1

UNIVERSITETI I PRISHTINËS FAKULTETI EKONOMIK

Tema : Hyrje dhe konceptet kyçe në Makroekonomi

Mentor i lëndës : Punoi :

Sinan Ademaj Atdhe Hyseni

Ilir Avdyli

Punim Seminarik

2

EKONOMIKSI

Mirkoekonomia: sjellja e agjentëve ekonomik

Makroekonomia: studimi i ekonomisë në tërësi

Ekonomistët përdorin tri mjete:1. Algjebra për të siguruar se logjika është në

rregull2. Grafikët për të ndërtuar intuitën, dhe3. Fjalët për të shpjeguar rezultatet

3

NJË VËSHTRIM I SHKURTËR MBI MAKROEKONOMINË

Makroekonomia studion bashkëveprimin në mes të tregjeve të të mirave, të punës dhe aktiviteveve, si dhe të bashkëveprimit të ekonomisë kombëtare në kuadër të tregtisë ndërkombëtare

• Lihen sjelljet individuale (p.sh. nuk maten çmimet në një degë të caktuar por në ekonominë si tërësi)

• Përdorimi i teorisë në shpjegimin e fenomeneve në ekonomi

Ende mbetet aktuale pyetja: A mund dhe a duhet të ndërhyj qeveria në ekonomi?

4

SHKOLLAT E NDRYSHME TË MENDIMIT MAKROEKONOMIKDuke nisur nga ajo se a duhet apo jo të ndërhyjë shteti në

zgjidhjen e problemeve makroekonomike; dy rryma kryesore të mendimit ekonomik

Shkollat (vitet e 60 – ta)

1. Klasike ( Frideman )

-Punëzënia e plotë-Përdorimi i plotë i resurseve-Tregjet përshtaten-Ekuilibri i tregut-Agjentët ekonomik maksimizojnë

2. Kejnsiane (Keynes)

- Mospërdorimi i plotë i resurseve ekonomike dhe ekuilibri ekonomik-Papunësia-Tregjet dështojnë-Trade-off papunësi-inflacion-Problemet e informacionit-Kosto e ndryshimit të çmimeve

5

(vitet e 70ta) Shkolla neoklasike (Lucas, Barro, Prescott):

vazhdim i asaj klasikePamundësia e papunësisë jovullnetare: cdo

person i papunë që deshiron të punoj do të ofroj uljen e pagë derisa të gjej punë

Cdo shitës do të zbret cmimet derisa cmimi të siguroj shitjen e produkteve

Kensianistët e rinj (Akerlof, Romer, Blanchard, Mankië): vazhdim i teorisë së Keynes-it

6

QËLLIMET E QEVERISË/TREGUESIT MAKROEKONOMIK

QEVERIA QENDRORE

Instrumentet e Politikave Makroekonomike

Politika Fiskale

Politika Monetare

Poltika e të ardhurave

Politikat e Marrëdhënieve

Ekonomike me Jashtë

Qëllimet e Politikave Makroekonomike

INFLACIONI ULËT

PAPUNËSIA E ULËT

RRITJE EKONOMIKE

7

OBJEKTIVAT KRYESORE MAKROEKONOMIKE DHE MJETET POLITIKE TË REALIZIMIT TË TYRE

Mjetet që përdor qeveria për arritjen e këtyre objektivave janë:

1. Politika fiskale Të hyrat dhe të dalat publike

2. Politika monetare Oferta monetare dhe roli i bankës

qëndrore

3. Politika e të ardhurave Politika mbi pagat dhe Politikat mbi çmimet

4. Politikat e marrëdhënieve ekonomike me botën e jashtme

Politikat tregtare Politikat valutore

8

MATJA E GDP-SË

Produkti i përgjithshëm si tregues sintetik i aktivitetit ekonomik

Pse përdoret GDP? Përdoret për të vlerësuar se a janë

arritur objektivat e caktuara Përdoret për të bërë krahasime me

vendet tjera

9

MATJA E PRODUKTIT TË PËRGJITHSHËM

Mënyrat e matjes së produktit të përgjithshëm

1. Mënyra e prodhimit (ana e prodhimit): Duke mbledhur vlerën e të gjitha

produketeve dhe shërbimeve përfundimtare

Koncepti i vlerës së shtuarVlera e prodhimit-vlera e të mirave të

ndërmjetme (lënda e parë) të përdorura gjatë procesit të prodhimit

10

MATJA E PRODUKTIT TË PËRGJITHSHËM2. Mënyra e shpenzimeve:

Duke mbledhur të gjitha shpenzimet e subjekteve të ndryshme => shpenzimet kombëtare që shënohen si:

E = C + I + G + NX

3. Mënyra e të ardhurave Duke mbledhur të ardhurat e të gjithë

zotëruesve/pronarëve të faktorëve të prodhimit Kompenzimet e punonjësve (pagat etj.) Të ardhurat e firmave jo aksionare Të ardhurat e individëve nga renta Të ardhurat korporative (para taksave) Interesi neto

Shembull:- Një pjesë re të hyrave grumbullohet nga shteti ne

formë të tatimit- Një pjesë u paguhet punëtorëve, - Pjesa tjetër I mbetet firmës

11

GDP

Bazuar në prodhim: është baraz me vlerën e të mirave dhe shërbimeve përfundimtare

Bazuar në prodhim: GDP është vlera e shtuar në ekonomi gjatë një periudhe të caktuar

Nga ana e të ardhurave: GDP është shuma e të ardhurave në ekonomi gjatë një periudhe të caktuar

12

RRITJA EKONOMIKE

(GDPt-GDPt-1)/GDPt-1T-periudha raportueseT-1 peirudha bazë/krahuesePeriudhat me rritje pozitive të GDP=ekspansion

Periudhat me rritje negative të GDP=recesion

Dy ose tre tremujorësh në vazhdimësi

13

MATJA GDP-SË

Problemet në llogaritjen e GDP-së Problemi i agregimit të produketeve

dhe shërbimeve të ndryshme Problemi i rritjes së çmimeve që

mund të shpie në konkludimin se është rritur GDP

Pamundësia për të përfshirë përmirësimin e cilësisë dhe rënien e çmimit

14

PROBLEMET NË PËRLLOGARITJEN E GDP-SË: SHEMBULL

Cilësia e produkteve dhe shërbimeve:Kompjuterët: a mund të supozojmë se

kompjuteri i prodhuar në vitin 2003 ka të njejtën cilësi sikur ai i prodhuar në vitin 2010

Vitin e kaluar kompjuteri me shpejtësi 300 megaherc

Tani me 400

15

HEDONIC PRICING

Hedonic pricing: vjen nga fjala angelze hedone që do të thetë :kënaqësi që ofron një produkt në këtë rast

Cilësia e kompjuterëve është rritur për 15%Cmimi ka rënë për 10%Atëherë=15+10=25% rënie në cmim

16

PAPUNËSIA

Si matet dhe si shprehet papunësia?Norma e papunësisë=numri i të

papunëve/fuqia punëtoreFuqia punëtore=të punësuarit + të papunëtCka përcakton nëse që një person të

konsiderohet si i papunë: Deri vonë shënimet nga zyrat e të papunëveTani statsitikat nxirren duke organizuar anketa

me familjet (në SHBA intervistohen 60,000 familje cdo muaj)

17

PSE ËSHTË PAPUNËSIA NË FOKUS?

1. Tregon nëse ekonomia është duke punuar në nivelin e duhur optimal, dhe

2. Papunësia ka pasoja sociale

18

RRITJA DHE PAPUNËSIA

Papunësia dhe aktivitetet: lidhja në mes të ndryshimit në papunësi dhe GDP-së

Ligji i Okunit: rritja e prodhimit përcillet me rënie të papunësisë; dhe rënia e prodhimit përcillet me rritjen e papunësisë

19

INFLACIONI

GDP deflatore: GDP nominale/GDP reale

Indeksi i cmimeve të konsumit (consumer price index CPI)

20

PSE TË BRENGOSEMI PËR INFLACIONIN?

Rriten cmimet Nuk korigjohen beneficionet sociale,

pensionet (në SHBA korigjohen me CPI) Rriten të hyrat, rritet baza tatimore e

punëtorëve

21

LIDHJET MIDIS VARIABLAVE MAKROEKONOMIKE

Të gjitha variablat makroekonomike duhet parë si të ndërlidhura

Rritja ekonomike përcillet: me papunësi të ulët dhe inflacion të lartë

Ligji i Okunit: kur ritmi i rritjes është mbi ritmin e prirjes prej 2.25%, norma e papunësisë bie.

-u= – 0.5(y – 2.25)

22

INFLACIONI, RRITJA DHE PAPUNËSIA

Rritja ekonomike=rritja e standardit jetësor: GDP nominal, real për kokë banori!

Inflacioni: ritmi i rritjes, në përqindje i nivelit të cmimeve gjatë një periudhe të dhënë: pasojat e inflacionit: rënia e fuqisë konsumuese

Papunësia e lartë=> efekte negative në ekonomi dhe probleme sociale

23

Faliminderit

për

vëmendje