Post on 10-Feb-2015
description
RACJONALIZACJA UKŁADU
KOMUNIAKCYJNEGO
DLA KOMUNIKACJI MIEJSKIEJ
MIASTA PUŁAWY
I OBSZARU
FUNKCJONALNIE
Z NIM POWIĄZANEGO
Racjonalizacja układu komunikacyjnego dla k. m.
miasta Puławy…
Reda – Puławy, listopad 2008 r. – styczeń 2009 r.
1
Racjonalizacja układu komunikacyjnego dla k. m.
miasta Puławy…
Spis treści
Wstęp..................................................................................................................... 1
1. Podaż usług puławskiej komunikacji miejskiej...................................................3
2. Zakres i metodologia badań marketingowych puławskiej komunikacji miejskiej
22
3. Popyt na usługi puławskiej komunikacji miejskiej w świetle wyników badań
marketingowych..............................................................................................26
4. Koncepcja optymalizacji puławskiej komunikacji miejskiej..............................43
4.1. Ogólne założenia optymalizacji sieci komunikacyjnej................................43
4.2. Proponowane zmiany optymalizacyjne w ofercie przewozowej..................49
Załączniki.............................................................................................................62
Racjonalizacja układu komunikacyjnego dla k. m.
miasta Puławy…
Wstęp
Celem opracowania pt. „Racjonalizacja układu komunikacyjnego dla
komunikacji miejskiej miasta Puławy i obszaru funkcjonalnie z nim powiązanego”,
jest diagnoza obecnego stanu komunikacji miejskiej w Puławach i za-
projektowanie na jej podstawie układu tras linii komunikacji miejskiej wraz z
częstotliwością kursowania taboru o wyznaczonym standardzie.
U podstaw diagnozy stanu komunikacji miejskiej w Puławach leżą badania
marketingowe, przeprowadzone przez zespół autorski wg oryginalnej metody
badawczej w listopadzie 2008 r. W badaniach tych ustalono poziom podaży i
popytu na usługi komunikacji miejskiej, a także oceniono sprawność jej
funkcjonowania. Szczegółowym zakresem badań objęto:
wszystkie kursy wykonane na liniach komunikacji miejskiej w dniu
powszednim, w sobotę i niedzielę;
liczbę pasażerów wysiadających, wsiadających i pozostających w pojeździe po
ruszeniu z każdego przystanku;
rzeczywisty czas przejazdu;
ewentualne sugestie pasażerów zgłaszane uczestnikom badań oraz wnioski
obserwatorów odnotowane na kartach pomiarowych.
W strukturze opracowania, przygotowanego na podstawie badań
marketingowych przeprowadzonych w Puławach oraz opartego na wiedzy
teoretycznej i doświadczeniach praktycznych, znajdują się cztery części.
W części pierwszej przedstawiona i oceniona została przez pryzmat podaży
świadczonych usług oferta przewozowa MZK w Puławach.
Część druga jest poświęcona zakresowi i metodologii badań
marketingowych puławskiej komunikacji miejskiej.
W części trzeciej określono popyt na usługi puławskiej komunikacji miejskiej
w świetle wyników badań marketingowych, prezentując:
liczbę pasażerów ogółem i w przeliczeniu na 1 wozokilometr dla
poszczególnych linii (kursów);
wykorzystanie zdolności przewozowej na poszczególnych liniach (w
poszczególnych kursach);
wielkość przewozów ogółem, w przeliczeniu na 1 wozokilometr oraz pracę
przewozową na poszczególnych liniach w przeciętnym miesiącu;
udział w przewozach poszczególnych linii komunikacji miejskiej.
1
Racjonalizacja układu komunikacyjnego dla k. m.
miasta Puławy…
możliwość eksploatacji taboru o zróżnicowanej pojemności w poszczególnych
kursach i na określonych liniach komunikacyjnych.
W czwartej części opracowania nakreślona została koncepcja optymalizacji
sfery eksploatacyjnej puławskiej komunikacji miejskiej, obejmująca:
ogólne założenia optymalizacji sieci komunikacyjnej;
proponowany układ tras linii i założenia do konstrukcji nowych rozkładów
jazdy.
Opracowanie ma charakter aplikacyjny. Na jego podstawie zostaną
opracowane rozkłady jazdy dla całej sieci komunikacyjnej puławskiej komunikacji
miejskiej. Ich wdrożenie powinno nastąpić najpóźniej z pierwszym dniem wakacji
letnich 2009 r.
Opracowanie uzupełnia pięć załączników. Załącznik nr 1 stanowią
szczegółowe wyniki badań napełnienia w przekroju wszystkich kursów i
przystanków. Na Załącznik nr 2 składają się tabele z liczbą pasażerów ogółem i w
przeliczeniu na 1 wozokilometr – w przekroju poszczególnych kursów oraz
zestawionych par kursów „tam” i „z powrotem”. Załącznik nr 3 to aktualny
schemat sieci komunikacji miejskiej w Puławach, natomiast Załącznik nr 4 –
schemat tras projektowanych. Załącznik nr 5 stanowią tabele z zakresem
godzinowym funkcjonowania każdej z linii w dniu powszednim, sobotę i niedzielę
oraz z projektowaną w poszczególnych porach doby częstotliwością kursowania
pojazdów na każdej z linii.
Załączniki nr 3, 4 i 5 dołączono na końcu opracowania, natomiast Załączniki
nr 1 i 2, w postaci wyodrębnionych zbiorów tabel, dołączono w formie suplementu
do niniejszego opracowania.
2
Racjonalizacja układu komunikacyjnego dla k. m.
miasta Puławy…
1. Podaż usług puławskiej komunikacji miejskiej
Sieć komunikacji miejskiej w Puławach i okolicznych siedmiu
gminach, tworzy 19 dziennych linii autobusowych nr: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7,
8, 9, 10, 11, 11W, 12, 14, 15, 16, 17, 18 i 19. Wszystkie linie są
organizowane i zarazem obsługiwane przez Miejski Zakład Komunikacji –
Puławy Sp. z o.o. z siedzibą w Puławach.
Kryterium zakresu kursowania dzieli linie puławskiej komunikacji
miejskiej na:
trzynaście całorocznych linii całotygodniowych – nr: 1, 2, 3, 4, 5, 6,
10, 11, 12, 14, 15, 16 i 17;
jedną całoroczną linię funkcjonującą od poniedziałku do soboty – nr
11W;
jedną całoroczną linię funkcjonującą tylko w dni powszednie od
poniedziałku do piątku – nr 7;
dwie linie funkcjonujące w dni nauki szkolnej – nr 9 i 19;
jedną całoroczną linię funkcjonującą tylko w powszednie dni targowe
(środy) – nr 18;
jedną linię funkcjonującą od poniedziałku do soboty, ale tylko w
okresie od kwietnia do października – nr 8.
Z kolei kryterium liczby obsługiwanych jednostek administracyjnych
pozwala na przyporządkowanie poszczególnych linii do dwóch grup:
linii miejskich: 3, 4, 8, 14, 18 i 19;
linii podmiejskich: 1, 2, 5, 6, 7, 9, 10, 11, 11W, 12, 15, 16 i 17,
jednak z uwagi na realizację prawie wszystkich kursów linii 1 w
wariantach trasy w granicach Puław, w dalszej części opracowania
została ona sklasyfikowana jako linia miejska. Dla uproszczenia, linie 9 i 19
uznano w opracowaniu za całoroczne.
