Post on 11-Dec-2015
Namminersorlutik Oqartussat
Ilinniarnertuunngorniarfim-mik iluarsaasseqqinnermik nalilersuineqArlalinnut tunngasumik nalunaarusiaq
1
Februar 2014
IMARISAI
Aallaqqaasiut
Atuutilersitsinermi sulinerup killiffia naliliinerlu
Ilinniartitaanerup sannaa aaqqissugaaneralu
Tiguneqartartut, atugarissaarneq aalajangiussisimanerlu
Periuseq nalunaarsukkanilu tunngavigisat
QUPPERNEQ
3
4
10
14
19
2
August 2012-imi GUX-iluarsaasseqqinneq nutaaq atulersinneqarpoq. Iluarsaasseqqinneq Kalaallit Nunaanni ilinniartitaanermi arlalinni
allannguuteqarfiuvoq. Ilinniartitaanermut, Ilageeqarnermut, Kultureqarnermut Naligiissitaanermullu Naalakkersuisoqarfik sinnerlugu
ilinniarnertuunngorniarfinnik iluarsaasseqqinneq Epinion-imit nalilersorneqarpoq. Nalilersuinermi iluarsaasseqqinnerup 2013-imi, 2014-imi aamma 2015-
imi atulersinnera naammassineqarneralu malinnaaffigineqassaaq.
Nalunaarusiami matumaniipput 2013-imi nalilersuinermit siullermiit inernerit pingaaruteqartut tamarmik eqikkarneri. Taakku saniatigut
ilinniarnertuunngorniarfinnut sisamanut tamanut immikkut nalunaarusiortoqarpoq kiisalu nalunaarusianut ilanngussat marluk immersukkatigut
apeqqutinut tamanut akissuteqartut pillugit tabellinik imaqartut.
Erseqqissaatigineqassaaq nalilersuinerup ilusutaa piumasarimmagu atuarfiit misigisaanik, misilittagaanik naliliineranillu isiginninnissaq taamaalillunilu
atuarfiit isaanniit iluarsaasseqqinnerup atuutilersinnera isigineqarluni. Atuarfiit suliniutaat inatsisit oqaasertai nassuiaataalu aallaavigalugit
nalilersorneqarput, kisiannili iluarsaasseqqinnerup atulersinneranut atatillugu Naalakkersuisoqarfiup suliniutai pillugit nalunaarsukkat allat
ilanngunneqarnatik.
Tassani nalinginnaasumik pineqarput ilinniarnertuunngorniarfiit assigiinngitsorujussuit sisamat assigiinngitsunik piumasaqaateqartut atugaqartullu.
Taamaattumik erseqqissarneqassaaq nalunaarusiap matuma tamanut atuuttut erseqqissarmagit, atuarfiillu ataasiakkaat assigiinngisitaartumik
misissueqqissaarnerit atuarfinnut tunngasunik nalunaarusiani nassaarineqarsinnaallutik, tassani aamma periutsit sukumiinerusumik allaaserineqarneri
aamma nassaarineqarsinnaallutik.
Nalunaarusiaq imatut immikkoortulersorlugu aaqqissuunneqarpoq:
Atuutilersitsilluni sulinerup killiffia: Atuarfiit aaqqissugaanerat atuutilersitsilluni sulinermik pingaarnersiuinerat kiisalu unamminartut nalinginnaasut misigisat
Ilinniartitaanerup sannaa aaqqissugaaneralu: Atuutilersitsilluni sulinerup aallartinnerani atuarfiit tamarmik pingaartissimasaat immikkoortut immikkut tassani
isiginiarneqarput – tunngaviusumik aallartinnermi ilinniarfiinilu ilinniartitaanerup sannaa, kiisalu atuartitsissutit pingasut nutaat
Tiguneqartartut, atugarissaarneq aalajangiussisimanerlu Tassani atuarfiit tigusisarnerat, atuanngitsoortarnerit naammassinnittullu procentii isiginiarneqarput,
kiisalu atuarfiit aalajangiussisimatitsinermi suliniutaat
Periuseq nalunaarsukkanilu tunngavigisat: Nalilersuinermi periutsit nalunaarsukkanilu tunngavigisat naatsumik allaaserineri. Atuarfinni ataasiakkaani
nalunaarsukkanik katersinerit pillugit sukumiinerusumik allaaserinninnerit atuarfinnut tunngatillugu nalunaarusiani nassaarineqarsinnaapput.
3
Aallaqqaasiut
Atuutilersitsilluni sulinerup killiffia
4
Ataatsimut isigalugu nalilersuinermi uparuarneqarpoq atuarfiit atuutilersitsilluni sulinermik ingerlatsileruttortut, tamannali aatsaat aallarteqqammerneqartoq.
Taamaattumik naatsorsuutigineqassaaq iluarsaaqqinnerup tamakkiisumik atulersissimanissaanut piffissaq ingerlaqqaassasoq. Allannguinernik
assigiinngitsorpassuarnik imaqartumik iluarsaasseqqinneq ataatsikkoortumik atuutilersinniarneqarnerani tamanna tupaallannanngilaq, tamatumali
erseqqissarpaa iluarsaasseqqinnerup atulersinnerani ataavartumik aallussisoqarnissaanik pisariaqartitsisoqartoq. Atuarfiit arlallit iluarsaasseqqinnermi
immikkoortut ataasiakkaaginnaat suliarinissaat manna tikillugu angumerisimavaat. Atuarfinni amerlanerni atuutilersitsineq immikkut pilersaarusiorluarluni
aallussisoqarneratigut qularnanngitsumik nukittorsarneqarsinnaavoq. Atuarfiit assersuutigalugu atuutilersitsinissamut aalajangersimasunik iliuuseqarnissamullu
sammisumik iluaqutaasumik pilersaarusiorsimasinnaapput, immaqa Naalakkersuisoqarfik peqataatillugu. Pingaarporli – atuarfinnit aamma
erseqqissaatigineqartutut – iluarsaasseqqinnermi immikkoortunik misilittagaqarnermik misilittagaqalernertik naapertorlugu iluarsiinissamut
naleqqussaanissamullu ingerlaavartumik inissaqartitsinissaq.
