Een kans krijgen, oké, daarna moet je het zelf doen

De holding, voorheen hetfamiliebedrijf Sabanci, ishet gezicht van hetkapitalistische, op Europagerichte Turkije. Aan de topstaat Güler Sabanci.Perfectionist, machtig,wordt er over haar gezegd.

Door onze correspondentBram Vermeulen

De entree van Güler Sabanciis als een wervelwind. Opde 25ste verdieping van

het glanzende Sabanci Centrezwaaien de notenhouten deurenvoor haar open en stapt zij binnenmet een hoed over het blonde haaren met een reeks aan nieuwe op-drachten voor haar assistenten.Twee lijfwachten met oortjes be-geleiden haar.

Die zorg voor lijfsbehoud heeftbij de Sabanci’s een lange geschie-denis. In de winter van 1996 dron-gen op deze verdieping, met zijnmagistrale uitzicht over Istanbul,twee sluipmoordenaars binnen

van de linkse terreurbewegingDev Sol. Ze executeerden de secre-taresse, een fabrieksmanager enÖzdemir Sabanci, een van de zesooms van de nu 55-jarige Güler.Dertien jaar later zijn de op-drachtgevers van de driedubbelemoord nog altijd niet gepakt, enpast de gebeurtenis in een langereeks van onopgeloste executies inde geschiedenis van Turkije.

Deze gebeurtenis is het littekenvan de Sabanci Holding, niet zo-maar een familiebedrijf maar eendynastie van bankiers, verzeke-raars, auto- en cementfabrikantenen filantropen. Dit bedrijf behoorttot de grootste twee van het land,wordt geleid door een van de rijk-ste families, geeft werk aan bijna50.000 werknemers in dertig be-drijven verspreid over achttienverschillende landen. Sabanci laatzien wat de financiële mogelijkhe-den zijn in deze opkomendemarkt. Sabanci is het gezicht vankapitalistisch Turkije dat de blikop het Westen heeft gericht: ‘mo-dern Turkije’, zoals de seculiereelite in dit land het liever om-schrijft. Als dat zinnebeeld maak

je vrienden én vijanden.Güler Sabanci zelf is de belicha-

ming van de macht van het grotegeld. In 2004 kwam zij als oudstekleinkind van oprichter HaciÖmer Sabanci aan het hoofd testaan van de holding, na het over-lijden van haar oom Sakip. Het-zelfde jaar selecteerde de FinancialTimes haar als een van de 25 mach-tigste vrouwen van Europa. Enzette Fo r t u n e haar op plaats num-mer negen van honderd machtig-ste vrouwen van de wereld.

De vraag of zij in dit land ookzover was gekomen zonder desteun van haar invloedrijke fami-lie, irriteert haar. „Zakendoen isiets objectiefs’’, zegt ze, terwijl zeeen vluchtige blik werpt op de fa-milieportretten aan de anderekant van de bestuurskamer. „Na-tuurlijk helpt het als iemand jeeen kans geeft, maar daarna moetje ook kunnen bewijzen dat je hetwaard bent.”

Dat heeft ze bewezen. SindsGüler vijf jaar geleden als be-stuursvoorzitter het roer overnamverdubbelde ze de omzet bijna, tot15,3 miljard dollar in 2008. Denettowinst van de holding groeidemet 23 procent, ondanks de crisisin de wereld. Güler Sabanci groei-de op aan de broekspijpen vanhaar grootvader, die begon zoalsmet ieder familiebedrijf: „Metniks. Dit is allemaal het werk vaneen selfmade man.” Ze vertelt datverhaal graag. De mijlpalen in hetgroeiende succes van haar familiedreunt ze op als uit een school-boek: grootvader begon in de ja-ren twintig bij de zuidelijke stadAdana als katoenplukker, werdtien jaar later mede-eigenaar vaneen weeffabriek, en vestigde weertien jaar later de Ak-bank, nu degrootste van Turkije. „Toen opastierf had hij zes zonen, onder wiemijn vader.” Güler was toentwaalf, acht jaar had ze doorge-bracht in het huis van haar groot-vader, waar de fundamenten vande Turkse economie werden ge-legd. „Ik herinner me nog dat ikals kind van vier jaar oud aan dehand van mijn grootvader door defabriek werd rondgeleid.”

Onder het leiderschap van oomSakip Sabanci werd besloten destructuur van het familiebedrijf teontmantelen voordat de derde ge-neratie de touwtjes van hem zouovernemen. „In 1995 waarschuw-de [adviesbureau] McKinsey dathet zo niet langer door kon gaan.Als het bedrijf eenmaal zo groot isgeworden kun je niet dezelfdemensen die de beslissingen ne-men, ook verantwoordelijk latenzijn voor de boekhouding en decontrole ervan.”

