGARITJA STANDARDE
284
Standardet më të shpeshta në ndërmarrje prodhuese janë:
Standardet e materialit direkt
Standardet e materialit ndihmës
Standardet e punës direkte
Standardet e punës ndihmëse
Standardet për çmime furnizuese të materialit
Standardet për shpenzime indirekte (të përgjithshme) duke
përfshirë marketingun, shitjen, administratën, etj.
…PËRLLOGARITJA STANDARDE
285
Përparësitë e përllogaritjes standarde
Menaxhimi me
përjashtime
Vlerësimi i mbarëvajtjeve Motivimi i të punësuarve
Krahasimi i ndjeshëm
i shpenzimeve
Përparësitë
286
Problemet
potenciale
Koncentimi në negative mund të ndikoj në moral
Koncentirmi në standarde mund të përjashtoj objektiva tjerë të
rëndësishëm
Shmangiet e favorshme mund të keqinterpretohen
Përmirësimet e vazhdueshme
mund të jenë më të rëndësishme se përcaktimet e standardeve
Raportet mbi kostot standarde mund të mos jenë në kohë
Standardi mbi sasinë e punës dhe shmangia e efiçiencës mund të mos
jenë të përshtatshme
Problemet potenciale me përdorimin e
kostos standarde
287
Kontabilistët, inxhinjerët, administratorët e përsonelit
dhe menaxherët e prodhimit kombinojnë përpjekjet për
përcaktimimin e standardeve bazuar në përvojën dhe
të priturat.
Përcaktimi i kostove standarde
288
A duhet që të
shfrytëzojmë
standardet praktike
apo ato ideale?
Ingjinjeri Kontabilisti menaxherial
Standardet praktike duhet të
jenë të përcaktuara në nivelin
e arritshëm me përpjekje të
arsyeshme
Përcaktimi i kostove standarde
289
Pajtohem. Standardet ideale, më
tepër janë të bazuara në
përsosshmëri, janë të pa arritshme
dhe dekurajojnë shumicën e të
punësuarve.
Menaxheri i resurseve
humane
Përcaktimi i kostove standarde
290
Përcaktimi i standardeve të materialit direkt
Standardi i
sasisë
Dizajnimi i produktit
dhe përcaktimi i sasisë
Standardi i
çmimit
Përfundimisht, është
shpërndarë materiali me
zbritje.
291
Përcaktimi i standardit të punës direkte
Standardi i
pagesës
Përcaktimi i pagës
përmes
kontratës së punës
Standardi
kohor
Përcaktimi i kohës
për secilin operacion
punues.
292
Përcaktimi i standardit të shpenzimeve
indirekte variabile
Standardi i
punës indirekte
Puna indirekte ka
pjesën variabile e cila
duhet të standardizohet
Standardi i
aktivitetit
Aktiviteti është bazë
për kalkulimin e
shpenzimeve indirekte të
paracaktuara.
293
Tabela e kostos standarde – Kosto variabile e produktit
Tabela e kostos standarde për një njësi të
produktit mund të duket kështu:
A A x B
Sasia Çmimi Kosto
standarde standard standarde
Inputet apo orët apo mëditja për njësi
Materiali direkt 3.0 m. 4.00$ për m. 12.00$
Puna direkte 2.5 orë 14.00 për orë 35.00
Shp.indirekte variabile 2.5 orë 3.00 për orë 7.50
Kosto totale stand. për nj. 54.50$
B
294
A janë standardet të
njëjta me buxhetin?
Buxheti
përcaktohet për
kostot totale.
Standardi përcaktohet për koston për njësi.
Standardet zakonisht shfrytëzohen për
vendosjen e përbashkët në buxhet.
Standardi dhe buxheti
295
ANALIZA E SHMANGIEVE
Zakonisht, shmangiet mund të paraqiten si pasojë e:
Shpenzimit më të madh apo më të vogël të materialit të punës
(shmangia sasiore)
Ndryshimit të çmimit të materialit të punës (shmangia
monetare)
Shpenzimit më të madh apo më të vogël të orëve të punës
direkte (shmangia sasiore)
E ndryshimit të bazës për pagesë të orëve të punës direkte
(shmangia monetare)
E ndryshimit të shpenzimeve të përgjithshme variabile
E ndryshimit të shpenzimeve të përgjithshme fikse, etj.
296
Shmangiet e kostove standarde K
osto
Standardi
Kjo shmangie është e pa favorshme
sepse një kosto aktuale tejkalon
koston standarde.
Shmangia e kostos standarde është shumë prej të cilës
dallon një kosto aktuale nga kosto standarde.
297
Analiza e shmangieve dhe menaxhmenti me përjashtime
Si ta di se silën
shmangie ta hulumtoj?
Shmangiet e larta, në shuma monetare apo si përqindje e
standardit?
298
MENAXHMENTI ME PËRJASHTIME
Materiali direkt
Menaxherët fokusohen në sasinë dhe koston
që tejkalon standardet, në praktikë e njohur si
menaxhmenti me përjashtime
Lloji i kostos së produktit
Sh
um
a
Puna direkte
Standardi
299
Menaxhementi me përjashtime
Kolesteroli = 170
Pasi që kolesteroli juaj është
më i ulët se 200, ai është
në shkallë të pranueshme
Kolesteroli = 240
Pasi që kolesteroli juaj është
mbi 200, duhet të bisedojmë
për dietën tuaj dhe ushtrimet
300
ANALIZA E SHMANGIEVE
Si pasojë e aplikimit të çmimeve standarde të
kostos në përllogaritjen interne, lajmërohen
shmangiet në mes të shpenzimeve të plota dhe
atyre standarde
Këto shmangie evidentohen në llogari të posaçme,
jo vetëm në kuadër të prodhimtarisë, duke ofruar
kështu të dhëna me rëndësi për analiza ekonomike
301
Cikli i analizës së shmangieve
Përgatitja e
raportit mbi
kostot standarde
Përcjellja e
opëracioneve të
përiudhave të
ardhshme.