Atuutilersitsilluni sulinerup aaqqissuunnera
Atuarfinni atuutilersitsinermi sulinerup aqutseriaatsillu qanoq rektorinit aaqqissuussisoqarnerani annertuumik assigiinngitsoqarpoq. Taamaalilluni akisussaaffiit
aalajangiinissamullu piginnaatitsinerit qanoq annertutigisumik qanorlu agguarneqarsimaneri assigiinngitsorujussuupput, kiisalu atuutilersitsilluni sulinermi
ilinniartitsisut sulisullu allat qanoq annertutigisumik qanorlu peqataatissimanerini. Assersuutigalugu Nuuk, Sisimiut aamma GU Qaqortoq akisussaaffiit
agguarneri allallugit aaqqissuussisimasut, taakku assersuutigalugu Aasianni aamma NI Qaqortumi aaqqissugaannginnerullutik. Tamanna atuutilersitsilluni
sulinermi aamma aqutsisut sulisullu immikkut akisussaaffeqartut akornanni akisussaaffiit suliallu agguaannerini atuuppoq aamma sulisut assigiinngitsut
akornanni.
Quppernermi tullermi atuarfiit sisamat taakku atuutilersitsilluni sulinermik qanoq aaqqissuussinerat naatsumik allaaserineqarpoq.
5
Atuutilersitsilluni sulinerup killiffia
Atuarfinni tamani iluarsaasseqqinnermi immikkoortorpassuit
pingaarnersiornissaat pisariaqarsimavoq, tassa aallaqqaataaniilli suut
tamarmik assigiimmik aallunneqarnissaat sapernarsimammat.
Nalilersuinerup nalinginnaasumik takutippaa atuarfiit siullermik
ilusilersorneqarneranut aaqqissuunneqarneranullu tunngasut
atuutilersinnissaat annerusumik isiginiarneqarsimasut,
assersuutigalugu tigusinissamut maleruagassat ilinniartitaanerullu
ilusilersornera.
Immikkoortut taakku ilai eqqarsaatigalugit atuarfiit taakkuninnga
pingaarnersiuinerat assortugassaasimanngilaq, tassa august 2012-imi
ilinniarnermik aallartittunut ilinniartunut
inissaqartitsisoqartussaammat.
Atuarfiit amerlanerit aamma ilinniartitsisoqatigiinnik atulersitsinissamik
pingaartitsinerannut pissutaasimavoq ilinniartitsilluni sulinermut
ilinniartitsisoqatigiit ilusilerneri sakkutut/oqalliffittut isigineqarneri.
Taakku atuutilersinnerili arlalinni aatsaat aallartisarneqalerput –
ingerlaasiusimasup ilinniartitsisoqatiigiinnut allanngortinnissaanut
sivisusinnaavoq.
Ilinniartitsinermut pingaartumik tunngasut soorlu allamiut oqaasiinik
ilinniartitsineq aamma kajumigisanik atuartitsineq siullermik
salliutinneqarsimanngillat.
Ilinniarnertuunngorniarfiit sisamat iluarsaasseqqinnermi
immikkoortut uku annerusumik aallussimavaat:
Tunngaviusumik ingerlatsinermi ilinniarnermilu sammivinni ilinniartitaanerup sannaa
Ilinniartitsissutit pingasut nutaat: Science, kulturilerineq aamma ilinniarnermi
periuseq
Tiguneqartussat pillugit maleruagassat
Ukiumi ilivitsumi najoqqutassamut ikaarsaarneq
Atuarfimmi ilitsersuussinermi sulianik nukittorsaaneq/atu-anngitsoortarnerit
appartinneri/aalajangiussimaneq
ilinniartitsisoqatigiit
Iluarsartuusseqqinnermi isiginiarneqannginnerusut:
Allamiut oqaasiinik ilinniartitsineq
Atuartumut sammisumik atuartitsineq
Immikkut aaqqissuussilluni ingerlataqarneq
Kajumigisamik atuartitsineq
Kulturilerineq
6
Atuutilersitsilluni sulinermi atuarfiit aallussinerat
Ataaniittumi iluarsaasseqqinnerup atuutilersinnissaanik atuarfiit qanoq aaqqissuussisimanerat naatsumik allaaserineqarpoq:
Nuuk: Iluarsaasseqqinnermi suliniutinut ataasiakkaanut ataatsimiititalianik kiisalu pisariaqartitsineq naapertorlugu ataatsimiititaliaagallartunik
aaqqissuussisoqarsimavoq. Assersuutigalugu ilinniartitsinermut ataatsimiititaliamik aamma atuanngitsoortarnerit pillugit ataatsimiititaliamik
pilersitsisoqarsimavoq. Atuutilersitsilluni sulinermut akisussaaffik taamaalilluni ataatsimiititalianut ataasiakkaanut inissinneqarsimavoq. Ukioq atuarfiusoq 2013-
2014 pillugu ”pingaarnertut pilersaarut” peqarpoq, tassani aqutsisuni suliat erseqqissumik agguarneqarsimallutik. Taannali iluarsaasseqqinnermut tunngasunik
akisussaaffinnut taamaallaat tunngasuunngilaq.
