ระบบประสาทและอวยวะรบสมผส

(Nervous System and Sense Organ)

รศ.ดร.ธนวรรณ พาณชพฒน

ระบบประสาทและอวยวะรบสมผส

(Nervous System and Sense Organ)Outline

• ววฒนาการของระบบประสาท (Evolution of nervous system)• สวนประกอบของระบบประสาท (Components of nervous

system)

• ชนดของเซลลประสาท (Types of neurons)

• ระบบประสาทของสตวมกระดกสนหลง (Divisions of thevertebrate nervous system)

• การทางานของระบบประสาท (Mechanisms of nervoussystem)

• กระแสประสาท (Nerve impulse)

• การสงกระแสประสาทระหวางเซลลประสาท (Synapsis)

ระบบประสาทและอวยวะรบสมผส(Nervous System and Sense Organ)

Outline (ตอ)• สารสอประสาท(Neurotransmitter)• ระบบประสาทสวนกลาง (Central nervous system or CNS)

• โครงสรางสมองและหนาท (Structure and function ofbrain)

• อวยวะรบสมผส (Sense organ)• ผวหนง (Skin)• อวยวะสมผสรบการกระตนทางเคม (Chemoreceptor)• ห (ears)

• ตา (eyes)

ววฒนาการของระบบประสาท(Evolution of nervous system)

1. กลมโปรโตซว ( Protozoa) อยในอาณาจกร Protista เชน อะมบา (ameba) พารามเซยม (paramecium) ยกลนา (euglena)พวกนจะไมมเซลลประสาทโดยตรง แตจะมเสนใยประสานงาน ควบคมการโบกพดของซเลย

2. กลมซเลนเทอเรต ( Coelenterate)อยในไฟลมไนดาเรยหรอซเลนเทอราตา เชน ไฮดรา(hydra) แมงกะพรน (jelly fish) ปะการง( coral) กลมนจะมเซลลประสาทแทรกอยระหวางเนอเยอทวตว โดยสานกนเปนรางแห (nerve net)

3. กลมหนอนตวแบน (Plantyhethemint) อยในไฟลม Plantyhetheminthes เชน พยาธตวแบน (flat worm) พลานาเรย มเสนประสาท 2 ขางลาตว เรมมการรวมกลมของเซลลประสาทเปนปมประสาท 2 ปมบรเวณหว

4. กลมหนอนปลอง( Annelid) อยในไฟลมแอนเนลดา ( Annelida)เชน ไสเดอนดน ( earth worm) จะมปมประสาทเปนวงแหวน มเสนประสาทขนาดใหญ 2 เสนยาวตลอดลาตว (Ventral nerve cord)

5. กลมอารโทรปอด(Arthropod) อยในไฟลมอารโทรโปดา(Arthropoda) เชน แมลง(insect) กง กง(crustecea) มปมประสาทขนาดใหญอยบรเวณหว และปมอนเรยงตอเนองกนลงมา ทาหนาทคลายสมอง

6. กลมสตวมกระดกสนหลง(Vertebrate) อยในไฟลมคอรดาตา(Chordata) เชน มนษย(human) มระบบประสาทเปนทอกลวงอยดานบนของลาตว สวนหนาสดเปนสมอง และสวนทเหลอเปนไขสนหลง(brain and spinal cord)

ววฒนาการของระบบประสาท

โครงสรางสวนประกอบของระบบประสาท

(Component of nervous system) ประกอบดวย

1. เซลลประสาท(nerve cell or neuron)เปนเซลลปฏบตงานทมลกษณะเปลยนแปลงไปเพอทาหนาทรบและสงขอมล โดยอาศยกระแสไฟฟา ทเรยกวา กระแสประสาท เซลลประสาทประกอบดวย

1.1 ตวเซลล(cell body) มลกษณะคอนขางกลม เปนสวนของไซโตปลาสซมทมนวเคลยสกลมใหญ และมออรกาเนลอนๆ ทาหนาทสรางสารสอประสาท

1.2 เดนไดรต (dendrite)เปนแขนงใยประสาทสนๆ จานวนมากกวาหนง ทาหนาทสงกระแสประสาทไปยงตวเซลล

