Işıkla yazılsın Işıkla yazılsın sonsuza adım...sonsuza adım... (1)(1)

MİMAR SİNAN MİMAR SİNAN

28 Mayıs 2010 Edirne28 Mayıs 2010 EdirneŞefik OnatŞefik Onat

Bugün konakladığımız Rüstempaşa Kervansarayı, Bugün konakladığımız Rüstempaşa Kervansarayı, Sadrazam Damat Rüstem Paşa için Mimar Sinan’ın Sadrazam Damat Rüstem Paşa için Mimar Sinan’ın gerçekleştirdiği bir eser. 1561 yılında.gerçekleştirdiği bir eser. 1561 yılında.

Rüstempaşa KervansarayıRüstempaşa Kervansarayı

İki katlı. Birinci katta 39, ikinci katta 41 odası İki katlı. Birinci katta 39, ikinci katta 41 odası var. 1972 yılında restore edilerek otel var. 1972 yılında restore edilerek otel olarak kullanılmaya başlanmış. olarak kullanılmaya başlanmış.

Başarılı restorasyonu nedeniyle 1980 Yılında Başarılı restorasyonu nedeniyle 1980 Yılında ilk Ağa Han Mimarlık ödülüne layık görüldü.ilk Ağa Han Mimarlık ödülüne layık görüldü.

Mimar: Ertan ÇakırlarMimar: Ertan Çakırlar Kurum: Vakıflar Genel MüdürlüğüKurum: Vakıflar Genel Müdürlüğü

Kim bu Sinan?

EserleriEserleri 92 cami, 52 mescit, 57 medrese, 7 darül-92 cami, 52 mescit, 57 medrese, 7 darül-

kurra, 22 türbe, 17 imaret,kurra, 22 türbe, 17 imaret,,, 3 darüşşifa 3 darüşşifa (hastane), 5 su yolu, 8 köprü, 20 (hastane), 5 su yolu, 8 köprü, 20 kervansaray, 36 saray, 8 mahzen ve 48 kervansaray, 36 saray, 8 mahzen ve 48 hamam olmak üzere 375 eser.hamam olmak üzere 375 eser.

................... Dünyada eşi yok!................... Dünyada eşi yok!

......SİNANUDDİN ......SİNANUDDİN ......YUSUF ......YUSUF ......BİN ABDULMENNAN ......BİN ABDULMENNAN

Doğumu: JozefDoğumu: Jozef15 Nisan 1489 / Ağırnas – Kayseri15 Nisan 1489 / Ağırnas – KayseriDuvarcı ustası Hristo ile Anna’dan olma.Duvarcı ustası Hristo ile Anna’dan olma..................... Rum olduğuna işaret!.................... Rum olduğuna işaret!Ölümü 9 Nisan 1588Ölümü 9 Nisan 1588DİKKAT! 99 Yaşında DİKKAT! 99 Yaşında

Sinan’ın gerçek baba adı Abdulmennan Sinan’ın gerçek baba adı Abdulmennan değildir.Osmanlı döneminde devşirmeler ve değildir.Osmanlı döneminde devşirmeler ve din değiştirip müslümanlığa geçenler baba din değiştirip müslümanlığa geçenler baba adı olarak "Allah'ın kulu" anlamında adı olarak "Allah'ın kulu" anlamında Abdullah , Abdurrahman , Abdulmennan Abdullah , Abdurrahman , Abdulmennan isimlerinden birini alırdı.isimlerinden birini alırdı.

Neredeeen nereye?Neredeeen nereye?

Sinan, Ağırnas’tan devşirildiği sırada 23 Sinan, Ağırnas’tan devşirildiği sırada 23 yaşındaydı. yaşındaydı.

Devşirme, Yavuz Selim Hanın tahta çıkması Devşirme, Yavuz Selim Hanın tahta çıkması ardından gayrimüslimler için saldığı ardından gayrimüslimler için saldığı

““Kan Vergisi” kapsamındaydı.Kan Vergisi” kapsamındaydı.

Sağlık testlerinin ardından yapılan “Akl-ı Sağlık testlerinin ardından yapılan “Akl-ı Selim” testinde zekasının düzeyi Selim” testinde zekasının düzeyi belirlenmişti zaten.belirlenmişti zaten.

Sinan’ın sözleriyle Sinan’ın sözleriyle Tezkiret-ül Bünyan’Tezkiret-ül Bünyan’dada

şöyle yazmışşöyle yazmış Sai Mustafa Çelebi: Sai Mustafa Çelebi:"Ben zavallı, Sultan Selim Han'ın saltanat gülbahçesinin devşirmesiyim. "Ben zavallı, Sultan Selim Han'ın saltanat gülbahçesinin devşirmesiyim.

Kayseri sancağından ilk kez onun zamanında oğlan çocuğu devşirilmişti ve Kayseri sancağından ilk kez onun zamanında oğlan çocuğu devşirilmişti ve devşirilen erkek çocuklarının ilki de bendim. devşirilen erkek çocuklarının ilki de bendim.