Analiza e
shmangieve.
Identifikimi
pyetjeve
Pranimi i
sqarimeve
Ndërmarrja e
aksioneve
përmirësuese
Fillon
302
Analiza e shmangieve të kostos
Shmangiet e kostos standarde
Shmangia e sasisë Shmangia e çmimit
Diferenca në mes çmimit
aktual dhe çmimit
standard
Diferenca në mes të
sasisë aktuale dhe
sasisë standarde
303
Modeli i përgjithshëm i analizës së shmangieve
Sasia Aktuale Sasia Aktuale Sasia Standarde × × × Çmimi Aktual Çmimi standard Çmimi standard
Shmangia e çmimit Shmangia e sasisë
Çmimi standard është shuma që duhet të
paguhet për sigurimin e burimeve.
304
Modeli i përgjithshëm i analizës së shmangieve
Sasia Aktuale Sasia Aktuale Sasia Standarde × × × Çmimi Aktual Çmimi standard Çmimi standard
Shmangia e çmimit Shmangia e sasisë
Sasia standarde
Sasia e lejuar për outputet e mallit aktual.
Outputet aktuale në njësi shumëzohen me inputet standarde të lejuara për njësi.
305
Modeli i përgjithshëm i analizës së shmangieve
Sasia Aktuale Sasia Aktuale Sasia Standarde × × × Çmimi Aktual Çmimi standard Çmimi standard
Shmangia e çmimit Shmangia e sasisë
SA(ÇA - ÇS) ÇS (SA - SS)
SA = Sasia aktuale ÇS = Çmimi standard
ÇA = Çmimi aktual SS = Sasia standarde
306
Shmangia e çmimit të MD
307
Shmanget e sasisë së PD
308
A dëshironi të
shqyrtojmë
këtë me një shembull?
309
Kosto standarde e prodhimit
Kompania ka shpenzuar më shumë material (13.784 kg) se sa
sasia standarde për nivelin e dhënë të prodhimit (13.454 kg) por
ka shpenzuar më pak para (16,540.50 €) se sa standardi për
nivelin aktual të prodhimit (20,181.00 €). Kjo ka ndodhur për
shkak të arsyeve:
- Ndryshimit në sasinë e materialit të shpenzuar për njësi, dhe
- Ndryshimit të çmimit të materialit bazë
310
Kosto standarde e prodhimit
a) Shmangia e sasisë së materialit:
VSM = ÇS (SR - SS)
VSM = 1,5 (13.784 – 13.454)
VSM = 495 €
Ku:
20,181.00€ / 13.454,00kg = 1,50€/kg
Shmangie jo e
favorshme e sasisë
311
Kosto standarde e prodhimit
b) Shmangia e çmimit të materialit:
VÇM = SB (ÇR – ÇS)
VÇM = 13.784 (1.2 – 1.5)
VÇM = - 4.135 €
Ku:
16.540,50 / 13.784 = 1,20
Shmangie e
favorshme e çmimit
312
Kosto standarde e prodhimit
Shembull:
Orët standarde të punës ........ 1.232
Orët reale të punës ................ 1.288
Paga mujore .......................... 310 €
Nr i punëtorëve ...................... 8
Orët ditore të punës ............... 7
Çmimi standard i orës ............ 2,01 €
Çmimi real i punës ................. 1,93 €
313
c) Shmangia sasiore e punës direkte:
VSP = ÇS (OPr – OSt)
VSP = 2.01 (1.288 – 1.232)
VSP = 112,73 €
Shmangie jo e favorshme e
sasisë së punës direkte
Kosto standarde e prodhimit
314
d) Shmangia çmimore e punës direkte:
VÇP = OPr (ÇR – ÇS)
VÇP = 1.288 (1,93 – 2.01) = -112,73 €
Shmangie e favorshme
çmimore e punës direkte
Kosto standarde e prodhimit
315
Kosto standarde
Një shembull tjetër
316
Amadeus Group Inc.
Kosto Standarde për një palë pantallona
€5.00 për metër katror 1 x 1.5 metër katror €7.50
€9.00 për orë x 0.80 orë për palë 7.20
€6.00 për orë x 0.80 orë për palë 4.80
Totali i kostos Standarde për palë €19.50
Materiali direkt:
Puna direkte:
Shpenzime indirekte:
317
Amadeus Group sh. a.
Raporti i përfundimit të buxhetit
30 qershor 2005
Materiali direkt €40,150 €37,500 €2,650
Puna direkte 38,500 36,000
2,500
Shpenzime indirekte 22,400 24,000
(1,600)
Kosto totale e prodhimit 101,050 97,500
€3,550
Kosto Buxheti Shmangia
Kosto e prodhimtarisë aktuale Fleksibil e kostos
Amadeus Group Inc.
Kosto Standarde për një palë pantallona
318
Raporti i shmangieve të materialit direkt
30 qershor 2005
Metër katror për njësi 1.50
Totali i njësive të prodh. x 5,000
Totali në metër 7,500
Çmimi për metër x €5.00
Totali në euro €37,500
Përshkrimi Standardi Aktuale Shmangia
Standardi është i bazuar në
njësitë e prodhuara aktuale
Amadeus Group Inc.