1.3 แอกซอน (axon)เปนแขนงประสาทยาวยนจากตวเซลล ทาหนาทนากระแสประสาทออกนอกตวเซลล และสงไปยงเซลลประสาทตวอนๆ

2. เซลลเกยวพนประสาท(Neuroglia)มหนาทชวยปองกนตวเซลลประสาท และขนยายของเสยออกจากเนอเยอประสาท พยงยดเหนยวใหเซลลประสาทอยคงท จะบอยตามชองภายในสมองและไขสนหลง มเซลลชวานนหม ภายในมสารสขาวเปนไขมนเรยกวา เยอไมอลน หอหมสวนของ axon ซงใชเปนฉนวน ชวยใหกระแสประสาทเคลอนทเรวขน

เยอไมอลน

ชนดของเซลลประสาท (Types of neurons)ถาแยกจากแขนงประสาททยนจากตวเซลล แบงเปน 3 ประเภท

1. เซลลประสาทขวเดยว (unipolar neuron) พบทปมรากของไขสนหลง จดเปนเซลลประสาทรบความรสกทมเดนไดรตยาวกวาแอกซอน กระแสไฟฟาไมเคลอนทผานตวเซลล

2. เซลลประสาทแบบสองขว (bipolar neuron) ตวเซลลมแขนง 2 แขนงยนออกไป มเดนไดรตยาวพอๆ กบแอกซอน พบทชนเรตนาของลกตา เซลลรบกลนทจมก ตมรบรสทลน เปนเซลลประสาททมขนาดเลก ทาหนาทรบความรสก

3. เซลลประสาทแบบหลายขว (multipolar neuron) ตวเซลลมหลายแขนงยนออกไป มแอกซอนแขนงเดยว ทเหลอเปนเดนไดรต พบทสมองและไขสนหลง ทาหนาทนาคาสงและประสานงาน

ถาแบงตามหนาทสามารถแบงเซลลประสาทออกเปน 3 ประเภท

1. เซลลประสาทรบความรสก (sensory or afferent neuron)ทาหนาทนากระแสประสาทจากหนวยรบความรสกไปยงระบบประสาท

สวนกลาง

2. เซลลประสาทประสานงาน (association or intermediate neuron) มหนาทนากระแสประสาทจากเซลลประสาทรบความรสกสงผานไปยงเซลลประสาทนาคาสงและตดตอระหวางสวนตางๆของ

ระบบประสาทสวนกลาง

3. เซลลประสาทนาคาสง (moter or efferent neuron) ทาหนาทนากระแสประสาทจากระบบประสาทสวนกลาง ไปยงหนวย

ปฏบตงาน เชน กลามเนอและตอมตางๆ

ชนดของเซลลประสาท (a) เซลลประสาทรบความรสก

(b) เซลลประสาทประสานงาน (c)เซลลประสาทนาคาสง

ระบบประสาทของสตวมกระดกสนหลง

(Divisions of the vertebrate nervous system)

• ระบบประสาท (Nervous system) เปนระบบทเกยวของกบการสงงาน การรบคาสง การตดตอประสานงาน โดยการกระตนจะผานหนวยรบความรสก

(recepter) แลวสงผานเซลลประสาทรบความรสกเขาสศนยประสาทในสมอง

และไขสนหลง ทเรยกวาระบบประสาทสวนกลาง(central nervous system or CNS) ซงระบบประสาทสวนกลางจะชวยรวบรวมขอมลทสลบซบซอน รวมทงเรองการเรยนรและความทรงจา แลวสงสญญาณผานเซลล

ประสาทสงคาสง(motor of efferent neuron)ไปสเนอเยอททาหนาทตอบสนองหรอหนวยปฏบตการ เชน กลามเนอและตอมตางๆ ทงเซลลประสาทรบ

ความรสกและเซลลประสาทนาคาสง(sensory or motor neurons)จะ

ประกอบกนเปนระบบประสาทรอบนอก(peripheral nervous system or PNS)มเสนประสาทเชอมตอกบสมองและไขสนหลง ไปยงสวนอนๆของรางกาย