Sisimiut: Atuutilersitsinermi akisussaaffik tassa rektorimi, pisortap tulliani ilinniartitsinermilu siunnersortimi inissinneqarsimavoq. GUX Sisimiut 2013/14-
imut najoqqutaa allaaserineqarsimavoq, tassani aqutsisut sulisullu immikkut akisussaaffeqartut akornanni akisussaaffiit agguarneri takuneqarsinnaalluni.
Taannali iluarsaasseqqinnermut tunngasuni akisussaaffinnut taamaallaat tunngasuunngilaq.
Aasiaat: Iluarsaasseqqinnerup atuutilersinnissaanut akisussaaffik ilinniartitsinermi inspektorimut inissinneqarsimavoq. Inspektorit suliassaat
allaaserineqarsimapput, kisiannili nalinginnaasumik akisussaaffiit agguarneri imaluunniit atuutilersitsinissamut pilersaarut allaaserineqarsimanani.
Qaqortoq: GU-mi Rektori atulersitsinerup qularnaarnissaanut pingaarnertigut akisussaavoq. Akisussaaffiulli ilaa annertooq ataatsimiititalianut
assigiinngitsunut agguarneqarsimalluni, ilinniartitsisut atuutilersitsinissamut akisussaallutik. Ilinniartitsinermi inspektori iluarsaasseqqinnermi ilinniartitsinermut
tunngasut atulersinnissaannut akisussaavoq. NI Qaqortumi piffissami nalilersuinerup nalaani akisussaaffik aqutsisut kiisalu ilinniartitsinermi inspektorit
akornanni agguarneqarsimavoq.
7
Atuutilersitsilluni sulinerup aaqqissuunnera
Soorlu quppernerup siulianit takuneqarsinnaasoq atuarfiit assigiinngitsumik aaqqissuussisimapput. Aqutsisuni, siunnersuisoqatigiinni, ataatsimiititaliani allanilu
ingerlatani iluarsaasseqqinnermik sulinerup qanoq tunngaveqarneranik taamaallaat assigiinngitsoqanngilaq, kisianni aamma akisussaaffiliinermi paasinartumik
erseqqissumillu inissititerinermi. Taamaalilluni iluarsaasseqqinnerup atuutilersinnissaanut kiap piviusumik akisussaanera aamma atuutilersitsinissaq qanoq
ingerlanneqassanersoq atuarfinni ingerlataqartunut tamanut paasiuminartuunani. Peqatigisaanilli inissisimaffiit akisussaaffiillu erseqqissumik agguarsimaffiini
sulinermi pimoorussisoqarnerulluni ajunngitsumik aallaaveqartoqarpoq, aamma ingerlataqartut attuumassuteqartut, tassunga pingaartumik ilinniartitsisut
ilanngullugit, apeqqutini attuumassuteqartuni peqataatinneqartutut misigineranni.
Qitiusumik atuarfimmiit nalinginnaasumik ilinniarnertuunngorniarfimmut
KTI Sisimiut aamma NI Qaqortoq eqqarsaatigalugit oqaluttuarisaaneq misilittakkallu aallaavigalugit inuussutissarsiutiitgut ilinniarfinniit
ilinniarnertuunngorniarfinnut sangutikkiartorneqarsimapput. NI suli niuernermut tunngasunik taamaallaat ilinniarfiuvoq tassanilu unamminartoq tassaanerulluni
ilinniarfittut kinaassutsip ilusaatalu allanngortinnissai, allanngortitsisimannginnermut pissutaaqataapput ilinniartitsisoqatigiit, tunngaviusumik atuareernikkut
fagimik allannguisimannginneq il. Il.
Akerlianilli KTI Sisimiuni teknikkikkut ilinniagassallu allat neqeroorutigineqarput, taamaattumik unamminartut assersuutigalugu teknikkikkut
ilinniarnertuunngorniarfimmiit nalinginnaasumik ilinniarnertuunngorniarfimmut ikaarsaarnermi kinaassutsimut atanerulluni, tassunga ilanngullugu
assersuutigalugu ilinniarnerup sammivianik qinigassani teknikkikkut tunngasut qanoq annertutiginissaannik naliliineq. Allannguinerilli taakku
iluarsartuusseqqinnerup atulersinnissaa sioqqullugu aallartinneqarput taamaalillutillu iluarsartuusseqqinnermut ilaanerullutik.