Kosto Standarde për një palë pantallona
319
Raporti i shmangieve të materialit direkt
më 30 qershor 2005
Metër katror për njësi 1.50
Totali i njësive të prodh. x 5,000
Totali në metër 7,500
Çmimi për metër x €5.00
Totali në euro €37,500
Përshkrimi Standardi Aktuale Shmangia
€5.00
çmimi
sasia
€37,500
7,500
Totali i kësaj kutie
është: €5.00 x 7,500
metra
320
Metër katror për njësi 1.50 1.46 0.04 (sasia)
Totali i njësive të prodh. x 5,000 x 5,000
Gjithsej metra 7,500 7,300 200 (sasia)
Çmimi për metër €5.00 x €5.50 €.50 (çmimi)
Gjithsej në euro €37,500 €40,150 €2,650 (total)
Përshkrimi Standardi Aktuale Shmangia
Rezultatet aktuale janë:
200 metra nën standard
€.50 për metër mbi standard
€2,650 mbi standard
Raporti i shmangieve të materialit direkt
Më 30 qershor 2005
Amadeus Group Inc.
Kosto Standarde për një palë pantallona
321
Metër katror për njësi 1.50 1.46 0.04 (sasia)
Totali i njësive të prodh. x 5,000 x 5,000
Gjithsej metra 7,500 7,300 200 (sasia)
Çmimi për metër x €5.00 x €5.50 €.50 (çmimi)
Gjithsej në euro €37,500 €40,150 €2,650 (total)
Përshkrimi Standardi Aktuale Shmangia
€5.50
Çmimi
sasia
€40,150
7,300
Totali i kësaj kutie është:
€5.50 x 7,300 metra
Kosto
aktuale
Raporti i shmangieve të materialit direkt
më 30 qershor 2005
322
Metër katror për njësi 1.50 1.46 .04 (sasia)
Totali i njësive të prodh. x 5,000 x 5,000
Gjithsej metra 7,500 7,300 200 (sasia)
Çmimi për metër x €5.00 x €5.50 €.50 (çmimi)
Gjithsej në euro €37,500 €40,150 €2,650 (total)
Përshkrimi Standardi Aktuale Shmangia
€5.50
€5.00
çmimi
sasia
€3,650
7,300 7,500
Kush është përgjegjës
për shmangie jo të
favorshme të çmimit?
Shmangie jo e favorshme e
çmimit (€ .50 x 7,300 metra)
Raporti i shmangieve të materialit direkt
Më 30 qershor 2005
323
Metër katror për njësi 1.50 1.46 .04 (sasia)
Totali i njësive të prodh. x 5,000 x 5,000
Gjithsej metra 7,500 7,300 200 (sasia)
Çmimi për metër x €5.00 x €5.50 €.50 (çmimi)
Gjithsej në euro €37,500 €40,150 €2,650 (total)
Përshkrimi Standardi Aktuale Shmangia
€5.50
€5.00
çmimi
sasia
€1,000
7,300 7,500
Kush është përgjegjës për
shmangie të favorshme të sasisë?
Shmangia e favorshme e
sasisë (200 metra x €5.00)
Raporti i shmangieve të materialit direkt
Më 30 qershor 2005
324
Metër katror për njësi 1.50 1.46 .04 F (sasia)
Totali i njësive të prodh. x 5,000 x 5,000
Gjithsej metra 7,500 7,300 200 F (sasia)
Çmimi për metër x €5.00 x €5.50 €.50 J (çmimi)
Gjithsej në euro €37,500 €40,150 €2,650 J (total)
Përshkrimi Standardi Aktuale Shmangia
€5.50
€5.00
çmimi
sasia
€3,650
€1,000
7,300 7,500
Shmangia jo e favorshme e
çmimit (€.50 x 7,300 metra)
Shmangia e favorshme e
sasisë (200 metra x €5.00)
Raporti i shmangieve të materialit direkt
Më 30 qershor 2005
325
Raporti i shmangies së punës direkte
Më 30 qershor 2005
Orë për njësi .80
Totali i njësive të prodh. x 5,000
Gjithsej orë 4,000
Çmimi për orë x €9.00
Gjithsej në euro €36,000
Përshkrimi Standardi Aktuale Shmangia
Standardi është i bazuar në
njësitë aktuale të prodhuara
Amadeus Group Inc.
Kosto Standarde për një palë pantallona
326
Orë për njësi .80
Totali i njësive të prodh. x 5,000
Gjithsej orë 4,000
Çmimi për orë x €9.00
Gjithsej në euro €36,000
Përshkrimi Standardi Aktuale Shmangia
€9.00
çmimi
orët
€36,000
4,000
Totali i kësaj kutie është:
€9.00 x 4,000 orë
Raporti i shmangies së punës direkte
Më 30 qershor 2005
327
Orë për njësi .80 .77 .03 F (koha)
Totali i njësive të prodh. x 5,000 x 5,000
Gjithsej orë 4,000 3,850 150 F (koha)
Çmimi për orë x €9.00 x €10.00 €1.00 J (çmimi)
Gjithsej në euro €36,000 €38,500 €2,500 J (total
Përshkrimi Standardi Aktuale Shmangia
Rezultatet aktuale janë:
150 orë nën standard
€1.00 për orë mbi standard
€2,500 mbi standard
Raporti i shmangies së punës direkte
Më 30 qershor 2005
Amadeus Group Inc.