Spinal cord

Brain

Voluntary (somatic) nervous system

Autonomic nervous system

Sympathetic division

Parasympathetic division

Central nervous system

Peripheral nervous system

Sensory pathways

Motor pathways

Nervous system

ระบบประสาทของมนษย

ระบบประสาทรอบนอกเปรยบเทยบกบระบบประสาทสวนกลาง

(a)เสนประสาทในรางกายมนษย (b) โครงสรางของระบบประสาทของมนษย

การทางานของระบบประสาท แยกได 2 ระบบ

1. ระบบประสาทททางานภายใตอานาจจตใจ (voluntary or somatic nervous system) หรอระบบประสาทกาย (voluntary or somatic nervous system)เซลลประสาท

รบความรสกจะรบกระแสประสาทจากหนวยรบความรสก

(receptor) ผานเขาระบบประสาทสวนกลาง(CNS) แลวสงไปยงเซลลประสาทนาคาสง ไปยงหนวยปฎบตงาน

(effector) ซงเปนกลามเนอลาย ระบบนควบคมการทางานของกลามเนอลาย เพอใหเคลอนไหวหรอทรงตวไดตามทตองการ

ใหกระทาหรอหยดกระทาได ทางานอยภายใตอานาจจตใจ

การทางานของระบบประสาท (ตอ)2. ระบบประสาทททางานนอกอานาจจตใจ หรอระบบประสาทอตโนมต

(Autonomic Nervous System:ANS) เปนระบบประสาททควบคมการทางานของกลามเนอเรยบ กลามเนอหวใจและอวยวะภายในรางกาย ประกอบดวยเสนใยประสาทนาคาสง(motor nervous fiber) 2 เสน แบงเปน 2 ประเภท ตามตาแหนงทมเสนประสาทมาควบคม การทางานจะทางานตรงขามกน เพราะมการสรางสารสอประสาททตางกน1. ระบบประสาทซมพาเทตก (sympathetic system) มาจากบรเวณไขสนหลงบรเวณอกและบนเอว เมอถกกระตนมกทาให อวยวะภายในสวนใหญทางานเรวขน รางกายตนตว เตรยมพรอมทงตอสและถอยหน2. ระบบประสาทพาราซมพาเทตก(parasympathetic system) มาจากบรเวณคอและบรเวณกระเบนเหนบ เมอถกกระตนมกทาใหอวยวะภายในสวนใหญ ทางานชาลง โดยการทางานทาใหรางกายสงบเชองชาลง เกดอาการงวงและซมเซา

โครงสรางและหนาทของระบบประสาทอตโนมต

วงจรตอบสนองฉบพลน(Reflex arc)เปนการทางานของระบบประสาททเปนวงจรประกอบดวย 5 หนวย

1. หนวยรบความรสก(receptor) ไดแก อวยวะรบสมผสตางๆ

2. เซลลประสาทรบความรสก(sensory neuron)จะรบกระแสประสาทแลวสงกระแสประสาทเขาสไขสนหลง

3. เซลลประสาทประสานงาน(association neuron or interneuron)เปนเซลลประสาทประสานงานของสมองและไขสนหลง บรเวณน axon ของ

เซลลประสาทรบความรสก(sensory neuron) จะมาไซแนปส (synapse)กบเดนไดรต(dendrite) ของเซลลประสาทนาคาสง(motor neuron)

4. เซลลประสาทนาคาสง(motor neuron) สงคาสงจากไขสนหลงไปทางแอก

ซอน (axon) เขาสหนวยปฏบตการ(effector)5. หนวยปฏบตการ(effector) ไดแก กลามเนอลาย เรยบ และตอมตางๆ

ชนดของเซลลประสาท

วงจรฉบพลน

การทางานของระบบประสาทในการตอบสนองอยาง

ฉบพลน(reflex action) เปนปฏกรยาของหนวยปฏบตการ

(effector) ทตอบสนองตอสงเราทมากระตนโดยไมผาน

สมอง แตผานไขสนหลงโดยตรง เกดในเวลาสนๆ ทาให

กลามเนอหรอตอมปฏบตการไดทนท เชน ไอ จาม กระพรบตา

การหลงน านมเมอเดกดดนมแม การกระตกมอหนเมอโดนเปลว

ไฟ การชกเทากลบเมอเหยยบตะป

การทางานของวงจรฉบพลน

การทางานของกระแสประสาท (Nerve impulse)

การนากระแสประสาทเปนกระบวนการทมการเปลยนแปลงทงทางไฟฟาและเคม(electrochemical reaction)ในการเคลอนทของกระแสประสาทภายในเซลลแตละเซลลแบงเปน3 ขนตอน