Acemioğlanlar arasında, yaratılışmdaki düzgünlik sayesinde seçilip dülgerliğe Acemioğlanlar arasında, yaratılışmdaki düzgünlik sayesinde seçilip dülgerliğe heveslendim.heveslendim.

Ustamın hizmetinde , tıpkı bir pergelin gibi sabit ayağı gibi kararlı bir biçimde Ustamın hizmetinde , tıpkı bir pergelin gibi sabit ayağı gibi kararlı bir biçimde çalıştım, merkezi ve çevreyi gözledim. çalıştım, merkezi ve çevreyi gözledim.

Sonra da yine bir pergelin gezgin ayağı gibi başka diyarları gezmeye özendim. Sonra da yine bir pergelin gezgin ayağı gibi başka diyarları gezmeye özendim. Bir zaman, padişah hizmetinde, Arap ve Acem diyarlarında gezip Bir zaman, padişah hizmetinde, Arap ve Acem diyarlarında gezip dolaşarak her yüksek eyvamdan bir köşe ve her viran tekkeden bir kırıntı dolaşarak her yüksek eyvamdan bir köşe ve her viran tekkeden bir kırıntı belleyip yine İstanbul’a döndüm; bir süre daha zamanın büyüklerinin belleyip yine İstanbul’a döndüm; bir süre daha zamanın büyüklerinin hizmetinde bulunduktan sonra kapıya çıktım " (2)hizmetinde bulunduktan sonra kapıya çıktım " (2)

GelişimiGelişimi

**** Yeniçeri Ocağına bağlı Bektaşi **** Yeniçeri Ocağına bağlı Bektaşi Tekkesinde eğitim...Tekkesinde eğitim...

**** Bursa’da bir çiftlikte 3 yıl işçilik...**** Bursa’da bir çiftlikte 3 yıl işçilik...**** İznik’te Tebriz’li ustaların yanında çini **** İznik’te Tebriz’li ustaların yanında çini

ocağında çıraklık... Çini sanatı, fırın kurma, ocağında çıraklık... Çini sanatı, fırın kurma, nakkaşlık, kök boyalar, vb....nakkaşlık, kök boyalar, vb....

““Matematik sessiz bir müzik ise, resim Matematik sessiz bir müzik ise, resim nakşedilmiş felsefedir...” (3)nakşedilmiş felsefedir...” (3)

İznik’in ateş fırınlarında ruhuna çifte İznik’in ateş fırınlarında ruhuna çifte su verilmiş çömez nasıl muharip oldu su verilmiş çömez nasıl muharip oldu da cenk meydanlarında kılıç üşürdü, da cenk meydanlarında kılıç üşürdü, lağım patlattı...? (4)lağım patlattı...? (4)

Cevabı Sinan, Mevlana’dan veriyor:Cevabı Sinan, Mevlana’dan veriyor:

““Kan coşunca, ben ona şiir rengini Kan coşunca, ben ona şiir rengini veririm!” (5)veririm!” (5)

**** Yeniçeri Ocağında 3 yıl Acemi Oğlanlık... Bu **** Yeniçeri Ocağında 3 yıl Acemi Oğlanlık... Bu dönemde aynı zamanda dülgerlik eğitimi...dönemde aynı zamanda dülgerlik eğitimi...

**** Artık tahtta Süleyman var, ve....**** Artık tahtta Süleyman var, ve....

**** Sinan’ın savaş gerçeğiyle ilk tanışması 1521 **** Sinan’ın savaş gerçeğiyle ilk tanışması 1521 Belgrad seferi... Belgrad seferi... “Zemberekçi Yamağı”“Zemberekçi Yamağı”

**** **** Ardından Rodos seferi ... Sinan’ınArdından Rodos seferi ... Sinan’ın “Atlı “Atlı Sekbanlık”aSekbanlık”a terfii...terfii...

**** **** İnşa halindeki Sultan Selim Camiinde ciddi İnşa halindeki Sultan Selim Camiinde ciddi mimarlık – mühendislik eğitimi...(Mimar Ali)mimarlık – mühendislik eğitimi...(Mimar Ali)

ALTIN KESİT – İLAHİ ORAN – Pİ SAYISIALTIN KESİT – İLAHİ ORAN – Pİ SAYISI

3 DİKME TEOREMİ 3 DİKME TEOREMİ

**** Müthiş bir kitap koleksiyonuna girişmesi...**** Müthiş bir kitap koleksiyonuna girişmesi...

devam ....devam ....

**** **** 1526 Mohaç seferi .... Köprüler yapımı....1526 Mohaç seferi .... Köprüler yapımı.... Sinan’ın ilk kez elde kılıç savaşması....Sinan’ın ilk kez elde kılıç savaşması.... ““Yayabaşı”lığaYayabaşı”lığa terfii...terfii...**** Ardından gelecek Viyana seferi öncesi ilk kez Sultan **** Ardından gelecek Viyana seferi öncesi ilk kez Sultan

Süleyman’la tanışması, önerileri ve görevlendirilirken Süleyman’la tanışması, önerileri ve görevlendirilirken ““Zemberekçibaşı” Zemberekçibaşı” lığa terfii...lığa terfii...