Kosto Standarde për një palë pantallona
328
Orë për njësi .80 .77 .03 F (koha)
Totali i njësive të prodh. x 5,000 x 5,000
Gjithsej orë 4,000 3,850 150 F (koha)
Çmimi për orë x €9.00 x €10.00 €1.00 J (çmimi)
Gjithsej në euro €36,000 €38,500 €2,500 J (total)
Përshkrimi Standardi Aktuale Shmangia
€10.00
çmimi
orët
€38,500
3,850
Totali i kësaj kutie është:
€10.00 x 3,850 orë
Kosto aktuale
Raporti i shmangies së punës direkte
Më 30 qershor 2005
329
Orë për njësi .80 .77 .03 F (koha)
Totali i njësive të prodh. x 5,000 x 5,000
Gjithsej orë 4,000 3,850 150 F (koha)
Çmimi për orë x €9.00 x €10.00 €1.00 J (çmimi)
Gjithsej në euro €36,000 €38,500 €2,500 J (total)
Përshkrimi Standardi Aktuale Shmangia
€10.00
€9.00
çmimi
orët
€3,850
3,850 4,000
Shmangie e pa favorshme e
çmimit (€1.00 x 3,850 orë)
Kush është përgjegjës
për shmangie të pa
favorshme të çmimit?
Raporti i shmangies së punës direkte
Më 30 qershor 2005
330
Orë për njësi .80 .77 .03 F (koha) Totali i njësive të prodh. x 5,000 x 5,000 Gjithsej orë 4,000 3,850 150 F (koha) Çmimi për orë €9.00 x €10.00 €1.00 J (çmimi) Gjithsej në euro €36,000 €38,500 €2,500 J (total)
Përshkrimi Standardi Aktuale Shmangia
€10.00
€9.00
çmimi
orët 3,850 4,000
Kush është përgjegjës për
shmangien e favorshme të
kohës?
€1,350
Shmangia e favorshme e
kohës (150 orë x €9.00)
Raporti i shmangies së punës direkte
Më 30 qershor 2005
331
Orë për njësi .80 .77 .03 F (koha) Totali i njësive të prodh. x 5,000 x 5,000 Gjithsej orë 4,000 3,850 150 F (koha) Çmimi për orë x €9.00 x €10.00 €1.00 J (çmimi) Gjithsej në euro €36,000 €38,500 €2,500 J (total)
Përshkrimi Standardi Aktuale Shmangia
€10.00
€9.00
çmimi
orët
€3,850
€1,350
3,850 4,000
Shmangie e pa favorshme e
çmimit (€1.00 x 3,850 orë)
Shmangie e favorshme e
kohës (150 orë x €9.00)
Raporti i shmangies së punës direkte
Më 30 qershor 2005
332
Amadeus Group sha.
Shmangiet e kostos indirekte
30 qershor 2005
Kosto variabile €14,400 €10,400 €4,000
(€3.60 x 4,000 orë)
Kosto fikse 9,600 12,000 2,400
(€2.40 x 4,000 orë)
Kosto totale €24,000 €22,400 €1,600
Buxheti i Kosto
korrigjuar aktuale Shmangia
Kosto indirekte aplikohen për
€6.00 për orë të punës direkte
bazuar në 4,000 orë aktuale
Kosto aktuale
indirekte për
ditarin kryesor
333
Buxheti i Kosto
korrigjuar aktuale Shmangia
Kosto variabile €14,400 €10,400 €4,000
(€3.60 x 4,000 orët)
Kosto fikse 9,600 12,000 2,400
(€2.40 x 4,000 orët)
Kosto totale €24,000 €22,400 €1,600
Shmangia e kontrolluar
bazuar në kosto variabile
Amadeus Group sha.
Shmangiet e kostos indirekte
30 qershor 2005
334
Buxheti i Kosto
korrigjuar aktuale Shmangia
Shmangia e vëllimit
bazuar në kosto fikse
Kosto variabile €14,400 €10,400 €4,000
(€3.60 x 4,000 orët)
Kosto fikse 9,600 12,000 2,400
(€2.40 x 4,000 orët)
Kosto totale €24,000 €22,400 €1,600
Amadeus Group sha.
Shmangiet e kostos indirekte
30 qershor 2005
335
Shmangia e kontrolluar e kostos variabile
30 qershor 2005
Shp. indirekte aktuale variabile €10,400 Shp. Indirekte buxhetore variabile 14,400 (4,000 orë aktuale x €3.60) Shmangia e favorshme e kontrolluar €(4,000)
Shmangia e kontrolluar
matë efikasitetin e
shfrytëzimit të burimeve të
shpenzimeve indirekte
Buxheti i korrigjuar
bazuar në orët e
shfrytëzueshme
aktuale
336
Shmangiet e vëllimit të kostos indirekte fikse
30 qershor 2005
Vëllimi i buxhetuar (orë të punës direkte) 5,000 Vëllimi aktual (orë të punës direkte) 4,000 Kapaciteti i pa shfrytëzuar(orë pune direkte) 1,000 Çmimi standard fiks x €2.40 Shmangia e pa favorshme e vëllimit €2,400
Shmangia e vëllimit matë
përdorimin e burimeve të
kostos indirekte fikse
Çmimi i bazuar
në 5,000 orë
pune direkte
Amadeus Group Inc.
Kosto Standarde për një palë pantallona
337
Kosto standarde
Edhe një shembull
338
Kostot standarde
Të shfrytëzojmë
modelin e
përgjithshëm për të
kalkuluar shmangiet
e kostove
standarde, duke
filluar me
materialin direkt.
339
Millenium Group ka kostot standarde vijuese të materialit për prodhimin e produkteve të
miellit.
0.1 kg e miellit për 1 pako biskota €5.00 për kg.
Muajin e fundit janë blerë 210 kg miell për të prodhuar 2,000 pako biskota. Kosto totale e
materialit është €1,029.
Shembull i shmangieve të materialit
340
210 kg. 210 kg. 200 kg.
× × ×
€4.90 për kg. €5.00 për kg. €5.00 për kg.