1. เซลลประสาทอยในสภาพพกตว (resting membrane potential) ผนงชนในของเยอหมเซลล(membrane) มสภาพเปนขวลบ (negative charge) อออนทมประจลบภายในเซลลมคามากกวาอออนทมประจบวกภายในเซลล โซเดยมอออนซงมประจบวกถกปมออกนอกเซลล และโพแทสเซยมอออนทมประจบวก ถกปมเขาในเซลล โดยผานทาง sodium-potassium pump โพแทสเซยมอออนมปรมาณนอยกวาประจลบตางๆ ของอออนทปรากฏอยในเซลล ขณะนเยอหมเซลล(membrane) อยในสภาพ polarization หรอสภาพ “มขว” เนองจากความตางศกย ของประจทเกดขน สามารถวดคาความตางศกยของกระแสไฟฟาทเกดขน เปน millivolt มคาความตางศกย -70 mv.

(ATP 1 โมเลกล ปมโซเดยม 3 อออนออกนอกเซลล ปมโพแทสเซยม 2 อออนเขาสเซลล)

กระแสประสาท (ตอ)

2. เซลลประสาทไดรบการกระตน (action potential) เยอหมเซลล

(plasma membrane)มชองสาหรบการเขา-ออกของโซเดยมและ

โพแทสเซยม(sodium gates and potassium gates)เมอกระแส

ประสาทถกกระตนทมากพอ แรงกระตนทาใหประตโซเดยมเปด( sodium gates)และโซเดยมอออนไหลเขาไปขางในจานวนมากอยางรวดเรว ทาใหคา

ความตางศกยระหวางเยอหมเซลล(cell membrane)มคาความเปนลบ

ลดนอยลง เปนบวกมากขนถงไดความตางศกยไฟฟาเปน +35 mv. เรยก

กระบวนการนวา การเปลยนขว(depolarization) เกดการเคลอนยาย

กระแสประสาทหรอคาความตางศกยกระทา(action potential) แรง

กระตนทมากพอ(threshold) จะทาใหการทางานของโซเดยมโพแทสเซยมปมทางานไมทน

กระแสประสาท (ตอ)

3. สภาพลดลงของกระแสประสาท เมอความตางศกยมคาสงสด เยอหมเซลล

(membrane) จะปลอยโพแทสเซยมอออนออกนอกเซลล ทางประต

โพแทสเซยม(potassium gates) ทาใหสภาพภายในมประจเปนลบ

เหมอนเดม เรยกกระบวนการนวา การคนสสภาวะปกต(repolarization)กระบวนการทนาเอาโซเดยมออกขางนอก โพแทสเซยมเขาขางใน เรยกวา

sodium-potassium pump โดยวธ active transport อาศย

พลงงานจาก ATP* เซลลประสาททางานตามกฎทเรยกวา all-or-none law คอไมมความผน

แปรของความตางศกยทเกดขน เกดแลวเกดตลอดในอตราสมาเสมอ ไมสญ

หายระหวางทาง และเมอกระตนใหแรงพอ (threshold) จงเกดการ

นากระแสประสาท (action potential) โดยตลอด

การทางานของกระแสประสาท

การสงกระแสประสาทระหวางเซลลประสาท(synapsis)แบบ

เคม

การไซแนปส(synapse) คอการถายทอดกระแสประสาทจากเซลลประสาทหนงไปยงเซลลประสาทอกเซลลหนง โดยทบรเวณปลาย

สดของแอกซอน(axon)เรยกวาเซลลสง (presynaptic) พบกบ

เดนไดรต (dendrite or target cells) ของเซลลประสาทอก

ตวหนงทเรยกวาเซลลรบ(postsynaptic)จะเปนบรเวณทมการควบคม ใหมการสง ยบยง หรอเปลยนแปลงลกษณะของกระแส

ประสาทตอไป ชองระหวางเซลลสงและเซลลรบเรยกวาไซแนปสตก

เคลฟ (synaptic cleft)กวางประมาณ 20 นาโนเมตร

การไซแนปสแบบเคม

การสงกระแสประสาทระหวางเซลลประสาท (ตอ)