Wg kryterium intensywności pracy przewozowej, mierzonej liczbą
wykonywanych wozokilometrów oraz kursów, przy uwzględnieniu
zakresu kursowania w skali doby i miesiąca, linie komunikacji miejskiej
w Puławach można podzielić na:
osiem linii podstawowych – stanowiących trzon obsługi
komunikacyjnej miasta i okolicznych miejscowości, do których
zaliczono linie: 1, 5, 6, 11, 12, 15, 16 i 17;
3
Racjonalizacja układu komunikacyjnego dla k. m.
miasta Puławy…
siedem linii uzupełniających linie podstawowe, do których zaliczono
linie: 2, 3, 4, 7, 10, 11W i 19;
cztery linie marginalne – o najmniejszej intensywności
funkcjonowania – na których wykonywane są pojedyncze pary
kursów, do których to linii zakwalifikowano: 8, 9, 14 i 18.
W dalszej części opracowania do porównań efektywności poszczególnych
linii w każdej z grup, wykorzystano podział na linie miejskie i podmiejskie.
Wykaz miejscowości, obsługiwanych autobusami MZK – Puławy Sp. z o.o. w
okresie prowadzenia badań marketingowych, tj. na dzień 30 listopada 2008 r.,
przedstawiono w tabeli 1.
Tabela 1
Miejscowości obsługiwane liniami puławskiej komunikacji miejskiej
– stan na 30 listopada 2008 r.
Kierunek Miejscowość GminaLiczba
mieszkańcówLinia
południowo-
zachodni
Nasiłów
Janowiec
350
7, 17Wojszyn 640
Trzcianki 380
Oblasy 640
17
Janowiec 1 000
Janowice 300
Brześce 140
Sadłowice Puławy 160
Ławeczko NowePrzyłęk
(woj. mazo
wieckie)
120
Ławeczko Stare 180
Baryczka 160
zachodni
Góra Puławska
Puławy
1 900 5, 7, 9, 16, 17
Klikawa 480 7, 16, 17
Tomaszów 220 7, 17
Dobrosławów 220 16
zachodni Sosnów Puławy 160 16
4
Racjonalizacja układu komunikacyjnego dla k. m.
miasta Puławy…
Kierunek Miejscowość GminaLiczba
mieszkańcówLinia
Zarzecze 140
zachodni
Anielin
Puławy
100
16
Smogorzów 180
Leokadiów 300
Piskorów 160
Polesie 160
Pachnowola 200
Ignaców Przyłęk
(woj. mazo
wieckie)
180
16Pająków 140
północno-
zachodni
Jaroszyn
Puławy
2405, 9
Bronowice 530
Kajetanów 260 5, 9, 16
Łęka 330 5, 9
Kowala 2505
Opatkowice 400
północny
Wólka Gołębska
Puławy
460
15Gołąb 2 200
Niebrzegów 260
północno-
wschodni
Wronów Końskowola 4706, 11, 11W
Osiny
Żyrzyn
1 100
Żyrzyn 1 4006, 11
Zagrody 420
Bałtów 500
11Borysów 470
Kotliny 360
Wola Osińska 460 11W
Bronisławka Kurów 220 11
5
Racjonalizacja układu komunikacyjnego dla k. m.
miasta Puławy…
Kierunek Miejscowość GminaLiczba
mieszkańcówLinia
południowo-
wschodniRudy Końskowola 360 2, 6, 10
południowo-
wschodni
Końskowola
Końskowola
2 200 2, 6, 10
Stara Wieś 4702
Skowieszyn 770
Sielce 700 2, 6
Opoka 290
2, 10Pulki 180
Chrząchówek 490
Witowice 4702, 6, 10
Chrząchów 720
Młynki 560
6Stary Pożóg 430
Nowy Pożóg 640
południowy
Parchatka
Kazimierz
Dolny
540
1, 12Bochotnica 1 000
Kazimierz Dolny 3 618
Razem wszystkie miejscowości: 32 378 -
Źródło: Opracowanie własne.
Jak wynika z zestawienia w tabeli 1, linie puławskiej komunikacji
miejskiej obsługują poza samym miastem Puławy aż sześćdziesiąt
miejscowości, zamieszkałych łącznie przez 32 378 osób. Największe
spośród obsługiwanych przez MZK w Puławach miejscowości, to miasto
Kazimierz Dolny (3 618 mieszkańców) oraz wsie: Gołąb i Końskowola
(obydwie po 2 200 mieszkańców), a także Góra Puławska (1 900). Próg
tysiąca mieszkańców osiągają także: Żyrzyn, Osiny, Bochotnica i Janowiec.
Spośród miejscowości obsługiwanych puławską komunikacją
miejską, najdalej od centrum Puław położone są: Niebrzegów i
Bronisławka (22 km) oraz Polesie i Kolonia Brześce (21 km). Wszystkie
6
Racjonalizacja układu komunikacyjnego dla k. m.
miasta Puławy…
duże miejscowości w bezpośrednim sąsiedztwie Puław są obsługiwane
komunikacją miejską.
Wraz z miastem Puławy, liczącym 50 179 mieszkańców, puławska
komunikacja miejska obsługuje obszar zamieszkały przez 82 557 osób.
Na miasto Puławy przypada więc 61% mieszkańców wszystkich
obsługiwanych miejscowości.
Niemal we wszystkich wymienionych w tabeli 1 miejscowościach MZK –
Puławy nie jest jedynym przewoźnikiem. Województwo lubelskie jest regionem o
szczególnie rozwiniętej komunikacji regionalnej, realizowanej minibusami. Jest to
także cecha powiatu puławskiego, którego stolica posiada liczne połączenia
minibusowe ze stolicą województwa i z innymi okolicznymi miastami, przez co
dość intensywnie obsługiwane są minibusami miejscowości położone przy
głównych trasach przelotowych. Wobec silnej konkurencji z minibusami na
najbardziej przychodowych trasach, tradycyjny puławski przewoźnik regionalny –
PKS w Puławach Sp. z o.o., poszukując dodatkowych źródeł przychodów,
zdecydował się na skierowanie swoich kursów także i do mniejszych
miejscowości, położonych peryferyjnie w stosunku do tras przelotowych. Do
miejscowości tych – ze względu na niewielki popyt – docierają jednak tylko
pojedyncze kursy, silnie konkurując z ofertą MZK – Puławy. Spośród wszystkich
obsługiwanych przez puławskiego przewoźnika miejscowości, tylko Kajetanów,
Młynki, Polesie i Wola Osińska nie mają połączeń liniami PKS z Puławami.
Kolejna grupa konkurentów MZK – Puławy to przewoźnicy prywatni,
obsługujący numerowane linie komunikacji regionalnej, o trasach identycznych
lub zbliżonych do tras puławskiego przewoźnika miejskiego. W okresie badań
marketingowych, w listopadzie 2008 r., funkcjonowały następujące numerowane
linie prywatnych przewoźników:
17P – na trasie: Puławy (Zakłady Azotowe lub Partyzantów PKP) – Janowiec lub
Brześce;
110P – na trasie Puławy Zakłady Azotowe Brama nr 3 – Chrząchów;
112P – na trasie: Puławy (Zakłady Azotowe lub Partyzantów PKP) – Kazimierz
Dolny – Czerniawy lub Dąbrówka;
116P – na trasie: Puławy (Zakłady Azotowe lub Partyzantów PKP) – Polesie lub
Łaguszów.