= €1,029 = €1,050 = €1,000
Shmangia e çmimit
€21 e favorshme
Shmangia e sasisë
€50 jo e favorshme
Sasia aktuale Sasia aktuale Sasia standarde × × × Çmimi aktual Çmimi standard Çmimi standard
Shembull i shmangieve të materialit
341
210 kg. 210 kg. 200 kg.
× × ×
€4.90 per kg. €5.00 per kg. €5.00 per kg.
= €1,029 = €1,050 = €1,000
Shmangia e çmimit
€21 e favorshme
Shmangia e sasisë
€50 jo e favorshme
Sasia aktuale Sasia aktuale Sasia standarde × × × Çmimi aktual Çmimi standard Çmimi standard
€1,029 210 kg
= €4.90 per kg
Shembull i shmangieve të materialit
342
210 kg. 210 kg. 200 kg.
× × ×
€4.90 per kg. €5.00 per kg. €5.00 per kg.
= €1,029 = €1,050 = €1,000
Shmangia e çmimit
€21 e favorshme
Shmangia e sasisë
€50 jo e favorshme
Sasia aktuale Sasia aktuale Sasia standarde × × × Çmimi aktual Çmimi standard Çmimi standard
0.1 kg për pako 2,000 pako =
200 kg
Shembull i shmangieve të materialit
343
Shmangia e çmimit të materialit
SHÇM = SA (ÇA - ÇS)
= 210 kg (€4.90/kg - €5.00/kg)
= 210 kg (-€0.10/kg)
= €21 F
Shmangia e sasisë së materialit
SHSM = ÇS (SA - SS)
= €5.00/kg (210 kg-(0.1 kg/pako 2,000 pako)
= €5.00/kg (210 kg - 200 kg)
= €5.00/kg (10 kg)
= €50 J
Shënim: Shfrytëzimi i formulave
344
Test shpejtë
Supozojmë se vetëm 190 kg të miellit janë shfrytëzuar për të prodhuar 2,000 pako biskota? Çfarë është shmangia e sasisë së materialit? Mos harroni se standardi për pako është 0.1 kg miell për pako me kosto prej €5 për kg.
a. €50 F
b. €50 J
c. €100 F
d. €100 J
345
Supozojmë se vetëm 190 kg të miellit janë shfrytëzuar për të prodhuar 2,000 pako biskota? Çfarë është shmangia e sasisë së materialit? Mos harroni se standardi për pako është 0.1 kg miell për pako me kosto prej €5 për kg.
a. €50 F
b. €50 J
c. €100 F
d. €100 J SHSM = ÇS (SA - SS)
= €5.00/kg (190 kg-(0.1 kg/pako 2,000 pako))
= €5.00/kg (190 kg - 200 kg)
= €5.00/kg (-10 kg)
= €50 F
Test shpejtë
346
Nëse standardi i materialit specifikon saktësisht se sa material duhet të jetë në produktin final pa ndonjë hedhurinë, a është gjë e mirë shmangia e favorshme (F) e sasisë së materialit?
a. Po
b. Jo
Test shpejtë
347
Nëse standardi i materialit specifikon saktësisht
se sa material duhet të jetë në produktin final pa
ndonjë hedhurinë, a është gjë e mirë shmangia
e favorshme (F) e sasisë së materialit?
a. Po
b. Jo
Verifikim i shpejtë
348
Standard inc.ka pasur standardin vijues të materialit direkt për të prodhuar një tavolinë:
1.5 metër për një tavolinë me €4.00 për metër
Javën e fundit janë blerë 1,700 metra të materialit për t’u prodhuar 1,000 tavolina.
Kosto totale e materialit është €6,630.
Shembull i shmangies së materialit Tavolina
349
Çfarë është çmimi aktual i paguar për
njësi të materialit?
a. €4.00 për njësi.
b. €4.10 për njësi.
c. €3.90 për njësi.
d. €6.63 për njësi.
Verifikim i shpejtë Tavolina
350
Çfarë është çmimi aktual i paguar për njësi
të materialit?
a. €4.00 për njësi.
b. €4.10 për njësi.
c. €3.90 për njësi.
d. €6.63 për njësi.
AP = €6,630 ÷ 1,700 metra
AP = €3.90 për metër.
Verifikim i shpejtë Tavolina
351
Shmangia e çmimit të materialit për
Standard inc. (SHÇM) për një javë është:
a. €170 jo e favorshme.
b. €170 e favorshme.
c. €800 jo e favorshme.
d. €800 e favorshme.
Tavolina Test shpejtë
352
Shmangia e çmimit të materialit për
Standard inc. (SHÇM) për një javë është:
a. €170 jo e favorshme.
b. €170 e favorshme.
c. €800 jo e favorshme.
d. €800 e favorshme. SHÇM = SA(ÇA - ÇS)
SHÇM = 1,700 njësi × (€3.90 - 4.00)
SHÇM = €170 e favorshme
Tavolina Test shpejtë
353
Sasia standarde e materialit që duhet të
përdoret për t’u prodhuar 1.000 njësi
produkti është:
a. 1,700 €.
b. 1,500 €.
c. 2,550 €.
d. 2,000 €.
Tavolina Test shpejtë
354
Sasia standarde e materialit që duhet të përdoret për t’u prodhuar 1.000 njësi produkti është:
a. 1,700 €.
b. 1,500 €.
c. 2,550 €.
d. 2,000 €.
SS = 1,000 njësi × 1.5 m për njësi
SS = 1,500 kg
Tavolina Test shpejtë
355
Shmangia e sasisë (SHSM) të kompanisë për një javë është:
a. €170 jo e favorshme.
b. €170 e favorshme.
c. €800 jo e favorshme.
d. €800 e favorshme.