- โครงสรางบรเวณทมการ synapseบรเวณปลายสดของแอกซอน( axon) ของเซลลจะขยายใหญ

ขน เรยกวา synaptic knob ภายในมถงเลกๆหอหมดวย

เยอหมเซลลจานวนมาก เรยกถงนวา synaptic vesicle ภายในถงมสารเคม เรยกวา สารสอประสาท

(neurotransmitter) สารนเมอหลงออกมาทาใหเยอหม

เซลลของเซลลรบมคณสมบตเปลยนแปลง

การสงกระแสประสาทระหวางเซลลประสาท (ตอ)

- การเปลยนแปลงความตางศกยไฟฟาท synapseเมอมกระแสประสาทสงมาท synaptic knob และประตแคลเซยม

(calcium gates) เปดให แคลเซยมอออน จากภายนอกเคลอนเขามาภายใน synaptic knob ทาให synaptic vesicle เชอมกบ presynaptic แลวแตกออก จงปลอย neurotransmitters ออกมาใน synaptic cleft สารเคมเหลาน ทาใหเกดการเปลยนแปลงความตางศกยท postsynaptic ได 2 แบบ

1. ศกยไฟฟาทเราเซลลรบ (Excitatory postsynaptic potential or EPSP) โดยประตโซเดยม(sodium gates) เปด และโซเดยมอออนไหลเขาในเซลล เปนการนาประจบวกเขาไป ทาใหความตางศกยระหวางผนงเซลล จากเดม -70 mv. เพมเปน -59 mv.

การสงกระแสประสาทระหวางเซลลประสาท (ตอ)

2. ศกยไฟฟาทยบยงเซลลรบ(Inhibitory postsynaptic potential or IPSP) ประตคลอรน(chloride gates) เปด คลอรนอออนไหลเขา เกดสภาพ hyperpolarization เนองจากภายในมประจลบมาก ทาใหประตโพแทสเซยม

(potassoum gates) เปด โพแทสเซยมอออนไหลออก ทาใหไม

เกดการเปลยนขว (depolarization) ความตางศกยภายในม

คา -75 mv.

การเปลยนแปลงความตางศกยทเซลลรบ

สารสอประสาท (neurotransmitter)

ปจจบนพบมากกวา 60 ชนด แตทศกษากนแพรหลายมดงน

• อะซทล โคลน(acetyl choline) สรางจาก nerve muscle junction และ เซลลประสาทสมองบางสวน จะถก

ยบยงโดยเอนไซมโคลนเอสเตอเรส(cholinesterase)• นอรอดรนาลนและอดรนอลน(noradrenalin and

adrenalin) สรางจาก autonomic system และ บางสวนของสมองและไขสนหลง จะถกยบยงอยางชาๆโดยเอนไซมโมโนเอมน

ออกซเดส (monoamine oxidase)

ระบบประสาทสวนกลาง

1. ประกอบดวยสมองและไขสนหลง

2. มเยอหมสมอง 3 ชน เรยกวามนงจส (meninges)3. มของเหลวทเรยกวานาเลยงสมองและไขสนหลง

(cerebrospinal fluid) อยระหวางชองวางในสมองและไขสนหลง

4. เมอทาภาพตดขวางสมองพบเนอเยอ 2 ชน ชนนอกสเทาเปนทรวมของตวเซลลประสาท จงเหนสเทาของเยอหม (protoplasm) ชนในสขาว ประกอบดวยเสนประสาท ทถกหมดวยเยอไมอลน จงเหนเปนสขาว

5. ไขสนหลงมเนอสขาวทดานนอก เนอสเทาดานใน เมอมองจากภาพตดขวางจะมลกษณะคลายผเสอ

สมอง (Brain)• อยภายในกะโหลกหอหมอยางด

• ประกอบดวยเซลลประสาทและเซลลพเลยงทเปนเนอเยอเกยวพน

• ในสตวชนสงมเซลลประสาทรวมกน เปนศนยความจา ความคด

ความฉลาด

• แบงเปน 3 สวน คอ สมองสวนหนา กลาง หลง

• สมองซกซายควบคมการทางานของอวยวะทางขวา สมองซกขวา

ควบคมการทางานของอวยวะทางซาย

• รอยหยกทเรยกวา “คลนสมอง” จะแสดงถงความฉลาดของคนและสตว

ไขสนหลง (Spinal cord)