Sabanci Holding moest familieen bedrijf van elkaar scheiden. Sa-banci kreeg een corporate structure.Dat had voor- en nadelen, zegt

Güler Sabanci. Een familie neemtvaak sneller beslissingen dan aan-deelhoudersvergaderingen, tenzijhet over macht gaat. „Binnen eennormale bedrijfsstructuur zijnzulke beslissingen minder per-soonlijk en dus minder pijnlijk.”De reorganisatie leidde binnen Sa-banci Holding onherroepelijk tot

conflicten. Ooms en neven moes-ten kiezen: of een van de bedrijvenleiden en verantwoording afleg-gen aan de raad van bestuur, of be-sturen vanuit de raad. Niet allebei.Sommige familieleden moestengenoegen nemen met een positiebuiten de bestuurskamer.

„Dat doet soms pijn, maar niet

a l t ij d ”, is alles wat Güler eroverzeggen wil. Meer vragen over hetonderwerp wuift ze weg. DemirSabanci, de zoon van de vermoor-de Özdemir, was een van de neef-jes die volgens Turkse krantengeen genoegen nam met een aan-deelhouderschap zonder beslis-singsbevoegdheid. Hij nam ont-

slag en verkocht binnen een jaar alzijn aandelen in Sabanci. Neef Aliwas toen al vertrokken om voor-zitter te worden van de lowcost-vliegmaatschappij Pegasus.

Güler Sabanci liet al vroeg ziendat ze het leiderschap aankon dathaar grootvader voor zijn eerstekleinkind voor ogen had. Ze be-

gon als 22-jarige aan de loopbandvan de bandenfabriek. Vanaf 1985stond ze aan de leiding van die di-visie, veertien jaar lang en metsucces. Het leverde haar de bij-naam ‘rubberkoningin’ op. Debandendivisie ging de grens over,smeedde allianties met concurren-ten op andere continenten.

Güler stond ook aan de wiegvan de Sabanci Universiteit, dietien jaar geleden werd gesticht ennu wordt gezien als denktank vanmodern Turkije. Ze is een ferventvoorstander van toetreding vanTurkije tot de Europese Unie, er-van overtuigd dat beide baat heb-ben bij de toenadering. ‘De reis isbelangrijker dan de bestemming’is een slogan die ze op seminariaen bijeenkomsten als het WorldEconomic Forum in Davos steedsweer laat horen. Zo is Güler Sa-banci de ongekroonde ambassa-deur van de Turkse economie,wier uitstraling soms die van depolitieke machthebbers in ditland lijkt te overtreffen.

Werknemers die met haar sa-menwerkten noemen haar een„perfectionist” die dag en nachtcontrole eist over alle aspecten vanhaar bedrijf.

In het familiebedrijf is werknooit een baan, maar een le-venslange roeping. Dat maakt

de leiders aan de top van de pira-mide gevoelig voor kritiek, zekerals oude en nieuwe generaties metelkaar vergeleken worden. „Tu r -kije was veel makkelijker hersteldvan de economische crisis als[oom] Sakip Sabanci nog had ge-leefd”, sprak de directeur van deelektronicadivisie van Sabanci, Te-knosa, onlangs. „Er is geen anderdan Sakip Sabanci.’’ Was dat eensneer naar zijn opvolgster? „Wa a rheeft u het over?” reageert Gülergeprikkeld. „Ik ben heel trots alsmensen mijn oom herinneren. Hijwas iemand die ons allemaal moti-veerde. Mij ook.”

Ook al heeft de economischecrisis de nettowinst van de heleholding niet aangetast, sommigedivisies kregen rake klappen de af-gelopen maanden. In het eerstekwartaal kromp de Turkse econo-mie (met 13 procent), ook Sabanciontsnapte niet aan de gevolgen.„Maar ik ga bij al mijn fabriekenlangs en ik vertel ze dat we hetergste achter de rug hebben. Dedagen van de crisis zijn geteld.Misschien zijn het nog honderd oftweehonderd dagen, maar zekergeen vijfhonderd. De afgelopenmaand zagen we al verbetering.Vanaf september zal het betergaan. Dat is wat ik mijn werkne-mers vertel.” Waarmee ze maarwil zeggen: de familie Sabanciwijst Turkije de weg, nog steeds.

Bij haar aantreden beloofdeGüler Sabanci plechtig dat haaraanstelling niet levenslang zouzijn. De ooms mochten aanblijvenzolang ze wilden, maar zij sprak afte treden als ze de pensioenge-rechtigde leeftijd van 62 bereikte.Ze heeft nog zeven jaar. Is het mo-gelijk dat er dan een ander hetmachtige bedrijf gaat leiden? Meteen andere achternaam? „Wa a r o mniet”, zegt ze, „Het Sabanci vanvandaag is niet het Sabanci vanmorgen. Ik zou er in elk gevalniets op tegen hebben.” In dit fa-miliebedrijf is alleen voorspel-baarheid onbespreekbaar.

v© Zie voor de vorige afleverin-gen van deze zomerserienrc.nl/familiebedrijf

Illustratie Nanette Hoogslag

Turkije Hoe Güler Sabanci als een wervelwind het conglomeraat leidt dat haar grootvader oprichtte

TURKIJ EIstanbul

FamiliebedrijfTurkije

NH

21-08-09 katern 2 pagina 12