**** Sinan hatıratında, 250.000 kişilik orduya yol açmak için 3 **** Sinan hatıratında, 250.000 kişilik orduya yol açmak için 3 hafta önceden yola düşen Mühendisan takımının başında, hafta önceden yola düşen Mühendisan takımının başında, 20.000 kişiyle Tuna’nın kolu Drava nehri civarındaki 2 dev 20.000 kişiyle Tuna’nın kolu Drava nehri civarındaki 2 dev ormanı yerle bir ederek bataklık üzerinde, 9 kilometre ormanı yerle bir ederek bataklık üzerinde, 9 kilometre uzunluğunda bir köprü inşa ettiklerini anlatıyor!!! Mühendislik uzunluğunda bir köprü inşa ettiklerini anlatıyor!!! Mühendislik ilminin en uç uygulamaları!!!ilminin en uç uygulamaları!!!

tekrar devam...tekrar devam...

**** Ardından Tebriz seferi için Halep ve **** Ardından Tebriz seferi için Halep ve Van’da çalışmalar...Van’da çalışmalar...

**** Van gölü üzerinde müteharrik gemiler **** Van gölü üzerinde müteharrik gemiler yaptırması....yaptırması....

**** Tebriz’in fethi ardından Süleyman’ın onu **** Tebriz’in fethi ardından Süleyman’ın onu “Haseki”“Haseki” lerinin arasına alması.... Yaşı 45!lerinin arasına alması.... Yaşı 45!

Mimarlık yolunda...Mimarlık yolunda...

1538 baharı, Sinan’ın Hassa Mimarı olarak yapılarını 1538 baharı, Sinan’ın Hassa Mimarı olarak yapılarını kurmaya başladığı yıl...kurmaya başladığı yıl...

.... Ve Cihan Sultanı Süleyman diyor ki ona:.... Ve Cihan Sultanı Süleyman diyor ki ona: ““Gözlerimin içine bak Mimarbaşı... Ne görüyorsan, Gözlerimin içine bak Mimarbaşı... Ne görüyorsan,

kafanda benim için kuracağın mekanları ona göre kafanda benim için kuracağın mekanları ona göre tasarla... Sonsuzluk içinde bir iz bırakmak istiyorum, tasarla... Sonsuzluk içinde bir iz bırakmak istiyorum, anlıyor musun beni?anlıyor musun beni?

Askeri zaferlerle, fütuhatla, zenginlik ve debdebeyle Askeri zaferlerle, fütuhatla, zenginlik ve debdebeyle bırakılmak istenen bir iz değil... Gökkubbeyi yere çığırıp, bırakılmak istenen bir iz değil... Gökkubbeyi yere çığırıp, Yaradan’a ulaşmanın yolunu kısaltmakla yaratılacak bir Yaradan’a ulaşmanın yolunu kısaltmakla yaratılacak bir iz olacakiz olacak bu!...” (6)bu!...” (6)

...adımlar...adımlar

Ona verilen ilk iş, Haseki Hürrem Sultan’ın bir Ona verilen ilk iş, Haseki Hürrem Sultan’ın bir başkasına başlattığı ve pek de hoşnut olmadığı başkasına başlattığı ve pek de hoşnut olmadığı küçük bir cami ve külliyesinin bitirilmesi işi... 1538 küçük bir cami ve külliyesinin bitirilmesi işi... 1538 yılı yılı

Hürrem çok takdir edip Sinan’a bir de eş buldu, 50 Hürrem çok takdir edip Sinan’a bir de eş buldu, 50 yaşındaki Sinan’ı 17 yaşındaki Gülruh hanımla yaşındaki Sinan’ı 17 yaşındaki Gülruh hanımla evlendirdi. evlendirdi.

Gülruh beş evlat verdi Sinan’a. 25 yıl yaşamını Gülruh beş evlat verdi Sinan’a. 25 yıl yaşamını doldurdu. doldurdu.

Ama gönüle girecek Mihrimah vardı...!Ama gönüle girecek Mihrimah vardı...!

Mihrimah adına...Mihrimah adına...

Sinan sağda solda, kendi tabiriyle ufak tefek işlerle uğraşıp Sinan sağda solda, kendi tabiriyle ufak tefek işlerle uğraşıp büyük bir proje beklentisi içindeyken, Hürrem ve Süleyman’ın büyük bir proje beklentisi içindeyken, Hürrem ve Süleyman’ın kızı Mihrimah kendi adına bir cami ister Sinan’dan... kızı Mihrimah kendi adına bir cami ister Sinan’dan...