Linie 17P i 112P obsługiwało przedsiębiorstwo K.W. Sp. z o.o. z Wronowa, a
linie 110P i 116P firma Mario-Trans Mariusz Pacocha z Puław.
7
Racjonalizacja układu komunikacyjnego dla k. m.
miasta Puławy…
W okresie prowadzenia badań marketingowych, na przystankach
umieszczone były także rozkłady jazdy linii prywatnej nr 133 (Puławy – Żyrzyn –
Wola Osińska, przewoźnik: K.W. Sp. z o.o.), jednak kursy na tej linii nie były
wykonywane.
Przewoźnicy regionalni, w szczególności minibusowi, intensywnie
uczestniczą w przewozach miejskich. Trasy ich linii poprowadzone są przez
Puławy średnicowo, a z przeprowadzonych wyrywkowych obserwacji wynika, że
znaczna część pasażerów przewoźników prywatnych korzysta z ich usług także
i w przejazdach wewnątrzmiejskich.
Na obszarze obsługiwanym liniami puławskiej komunikacji miejskiej
zlokalizowanych jest pięć stacji lub przystanków kolejowych, wykorzystywanych
przez pociągi pasażerskie: Gołąb, Puławy Chemia, Puławy Miasto, Puławy i Pożóg.
Wszystkie wymienione stacje i przystanki położone są na magistralnej linii
kolejowej: Warszawa – Pilawa – Dęblin – Lublin – Chełm – Dorohusk. Największe
znaczenie dla ruchu pasażerskiego ma przystanek Puławy Miasto, z którego
korzystają pociągi regionalne i dalekobieżne. Według Sieciowego Rozkładu Jazdy
Pociągów 2007/08, z przystanku Puławy Miasto korzystały 24 pary pociągów
całorocznych, w tym 8 par pociągów osobowych i 16 par pociągów pospiesznych.
Ze stacji lub przystanków: Gołąb, Puławy Chemia, Puławy i Pożóg korzystały
wyłącznie złożone z elektrycznych zespołów trakcyjnych pociągi spółki PKP
Przewozy Regionalne, kursujące w relacji Dęblin – Lublin (względnie w relacji
wydłużonej: Łuków – Dęblin – Lublin – Chełm). W skali doby SRJP 2007/08 zakładał
kursowanie przez wymienione stacje ośmiu par pociągów, z których dwie pary
pomijały bez zatrzymania przystanek Puławy Chemia.
Komunikacja kolejowa zapewnia bardzo atrakcyjny czas przejazdu w
relacjach: Gołąb – Puławy Miasto i Pożóg – Puławy Miasto – odpowiednio: 10 i 6
minut. Jest to czas kilkakrotnie krótszy od zapewnianego w analogicznych
relacjach autobusami komunikacji miejskiej, a dwutorowość linii zapewnia
zaobserwowaną w czasie badań marketingowych dość wysoką punktualność
kursowania pociągów.
Liczbę kursów wykonywanych na każdej z linii puławskiej komunikacji
miejskiej, wg stanu na 30 listopada 2008 r., zaprezentowano w tabeli 2.
Najwięcej kursów – 47 w dniu powszednim i po 24 w sobotę i w niedzielę –
wykonywanych było na linii 1. Drugą w kolejności była linia 17, na której w dniu
powszednim wykonywano 43 kursy, a w soboty i niedziele – odpowiednio 19 i 20
8
Racjonalizacja układu komunikacyjnego dla k. m.
miasta Puławy…
kursów. Do linii z względnie dużą liczbą kursów należy zaliczyć także linie 5, 6,
11, 12, 15 i 16, na których w dniu powszednim wykonywano odpowiednio: 32, 33,
34, 31, 39 i 31 kursów, w soboty – 20, 24, 20, 29, 21 i 19, natomiast w niedziele –
20, 23, 20, 29, 21 i 19 kursów.
Najmniej kursów wykonywanych było na linii 9 – zaledwie 4 – i to tylko w dni
powszednie, oraz na liniach: 14 (po 6 kursów w każdym dniu tygodnia) i 11W (8
kursów w dni powszednie i 4 kursy w soboty). Dość umiarkowaną liczbę kursów
wykonywano na linii 19 (9 kursów w dni powszednie).
Przewidziane w rozkładzie jazdy kursy targowej linii 18 wykonywane były
tylko w środy. We wszystkich przeliczeniach w niniejszym opracowaniu założono
zatem, że rozpatrywanym dniem powszednim jest dzień tygodnia o największych
przewozach (środa), natomiast do obliczeń wielkości popytu w przeciętnym
miesiącu założono funkcjonowanie linii 18 w skali tygodnia tylko w jednym dniu
powszednim.
Tabela 2
Liczba kursów wykonywanych na poszczególnych liniach komunikacji miejskiej
w Puławach w dniu powszednim, w sobotę i w niedzielę
– stan na 30 listopada 2008 r.
Linia
Liczba kursów wykonywanych w poszczególne dni
w każdym z kierunków
Dzień powszedni Sobota Niedziela
„tam”
„z
powrote
m”
„tam”
„z
powrote
m”
„tam”
„z
powrote
m”
1 23 24 11 13 11 13
3 11 11 11 10 11 10
4 9 11 10 11 10 11
14 3 3 3 3 3 3
18 9 8 nie funkcjonuje nie funkcjonuje
19 3 6 nie funkcjonuje nie funkcjonuje
Σ l. miejskie 58 63 35 37 35 37
2 7 8 5 5 2 2
9
Racjonalizacja układu komunikacyjnego dla k. m.
miasta Puławy…
Linia
Liczba kursów wykonywanych w poszczególne dni
w każdym z kierunków
Dzień powszedni Sobota Niedziela
„tam”
„z
powrote
m”
„tam”
„z
powrote
m”
„tam”
„z
powrote
m”
5 17 15 10 10 10 10
6 16 17 12 12 11 12
7 10 12 nie funkcjonuje nie funkcjonuje
9 2 2 nie funkcjonuje nie funkcjonuje
10 7 8 7 8 5 5
11 17 17 10 10 10 10
11W 4 4 2 2 nie funkcjonuje
12 16 15 15 14 15 14
15 19 20 10 11 10 11
16 16 15 9 10 9 10
17 22 21 9 10 10 10
Σ l.
podmiejskie
153 154 89 92 82 84
Sieć: 211 217 124 129 117 121
Źródło: Opracowanie własne.
Łącznie – bez uwzględnienia nieudostępnianych pasażerom
niektórych kursów dojazdowych i zjazdowych – w komunikacji miejskiej
w Puławach na dzień 30 listopada 2008 r. wykonywano 428 kursów w
dniu powszednim, 253 kursy w sobotę i 238 kursów w niedzielę.