Tavolina Test shpejtë
356
Shmangia e sasisë (SHSM) të kompanisë për një javë është:
a. €170 jo e favorshme.
b. €170 e favorshme.
c. €800 jo e favorshme.
d. €800 e favorshme. SHSM = ÇS(SA - SS)
SHSM = €4.00(1,700 m. - 1,500 m.)
SHSM = 800 € - jo e favorshme
Tavolina Test shpejtë
357
1,700 m. 1,700 m. 1,500 m.
× × ×
€3.90 për m. €4.00 për m. €4.00 për m.
= €6,630 = € 6,800 = €6,000
Shmangia e çmimit
€170 e favorshme
Shmangia e sasisë
€800 jo e favorshme
Sasia aktuale Sasia aktuale Sasia standarde × × × Çmimi aktual Çmimi standard Çmimi standard
Shmangia e materialit Tavolina
358
Shmnagiet e materialit
Standard ka blerë dhe shfrytëzuar 1,700 €
material. Si llogariten shmangiet nëse shuma
e blerjes dallon nga shuma e shfrytëzuar?
Shmangia e çmimit llogaritet në tërë sasinë e
blerë.
Shmangia e sasisë llogaritet vetëm në
sasinë e shfrytëzuar.
359
Kompania ka standardin vijues të materialit për të prodhuar një tavolinë:
1.5 metra për tavolinë me €4.00 për metër
Javën e fundit 2,800 metra të materialit janë blerë me një kosto totale prej €10,920, dhe
1,700 € janë shfrytëzuar për të prodhuar 1,000 tavolina.
Shmangia e materialit vazhdim Tavolina
360
Sasia aktuale Sasia aktuale e blerë e blerë
× × Çmimi aktual Çmimi standard
2,800 m. 2,800 m.
× ×
€3.90 për m. €4.00 për m.
= €10,920 = €11,200
Shmangia e çmimit
€280 e favorshme
Shmangia e çmimit është
rritur sepse është rritur
sasia e blerë.
Tavolina Shmangia e materialit vazhdim
361
Sasia aktuale shfrytëzuar Sasia standarde × × Çmimi standard Çmimi standard
1,700 m. 1,500 m.
× ×
€4.00 për m. €4.00 për m.
= €6,800 = €6,000
Shmangia e sasisë
€800 jo e favorshme
Shmangia e sasisë është
e pandryshuar sepse
sasia aktuale dhe
standarde nuk janë
ndryshuar.
Tavolina Shmangia e materialit vazhdim
362
Kosto standarde
Tani të kalkulojmë
shmangien e
kostos standarde
për punën direkte.
363
Shënim
Shmangia e materialit:
Shmangia e çmimit të materialit
SHÇM = SA (ÇA - ÇS)
Shmangia e sasisë së materialit
SHSM = ÇS (SA - SS)
Shmangia e punës:
Shkalla e shmangies së punës
ShkSHP = OA (ShkA - ShkS)
Shmangia e efiçiencës së punës
SHEP = ShkS (OA - OS)
Orët aktuale
Shkalla aktuale
Shkalla standarde
Orët standarde të lejuara
për outputet aktuale
364
Standard ka pasur standardin vijues të punës direkte për prodhimin e tavolinave:
1.5 orë standarde për tavolinë me €6.00 për orë direkte të punës
Javën e fundit janë punuar 1,550 orë pune direkte me kosto totale të punës prej €9,610
për të prodhuar 1,000 tavolina.
Shembull i shmangies së punës Tavolina
365
Çfarë është çmimi aktual (ÇA)
për punën për këtë javë?
a. €6.20 për orë.
b. €6.00 për orë.
c. €5.80 për orë.
d. €5.60 për orë.
Testi i shpejtë Tavolina
366
Çfarë është çmimi aktual (ÇA) për punën për këtë javë?
a. €6.20 për orë.
b. €6.00 për orë.
c. €5.80 për orë.
d. €5.60 për orë.
ÇA = €9,610 ÷ 1,550 orë
Ça = €6.20 për orë
Tavolina Testi i shpejtë
367
Shmangia e çmimit të punës së
kompanisë (Shçp) për javë është:
a. €310 jo e favorshme.
b. €310 e favorshme.
c. €300 jo e favorshme.
d. €300 e favorshme.
Tavolina Testi i shpejtë
368
Shmangia e çmimit të punës së kompanisë (SHçp) për javë është:
a. €310 jo e favorshme.
b. €310 e favorshme.
c. €300 jo e favorshme.
d. €300 e favorshme.
Shçp = OA (SHkA - SHkS)
SHçp = 1,550 orë (€6.20 - €6.00)
SHçp = €310 jo e favorshme
Tavolina Testi i shpejtë
369
Orët standarde (OS) të punës që duhet të
kryhen për të prodhuar 1.000 tavolina
janë:
a. 1,550 orë.
b. 1,500 orë.
c. 1,700 orë.
d. 1,800 orë.
Test i shpejtë Tavolina
370
Orët standarde (OS) të punës që duhet të kryhen për të prodhuar 1.000 tavolina janë:
a. 1,550 orë.
b. 1,500 orë.
c. 1,700 orë.
d. 1,800 orë.
SH = 1,000 njësi × 1.5 orë për njësi
SH = 1,500 orë
Tavolina Test i shpejtë
371
Shmangia e efiçiencës së punës (SHEP)
për një javë do të jetë:
a. €290 jo e favorshme.
b. €290 e favorshme.
c. €300 jo e favorshme.
d. €300 e favorshme.