““Işık gibi” diye andığı, daha 20 yaşına gelmemiş Mihrimar’ın Işık gibi” diye andığı, daha 20 yaşına gelmemiş Mihrimar’ın isteklerinden çok etkilenmişti Sinan:isteklerinden çok etkilenmişti Sinan:

““Camiinden iki diyarı da görebilmeliydi. Hakim rüzgarları Camiinden iki diyarı da görebilmeliydi. Hakim rüzgarları hissedebilmeli, günün devinimini şafaktan grup vaktine kadar hissedebilmeli, günün devinimini şafaktan grup vaktine kadar izleyebilmeliydi. Madebinden hem geçmişe hem de geleceğe izleyebilmeliydi. Madebinden hem geçmişe hem de geleceğe bakabilmeliydi. Atalarının, doğudan gelip batıya uzanan uzun bakabilmeliydi. Atalarının, doğudan gelip batıya uzanan uzun koşusunun kesişme noktasında dikilmesini istiyordu camiinin. koşusunun kesişme noktasında dikilmesini istiyordu camiinin. Biçem olarak da çekirdek nüvesi içinde, bugüne kadar Biçem olarak da çekirdek nüvesi içinde, bugüne kadar yapılmış mabetlerden farklı bir kurguda kotarılmasını yapılmış mabetlerden farklı bir kurguda kotarılmasını istiyordu.” (7)istiyordu.” (7)

Sinan’ın seçkisi ÜsküdarSinan’ın seçkisi Üsküdar

Üsküdar’daki Saray arazisinin içinde...Üsküdar’daki Saray arazisinin içinde... Özel iskelenin hemen arkasındaki bölümde arazi düzdür, ancak zemini Özel iskelenin hemen arkasındaki bölümde arazi düzdür, ancak zemini

yükseltir, mabedin iki cihanı görmesini sağlarız...yükseltir, mabedin iki cihanı görmesini sağlarız... Bu noktadan Sultanım hem lodosu hem poyrazı hissedebilir...Bu noktadan Sultanım hem lodosu hem poyrazı hissedebilir... Geçmişe geleceğe, atalarının uzun soluklu koşusunun doğudan batıya Geçmişe geleceğe, atalarının uzun soluklu koşusunun doğudan batıya

uzanan simgesel bileşke noktasından bakabilir...uzanan simgesel bileşke noktasından bakabilir... Bu binanın tasarımı..Bu binanın tasarımı..

*** ne Ayasofya gibi olacak, ana kütleyi örten bir kubbeyi naos (mabet) *** ne Ayasofya gibi olacak, ana kütleyi örten bir kubbeyi naos (mabet) içine boylu boyunca yayan, iki yarım kubbe planına göre kurulan;içine boylu boyunca yayan, iki yarım kubbe planına göre kurulan;

*** ne de Konstantiniye’yi fetheden büyük dedenizin mimarı Atik Sinan’ın *** ne de Konstantiniye’yi fetheden büyük dedenizin mimarı Atik Sinan’ın yaptığı gibi bir kubbe, bir yarım kubbe şeklinde;yaptığı gibi bir kubbe, bir yarım kubbe şeklinde;*** bu mabed için, ana kubbenin altında açılacak üç yarım kubbenin *** bu mabed için, ana kubbenin altında açılacak üç yarım kubbenin örteceği, kareye yakın bir plan önerim... (8)örteceği, kareye yakın bir plan önerim... (8)

Pek hoşnut kalmıştı Mihrimah, bittiğinde Pek hoşnut kalmıştı Mihrimah, bittiğinde Boğaz’ın inci gerdanlığı olan bu yapıdan...Boğaz’ın inci gerdanlığı olan bu yapıdan...

Kronolojide biraz atlayalım mı Mihrimah Kronolojide biraz atlayalım mı Mihrimah uğruna?uğruna?

Mihrimah...Mihrimah...

Sadece bu camiyle yetinmeyecekti o. Sadece bu camiyle yetinmeyecekti o. Önce kocası Rüstem Paşa, onun Önce kocası Rüstem Paşa, onun

ölümünden sonra da kendisi için sipariş ölümünden sonra da kendisi için sipariş vermek üzere, kendine aşık ettiği kölesi vermek üzere, kendine aşık ettiği kölesi Sinan’ı pek çok kez çağıracaktı huzuruna...!Sinan’ı pek çok kez çağıracaktı huzuruna...!

Ah Mihrimah...!Ah Mihrimah...!

...Padişahın tek kızı olan bu olağanüstü kadının ...Padişahın tek kızı olan bu olağanüstü kadının ismince güzelliği kadar, zekası da ışık saçardı...!ismince güzelliği kadar, zekası da ışık saçardı...!

...Her dem parlar, hiç solmazdı...!...Her dem parlar, hiç solmazdı...!

...Rüzgar gibi bir kişiliği vardı...! Her yönden eser, ...Rüzgar gibi bir kişiliği vardı...! Her yönden eser, her seferinde karşısındakini hareketleriyle her seferinde karşısındakini hareketleriyle etkilerdi...!etkilerdi...!

...Matrakçı’nın minyatürlerine sığacak kadar ince ve ...Matrakçı’nın minyatürlerine sığacak kadar ince ve narin yapılıydı...!(9)narin yapılıydı...!(9)

MihrimahMihrimah

Edirnekapı’da yapılacak caminin Edirnekapı’da yapılacak caminin siparişini verirken Mihrimar der ki:siparişini verirken Mihrimar der ki:

Ruhumu Allah katında sonsuzluğa taşıyacak camimim bol Ruhumu Allah katında sonsuzluğa taşıyacak camimim bol ışıklı olmasını isterim Sinan Ağa!ışıklı olmasını isterim Sinan Ağa!