8
Unamminartut nalinginnaasut: Aaqqissuussineq aqutseriaaserlu
Ilinniartitsisut taarseraanneri ataqatigiinnermut unamminartuuvoq
Atuarfiit tamarmik ilinniartitsisuminni taarseraannermik annertuumik misigisaqarput – taakkuli Aasianni annertunersaallutik, tassani aamma
misigineqarsimalluni ukiup atuarfiusup ingerlanerani ilinniartitsisut amerlanerit unissimallutik. Ilinniartitsisut immersukkatigut apersuinermi akissuteqartut 54
%-iisa akornanni 31 %-it maannakkut suliffitsik ukioq ataaseq inorlugu suliffigisimavaat aamma 28 %-it ukiuni 1-3-ni suliffimmiissimallutik (Nalunaarusiamut
ilanngussaq 2, tabel 4). Patajaatsumik suleqatigiinnermut tunngasuni, ilinniartut ilinniarneranni ataqatigiinnermut atuarfinnilu nalinginnaasumik
skemalersuinermut pilersaarusiornermullu naleqqiullugu unamminartuunerata saniatigut taarseraannerit iluarsartuusseqqinnerup atulersinneranut
naleqqiullugu imatut unamminartoqarput:
Ilinniartitsisut akornanni iluarsartuusseqqinnermut paasinninneq piginnittuunerlu pillugu annikinnerusumik ilisimasaqalernissaq
Assersuutigalugu ilinniartitsinerup ineriartortinnera suliniutillu nutaat pillugit ataqatigiinngitsoqarnera patajaatsoqannginneralu
Atuarfinni ilisimasat misilittakkallu uninngatinnissaannik qulakkeerinissap sapernarnera
Ataqatigiinnerlu peqatigisaanik atuanngitsoortartunik amerlasuunik unamminartoqarpoq (qupperneq 17-18 takuuk), ilinniartut ataasiakkaat ilinniarnerisa
ataqatigiinneranut unamminartoq.
Ilinniartitsisut piginnaasaat
Ilinniartitsisoqatigiinni taarseraannerujussuaq ilinniartitsisunik nutaanik tigusinissamut piareersaanissamullu annertuunik piumasaqaateqarpoq. Tamanna
pingaartumik ilinniartitsisunut qallunaanut nutaanut atuuppoq, assersuutigalugu allamiut oqaasiinik ilinniartitsinermi, kulturi tunngavigalugu atuartitsilluni
aamma kalaallit nunaanni pissutsit aallaavigalugit atuartitsilluni sulinermut ilinniarsimanngitsunut. Assersuutigalugu ilinniartitsisut taamaallaat 42 %-ii,
nammineq nalunaarput, allamiut oqaasiinik ilinniartitsineq tunngavigalugu atuartitsinissamut piareersarsimanatik (Nalunaarusiamut ilanngussaq 2, tabel53).
Nalilersuinerup takutippaa taaguutit taakku pillugit nalornisoqartoq. Pisut ilaanni immikkoortunik taakkuninnga naammattumik sulisoqannginneranut
pissutaanngilaq ilinniartitsisuni piumassuseqannginneq, kisiannili piviusumik suna suliarinerlugu taaguutip sumorpiaq tunngasuuneranik nalornissuteqarneq.
9
Unamminartut nalinginnaasut: Ilinniartitsisut taarseraanneri
Ilinniartitaanerup sannaa ilusaalu
10
Ilinniartitsisut, aqutsisut ilinniartullu ataasiakkaat misigipput ilinniartitaanerup
ilusaa nutaaq ilinniartitaanermik eqarnerusumik pilersitsisoq. Ilaatigut
tamanna atuarfimmut allamut nuunnissamik kinguneqarpat ilinniakkamik
allamik toqqaanissamut piviusumik periarfissaqarnersoq ilinniartitsisunit
ilinniartunillu arlalinnit apeqquserneqarpoq. Ilinniartitsisut ilai isumaqarput
ilinniartunut qinigassat ikinnerulersimasut, tassa maannakkut
atuartitsissutinik naammasseriikkat qinigassaqaleramik, nammineq
toqqakkamik atuartitsinermi ilanngussinissamut ilanngussinnginnissamillu
periarfissaqaratik.
Tunngaviusumik ingerlatsineq ingerlataqartunit tamanit ajunnginnerusutut
nalilerneqarpoq. Ilinniartut amerlanerussuteqartut isumaqarput
tunngaviusumik ingerlataqarneq ilinniarnertuunngorniarfimmik ajunngitsumik
aallartinnerusoq, ilinniakkap sammivissaanik toqqaanissamut
tunngavissiilluartoq aamma meeqqat atuarfianiit
ilinniarnertuunngorniarfimmut ikaarsaarneq oqinnerulersillugu.
Atuarfinni ataasiakkaani, soorlu NI Qaqortoq, tunngaviusumik ingerlatsinermi
suna siunertaanersoq ilinniartitsisut ilinniartullu akornanni
paatsuungassutigineqarpoq.
Ukiup siulliup ingerlanerani atuarfiit ilinniartitsissutini sammivinnik
assigiinngitsunik misilittagaqalersimapput tamannalu tunngavigalugu ukiumi
atuarfiusumi 2013/2014-imi iluarsaassisimallutik. Nuummi assersuutigalugu
ilinniakkami sammiviit iluarsaanneqarsimapput, taamaalilluni tamarmik
tuluttoorneq B-mut inissinneqarluni. 11
Ilinniartitaanerup sannaa ilusaalu
GU Qaqortoq:
•Pinngortitalerineq & peqqinnissamullu tunngasulerineq (atuaqatigiit katitikkat*)
•Oqaatsit/humanismi
•nalinginnaasoq/nutaaliorneq
NI Qaqortoq:
•Aningaasarsiorneq niuernerlu
Aasiaat:
•Nalinginnaasoq
•Oqaatsit aamma humaniora
•Pinngortitalerineq
•Nutaaliorneq
Nuuk:
•Nalinginnaasoq
•Nutaaliorneq
•Oqaatsit humanismi
•Inuiaqatigiilerineq
•Pinngortitalerineq
•Peqqinnissamut tunngasut
Sisimiut:
•Timersorneq qaqqami inuuneq
•Oqaatsit nipilersornerlu
•Sanaartorneq nukissiornerlu
•Ujarassiorneq aatsitassallu
•Pinngortitaq avatangiisillu
Atuarfinnit paasissutissat malillugit ukiumi atuarfiusumi 2012/2013-imi ilinniakkami sammiviit uku pilersinneqarsimapput:
*Klassi katitigaq tassaavoq ilinniakkanik sammiviit marluk katiterneri, tamarmik immikkut atuaqatigiittut naammattunik ilinniartoqanngitsut.