• อยในโพรงของกระดกสนหลง

• มเนอเยอ 2 ชน (ชนนอกสขาว ชนในสเทา) ภายนอกเนอสขาวมแอก

ซอน หรอเดนไดรต (axon or dendrite) อยเปนมดๆ เปนทางสง

ความรสก และปฏกรยาฉบพลน (reflex action) ตางๆ

• ชนดานในมสเทาลกษณะรปคลายผเสอ (butterfly shape) ประกอบไปดวยตวเซลล (cell body) และเดนไดรต (dendrite) จานวนมาก

เสนประสาท

• เสนประสาทสมอง (cranial nerve) แยกจากสมองออกมาเปนคๆ มทงเซลลประสาทรบความรสก (sensory nerve) เซลลประสาทนาคาสง (motor nerve) หรอทงสองแบบ (sensory nerve, motor nerve, mixed nerve) ในคนมทงหมด 12 ค

• เสนประสาทไขสนหลง (spinal nerve) แยกออกจากไขสนหลงเปนคๆ ในคนม 31 ค ทกคเปนเสนประสาทผสม (mixed nerve)

สวนประกอบของสมองมนษย

โครงสรางสมองและหนาท• ในมนษยสมองแบงเปน 3 สวน

สมองสวนหนา ( forebrain or prosencephalon) จะเจรญดทสดแบงเปน

1.ไดเอนเซฟาลอน(Diencephalon)เปนสวนทมโครงสรางซบซอนทสด

-ทาลามส(Thalamus) เปนศนยกลางหลกในการรบ-สง ความรสก ขอมล ระหวางสมองและไขสนหลง

- ไฮโปทาลามส(Hypothalamus)เปนศนยควบคมสงสดของระบบประสาทอตโนมต ควบคมการหลงฮอรโมนของตอมใตสมอง ควบคมอตราการเตนของหวใจ ความดนโลหต อณหภมรางกาย ความหว และพฤตกรรมทางเพศ

โครงสรางสมองและหนาท (ตอ)

2. ทเลนเซฟาลอน (Telencephalon or cerebrum) อยหนาสดควบคมความคด ความทรงจา ความฉลาด การพด

- ซรบรล คอรเทกซ (Cerebral cortex or gray matter) แบงเปน 4 พ

ก. ฟรอนทล(Frontal lobe) ควบคมการเคลอนท การใชภาษา การพด

ข. ออกซพทล (Occipital lobe) รบและอานขอมล การมองเหน

ค. พารลทล (Parietal lobe) รบความรสก สมผส การรบรส

ง. เทมเพอรล (Temporal lobe) ไดยน ดมกลน เคลอนไหวลกตา

ซรบรล คอรเทกซ

สวนทเหลอประกอบดวย

- อนเนอรซรบรล (Inner cerebrum or white matter) ตดตอแตละสวนของคอรเทกซ (cortex)- ฮปโปแคมปส (Hippocampus) ควบคมอารมณ ความจา

- คารปสคารโรซล (Corpus callosum) ประสาน ระหวางสมอง 2 ซก คอดานซายและดานขวา

- เบซลแกงเกลย (Basal ganglia) ควบคมการเคลอนไหว

โครงสรางสมองและหนาท (ตอ)

สมองสวนกลาง (Midbrain or Mesencephalon) ปฏกรยาฉบพลนรบความรสกดวงตาและสมองสวนหนา

สมองสวนทาย (Hindbrain or Rhombencephalon) ประกอบดวย

- เมดดลาออบลองกาตา (Medulla oblongata) เชอมสมองและไขสนหลง ควบคมการทางานของระบบประสาทอตโนมต เชน การหายใจ การเตนของหวใจ การกลน การอาเจยน ไอ จาม

- พอนส (Pons)ทาหนาทเชอมซรเบลลม (cerebellum) กบสวนซรบรล คอรเทกซ (cerebral cortex)