Şöyle notlar var kayıtlarda, gerçek mi bilinmez:Şöyle notlar var kayıtlarda, gerçek mi bilinmez:

Umutsuz olanı tende özlemediğini biliyorum Sinan. Ruhsal Umutsuz olanı tende özlemediğini biliyorum Sinan. Ruhsal birliktelikte ise, kimsenin engelleyebileceği bir şey yok. birliktelikte ise, kimsenin engelleyebileceği bir şey yok. Düşsel yolculukların yelkenlerini şişiren rüzgar, herkes için Düşsel yolculukların yelkenlerini şişiren rüzgar, herkes için bedava eser. Bırakalım iç dünyalar kendi yerçekimleriyle bedava eser. Bırakalım iç dünyalar kendi yerçekimleriyle birbirlerinin etrafında dönsünler. (10)birbirlerinin etrafında dönsünler. (10)

Edirnekapı Mihrimah Sultan CamiiEdirnekapı Mihrimah Sultan Camii1562 - 15651562 - 1565

Mihrimah Sultan - EdirnekapıMihrimah Sultan - Edirnekapı

Edirnekapı Mihrimah Sultan Camii 'nin yarım kubbelerle desteklenmeyen kubbesini, duvarlarının içine gizlenmiş olan dört fil ayağı taşır ve bunların uzantısı olan ağırlık kuleleri kubbeyi çevreler. Bu sayede duvarlar , içeriyi ışıkla doldurmak için açılmış çok sayıda pencereye kavuşur.

İşte ışık!İşte ışık!

Işık ... Işık...!Işık ... Işık...!

Yüzen kubbe...!Yüzen kubbe...!

Photo: Rolf Gross

Photo: Rolf Gross

Güneş ve AyGüneş ve Ay

Nisan sonları ya da Mayıs başlarında Beyazıt Nisan sonları ya da Mayıs başlarında Beyazıt Yangın Kulesine bir sabah gündoğarken çıkıp Yangın Kulesine bir sabah gündoğarken çıkıp Üsküdar yönüne baksanız, Üsküdar Camiinin iki Üsküdar yönüne baksanız, Üsküdar Camiinin iki minaresi arasında Güneşin doğuşunu, aynı minaresi arasında Güneşin doğuşunu, aynı noktadan Batı yönüne bakarsanız bu kez noktadan Batı yönüne bakarsanız bu kez Edirnekapı Külliyesinin üzerinden Ayın batışını Edirnekapı Külliyesinin üzerinden Ayın batışını izleyebilirsiniz. Akşamları ise gün batımında, izleyebilirsiniz. Akşamları ise gün batımında, Üsküdar’dan ay doğarken Edirnekapı’da Güneş Üsküdar’dan ay doğarken Edirnekapı’da Güneş batacaktır.batacaktır.

Mihrimah'ın anlamı Güneş ve Aydır.Mihrimah'ın anlamı Güneş ve Aydır.

Photo: Latif Dinçaslan

Mihrimah’ın hediyesi...!Mihrimah’ın hediyesi...!

İşin en garibi de Mihrimah’ın, takdirleriniİşin en garibi de Mihrimah’ın, takdirlerini

ifade etmek için Sinan’a, nedimesi Mihri’yi ifade etmek için Sinan’a, nedimesi Mihri’yi

eş olarak vermesiydi...!eş olarak vermesiydi...!

“ “...aradığının yarısıyla iktifa etmek ...aradığının yarısıyla iktifa etmek zorunda kalacak olsa da...!”zorunda kalacak olsa da...!”

... Şimdi geri dönelim...... Şimdi geri dönelim...↓↓ ↓↓ ↓ ↓ ← ← ← ← ← ←

Şehzade CamiiŞehzade Camii

Şehzade CamiiŞehzade Camii

Mehmet, Süleyman ve Hürrem’den olma Mehmet, Süleyman ve Hürrem’den olma Şehzade, Hürrem’in entrikalarının Şehzade, Hürrem’in entrikalarının başlangıcında, Mustafa’nın önüne geçirilip başlangıcında, Mustafa’nın önüne geçirilip Manisa’ya atanmıştı.Manisa’ya atanmıştı.

Gitmeden kendisi adına bir cami yapımı için Gitmeden kendisi adına bir cami yapımı için Sinan’ı görevlendirmişti ama caminin Sinan’ı görevlendirmişti ama caminin gerçekleştirilmesi çiçek hastalığından gerçekleştirilmesi çiçek hastalığından ölümünün ardından Süleyman’ın talebi ile ölümünün ardından Süleyman’ın talebi ile mümkün olacaktı. mümkün olacaktı.

