Post on 14-Jan-2015
description
Menntun í dreifbýliÁhrif þekkingarsamfélagsins á
byggðaþróun og sjálfbærni samfélaga.
Anna Guðrún Edvardsdóttir,doktorsnemi við menntavísindasvið
Háskóla Íslands
1
Markmið rannsóknarinnar
• Skoðar – menntunarlega– samfélagslega– pólitíska
• orðræðu– þekkingarsamfélagsins– byggðaþróunar– sjálfbærni
2
Skilgreining hugtaka
Byggðaþróun
SvæðiÞéttbýliDreifbýli
Staður/rýmiSamfélag
Þekkingar-samfélagið
Háskóla-menntun
Rannsóknir
Sjálfbærni
EfnahagurUmhverfi
SamfélagslegtMenningarleg
t
3
Byggðastefna = efnahagsstefna
Keynsian hugsun Peningahyggju hugsun Rökhyggju hugsunSjálfbærni
Stríðslok – 1975 1975 – 1990 lok 1980 – 1990 Svæðisbundin
nálgun
1960 1970 1980 1990 2000
Hlutverk rikisins var að setja Nýfrjálshyggja, einkavæðing Hlutverk rikisins var Áhersla er á
fjármagn í atvinnuuppbyggingu og áhersla á hinn frjálsa að styðja byggðir tilsvæðisbundna
og til að styrkja innviði dreifðra markað leiddi til minnkandi sjálfshjálpar ,veita fénálgun þar sem
byggða. ríkisstyrkja , nema til að til uppbyggingar klasa unnið er með
styrkja innviði byggða.og samstarfs einka- og innri vöxt svæða
opinberra aðila.Við lok áratugarinshægði á efnahagslegumvexti og þá dró úr ríkisstyrkjum.
4
Ár Vestfirðir Mannfjöldi
Austurland Mannfjöldi
1970 Menntaskólinn á Ísafirði 10.050 11.315
1974 9.940 Snjóflóð 11.919
1976-1980
Skuttogaravæðing 10.080 Skuttogaravæðing 12.377
1979 10.363 Menntaskólinn á Egilsstöðum
12.763
1982 Snjóflóð 10.452 13.068
1983 Fiskveiðstjórnunarkerfi 10.427 Fiskveiðistjórnunarkerfi 13.093
1987-1993
Gjaldþrot sjávarútvegsfyrirtækja
10.217 13.096
1991 Framsal aflaheimilda 9.722 Framsal aflaheimilda 13.187
1995 Snjóflóð 9.018 Náttúrustofa Austurlands 12.632
1997 Náttúrustofa Vestfjarða 8.634 12.397
2005 Háskólasetur Vestfjarða 7.546 13.585
2006 7.470 Þekkingarnet Austurlands 15.350
2007 7.309 Kárahnjúkavirkjun og álver
13.901
2012 Þróun þekkingarsafélagsins
6.955 Þróun þekkingarsamfélagsins
12.3595
Rannsókna- og þekkingarsetur á Íslandi
Rannsóknasetur Starfsmenn Stöðugildi Fastráðnir Verkefnaráðnir0
100
200
300
400
500
600
700
800
900
1000
ÍslandVestfirðirAusturland
6
Þekkingarsamfélagið og byggðaþróun
• Áherslan er á:
– háskólamenntun– rannsóknir– nýsköpun
til að skapa störf og fjölga fólki í dreifðum byggðum
7
Konur og karlar í háskólanámi
199719981999200020012002200320042005200620072008200920100
2000
4000
6000
8000
10000
12000
14000
16000
18000
20000
Both sexesMalesFemales
8
Konur í dreifbýli
• Að skoða hvað gerist í samfélögum á landsbyggðinni þegar konur fara í háskólanám til að styrkja og útvíkka stöðu sína og rými innan samfélagsins.
• Hvernig breytir háskólamenntun stöðu og rými kvenna í dreifbýli á Íslandi?
9
Staðarnálgun
(place-based)
Staðarþekking (place
knowledge)
Hin vistfræðilega vídd staðar (the
ecological dimension of place)
Hin félagslega og pólitíska vídd staðar
(the sociological and political dimension of place)
Umhverfisfemínismi
(eco-feminism)
Hið góða líf(the good
life)
10
Eco-feminist political
economy
Konur í dreifbýli
Bæði erlendar og innlendar rannsóknir á konum í dreifbýli sýna að þær:
• búa í samfélögum sem meta karllæg gildi meira en þau kvenlegu
• hafa takmarkaðra rými til athafna• hafa takmarkaðan aðgang að hinum
náttúrulegu auðlindum samfélagsins• hafa ekki sama aðgang að valdi á vettvangi
sveitastjórnarmála
11
Niðurstöður rannsóknarinnar
Konurnar í rannsókninni virðast:• hafa “hefðbundið” viðhorf til lífsins
• upplifa samfélagið sem þær búa í sem karllægt samfélag sem meti karllæg gildi og vinnu
• upplifa sjávarútveg og sveitastjórnarmál sem karllægan vettvang
12
Niðurstöður rannsóknarinnar
Konurnar í rannsókninni virðast:• nota háskólamenntun til þess að styrkja stöðu sína
innan hins hefðbundna kvennarýmis
• vera ánægðar með innihald námsins
• nota ekki háskólamenntunina til þess að útvíkka athafnarými sitt
13
Kerfishugsun(System thinking)
Teygjanleiki (resilience)
Aðlögunarhæfni
(adaptability)
Hæfni til breytinga
(transformativity)The adaptive
cycle
Panarchy
“Double-loop learning”
Þekkingarfræðilegur margbreytileiki(epistemology
pluralism)
14
The adaptive cycle
Gunderson & Holling, 2002
Þekkingarfræðilegur
margbreytileiki?