Atuartitsissutit taakku nutaat pingasut atulersinneranni atuarfiit qanoq
misigisaqarnerat assigiinngitsorujussuuvoq. Arlallit science misigingaat
unamminartuni annersaasoq, kulturilerineq allanut unamminartuuneruvoq,
tamatumunnga pissutaavoq iluarsartuusseqqinneq sioqqullugu atuarfinni
atuartitsissutit katitigaanerinut annertuumik atassuteqarnera.
Pingaartumik kulturilerneq ilaatigullu science ilinniartunit pitsaasutut
nalilerneqarput. Ilinniartut amerlanersaat aamma naliliipput ilinniarnermi
periuseq pillugu isuma ajunngitsuusoq, sumiiffinnili tamani suli
pitsaanerpaamik ingerlalernani.
Ilinniartut arlalissuit kulturilerinerup isiginninnera immikkut pitsaasutut
isigaat, kulturi pillugu taaguutinik paasinnillutik nunani allani kulturit
assigiinngitsut assersuutigalugit.
Taamaasilluni naliliineq tassaavoq ilinniarfinni amerlanerni science-ip
kulturilerinerullu ingerlanerat ajunnginnerulerlutillu pilersaarusiorluagaalersut,
ilinniarnermili periuseq sumiiffinni amerlanerni ilusissani suli
nassaarinngikkaa.
Taamaattorli – tupinnanngitsumik nalilersuinerup nalaani atuartitsissutit
taakku pingasut nutaat 1½-mik ingerlanneqaannartut – arlalinnik
unamminartoqarpoq, iluarsartuusseqqinnerup atulersinneranili atuarfinnit
aaqqinniarlugit sulissutigineqartunik. Tamanna quppernerup matuma
talerpiani takuneqarsinnaavoq.
Unamminartut uku atuarfinni tamani atugaapput:
•Iluarsartuusseqqinnerup atuutilernerani atuartitsinermi atortunik
peqannginneq imaluunniit killeqarneri.
•Sumiiffiit ilai atuartitsisinnaanermik piginnaasaqartunik
aamma/imaluunniit atortunik amigaateqarsimapput, siusinnerusukkut
atuartitsissummik eqqaanartumik ingerlatsisoqarsimanngippat.
•Atuartitsissutini siunertaq ilinniartitsisunut ilinniartunullu
erseqqissarneqarsimanngippat ilinniartut atuartitsissummut
soqutiginninngereersut kajumissuseqalersinnissaat sapernarsinnaavoq.
•Scienceimi tiimit aamma kulturilernermi ilinniartitsisut assigiinngisitaartumik
agguarneri (upernaakkut atuarnermut naleqqiullugu ukiakkut atuarnermi
tiimerpassuit)
•Science: Ilinniartitsisut sciencimut ilaasuni atuartitsissutini 1-2-ni
taamaallaat ilinniagaqarsimapput.
•Ilinniarnermi periuseq: Atuartitsissutip aaqqissuunnissaa
unamminarsinnaavoq, taamaalilluni ilisimasat sakkullu ilinniartunit
pigineqalerlutik, atuartitsissutini allani atorneqarsinnaasunngorlugit.
•Kulturilerineq: Atuartitsissutini allani – ajunngitsumik ajortumillu –
qaleriittoqarsinnaanera. Tamannali nukittussutsitut isigineqarpoq,
ataqatigiissaarneqarpata.
12
Atuartitsissutit nutaat pingasut - Science, kulturilerineq aamma ilinniarnermi periuseq
Ilinniartut akornanni immersugassatigut apersuilluni misissuinerup tikkuarpaa
2.g-imi ilinniartut tamarmiusut affangajaasa, 2.g-imi aallarteereenermi
qaammatit marluk-pingasut kingorna piffissap ilaani ilinniarnermi sammiviup
taarserneqarnissaa eqqarsaatigisimagaat. Taakkunaniittut GU Qaqortumit 30
%-imit GU Nuummi 56 %-imut allanngorarput.
Taakku pingajorarterutaat misigisimapput tamanna sapernartoq, quliusuniit
sisamat ilinniakkap sammivianik allanngortitsisimapput sisamararterutaasalu
erseqqinnerusumik tamanna misissorsimanagu. Kingumut atuarfiit akornanni
annertuumik assigiinngittoqarpoq, tassa assersuutigalugu Sisimiuni ilinniartut
tallimararterutaanit ikinnerusut misigisimallutik allanngortitsinissaq
ajornartoq, tamannalu GU Qaqortumi quliuppata sisamaasimallutik.
Atuarfiit ilaasa misigisimavaat ilinniakkap sammivianik allanngortitsineq
unamminartuusoq. Tamatumunnga ilaatigut pissutaavoq ilinniarnermi
sammiviit tamaasa pilersinnissaannut ilinniartut naammannissaat atuarfinniit
qularnaarneqarsinnaannginnera, ilaatigullu allamik toqqaanissamut atuarfiup
taarsernissaanut piviusumik periarfissaqanngimmat. Kingullertut taaneqartoq
ilinniartut ineqarfiinik naammattunik pisariaqartitsivoq kiisalu illoqarfinni
allani ilinniakkap sammivianik kissaatigineqartumik inissaqarnersoq.