Mimar Sinan'ın “Çıraklık Eserimdir” Mimar Sinan'ın “Çıraklık Eserimdir” dediği Şehzade Camiidediği Şehzade Camii

Yarım kubbe problemini ilk defa ele aldığı bu Yarım kubbe problemini ilk defa ele aldığı bu camide Mimar Sinan dört yarım kubbeli ideal bir camide Mimar Sinan dört yarım kubbeli ideal bir merkezi yapı meydana getirip, Rönesans merkezi yapı meydana getirip, Rönesans mimarlarının rüyasını gerçekleştirmiştir. mimarlarının rüyasını gerçekleştirmiştir.

““Kare içine oturan haçvari plan” tipolojisinin Osmanlı Kare içine oturan haçvari plan” tipolojisinin Osmanlı mimari geleneği çerçevesindeki gelişiminin son mimari geleneği çerçevesindeki gelişiminin son noktasıdır. noktasıdır.

Cami kare planlı olup, üstü yarım küre şeklinde bir Cami kare planlı olup, üstü yarım küre şeklinde bir büyük kubbe ve bunun etrafında dört yarım büyük kubbe ve bunun etrafında dört yarım kubbeyle örtülmüştür. kubbeyle örtülmüştür.

Dört köşede yarım küre, dört de küçük kubbe vardır. Dört köşede yarım küre, dört de küçük kubbe vardır. Bütün kubbeler dört büyük fil ayağı üzerine oturur. Bütün kubbeler dört büyük fil ayağı üzerine oturur.

En büyük özelliklerinden biri simetridir. (11)En büyük özelliklerinden biri simetridir. (11)

Photo: Sinan Doğan

Şehzade Camii - Photo Sinan Doğan

Bir yarış: Ayasofya - SüleymaniyeBir yarış: Ayasofya - Süleymaniye

    O dem tarh eyleyip Eski SarayıO dem tarh eyleyip Eski Sarayı                       Süleymaniye’ ye urdum binayı...                       Süleymaniye’ ye urdum binayı...

Kanuni Sultan Süleyman kendi adına, ecdadının Kanuni Sultan Süleyman kendi adına, ecdadının camileriyle ölçülemeyecek derecede muhteşem camileriyle ölçülemeyecek derecede muhteşem bir ibadethane yapılmasını istemişti. bir ibadethane yapılmasını istemişti.

Büyük mabet eski sarayın ( bugünkü üniversite Büyük mabet eski sarayın ( bugünkü üniversite binasının olduğu yer ) kuzeyinde ve denize karşı binasının olduğu yer ) kuzeyinde ve denize karşı bir tepe üzerine inşa edilecekti. En mahir bir tepe üzerine inşa edilecekti. En mahir sanatkarlar ve mimarlar çağırıldı. Kayaya sanatkarlar ve mimarlar çağırıldı. Kayaya dayanak ve temelleri tutturabilmek için üç yıl dayanak ve temelleri tutturabilmek için üç yıl harcandıktan sonra inşaat bir yıl için bırakıldı ve harcandıktan sonra inşaat bir yıl için bırakıldı ve bunu takiben duvarların örülmesine başlanıldı.bunu takiben duvarların örülmesine başlanıldı.

Ayasofya'nın büyük kubbesini destekleyen Ayasofya'nın büyük kubbesini destekleyen payandaların hantal görünümünün yerinipayandaların hantal görünümünün yeriniSüleymaniye CamiiSüleymaniye Camii'nde kubbeler şelalesi 'nde kubbeler şelalesi almıştır.Ağırlık en yukarıdan aşağıya kadar almıştır.Ağırlık en yukarıdan aşağıya kadar kademe kademe aktarılırken yapı bir kademe kademe aktarılırken yapı bir piramit gibi öne çıkar.(12)piramit gibi öne çıkar.(12)

SüleymaniyeSüleymaniye

∀ Caminin inşaatına yarayan malzeme İstanbul’ dan, civardan, Caminin inşaatına yarayan malzeme İstanbul’ dan, civardan, imparatorluğun diğer memleketlerinden getirilmiştir: Dört imparatorluğun diğer memleketlerinden getirilmiştir: Dört büyük mermer istinat sütunlarından biri İskenderiye’ den, biri büyük mermer istinat sütunlarından biri İskenderiye’ den, biri Balbek harabelerinden, biri Saray-ı Amire civarından ve Balbek harabelerinden, biri Saray-ı Amire civarından ve dördüncüsü de Kıztaşı mahallesinden alınmıştır. dördüncüsü de Kıztaşı mahallesinden alınmıştır.

∀ Süleymaniye'de ne Bizans'a ne İran'a ve ne de Selçuklu'ya Süleymaniye'de ne Bizans'a ne İran'a ve ne de Selçuklu'ya özenmeyen, kendinden başkasına benzemek istemeyen, özenmeyen, kendinden başkasına benzemek istemeyen, soylu ve sakin bir benlik duygusu fark edilir. İddiasız renkler soylu ve sakin bir benlik duygusu fark edilir. İddiasız renkler içinde ağırbaşlı, ciddi, sakin ve vakur görünüş; içte ve dışta içinde ağırbaşlı, ciddi, sakin ve vakur görünüş; içte ve dışta aynı gücü taşıyan kişilikli üslup, binanın hangi amaçla aynı gücü taşıyan kişilikli üslup, binanın hangi amaçla yapıldığını hissettirir. (13)yapıldığını hissettirir. (13)

Photo – Oğuz Meriç

Anıtsal kapı....Anıtsal kapı....