Na poszczególne grupy linii przypadało:
na linie miejskie – 121 kursów w dniu powszednim oraz po 72 w
soboty i niedziele, co stanowiło odpowiednio: 28,3; 28,5 i 30,3%
ogólnej liczby kursów wykonywanych w każdym z tych rodzajów dni;
na linie podmiejskie – odpowiednio: 307, 181 i 166 kursów (71,7; 71,5
i 69,7%).
Liczba kursów oferowana w soboty stanowiła 59% liczby kursów w
dniu powszednim. W niedzielę realizowanych było natomiast 56% liczby
10
Racjonalizacja układu komunikacyjnego dla k. m.
miasta Puławy…
kursów wykonywanych w dniu powszednim i zarazem aż 94% liczby
kursów wykonywanych w sobotę.
Liczbę kursów oferowanych pasażerom w ramach puławskiej
komunikacji miejskiej, na tle innych miast o podobnej wielkości w kraju,
w odniesieniu
do wszystkich rodzajów dni tygodnia, można uznać za dość wysoką.
Charakterystyczną cechą podaży usług przewozowych komunikacji
miejskiej w Puławach jest jednak rozbudowana sieć linii
wielowariantowych. Przewozy realizowane w ramach objętych
badaniami marketingowymi 18 linii komunikacyjnych, wykonywano
aż w 176 wariantach ich tras. Oznacza to, że na jedną linię przypadało
przeciętnie prawie 10 wariantów tras.
Konsekwencją dużej liczby wariantów tras linii jest niewielka liczba
kursów wykonywana w ramach każdego z nich i związany z tym brak
jakiegokolwiek taktu częstotliwości kursowania pojazdów na
obsługiwanych trasach.
Zdaniem autora opracowania, system rozbudowanych połączeń
bezpośrednich, realizowanych wielowariantowymi liniami o dość niskiej
częstotliwości kursowania pojazdów, jest za bardzo skomplikowany.
Realizacja postulatu bezpośredniości podróżowania odbywa się zbyt
mocno kosztem postulatu częstotliwości.
Istnienie dużej liczby linii o zindywidualizowanych, niskich częstotliwościach
kursowania pojazdów, utrudnia dobrą synchronizację rozkładów jazdy na
głównych ciągach komunikacyjnych miasta, obsługiwanych substytucyjnie
kilkoma liniami i – w konsekwencji – skutecznie obniża pozycję konkurencyjną
MZK – Puławy w stosunku do innych operatorów.
W tabeli 3 przedstawiono liczbę wariantów tras, przypadających na każdą z
linii komunikacji miejskiej w Puławach. W zestawieniu nie ujęto kursów
dojazdowych i zjazdowych.
11
Racjonalizacja układu komunikacyjnego dla k. m.
miasta Puławy…
Tabela 3
Liczba wariantów tras na poszczególnych liniach komunikacji miejskiej
w Puławach – stan na 30 listopada 2008 r.
LiniaLiczba wariantów tras w każdym z kierunków
„tam” „z powrotem” łącznie
1 3 2 5
3 7 7 14
4 2 2 4
14 1 1 2
18 2 2 4
19 2 3 5
Σ l. miejskie 17 17 34
2 6 7 13
5 9 7 16
6 7 8 15
7 3 4 7
9 2 2 4
10 3 2 5
11 7 10 17
11W 1 1 2
12 5 5 10
15 7 8 15
16 7 7 14
17 12 12 24
Σ l.
podmiejskie
69 73 142
Sieć: 86 90 176
Źródło: Opracowanie własne.
12
Racjonalizacja układu komunikacyjnego dla k. m.
miasta Puławy…
Funkcjonujący w Puławach system aż 18 linii o wielu wariantach tras,
aczkolwiek będący rezultatem racjonalizowania wykonywanej przez pojazdy
komunikacji miejskiej liczby wozokilometrów (wielowariantowość tras wynika ze
skrócenia niektórych kursów w stosunku do wariantu podstawowego w celu
ograniczenia kosztów usług lub wydłużenia ich do określonych miejsc tylko w
wybranych, potencjalnie generujących popyt porach), może wydawać się dla
mieszkańców obsługiwanego obszaru i przyjezdnych zbyt skomplikowany, i przez
to dość hermetyczny – w konsekwencji ograniczony tylko do stałych
użytkowników poszczególnych jego segmentów. Jednak już dla osoby
korzystającej z puławskiej komunikacji miejskiej incydentalnie (mieszkańca lub
turysty), system ten – wskutek swojego skomplikowania – może stać się
skuteczną przeszkodą w zidentyfikowaniu oczekiwanej przez potencjalnego
pasażera usługi przewozowej i przesądzić o wyborze substytucyjnego sposobu
przemieszczania się lub nawet o rezygnacji z podróży. Zrozumieniu oferty
przewozowej nie pomaga także dość skomplikowana forma tabliczki
przystankowej – zbiorcza dla wszystkich linii obsługujących wspólnie dany
przystanek, w dodatku bez czytelnego rozróżnienia na poszczególne rodzaje dni
tygodnia – oraz brak jednoznacznie identyfikujących dany przystanek nazw,
utrudniających korzystanie z rozkładów jazdy w serwisie internetowym.
Trasy wszystkich linii komunikacji miejskiej w Puławach, obowiązujące
w okresie badań marketingowych wielkości popytu, aktualne na dzień 30
listopada 2008 r., przedstawiono w tabeli 4.
W czasie prowadzenia badań marketingowych linie 1, 10, 12, 14 i 18 (oraz
linii 19 – w wybranych kursach) z powodu remontów dróg nie funkcjonowały na
swoich stałych trasach. Z powodu przebudowy ulicy Kazimierskiej pomiędzy
ulicami Kaznowskiego i Głęboką (budowa Miasteczka Holenderskiego –
instruktażowego terenu uspokajania ruchu), trasę linii 1 i 14 poprowadzono w
obie strony ulicami: Kaznowskiego, Skowieszyńską, Gościńczyk do Lubelskiej,
natomiast linii: 10, 12 i 18 – ulicami Kaznowskiego i Skowieszyńską do Głębokiej.
Modernizacja ulicy Nadrzecznej w Kazimierzu Dolnym spowodowała
skrócenie trasy linii 12 (i 1 w wydłużonym wariancie) do tymczasowej pętli,
zlokalizowanej na parkingu u zbiegu ulic Tyszkiewicza i Puławskiej w Kazimierzu
Dolnym. Średnicowo przez Kazimierz Dolny – ulicami: Rynek i Lubelską –
wykonywane były w okresie badań marketingowych tylko dwie pary niedzielnych
kursów do Okala. Do zmienionej organizacji ruchu w Kazimierzu Dolnym (zakaz
13
Racjonalizacja układu komunikacyjnego dla k. m.
miasta Puławy…
wjazdu autobusów na trasę objazdową przez Rynek) nie dostosowali się jednak
pozostali przewoźnicy – operatorzy prywatni i PKS, co mogło mieć negatywny
wpływ na zarejestrowany poziom popytu na liniach MZK – Puławy prowadzących
do Kazimierza Dolnego.
Tabela 4
Trasy linii komunikacji miejskiej w Puławach – stan na 30 listopada 2008 r.