Aqutsisut ilinniartitsisullu aamma misigisimapput tunngaviusumik
ingerlataqarluni klassini inuttut atassuteqarnerit pilersinneqartut ilinniakkap
sammiviata allanngortinnissaanut aporfiullutik, tassa ilinniartut
atuaqatigiinnissartik kissaatigimmassuk.
13
Ilinniartitaanerup sannaa ilusaaluTakussutissiaq 1. Ilinniakkavit sammiviata allanngortinnissaa kissaatigisimaviuk (2.g-mi atuartut kisimik okt./nov.imi aperineqartut)
Takussutissiaq 2. Aapiuppat ilinniakkap sammivia allanngortippiuk?
Tigusineq, atugarissaarneq aalajangiussisima-nerlu
14
Nalinginnaasumik misigineqarpoq – pingaartumik ilinniartitsisut ilinniarnermilu
siunnersortit akornanni – ukiuni kingullerni ilinniartuni allanngortoqarsimasoq.
Misigineqarpoq atuarfiit ilinniartunik assigiinngisitaarnerusunik tigusisartut,
ilinniartut atuartitsissutini piginnaasaat, ilinniakkani piginnaasaat
kajumissusiallu il.il. annertunerusumik assigiinnginnerullutik.
Tamatumunnga tunngavilersuutit assigiinngitsut atorneqarput:
Ilinniarnertuunngorniarluni ilinniartitaanermik aallartinniartut ukioqatigiit
nalinginnaasumik amerlanerulerlutik
Tigusinissamut maleruagassat nutaat: Inatsisitigut piumasaqaat
Tigusinissamut maleruagassat nutaat: Tigusinissamut misilitsinneq
Rektorinit arlalinnit uparuarneqarpoq atuarfik/ilinniartitaaneq ilinniartut
ilusaannut naleqqussarneqartariaqartoq paarlattuaniinngitsoq.
Iluarsartuusseqqinnermi ilinniartitsinikkut sakkussat nutaat tamatumunnga
naleqquttut tikkuarneqarput.
Ilinniartitsisulli akornanni ilaatigut pakatsisoqarpoq, ilinniartut tamaasa
kajumitsilerniarlugit unamminartoqartinniarlugillu ulluinnarni
unamminartoqartut.
15
Tigusinermi tunngavigisaqTakussutissiaq 3. 2013-imi isertut atuarfinnut tiguneqarnerinilu tunngaviinut agguarlugit. Nunani allani aamma DK-mi ilinniartut ilanngunnagit.
Tabellip talerpimmiittup takutippaa ukiuni 2009-miit 2013-mut
ilinniarnertuunngorniarfinni sisamani naammassinnittut procentii.
Naammassinnittut procentii ukiumi aalajangersimasumi isertut
tunuliaqutaralugit naatsorsorneqarput. Tassani ersersinneqarpoq ilinniartunit
qanoq amerlatigisut naammassinnisimanersut imaluunniit ilinniakkamik
naammassinnissanersut naatsorsuutigineqarnersoq.
Missiliuisoqarpoq siusinnerusukkut ilinniartut ilinniarfinni pissusaat
tunuliaqutaralugu taamaattumillu allanngorartoqarneranik sunnertiasuulluni.
Assersuutigalugu atuaqatigiit ataatsit taamaatittui atuarfimmi tamarmik
naammassisaqartut procentianut sunniuteqarsinnaalluni. Tamatumunnga
pissutaavoq missiliuinermi kisitsisit annikitsuinnaat tunuliaqutaanerat.
Tabellip takutippaa naammassinnittut procentiat nalinginnaasumik
allanngorpianngitsoq annikitsumik qaffattarluni imaluunniit annikitsumik
appartarluni.
Sisimiut immikkoorput naammassisaqartut procentiat annertunerusumik
qaffakkiartorluni.
Naammassinnittut procentiata appasissup takutippaa ilinniartorpassuit
unitsitsiinnartartut. Oqaatigineqassaarli periuseq qangarnisaalaarmat.
Ilinniartoq ataaseq 2012-mi anisoq kingumut 2013-mi aallarteqqittoq
ilinniarnerminiit sivikitsumik unikaallattoq eqqarsaatigineqanngilaq, taannami
unitsitsivinngimmat.
16
Naammassinnittut procentiiTakussutissiaq 4. Naammassinnittut procentiat ilimagisaqTilgangs-
årNuuk Aasiaat Sisimiut Qaqortoq Total
2009 56% 50% 51% 57% 54%
2010 56% 55% 65% 43% 55%
2011 50% 58% 72% 61% 68%
2012 55% 57% 65% 56% 58%
2013 52% 58% 69% 59% 62%
Naammassinnittut procentiannut atatillugu pingaaruteqartoq tassaavoq
ilinniarnermik aallartittut ilinniartut 60 %-iisa missaannaat naammassinissaat
naatsorsuutigineqarmat.
Tamanna anguniakkanit illuatungilerneqarpoq, tassa 2012-mi anguniagaq
tassaammat naammassinnittut procentiat 56, taanna aamma 2017-imi
anguniagaavoq.