Ayrıntı veriyor...Ayrıntı veriyor...

En önce görmen En önce görmen gereken kesidi gereken kesidi çerçeve içine çerçeve içine almış, onu almış, onu gösteriyor sana!gösteriyor sana!(14)(14)

138 pencereden giren ışık akisleri çok 138 pencereden giren ışık akisleri çok iyi hesaplanmıştır. Sarhoş İbrahim isimli iyi hesaplanmıştır. Sarhoş İbrahim isimli sanatkarın döktüğü renkli camlardan her an sanatkarın döktüğü renkli camlardan her an içeriye mevsimlerin ve saatlerin hüznü ve içeriye mevsimlerin ve saatlerin hüznü ve şevki akseder. “Allah gökleri şevki akseder. “Allah gökleri aydınlatmıştır,” diyen “Nur Ayet” i, aydınlatmıştır,” diyen “Nur Ayet” i, Karahisarlı Şemsettin Ahmet Efendi’nin Karahisarlı Şemsettin Ahmet Efendi’nin elinden Süleymaniye kubbesinde ebedi bir elinden Süleymaniye kubbesinde ebedi bir ışık dalgası halinde yerini almıştır. (15)ışık dalgası halinde yerini almıştır. (15)

Caminin içi 69 x 63 metrelik bir alanı kaplar. Ortada 32 pencereli bir ana kubbe ( çapı: 28 m. yüksekliği: 47 m.), ana kubbenin ön ve arkasında birer yarım kubbe bulunur. Merkezi kubbeyi 4 büyük pilpaye (fil ayağı) taşır. Cami dörder kubbeli iki küçük yan bölüm ile bir büyük orta bölümden meydana gelmiştir. Fakat görünüş uzun mekandan çok enine bir mekandır; Sinan bunu, ortadaki geniş aksın iki tarafına büyük kubbeler koyarak ve ince sütunlarla orta nefi (sahın) yan neflerle birleştirmek suretiyle elde edilmiştir. Yani orta bölüm bir merkezi kubbeyle iki yarım kubbeden meydana gelmiştir. Merkezi kubbeyi taşıyan pilpayeler arasındaki kemerler doğal olarak daha büyük, yan neflerdeki kemerler ise daha küçük ve birbirine yakındır. Kubbeler içten düz görünür. Bu da kubbelerin iç içe yapılmış olmasından kaynaklanır.(16)

Sinan sesi aksettirebilmek için büyük kubbeyi de Sinan sesi aksettirebilmek için büyük kubbeyi de diğerleri gibi çift yapmıştır; ayrıca kubbe katları arasına diğerleri gibi çift yapmıştır; ayrıca kubbe katları arasına ağızları içeriye açık 64 küp yerleştirmiştir. Sinan caminin ağızları içeriye açık 64 küp yerleştirmiştir. Sinan caminin içindeki geniş alanda mükemmel bir akustik yaratmıştır; içindeki geniş alanda mükemmel bir akustik yaratmıştır; büyük kubbenin bir tarafındaki en hafif ses diğer taraftan büyük kubbenin bir tarafındaki en hafif ses diğer taraftan duyulur. duyulur. Küplerin derinliği 50 cm., içeriye doğru açık olan ağızları Küplerin derinliği 50 cm., içeriye doğru açık olan ağızları 5 cm.dir. Küçük kubbelerin köşelerine ve stelaktitlerin 5 cm.dir. Küçük kubbelerin köşelerine ve stelaktitlerin altına da küpler yerleştirmiştir. Caminin zemininde de altına da küpler yerleştirmiştir. Caminin zemininde de sesi aksettirmeye yarayan tuğladan yapılmış boşluklar sesi aksettirmeye yarayan tuğladan yapılmış boşluklar vardır.(17)vardır.(17)

Süleyman v. SinanSüleyman v. Sinan

Dedikodular ardından Süleyman’ın kuşkuları ... gecikme!Dedikodular ardından Süleyman’ın kuşkuları ... gecikme! ““Neden benim bu camiimle uğraşmayıp önemsiz işlerle Neden benim bu camiimle uğraşmayıp önemsiz işlerle

zaman geçirirsin? Dedem Sultan Mehmet Han’ın mimarı zaman geçirirsin? Dedem Sultan Mehmet Han’ın mimarı (Sinan-ı Atik) sana örnek olarak yetmez mi? Bu bina ne (Sinan-ı Atik) sana örnek olarak yetmez mi? Bu bina ne zaman tamamlanır, tez bana bilgi ver! Yoksa sen bilirsin! (18)zaman tamamlanır, tez bana bilgi ver! Yoksa sen bilirsin! (18)

Sinan 2 ay verir!Sinan 2 ay verir!