- ซรเบลลม (Cerebellum) ควบคมการทรงตว การทางานรวมกนของกลามเนอลายในการเคลอนไหว

อวยวะรบสมผส (Sense organ) หมายถง อวยวะสาหรบรบความรสกตางๆ ท

ถกกระตนจากสงเรา ประกอบดวย เซลลประสาทรบความรสกหนงอนหรอมากกวา

เชน ผวหนง ตา จมก และลน

หนวยรบความรสก (receptor) เปนตวสรางกระแสประสาท

(nerve impulse) แบงเปน 6 ชนด

1. เคม (chemoreceptor) ตอบสนองตอสารทมองคประกอบทางเคม

2. กลไก (mechanoreceptor) ตอบสนองตอความกดดน ความสง การเคลอนไหว

3. การเคลอนไหว (proprioceptor) ตอบสนองตอตาแหนงและการเคลอนไหวสวนตางๆของรางกาย

4. อณหภม (thermoreceptor) ตอบสนองตอความรอนและความเยน

5. ความเจบปวด (pain receptor) ตอบสนองตอความเจบปวด

6. แสง (photoreceptor) ตอบสนองตอพลงงานแสง

อวยวะรบความรสก(sense organ) แบงเปน 2 กลม

1. รบความรสกแบบงาย(somatic senses) รบความรสกทวๆไป เชน ผวหนง

2. รบความรสกเฉพาะ(special senses) รบความรสกสาหรบ

กลน รส รบภาพ การไดยน

ผวหนง (Skin)มเซลลรบความรสก สาหรบการสมผส ความกดดน ความเจบปวด

และอณหภม

• แพกซเนยน คอรพสเซล (pacinian corpuscles) รบความรสกเมอไดรบแรงกด (pressure receptors)

• ไมสสเนอร คอรพสเซล (meissner corpuscles and merkel disks) รบความรสกสมผส (touch receptors)

• รฟฟน เอนออรแกน (ruffini end organ) รบความรสกเมอสมผสความรอน (heat receptors)

• เคราส เอนบลฟ (krause end bulbs) รบความรสกเมอสมผสความเยน (cold receptors)

• ปลายประสาทอสระ (free nerve endings) รบความรสกเจบปวด (pain receptors)

เซลลรบความรสกทผวหนง

กลมเซลลรบความรสกทางเคม(chemoreceptor)

- การรบรส (sense of taste) ม receptor กระจายบนแผนลน

(taste buds) รบรสตางๆ เชน เปรยว หวาน ขม เคม

กลมเซลลรบความรสกทางเคมของลน

กลมเซลลรบความรสกทางเคมของจมก

กลมเซลลรบความรสกทางเคม(chemoreceptor)

• การรบกลน (sense of smell)มหนวยรบความรสก (recepter)

อยภายในเยอโพรงจมกตอนบนเรยกวา

ออลแฟกทอร เซลล

(olfactory cells)

ห (Ear) แบงเปน 3 สวน

1. หตอนนอก (outer ear) ประกอบดวย

- ใบห (pinna) เปนแผนกระดกออนทถกคลมดวยผวหนงทาหนาทดกคลนเสยง

- ชองห (auditory canal)เปนทอขดรปตวเอส

2. หตอนกลาง (middle ear) เปนชองกลวงอยบรเวณฐานของกระโหลกศรษะ

- เยอแกวห (tympanic membrane or ear drum) ทาใหเกดการสนสะเทอน

- ทอยสเตเชยน(Eustachian tube)ปรบความดนระหวางหตอนนอก กบหตอนกลาง

- กระดก 3 ชน (ossicles) - คอน (malleus) ทง (incus) โกลน(stapes)3. หตอนใน (inner ear) มลกษณะเปนทอกลวงเชอมตดตอกน เรยกวา ลาบรนธ

- กระดกกนหอย มลกษณะเปนทอกลมมวนเกยวของกบการไดยน

- เซมเซอรควลารคาแนล เกยวของการทรงตว และสมดลของรางกาย

-เวสทบล มถง utricle และ saccule ทาหนาทเกยวกบการรบรการเปลยนตาแหนงของศรษะในทศทางตาง ๆ

สวนประกอบของห

โรคหหนวก (Deafness) ม 2 แบบ

1. หหนวกแตกาเนด (congenital defect or conduction deafness) การตดเชอทาใหกระดก 3 ชน (ossicle) ละลาย

2. เกดจากโรค (Nerve deafness) เกดจากการเสอมของเซลลขน

(cilia) บรเวณหนวยรบความรสก (sense receptors) ภายใน

คลอเคลย (cochlea) เกดกบผสงอาย และเกดจากมลพษทางเสยง

ตา (Eyes)