Mettur markaður?
Hvers konar kerfi??
Fjarnám
15
Panarchy
Gunderson & Holling, 2002
Sjálfbærni?
Byggðaþróun?
Þekkingar-Samfélagið?
16
Orðræðan
• Hlutverk þekkingarsamfélagsins.
• Hvaða væntingar eru gerðar til þess.
• Hvaðan koma þessar væntingar.
• Hver stýrir orðræðunni.
17
Gögnin
– Sóknaráætlun 20/20 frá Forsætisráðuneytinu frá árinu 2011. Framtíðarsetefnumótunarplagg fyrir atvinnulíf og samfélag til ársins 2020.
– Endurmótun stoðkerfis atvinnulífsins frá Iðnaðarráðuneytinu frá árinu 2010. Greinagerð um sameiningu stoðkerfisins á landsbyggðinni.
– Áfangaskýrsla um þekkingarsetur á Íslandi frá Mennta- og menningarmálaráðuneytinu frá árinu 2010. Samantekt um starfsemi þekkingarsetra á landsbyggðinni.
– Þekkingarnet Austurlands frá Mennta- og menningarmálaráðuneytinu frá árinu 2005. Áætlun um stofnun og starfsemi Þekkingarnetsins.
18
Textinn í skýrslunum
• Mjög almennt orðaður - stofnanatexti• Mikið sagt en þó mjög fátt
– „Þekkingarsamfélag er forsenda öflugs og framsækins atvinnulífs og það er hægt að byggja upp hvar sem menningarlegar forsendur leyfa”
– ,,Þekkingarsamfélagið tekur til allra atvinnugreina og er grundvöllur allrar skynsamlegrar og sjálfbærrar auðlindanýtingar. Forsenda skilvirkrar nýsköpunar er flæði þekkingar á milli fyrirtækja, háskóla, rannsóknastofnana og samfélags”.
19
Vald
• Krafa stjórnvalda um sameiningu stoðstofnana úti á landi– ,,heimamenn skulu hafa forgöngu um að sameina
stoðstofnanir”
• Áhersla á að háskólar séu lykilstofnanir í menntun, rannsóknum og nýsköpun.– ,,aðkomu háskóla- og rannsóknastofnana er ekki að finna í
vinnunni”.
20
Löggildingarlögmál
• ,,nýta fólk og fjármagn betur og veita íbúum betri þjónustu”
• ,,klasasamstarf”• ,,akademísk nýsköpun”• ,,gera fólk og svæði samkeppnishæft”• ,,þolinmótt fjármagn”• ,,skynsamleg forgangsröðun fjármuna”
21
Þrástef
• ,,tengja saman háskólastofnanir og atvinnulíf”• ,,hlutverk háskóla er að vinna með
samfélaginu”• ,,hagnýtar rannsóknir leiða að nýsköpun”• ,,menntun og rannsóknir eiga að fjölga fólki”• ,,þekkingarsamfélag er forsenda öflugs og
framsækins atvinnulífs”
22
Þjóðernishyggja
• Sérstaða landsbyggðarinnar.• Rannsóknir á landsbyggðinni.
• ,,rannsóknir/menntun fyrir atvinnulífið sem byggja á sérstöðu svæðanna”
• ,,rannsóknir/menntun tengdar styrkleikum svæðisins; náttúra, menning, saga”
23
Söguleg samverkan og ögun
• Hvers vegna sumar hugmyndir ná fótfestu en aðrar ekki.
• Hugmyndir eru teknar sem sjálfsögðum hlut og aðrar þaggaðar niður.
• ,,rannsóknir og háskólamenntun eiga að búa til frumkvöðla og stuðla að nýsköpun”
• ,,þarf ekki aukna fjármuni í stoðkerfið heldur að nýta betur það sem fyrir er”
24
Niðurstaða
25
• Líta þarf á þekkingarsamfélagið, byggðaþróun og sjálfbærni sem kerfi sem hægt er að hafa áhrif á.
• Skilja þarf orðræðuna og átta sig á því hvaða áhrif hún hefur á aðgerðir í byggðamálum.
• Vinna þarf smærri svæðisbundnar byggðaáætlanir sem hafa sjálfbærni og seiglu samfélaga að leiðarljósi.
Takk fyrir
26
Eimskip University Fund