Süleyman’ın kadirşinaslığıSüleyman’ın kadirşinaslığı Açılış töreninde anahtarı Sinan’a verir ve onun açmayı Açılış töreninde anahtarı Sinan’a verir ve onun açmayı

hakkettiğini söyler:hakkettiğini söyler: “ “Bina eylediğin beytüllahı sıtku safa ve dua ile yine sen Bina eylediğin beytüllahı sıtku safa ve dua ile yine sen

açmak evladır!” (19)açmak evladır!” (19)

Sinan’ın ifadesine göre, caminin resm-i Sinan’ın ifadesine göre, caminin resm-i küşadı, Kurban Bayramını izleyen 15 Ekim küşadı, Kurban Bayramını izleyen 15 Ekim 1557 Cuma günüdür.1557 Cuma günüdür.

Padişahım lütuf dolu ricasına Sinan’ın verdiği Padişahım lütuf dolu ricasına Sinan’ın verdiği yanıt:yanıt:

““Ben ki mimar-ı mübareki mukaddemimBen ki mimar-ı mübareki mukaddemim

Ben ki piri hankahi âlemiBen ki piri hankahi âlemi

Hakk bilür yapdım nice beytullahHakk bilür yapdım nice beytullah

Nice bin mihrab kıldum secdegâh.” (20)Nice bin mihrab kıldum secdegâh.” (20)

Süleymaniye külliyesi – Süleymaniye külliyesi – isometric isometric Archnet.orgArchnet.org

Sinan’ın yapısal ifadeleri?Sinan’ın yapısal ifadeleri?

Rüstem Paşa Rüstem Paşa Camii'nde Camii'nde Rüstem Rüstem Paşa'nm Paşa'nm gösteriş gösteriş eğilimi...eğilimi...

Şehzade Camii'nde bir evlat Şehzade Camii'nde bir evlat kaybetmenin hüznü...kaybetmenin hüznü...

Üsküdar Mihrimah Sultan Camii'nde genç Üsküdar Mihrimah Sultan Camii'nde genç ve yeni gelin olmuş bir padişah kızının ve yeni gelin olmuş bir padişah kızının neşesi...neşesi...

Edirnekapı Edirnekapı Mihrimah Mihrimah Camii’nde Camii’nde

kadının kadının kuşatıcılığı ve kuşatıcılığı ve içaydınlığı...içaydınlığı...

Photo: Doğan Osman

Süleymaniye'de ise ihtişam ve kudret Süleymaniye'de ise ihtişam ve kudret kendisini gösterir.kendisini gösterir. – – Photo http://www.fihimafih.net/blog/?p=674Photo http://www.fihimafih.net/blog/?p=674

Süleymaniye’deki “kalfalık”tan

► ► ► ► ► Selimiye’deki “ustalık”a...

ve geçen uzun ömür boyu dünyaya armağan eserlerden bazı görüntüler...

► ► ► ► ►

Photo: Burak Çakıroğlu

Ustalık Selimiye’de!!! – Ustalık Selimiye’de!!! – isometric by Arben N. Arapiisometric by Arben N. Arapi

Photo: Rolf Gross

Photo: Sinan Doğan

Photo: Sinan Doğan

Giçdi bu demde cihandan, pîr-i Giçdi bu demde cihandan, pîr-i Mimârân Sinan... Mimârân Sinan... (21)(21)

Referanslar Mehmet Coral’ın, Mimar Sinan’ın hayatını

anlatan kitabının başlığı; Doğan Kitap; 2. baskı -Ocak 2004

Sai Mustafa Çelebi; Tezkiretü’l-Bünyan ve Tezkiretü’l- Ebniye; Koçbank A.Ş., İstanbul 2020, s.39

Mehmet Coral, a.g.e. s.92 Mehmet Coral, a.g.e. s.93 Mehmet Coral, a.g.e. s.95

Referanslar devam...(6) Mehmet Coral, a.g.e. s.149(7) Mehmet Coral, a.g.e. s.164(8) Mehmet Coral, a.g.e. s.165(9) Mehmet Coral, a.g.e. s.161(10) Mehmet Coral, a.g.e. s.162(11)http://www.3dmekanlar.com/tr/sehzadebasi-camii.html(12) http://wapedia.mobi/tr/Mimar_Sinan(13)http://www.ktuvakfi.org.tr/HaberOku.php?id=306 (İbrahim

Zeyd Gerçik’den alıntı)(14) Mehmet Coral, a.g.e. s.131(15) Dr. AhmetGirgin;http://www.girgin.org/yazilarim/Suleymaniye.htm

Referanslar devam...

(16) Dr. Ahmet Girgin, a.g.e(17) Dr. Ahmet Girgin, a.g.e(18) Sai Mustafa Çelebi, a.g.e, s.72(19) Sai Mustafa Çelebi, a.g.e, s.75(20) Sai Mustafa Çelebi, a.g.e, s.75(21) Sai Mustafa Çelebi’nin Mimar Sinan

Türbesi üzerindeki yazıtı