Tavolina Test i shpejtë
372
Shmangia e efiçiencës së punës (SHEP) për një javë do të jetë:
a. €290 jo e favorshme.
b. €290 e favorshme.
c. €300 jo e favorshme.
d. €300 e favorshme.
SHEP = SHkS(OA - OS)
SHEP = €6.00(1,550 orë - 1,500 orë)
SHEP = €300 jo e favorshme
Tavolina Test i shpejtë
373
Orët aktuale Orët aktuale Orët standarde × × × Shkalla aktuale Shkalla standarde Shkalla standarde
Përmbledhje e shmangies së punës
Shmangia e shkallës
€310 jo e favorshme
Shmangia e efiçiencës
€300 jo e favorshme
1,550 orë 1,550 orë 1,500 orë
× × ×
€6.20 për orë €6.00 për orë €6.00 për orë
= €9,610 = €9,300 = €9,000
Tavolina
374
Kosto standarde
Tani të kalkulojmë
shmangien e
kostos standarde
për kostot e fundit
variabile indirekte
të prodhimtarisë
375
Shmangia e punës:
Niveli i shmangies së punës
NSHP = OA (NA - NS)
Shmangia e efiçiencës së punës
SHEP = NS (OA - OS)
Shmangia e shp. ind. variabile:
Shmangia e shp.të përgj.variabile të shpenzuara
SHShPV = OA (ShkA - ShkS)
Shmangia e efiçiencës së shp.të përgj.variab.
SHEShPV = ShkS (OA - OS)
Orët aktuale të
bazës së
shpërndarjes
Shkalla aktuale e
shp.të përgj.
variabile
Shkalla
stabdarde e
shp.të
përgj.variabile
Orët standarde të lejuara
për outputet stanarde
Shënim
376
Standard ka standardin vijues të shpenzimeve të përgjithshme variabile për prodhimin e një
tavoline:
1.5 orë standarde për një tavolinë me €3.00 orë për orë direkte të punës
Javën e fundit janë punuar 1,550 orë pune për të prodhuar 1,000 tavolina, dhe €5,115 janë
shpenzuar në emër të shpenzimeve të përgjithshme variabile të prodhimtarisë.
Shmangia e shpenzimeve të përgjithshme të prodhimtarisë
377
Çfarë është norma aktuale e kompanisë
(NA) për shpenzimet variabile indirekte të
prodhimtarisë për një javë?
a. €3.00 për orë.
b. €3.19 për orë.
c. €3.30 për orë.
d. €4.50 për orë.
Verifikim i shpejtë Tavolina
378
Çfarë është norma aktuale e kompanisë (NA) për
shpenzimet variabile indirekte të prodhimtarisë
për një javë?
a. €3.00 për orë.
b. €3.19 për orë.
c. €3.30 për orë.
d. €4.50 për orë.
Verifikim i shpejtë
NA = €5,115 ÷ 1,550 orë
NA = €3.30 për orë
Tavolina
379
Standard ka pasur shmangie të kostos
indirekte variabile (SHShIV) për një javë si
vijon:
a. €465 jo e favorshme.
b. €400 e favorshme.
c. €335 jo e favorshme.
d. €300 e favorshme.
Tavolina Verifikim i shpejtë
380
Standard ka pasur shmangie të shpenzimeve
indirekte variabile (SHShIV) për një javë si vijon:
a. €465 jo e favorshme.
b. €400 e favorshme.
c. €335 jo e favorshme.
d. €300 e favorshme.
SV = OA(NA - NS)
SV = 1,550 orë(€3.30 - €3.00)
SV = €465 jo e favorshme
Tavolin
a
Verifikim i shpejtë
381
Shmangia e
pafavorshme 465 €
Shmangia e
efikasitetit e pafavorshme
150 €
1,550 orë 1,550 orë 1,500 orë
× × ×
€3.30 për orë €3.00 për orë €3.00 për orë
= €5,115 = €4,650 = €4,500
Orët aktuale Orët aktuale Orët standarde × × × Niveli aktual Niveli standard Niveli standard
Shmangia e shpenzimeve indirekte variabile të prodhimtarisë Tavolina
382
―Ardi Corporation‖ ka standardin vijues të materialit direkt për gëzof.
0.1 kg. të fijeve të leshit për gëzof me €5.00 për kg.
Muajin e fundit janë blerë 210 kg të fijeve dhe janë bërë 2.000 gëzofa. Kosto totale e
materialit është €1.029.
Shembull i shmangieve të materialit
383
210 kg. 210 kg. 200 kg.
× × ×
€4.90 për kg. €5.00 për kg. €5.00 për kg.
= €1,029 = €1,050 = €1,000
Shmangia e çmimit
€21 e favorshme
Shmangia e sasisë €50 e
pa favorshme
Sasia aktuale Sasia aktuale Sasia standarde × × × Çmimi aktual Çmimi standard Çmimi standard
Përmbledhje e shmangies së materialit
384
210 kg. 210 kg. 200 kg.
× × ×
€4.90 për kg. €5.00 për kg. €5.00 për kg.
= €1,029 = €1,050 = €1,000
Shmangia e çmimit
€21 e favorshme
Shmangia e sasisë
€50 jo e favorshme
Sasia aktuale Sasia aktuale Sasia standarde × × × Çmimi aktual Çmimi standard Çmimi standard
€1,029 210 kg
= €4.90 për kg
Përmbledhje e shmangies së materialit
385
210 kg. 210 kg. 200 kg.
× × ×
€4.90 për kg. €5.00 për kg. €5.00 për kg.