• มสองขางทาใหเหนภาพเปน 3 มต บรรจในโพรงกระบอกตา (orbit) มกลามเนอตา 6 มด ทาใหลกตากรอกไปมา มตอมนาตา (tear gland) มหนงตาบน มทอมาเปดทตา นาตามหนาททาความสะอาดและปองกนไมใหผว

ดานหนาของตาแหงจากการสมผสกบอากาศ แบงเปน 3 ชน

ตา(Eyes)1. ชนนอกสด(sclera) เปนเนอเยอหนามสขาวขน

• ตาขาว มโครงสรางเปนเสนใยคอลลาเจน ใหความเหนยวและคงทนตอลกตา ทาใหลกตาคงรป

• กระจกตา(cornea)เปนชนโปรงใสอยดานหนาของลกตา และคลมตาดา ทาหนาทใหแสงผานทะลเขาไปในลกตา

2.ชนกลาง (choroid) มรงควตถทบแสงเปนจานวนมากทาใหชองภายในลกตามด และยงชวยดดซบแสงสวนเกนทผานเขามาในลกตา เพอปองกนไมใหมการรบกวนการเกดภาพในชนเรตนา

• มานตา(iris)อยดานหนาสด มกลามเนอเรยบเรยงตวชวยควบคมรมานตา และปรบแสงใหผานเขาสตาอยางเหมาะสม

• รมานตา(pupil)เปนชองใหแสงผาน

ตา(Eyes)3.ชนในสด (retina) มเสนเลอดมาหลอเลยง บรเวณศนยกลางของเรตนาม

แอง เรยกวา โฟเวย(fovea) เปนบรเวณทมเซลลโคนหนาแนนทสด จงเปนตาแหนงทเหนภาพไดชดทสด ถามองดวยตาเปลาจะมองเปนเปนจดสเหลองเรยกวา yellow spot หางจาก yellow spot 3 มม. จะไมมเซลลรบแสง

เรยกวา จดบอด (blind spot) ไมสามารถเหนภาพ

• เซลลรอด(rod cells) มจานวนมาก รบภาพขาวดา ไวตอการกระตนของแสง ทาหนาทรบภาพบรเวณทมแสงสลว หรอในเวลากลางคน มรงควตถโรดอพซน(rhodopsin)

• เซลลโคน (cone cells) รบภาพทมแสงจาในเวลากลางวน และรบภาพส จะพบอยหนาแนนมากทโฟเวย มรงควตถไอโอดอพซน(iodopsin) มคณสมบตเหมอนโรดอพซน ประกอบดวยเรตนา และโปรตนโพดอพซน(photopsin) ในคนมความไวตอภาพสสงเพราะมเซลลโคนเปนจานวนมาก

ตาของมนษย

• โรคตาบอดส (color blindness)เปนโรคทางพนธกรรม

พบในผชายมากวาผหญง เกดจากเซลลโคน (cone cell) ประเภทใดประเภทหนงนอยกวาปกต หรอไมมเลย ทาใหแยก

ความแตกตางของสบางสไมออก

สายตาผดปกตในคน

1. สายตาสน (nearsighted eyes or myopia) คอภาวะทวตถอยไกล เลนสจะโฟกสใหเกดภาพของวตถกอนถงเรตนา

(retina) ทาใหมองวตถอยไกลไมชด แตเหนวตถอยใกลไดชด เกดจาก

การทกระบอกตายาวเกนไป แกโดยใสแวนเลนสเวา (concavelens)

2. สายตายาว (farsighted eyes or hypermetropia)เลนสจะโฟกสใหภาพของวตถเลยเรตนา(retina) ออกไป เกดจาก

กระบอกตาสนเกนไป แกโดยใชแวนเลนสนน (convex lens)3. สายตาเอยง (astigmatic eyes) สาเหตจากรปรางกระจกตา

หรอเลนสผดปกต ทาใหการโฟกสแสงผานเขาสตามหลายจด ภาพท

เกดจงไมชดเจน แกโดยใชเลนสรปกระบอก (cylindrical lens)

สายตาทผดปกตของมนษย

(a) สายตาปกต

(b) สายตาสน

(c) สายตายาว