Atuarfinni atuanngitsoornernut procentit pillugit nalunaarsukkat
atorneqarsinnaanngillat. Akerlianilli takussutissiami talerpimmiittumi
oktobarip qaammataani atuanngitsoornerit agguaqatigiissinneri pillugit
atuarfiit nammineq paasissutissaataat tunngavigineqarput. Aammattaaq
malugineqassaaq ukioqatigiinni pingasuniit nalunaarsukkat ataatsikkoortillugit
tiguneqarmata, taamaalilluni ukioqatigiit assigiinngitsut pingasut pineqarlutik.
Assigiinngissummut taamaalilluni pissutaavoq ukioqatigiit pineqartut
akornanni assigiinnginnerit ukioqatigiinni taakku ineriartorneq pineqarnani.
Taamaattoqaraluartoq takussutissiami tikkuarneqarpoq:
Oktobarip qaammataa 2013-mi atuanngitsoornerit 1.g-mi 11,6 %-it aamma
20,7 %-it akornanniippoq, 2.-mi 12,5 %-it aamma 21,6%-it akornanniilluni
aamma 3.g-imi 11,3 %-it aamma 20,6 %-it akornanniilluni.
Atuanngitsoortarnerit 1.g-mi ikinnerupput, 2.g-mi qaffasinnerulaarlutik sulilu
3.g-mi qaffasinnerulaarlutik.
NI Qaqortoq atuarfinni kisiartaalluni 1.g-imut naleqqiullugu 2.g-mi aamma
3.g-mi atuanngitsoortunit appasinnerusumik procenteqarpoq
Atuarfinnit allanit Aasiaat agguaqatigiisillugu qaffasinnerusumik
atuanngitsoortut procenteqarput, tassanilu ukioqatigiinni tamani assigiilluni.
17
Atuanngitsoornerit
Nassuiaat. Maluginiarneqassaaq nangaassuteqartoqarmat assersuussinermi, marlunnik
peqqutertumik: Siullermik ilinniartitsisut nalunaarsueriaasiat assigiinngissinnaavoq – tassa
ilinniartoq peqanngitsillugu. Aappaattut atuarfiit pingasut ukioqatigiinni paasissutissanik
tigusisimapput, atuarfiillu marluk atuaqatigiinnit tigusisimallutik, kingornalu
ukioqatigiinnut allanngortillugit.
Takussutissiaq 5. Takkutinngitsoorneq pissutigalugu atuanngitsoornermi procenti agguaqatigiissillugu, oktober 2013
Atuarfiit nalinginnaasumik atugarissaarneq, atuanngitsoornerit
aalajangiussisimanerilu annertuumik isiginiarpaat, tassunga ilanngullugit
ilinniartut aamma ilinniartut ineqarfii inuunerat.
Atuanngitsoortarnerit akiorniarlugit unamminartoq nalinginnaasoq
tassaarpasippoq atuanngitsoornerup erseqqissumik kinguneqartinnissaa
kiisalu ataasiakkaat immikkut eqqarsaatiginissaannik
oqimaaqatigiisitsinissamik nassaarnissaq.
Ilinniartut namminneq atuanngitsoornermut tunngavilersuutaat
”inortuinermik”, ”kajumissuseqannginnermik” aamma
”sapernarpallaarneranik” annertuumik imaqarpoq. Tulliuvoq napparsimaneq
taamaalillugu tunngavilersuutini atugaanerpaalluni. Atuarfiit amerlanertigut
atuanngitsoorneq pillugu maleruagassaqaraluartut aamma
atuanngitsoornernut kinguneqartitsisoqartaraluartoq ilinniartut amerlanerit
misiginngillat maleruagassat erseqqissuusut aalajangersimasumillu
malitaqanngitsut.
Tulliuttumi atuarfinni atuanngitsoornermi aalajangiussisimaniarnermilu
suliniutit ilai eqqaaneqarput:
Aasianni ilinniartunut siunnersortitut atorfik pilersinneqarsimavoq,
ilinniartitsisut pineqartut atuaqatigiinnut pingasunut akisussaallutik.
Ilinniartunut siunnersortit atuanngitsoortarnerit immikkut isiginiassavaat
aamma politiitut pinnatik sungiusaasutut sulinerussallutik.
GU Qaqortup atuaqatigiinni inuusaaseq isiginiarneqarpoq, ilinniartut
atugarissaarnerat atuaqatiminnullu pisussaaffimmik misigisaqarnerat
siuarsarneqarluni. Sisimiuni atuagaqatigiinnut sungiusaasumik
atorfinitsitsisoqarsimavoq, atuaqatigiinni inuusaaseq suliarissallugu.
Sisimiuni atuarfimmi ilinniartut ineqarfiini inuuneq ilinniartut atuarfik
qimallugu inuunerannik isiginninneq qimallugu annerusumik ilinniartut
ilinniartut ineqarfiini atugarissaarnerannut akisussaaqataalernermut
nikittoqarsimavoq, tassunga ilanngullugu ilinniartunut
ilitsersuussisumik atorfinitsitsisoqarluni. Peqatigisaanik
ilaqutariinnik katsorsaanissamut innersuussinissamut
periarfissaqarluni.
Aasianni qanittukkut ilinniartut ineqarfiini ilinniartitsisut ilinniartut
ineqarfiini perorsaasunik marlunnik oqaasilinnik taarserneqarput,
ilaatigut ilinniartut ineqarfinni ilinniartut atugarissaarnerannik
qaffassaassasut. Peqatigisaanik ilinniartut ineqarfianni
imigassartoqqusaajunnaarneq eqqunneqarluni.