= €1,029 = €1,050 = €1,000
Shmangia e çmimit
€21 e favorshme
Shmangia e sasisë
€50 jo e favorshme
Sasia aktuale Sasia aktuale Sasia standarde × × × Çmimi aktual Çmimi standard Çmimi standard
0.1 kg për gëzof 2,000 gëzofa
= 200 kg
Përmbledhje e shmangies së materialit
386
Shmangia e çmimit të materialit
SHÇM = SA (ÇA - ÇS)
= 210 kg (€4.90/kg - €5.00/kg)
= 210 kg (-€0.10/kg)
= €21 F
Shmangia e sasisë së materialit
SHSM = ÇS (SA - SS)
= €5.00/kg (210 kg-(0.1 kg/gëzof 2,000 gëzofa))
= €5.00/kg (210 kg - 200 kg)
= €5.00/kg (10 kg)
= €50 Jo F
Shënim: Shfrytëzimi i formulave
387
Test i shpejtë
Supozojmë se janë shfrytëzuar vetëm 190 kg të
materialit për të prodhuar2.000 gëzofa? Çfarë
është shmangia e sasisë së materialit? Mos harro
se standardi për një gëzof është 0.1 kg me kosto
prej €5 për kg.
a. €50 F
b. €50 JoF
c. €100 F
d. €100 JoF
388
Supozojmë se janë shfrytëzuar vetëm 190
kg të materialit për të prodhuar2.000
gëzofa? Çfarë është shmangia e sasisë së
materialit? Mods harro se standardi për një
gëzof është 0.1 kg me kosto prej €5 për kg.
a. €50 F
b. €50 U
c. €100 F
d. €100 U
Test i shpejtë
SHSM = ÇS (SA - SS)
= €5.00/kg (190 kg-(0.1 kg/gëzofi 2,000 gëzofa)
= €5.00/kg (190 kg - 200 kg)
= €5.00/kg (-10 kg)
= €50 F
389
Test i shpejtë
Nëse standardi i materialit specifikon saktësisht se sa material duhet të jetë në produktin final pa ndonjë hedhurinë, a është gjë e mirë shmangia e favorshme (F) e sasisë së materialit?
a. Po
b. Jo
390
Nëse standardi i materialit specifikon saktësisht
se sa material duhet të jetë në produktin final pa
ndonjë hedhurinë, a është gjë e mirë shmangia e
favorshme (F) e sasisë së materialit?
a. Po
b. Jo
Test i shpejtë
391
Standard ka pasur standardin vijues të materialit direkt për të prodhuar një tavolinë:
1.5 metër për një tavolinë me €4.00 për metër
Javën e fundit janë blerë 1,700 metra të materialit për t’u prodhuar 1,000 tavolina.
Kosto totale e materialit është €6,630.
Shembull i shmangies së materialit Tavolina
392
Çfarë është çmimi aktual i paguar për
njësi të materialit?
a. €4.00 për njësi.
b. €4.10 për njësi.
c. €3.90 për njësi.
d. €6.63 për njësi.
Verifikim i shpejtë Tavolina
393
Çfarë është çmimi aktual i paguar për njësi
të materialit?
a. €4.00 për njësi.
b. €4.10 për njësi.
c. €3.90 për njësi.
d. €6.63 për njësi.
ÇA = €6,630 ÷ 1,700 metra
ÇA = €3.90 për metër.
Verifikim i shpejtë Tavolina
394
Shmangia e çmimit të materialit (SHÇM)
për një javë:
a. €170 jo e favorshme.
b. €170 e favorshme.
c. €800 jo e favorshme.
d. €800 e favorshme.
Test i shpejtë Tavolina
395
Shmangia e çmimit të materialit (SHÇM)
për një javë:
a. €170 jo e favorshme.
b. €170 e favorshme.
c. €800 jo e favorshme.
d. €800 e favorshme. SHÇM = SA(ÇA - ÇS)
SHÇM = 1,700 njësi × (€3.90 - 4.00)
SHÇM = €170 e favorshme
Test i shpejtë Tavolina
396
Sasia standarde e materialit që duhet të
përdoret për t’u prodhuar 1.000 tavolina
është:
a. 1,700 metra.
b. 1,500 metra.
c. 2,550 metra.
d. 2,000 metra.
Test i shpejtë Tavolina
397
Sasia standarde e materialit që duhet
të përdoret për t’u prodhuar 1.000
tavolina është:
a. 1,700 metra.
b. 1,500 metra.
c. 2,550 metra.
d. 2,000 metra. SS = 1,000 njësi × 1.5 m. për njësi
SS = 1,500 metra
Test i shpejtë Tavolina
398
Shmangia e sasisë së materialit (SHSM)
për javë është:
a. €170 jo e favorshme.
b. €170 e favorshme.
c. €800 jo e favorshme.
d. €800 e favorshme.
Test i shpejtë Tavolina
399
Shmangia e sasisë së materialit (SHSM)
për javë është:
a. €170 jo e favorshme.
b. €170 e favorshme.
c. €800 jo e favorshme.
d. €800 e favorshme. SHSM = ÇS(SA - SS)
SHSM = €4.00(1,700 njësi - 1,500 njësi)
SHSM = €800 jo e favorshme
Test i shpejtë Tavolina
400
1,700 njësi 1,700 njësi 1,500 njësi
× × ×
€3.90 për njësi €4.00 për njësi €4.00 për njësi
= €6,630 = € 6,800 = €6,000
Shmangia e çmimit
€170 e favorshme
Shmangia e sasisë
€800 jo e favorshme
Sasia aktuale Sasia aktuale Sasia standarde × × × Çmimi aktual Çmimi standard Çmimi standard
Përmbledhje e shmangieve të
materialit Tavolina
401
PËRFUNDIMI i ligjëratës