Nr linii Przebieg trasy
Linie miejskie:
1
TRASA REMONTOWA: PUŁAWY: ZAKŁADY AZOTOWE DYREKCJA – Mościckiego – al. Tysiąclecia Państwa Polskiego – al. Partyzantów – (wybrane kursy: Słowackiego – Sieroszewskiego – Norwida) – al. Partyzantów – Wróblewskiego – Skłodowskiej-Curie – Centralna – Piłsudskiego – /z powrotem: Centralna/ – Lubelska – Gościńczyk – Skowieszyńska – Kaznowskiego – Kazimierska – Kilińskiego – Kowalska – Włostowicka – WŁOSTOWICE (wybrane kursy: – Włostowicka – PARCHATKA – BOCHOTNICA: Puławska – Kazimierska – KAZIMIERZ DOLNY: Puławska – Podzamcze – Tyszkiewicza – DW. AUT.)
3
ZAKŁADY AZOTOWE DYREKCJA – Mościckiego – al. Tysiąclecia Państwa Polskiego – (wybrane kursy: MICHAŁÓWKA – Jaroszyńskiego – al. Żyrzyńska – NADLEŚNICTWO – al. Żyrzyńska) – al. Partyzantów – (wybrane kursy: DWORZEC KOLEJOWY PUŁAWY-MIASTO – al. Partyzantów) – al. Partyzantów – Słowackiego – Kochanowskiego – Sienkiewicza – Chmielowskiego – Słowackiego – Lubelska – (wybrane kursy: Centralna – Piłsudskiego) – Wojska Polskiego – al. Partyzantów – Zielona – Głęboka – Czartoryskich – /z powrotem: Czartoryskich – al. Królewska – Piłsudskiego – Lubelska/ – Piaskowa – Dęblińska – (wybrane kursy: Komunalna – OCZYSZCZALNIA) – Dęblińska – Budowlanych – ZAKŁADY AZOTOWE BRAMA NR 3
4
ZAKŁADY AZOTOWE DYREKCJA – Mościckiego – al. Tysiąclecia Państwa Polskiego – al. Partyzantów – Słowackiego – Sieroszewskiego – Norwida – al. Partyzantów – Centralna – Piłsudskiego – /z powrotem: Piłsudskiego – al. Partyzantów/ – Piaskowa – Dęblińska – (wybrane kursy: Komunalna – OCZYSZCZALNIA) – Dęblińska – Budowlanych – ZAKŁADY AZOTOWE BRAMA NR 3
14
TRASA REMONTOWA: ZAKŁADY AZOTOWE BRAMA NR 3 – Budowlanych – Dęblińska – (wybrane kursy: OCZYSZCZALNIA – Komunalna – Dęblińska) – Piaskowa – Piłsudskiego – Lubelska – /z powrotem: Lubelska – Centralna – Piłsudskiego/ – Gościńczyk – Skowieszyńska – Kaznowskiego – Kazimierska – Kilińskiego – Kowalska – Włostowicka – WŁOSTOWICE
18
TRASA REMONTOWA: SKŁADOWA – Słowackiego – Sieroszewskiego – Norwida – al. Partyzantów – Centralna – Piłsudskiego – Piaskowa – Dęblińska – DĘBLIŃSKA MZK (wybrane kursy: Piłsudskiego – Czartoryskich – Głęboka – Skowieszyńska – Kaznowskiego – Kazimierska – Kilińskiego – Kowalska – Włostowicka – WŁOSTOWICE)
19
ZAKŁADY AZOTOWE DYREKCJA – Mościckiego – al. Tysiąclecia Państwa Polskiego – al. Partyzantów – Słowackiego – Lubelska – Gościńczyk – (wybrane kursy: Lubelska – Centralna – Piłsudskiego – /z powrotem: Piłsudskiego – Lubelska/ – Czartoryskich – Głęboka – Skowieszyńska) – Skowieszyńska – Kaznowskiego – Kazimierska – Kilińskiego – Włostowicka – WŁOSTOWICE
14
Racjonalizacja układu komunikacyjnego dla k. m.
miasta Puławy…
Nr linii Przebieg trasy
Linie podmiejskie:
2
PUŁAWY: ZAKŁADY AZOTOWE DYREKCJA – Mościckiego – al. Tysiąclecia Państwa Polskiego – Długa – Dęblińska – (wybrane kursy: DĘBLIŃSKA MZK) – Piaskowa – Piłsudskiego /z powrotem: Centralna/ – Lubelska – (wybrane kursy: Kolejowa – DWORZEC KOLEJOWY PUŁAWY – Kolejowa) – Lubelska – RUDY: Lubelska – KOŃSKOWOLA: Lubelska – RYNEK – Kurowska – (wybrane kursy: OPOKA – PULKI – CHRZĄCHÓWEK) – WITOWICE – CHRZĄCHÓW (wybrane kursy: KOŃSKOWOLA: Lubelska – Starowiejska – STARA WIEŚ – SKOWIESZYN – STARA WIEŚ – KOŃSKOWOLA: Starowiejska – Rynek – Żyrzyńska – SIELCE)
5
PUŁAWY: MICHAŁÓWKA – Jaroszyńskiego – al. Żyrzyńska – (wybrane kursy: al. Żyrzyńska – al. Tysiąclecia Państwa Polskiego – Mościckiego – Zakłady Azotowe Dyrekcja – Mościckiego – al. Tysiąclecia Państwa Polskiego) – al. Żyrzyńska – NADLEŚNICTWO – al. Żyrzyńska – al. Partyzantów – Słowackiego – Sieroszewskiego – Norwida – al. Partyzantów – Zielona – Głęboka – Czartoryskich – (wybrane kursy: Centralna – Piłsudskiego) – /z powrotem: Czartoryskich – al. Królewska – Piłsudskiego – al. Partyzantów/ – Piłsudskiego – most Mościckiego – GÓRA PUŁAWSKA: Radomska – (wybrane kursy: Radomska – Długa – Piękna – Krzywe Koło – Piękna – Długa – Radomska) – Kozienicka – JAROSZYN: Kozienicka – BRONOWICE – (wybrane kursy: KOLONIA BRONOWICE – KAJETANÓW – KOLONIA BRONOWICE) – BRONOWICE – ŁĘKA – KOLONIA OPATKOWICE – /z powrotem: OPATKOWICE – KOWALA – BRONOWICE) – OPATKOWICE
6
PUŁAWY: ZAKŁADY AZOTOWE DYREKCJA – Mościckiego – al. Tysiąclecia Państwa Polskiego – Długa – Dęblińska – Piaskowa – Piłsudskiego /z powrotem: Centralna/ – Lubelska – (wybrane kursy: Kolejowa – DWORZEC KOLEJOWY PUŁAWY – Kolejowa) – Lubelska – RUDY: Lubelska – KOŃSKOWOLA: Lubelska – RYNEK – Żyrzyńska – Młyńska – MŁYNKI – WRONÓW (wybrane kursy: Żyrzyńska – SIELCE lub Rynek – Kurowska – WITOWICE – CHRZĄCHÓW lub Lubelska – Pożowska – STARY POŻÓG – NOWY POŻÓG /z powrotem: Pożowska – Lubelska – Rynek – Lubelska/ lub ZAGRODY – ŻYRZYN: 1000–lecia – Powstania Styczniowego – OSINY – WRONÓW – MŁYNKI)