Sisimiuni atuarfiup suliassanik tunniussinngitsoorneq
atuanngitsoornertut isigalugu ilinniartunut piffissaqarneq
atorneqalersimavoq.
Nuummi aalajangiussisimanermik ataatsimiititaliamik
pilersitsisoqarsimavoq, aalajangiussisimanermik suliniutinut
akisussaasoq. 18
Atugarissaarneq, atuanngitsoorneq aalajangiussisimanerlu isiginiarlugit
Periuseq nalunaarsukkanilu tunngavigisaq
19
Nalilersuineq sunniutinik nalilersuinertut aaqqissuunneqarpoq, suliniutit/iluarsartuusseqqinnerup qanoq sunniuteqarneranik – aamma sooq
misissueqqissaarneq isiginiarneqarluni. Uku isiginiarneqarsimapput:
Atuutilersitsineq: Suliniut pilersaarutaasutut atulersinneqarpa? Atuutilersitsineq qanoq nukittunerulersinneqarsinnaava, suliniutini anguniagaq
anguneqarsinnaalerluni?
Inernerit sunniutillu/anguniakkanik naammassinninneq: Inernerit sunniutillu suut suliniummi naatsorsuutigisatut kinguneqarpat?
Sunniut/pissutaasut ataqatigiinneri: Suliniummi immikkoortut suut inernernik sunniutinillu assigiinngitsunik kinguneqarpat, sunniutaallu
qanoq nukittorsarneqarsinnaappat?
Ilinniarnertuunngorniarfimmik iluarsaasseqqinnermik nalilersuineq piffissami ukiuni pingasuni ukiumoortumik uuttuinertut ingerlanneqarpoq. Uuttuineq
2013-mi ukiakkut aallartinneqarpoq, piffissap qiteqqunnerani 2014-mi uuttuisoqarluni ingerlatsinerullu siulliup kingorna naggataajusumik 2015-imi
uuttuisoqarluni.
Nalilersuinerup immikkoortuani siullermi pingaartinneqartoq tassaavoq atuutilersitsineq, annertusiartortumillu inernernut sunniutinillu
sangujartuaassalluni, iluarsartuusseqqinnermik atulersitsilluni sulinerup siuariartornera malillugu.
Oktober aamma november 2013-imi ilinniarnertuunngorniarfinni sisamani tamani misissuisoqarpoq. Ilinniarnertuunngorniarfinni sisamani tamani
ilinniartut ilinniartitsisullu tamarmik akornanni immersugassatigut apersuinerit katersorneqarput, kiisalu aqutsisut, ilinniartitsisut, ilinniarnermi
siunnersortit, ilinniartut ineqarfiini ilinniartitsisut/perorsaasut/nakkutilliisut ilinniartullu apersorneqarlutik.
Nalilersuineq taamaalilluni iluarsartuusseqqinnerup atuarfinni atuutilersinnissaanik aqutsisut ilinniartitsisullu sulinerannik tapersersuissaaq.
20
Nalilersuinermi periuseq
Nalunaarsukkat
USF datamiit nalunaarsukkani atortut ilanngunneqarput.
USF-imiit tiguneqartut ulloq 6. novembar 2013-imi Naalakkersusoqarfimmit
isumagineqarput.
2012 pillugu atuanngitsoornerit, naammassinnittut unitsitsiinnartullu pillugit
kisitsisit ulloq 31. decembar 2012-mi naatsorsorneqarput.
Malinnaaviginnilluni misissuineq
Atuarfiit ilaanni allatigut nalunaarsukkanik katersat assersuutigalugu
atuartitsinernik, ilinniakkerisarfinnik assigisaanillu malinnaaviginnilluni
misissuinernik ilaneqarput.
Malinnaaviginnillunili misissuinerit killeqarput, taamaattumik allatigut
nalunaarsukkanik katersat pillugit ataqatigiissitsinertut annerusumik
atorneqarlutik.
Immersugassatigut apersuilluni misissuinerit
Ilinniartut kiisalu aqutsisut sulisullu akornanni immersugassatigut
apersuilluni misissuineq ingerlanneqarsimavoq.
Katillugit ilinniartut 1018-it ilinniartitsisullu 76-it immersugassatigut
apeqqutit akissuteqarfigisimavaat, tassa akissuteqartut 77 %-iullutik aamma
54 %-iullutik.
Immersugassatigut apeqqutit annertuutigut pappiaranngorlugit
agguaanneqarlutillu katersorneqarput, sumiiffimmi ataatsimi web
atorneqarluni ilinniartitsisut akornanni akissuteqartut amerlatinniarlugit.
Apersuinerit pitsaassusillit
Ilinniarnertuunngorniarfinni sisamani tamani aqutsisunik, ilinniartitsisunik,
ilitsersuisunik, ilinniartut ineqarfiini sulisunik apersuisoqarsimavoq.
Siaruarsimasuunissaannik piumasaqarneq aallaavigalugu atuarfiit
suleqatigalugit paasissutissiisussat toqqarneqarput – sapinngisamik
assigiinngisitaarnernut arlalinnik sinniisoqartillugu.
Apersuinerit ilarujussui immikkut isiginiarneqartunik ingerlanneqarput,
tamannalu periutsikkut pissutsinillu peqquteqarluni.
21
Nalunaarsukkat tunngavigineqartut
SWEDENNORWAYAUSTRIA GREENLANDDENMARK