7
PUŁAWY: ZAKŁADY AZOTOWE DYREKCJA – Mościckiego – al. Tysiąclecia Państwa Polskiego – (wybrane kursy: NADLEŚNICTWO – al. Żyrzyńska) – al. Partyzantów – (wybrane kursy: Słowackiego – Sieroszewskiego – Norwida) – al. Partyzantów – Wojska Polskiego – Lubelska – Centralna – Piłsudskiego – /z powrotem: Piłsudskiego – Lubelska/ – Piłsudskiego – most Mościckiego – GÓRA PUŁAWSKA: Radomska – Długa – Adamówka – ADAMÓWKA (wybrane kursy: NASIŁÓW – WOJSZYN – TRZCIANKI – TOMASZÓW – KLIKAWA: Wspólna – Puławska – GÓRA PUŁAWSKA: Radomska – Długa – Adamówka)
9
PUŁAWY: OS. NIWA – Lubelska – Centralna – Piłsudskiego – /z powrotem: Piłsudskiego – Lubelska/ – Piłsudskiego – most Mościckiego – GÓRA PUŁAWSKA: Radomska – (wybrane kursy: Radomska – Długa – Piękna – Krzywe Koło – Piękna – Długa – Radomska) – Powiśle – JAROSZYN – ŁĘKA – BRONOWICE – KOLONIA BRONOWICE – KAJETANÓW
10
TRASA REMONTOWA: PUŁAWY: WŁOSTOWICE – Włostowicka – Kowalska – Kilińskiego – Kazimierska – Kaznowskiego – Skowieszyńska – Głęboka – Czartoryskich – Piłsudskiego – al. Partyzantów – /z powrotem: al. Partyzantów – Centralna – Piłsudskiego/ – Wojska Polskiego – Lubelska – (wybrane kursy: Kolejowa – DWORZEC KOLEJOWY PUŁAWY – Kolejowa) – Lubelska – RUDY: Lubelska – KOŃSKOWOLA: Lubelska – Rynek – Kurowska – (wybrane kursy: OPOKA – PULKI – CHRZĄCHÓWEK) – WITOWICE – CHRZĄCHÓW
15
Racjonalizacja układu komunikacyjnego dla k. m.
miasta Puławy…
Nr linii Przebieg trasy
11
PUŁAWY: ZAKŁADY AZOTOWE BRAMA NR 3 – Budowlanych – Dęblińska – (wybrane kursy: OCZYSZCZALNIA – Majdan – Zarzecze – Dęblińska) – Piaskowa – Piłsudskiego – al. Partyzantów – /z powrotem: al. Partyzantów – Centralna – Piłsudskiego/ – (wybrane kursy: al. Partyzantów – Słowackiego – Sieroszewskiego – Norwida – al. Partyzantów) – al. Partyzantów – (wybrane kursy: WRONÓW – al. Tysiąclecia Państwa Polskiego – Mościckiego – Zakłady Azotowe Dyrekcja – Mościckiego – al. Tysiąclecia Państwa Polskiego – al. Partyzantów) – al. Żyrzyńska – WRONÓW – OSINY – (wybrane kursy: BAŁTÓW – BORYSÓW) – ŻYRZYN: Powstania Styczniowego – 1000–lecia – ZAGRODY (wybrane kursy: KOTLINY – BRONISŁAWKA)
11WPUŁAWY: DĘBLIŃSKA MZK – Dęblińska – Piaskowa – Piłsudskiego – al. Partyzantów – /z powrotem: al. Partyzantów – Centralna – Piłsudskiego/ – al. Partyzantów – al. Żyrzyńska – WRONÓW – OSINY – WOLA OSIŃSKA
12
TRASA REMONTOWA: PUŁAWY: ZAKŁADY AZOTOWE DYREKCJA – Mościckiego – al. Tysiąclecia Państwa Polskiego – (wybrane kursy: MICHAŁÓWKA – Jaroszyńskiego – al. Żyrzyńska – NADLEŚNICTWO – al. Żyrzyńska) – al. Partyzantów – Wojska Polskiego – Lubelska – Centralna – Piłsudskiego – /z powrotem: Piłsudskiego – Lubelska/ – Czartoryskich – Głęboka – Skowieszyńska – Kaznowskiego – Kazimierska – Kilińskiego – Kowalska – Włostowicka – (wybrane kursy: Kazimierska – Włostowicka) – Włostowicka – PARCHATKA – BOCHOTNICA: Puławska – Kazimierska – KAZIMIERZ DOLNY: Puławska – Podzamcze – Tyszkiewicza – DW. AUT. (wybrane kursy: Tyszkiewicza – Nadwiślańska – Rynek – Lubelska – Czerniawy – Słoneczna – OKALE)
15
PUŁAWY: ZAKŁADY AZOTOWE DYREKCJA – Mościckiego – al. Tysiąclecia Państwa Polskiego – (wybrane kursy: MICHAŁÓWKA – Jaroszyńskiego – al. Żyrzyńska – NADLEŚNICTWO – al. Żyrzyńska) – al. Partyzantów – (wybrane kursy: DWORZEC KOLEJOWY PUŁAWY-MIASTO – al. Partyzantów) – al. Partyzantów – Słowackiego – Lubelska – Centralna – Piłsudskiego – /z powrotem: Piłsudskiego – Lubelska/ – Piaskowa – Dęblińska – (wybrane kursy: Budowlanych – Zakłady Azotowe Brama 3 – Budowlanych) – Dęblińska – WÓLKA GOŁĘBSKA – GOŁĄB: Puławska – Żuławy – Piaskowa – PIASKI (wybrane kursy: Piaskowa – NIEBRZEGÓW)
16
PUŁAWY: ZAKŁADY AZOTOWE DYREKCJA – Mościckiego – al. Tysiąclecia Państwa Polskiego – al. Partyzantów – Słowackiego – (wybrane kursy: SKŁADOWA – Słowackiego lub DWORZEC KOLEJOWY PUŁAWY – Kolejowa – Lubelska) – Lubelska – Wojska Polskiego – al. Partyzantów – Centralna – Piłsudskiego – /z powrotem: Piłsudskiego – Lubelska/ – Piłsudskiego – most Mościckiego – GÓRA PUŁAWSKA: Radomska – KLIKAWA: Puławska – DOBROSŁAWÓW – (wybrane kursy: DOBROSŁAWÓW – PACHNOWOLA – KAJETANÓW – PACHNOWOLA – DOBROSŁAWÓW) – SOSNÓW – ZARZECZE – (wybrane kursy: ZARZECZE Szkoła) – ANIELIN – SMOGORZÓW – LEOKADIÓW – (wybrane kursy: ANIELIN – LEOKADIÓW lub LEOKADIÓW DOLNY – PISKORÓW – IGNACÓW) – PISKORÓW – PAJĄKÓW – POLESIE
16
Racjonalizacja układu komunikacyjnego dla k. m.
miasta Puławy…
Nr linii Przebieg trasy
17
PUŁAWY: ZAKŁADY AZOTOWE DYREKCJA – Mościckiego – al. Tysiąclecia Państwa Polskiego – (wybrane kursy: NADLEŚNICTWO – al. Żyrzyńska) – al. Partyzantów – (wybrane kursy: al. Partyzantów – Norwida – Sieroszewskiego – Słowackiego – al. Partyzantów) – Wojska Polskiego – Lubelska – Centralna – Piłsudskiego – /z powrotem: Piłsudskiego – Lubelska/ – Piłsudskiego – most Mościckiego – GÓRA PUŁAWSKA: Radomska – Janowiecka – Kolonia – WOJSZYN – (wybrane kursy: Radomska – Wspólna – TOMASZÓW – TRZCIANKI – WOJSZYN lub Janowiecka – SADŁOWICE – NASIŁÓW – WOJSZYN) – OBLASY – JANOWIEC (wybrane kursy: Osiedle Szkolne lub ŁAWECZKO NOWE – ŁAWECZKO STARE – JANOWIEC: Kochanowskiego – Spółdzielcza) – Radomska – RYNEK (wybrane kursy: Radomska – JANOWICE – BRZEŚCE – KOLONIA BRZEŚCE – BARYCZKA)
Źródło: Opracowanie własne.
W wykazie tras poszczególnych linii nie uwzględniono wjazdów autobusów
na teren Zakładów Azotowych, gdyż wjazdy te odbywają się na mocy umowy MZK
– Puławy z ZA i nie są ogólnodostępne.
W analizie podaży usług przewozowych komunikacji miejskiej stosowany jest
podział doby na półtora- i trzygodzinne przedziały czasowe, obejmujące typowy
okres funkcjonowania komunikacji dziennej w miastach, tj. godziny: 5-23. Krańce
zakresu godzinowego funkcjonowania komunikacji dziennej i środki tych
przedziałów wyznaczają charakterystyczne godziny: 5.00, 5.45, 6.30, 7.15, 8.45,
9.30, 10.15, 11.45, 12.30, 13.15, 14.45, 15.30, 16.15, 17.45, 18.30, 19.15, 20.45,
21.30, 22.15 i 23.00, w których przez pryzmat częstotliwości kursowania
pojazdów oraz ich liczby na trasie, opisywana jest podaż usług przewozowych.
W Puławach, wskutek braku na poszczególnych liniach jednolitego, stałego taktu
kursowania pojazdów, zastosowanie pierwszej z wymienionych charakterystyk
podaży nie jest możliwe.
Liczbę pojazdów pozostających na trasie i przeznaczonych do obsługi linii
komunikacji miejskiej (nie uwzględniono zamkniętych przewozów szkolnych) w
każdej z przekrojowych godzin w dniu powszednim, w sobotę oraz w niedzielę,
przedstawiono w tabeli 5.
Do wykonania zaplanowanych w rozkładach jazdy puławskiej
komunikacji miejskiej zadań przewozowych, ekspediowanych jest 26
pojazdów w dniu powszednim oraz po 13 w sobotę i w niedzielę.
Kulminacja wykorzystania taboru w dniu powszednim przypada na
pory pomiędzy przekrojowymi godzinami 6.30 i 8.45 oraz 13.15 i 16.15,
kiedy to sieć komunikacyjną obsługuje od 23 do 26 pojazdów.
17
Racjonalizacja układu komunikacyjnego dla k. m.
miasta Puławy…
Szczególną cechą podaży usług MZK – Puławy jest wysoki poziom
zaangażowania pojazdów w godzinach 8.45-13.15, czyli w porze
pomiędzy godzinami tradycyjnych szczytów przewozowych,
charakteryzującej się w miastach wysoką ruchliwością komunikacyjną
ich mieszkańców.
W soboty i niedziele zakres czasowy maksymalnego zaangażowania
taboru jest bardzo podobny. Największa liczba obsługujących sieć
komunikacyjną pojazdów – od 11 do 13 – przypada w soboty na porę
pomiędzy przekrojowymi godzinami 6.30 i 20.45, natomiast w niedziele –
7.15 i 20.45.
Strukturę czasową zaangażowania pojazdów MZK – Puławy w
poszczególnych rodzajach dni należy uznać – na podstawie doświadczeń
autora z innych zbadanych miast – za korzystną dla klientów.
Zwraca uwagę duża liczba pojazdów pozostająca na trasie w godzinach
późnowieczornych, co jest zdeterminowane zaplanowaniem na większości linii
podmiejskich ostatnich kursów z centrum Puław po godzinie 22.15.
W większości polskich miast rozkłady jazdy są tak skonstruowane, że
kulminacja wykorzystania taboru przypada na pory tradycyjnych szczytów
przewozowych (godziny: 5-8 i 14-18), z silną redukcją liczby pojazdów na trasie
pomiędzy tymi szczytami. Z reguły taka struktura czasowa zaangażowania taboru
nie odpowiada strukturze czasowej popytu na usługi komunikacji miejskiej i
stanowi najważniejszą płaszczyznę modyfikacji podaży świadczonych usług.
Tabela 5
Liczba pojazdów na liniach komunikacji miejskiej w Puławach
w przekrojowych godzinach w dniu powszednim, w sobotę i w niedzielę
– stan na 30 listopada 2008 r.
GodzinaLiczba pojazdów na trasie o danej godzinie w poszczególne
dniDzień powszedni Sobota Niedziela
5.00 11 5 4
5.45 21 6 6
6.30 24 12 9
7.15 26 13 11
8.45 23 13
18
Racjonalizacja układu komunikacyjnego dla k. m.
miasta Puławy…
GodzinaLiczba pojazdów na trasie o danej godzinie w poszczególne
dniDzień powszedni Sobota Niedziela
9.30 22
12
10.1521
11.45
12.30 20
13.15 23
14.4524
15.30 13
16.15 23
12
12
17.45 20
1118.30 17
19.15 16
20.45 11 11
21.30 10 8 8
22.156
6 6
23.00 5 5
Źródło: Opracowanie własne.
Obowiązująca w puławskiej komunikacji miejskiej struktura czasowa podaży
usług przewozowych, mierzona liczbą zaangażowanych pojazdów, chociaż
korzystna dla klientów, jest jednak dość kosztowna dla przewoźnika. Wśród zadań
przewozowych dominują bowiem zadania dwuzmianowe ciągłe, z których część
nie zapewnia ośmiogodzinnych zmian pracy dla kierowców i wymaga
skomplikowanego planowania ich czasu pracy.
Brak taktu częstotliwości kursowania pojazdów na poszczególnych liniach,
wspólnego dla całej sieci komunikacyjnej, powoduje nakładanie się przerw w
obsłudze komunikacyjnej na poszczególnych liniach na podstawowych ciągach
komunikacyjnych, obsługiwanych substytucyjnie przez kilka linii. Przerwy takie
19
Racjonalizacja układu komunikacyjnego dla k. m.
miasta Puławy…
wynoszą od kilkunastu do – w skrajnych przypadkach (okres przerw socjalnych
dla kierowców i pory intensywnej obsługi zmian pracowników w Zakładach
Azotowych) – nawet kilkudziesięciu minut. Sytuacja ta – w powiązaniu z
wielowariantowością linii, zwiększającą skutki nierytmicznej obsługi ciągów –
skutecznie osłabia konkurencyjność oferty przewozowej MZK – Puławy.
W listopadzie 2008 r. w targowym dniu powszednim pojazdy
puławskiej komunikacji miejskiej wykonywały na liniach
komunikacyjnych 7 409,44 km, z czego na poszczególne grupy linii
przypadało:
linie miejskie – 1 400,74 km (19%);
linie podmiejskie – 6 008, 70 km (81%).
W sobotę w całej sieci komunikacyjnej wykonywano 4 533,93 km,
w tym na:
liniach miejskich – 875,61 km (19%);
liniach podmiejskich – 3 658,32 km (81%).
W niedzielę, na liniach puławskiej komunikacji miejskiej
wykonywano 4 325,24 km, z czego na poszczególne grupy linii przypadało:
linie miejskie – 844,71 km (20%);
linie podmiejskie – 3 480,53 km (80%).
Udział poszczególnych grup linii w ogólnej liczbie kilometrów wykonywanych
w ramach puławskiej komunikacji miejskiej był niemal identyczny w skali
poszczególnych rodzajów dni tygodnia.
W sobotę i w niedzielę wykonywanych było odpowiednio 61,2 i
58,4% kilometrów zaplanowanych dla dnia powszedniego. Wartości
modelowe, opisane w literaturze planowania oferty przewozowej
w komunikacji miejskiej, określa się odpowiednio na poziomie 60 i 40%
dnia powszedniego. Oznacza to, że wielkość podaży usług
przewozowych puławskiej komunikacji miejskiej jest w sobotę właściwa,
ale zarazem w niedzielę zbyt wysoka, w stosunku do dnia
powszedniego.
W przeciętnym miesiącu na liniach komunikacji miejskiej w
Puławach wykonywano 193 423,96 km, z czego na poszczególne grupy
linii przypadało:
linie miejskie – 35 205,33 km (18%);
linie podmiejskie – 158 218,63 km (82%).
20
Racjonalizacja układu komunikacyjnego dla k. m.
miasta Puławy…
Aż tak wysoki udział linii podmiejskich w podaży usług jest w skali
kraju ewenementem.
Największy udział w liczbie kilometrów wykonywanych w
przeciętnym miesiącu miała linia 17, na której wykonywano prawie 13%
wszystkich kilometrów w puławskiej komunikacji miejskiej. Próg 10%
udziału w ogólnej liczbie kilometrów przekroczyły także linie 11, 15 i 16
(odpowiednio 11,7; 10,1 i 10,7%).
Mniej niż 1% wszystkich kilometrów w sieci puławskiej komunikacji miejskiej
wykonywano na linii targowej 18 (0,25%) i podmiejskiej 9 (0,59%). Są to
połączenia o najmniejszym znaczeniu w ofercie przewozowej.
Średni miesięczny przebieg pojazdu zaangażowanego do obsługi
linii puławskiej komunikacji miejskiej wyniósł 7 439 i jest bardzo wysoki
w stosunku do obliczonych w innych miastach w kraju o podobnej
wielkości.
Podczas badań marketingowych w puławskiej komunikacji miejskiej
eksploatowane były pojazdy reprezentujące cztery typy taboru autobusowego.
Do obsługi zadań przewozowych MZK – Puławy dysponował 35 autobusami
miejskimi, a struktura eksploatowanego taboru przedstawiała się następująco (w
nawiasach oznaczenia typów taboru przyjęte do analizy zapełnień):
24 średniopodłogowe, trzydrzwiowe autobusy standardowe: Jelcz PR110M (4
szt.), Jelcz 120M (17 szt.) i 120M/3 (3 szt.) – o pojemności około 110 osób (SS);
4 dwudrzwiowe midibusy niskopodłogowe: Jelcz M101I (2 szt.) – pojemność 75
osób, Neoplan N4011NF (1 szt.) – pojemność 70 osób i Neoplan N4414 (1 szt.)
– także pojemność 70 osób (KN);
5 trzydrzwiowych midibusów wysokopodłogowych Jelcz L100 o pojemności 69
osób (K);
2 dwudrzwiowe minibusy średniopodłogowe Autosan H7 o pojemności 51 osób
(MS).
W inwentarzu MZK – Puławy pozostawał w czasie badań marketingowych
także dwudrzwiowy minibus Kapena City 7,5 o pojemności 36 osób, ale nie był
używany do przewozów na liniach komunikacyjnych.
Wynoszący 11% udział w inwentarzu MZK – Puławy pojazdów
niskopodłogowych to bardzo słaba strona puławskiego przewoźnika miejskiego.
Do obsługi taborem niskopodłogowym przeznaczono obligatoryjnie linię 3, ale w
21
Racjonalizacja układu komunikacyjnego dla k. m.
miasta Puławy…
jej przystankowych i internetowych rozkładach jazdy nie zamieszczono stosownej
informacji o tym fakcie.
Dotychczasowe doświadczenia zespołu autora z innych miast
jednoznacznie wskazują, że maksymalizacja wykorzystania pojazdów
niskopodłogowych w obsłudze zadań przewozowych jest ważnym
czynnikiem kształtującym efektywność ekonomiczną komunikacji
miejskiej. Szczególnie w miastach małych i średnich, realizacja kursu
przez autobus niskopodłogowy jest jednym z czynników
determinujących decyzję klienta o skorzystaniu z usług przewoźnika
miejskiego, a nie substytuowaniu przejazdu przejściem pieszym.
Przykładowo, w trakcie badań prowadzonych w 2003 r. w Starogardzie Gdańskim
zaobserwowano, że przy nierytmicznej częstotliwości kursowania pojazdów na 3
liniach, obsługiwanych w sobotę i niedzielę naprzemiennie niskopodłogowymi mi-
dibusami Neoplan N4009 i wysokopodłogowymi Autosanami H9-35, pojazdami
niskopodłogowymi na każdej z badanych linii przewieziono w przeliczeniu na
wozokilometr przeciętnie o 15% więcej pasażerów niż wysokopodłogowymi.
Największa dysproporcja – aż o 52% więcej pasażerów w autobusie nisko-
podłogowym – wystąpiła na linii, na której kursy obsługiwane taborem ni-
skopodłogowym wyszczególnione były w przystankowych i internetowych
rozkładach jazdy.
Autobusy niskopodłogowe powinny mieć w Puławach wyznaczone stałe
zadania przewozowe. Wszystkie kursy objęte niską podłogą powinny być
uwidocznione w rozkładach jazdy dla pasażerów, a w miarę wprowadzania do
eksploatacji kolejnych pojazdów niskopodłogowych, należy niezwłocznie
obejmować ich obsługą następne zadania przewozowe.
W sieci komunikacji miejskiej w Puławach, w granicach
administracyjnych miasta obowiązuje jednolita taryfa opłat, a więc
opłata za przejazd jest niezależna od jego odległości. Na obszarze
podmiejskim jest to taryfa strefowa, z trzema strefami poza miastem
Puławy, z przyporządkowaniem każdej z obsługiwanych miejscowości do
określonej strefy podmiejskiej.
W listopadzie 2008 r. cena biletu jednorazowego normalnego za
przejazd w granicach miasta Puławy, z miasta do pierwszej strefy
podmiejskiej, w obrębie każdej ze stref podmiejskich, ze strefy
pierwszej do drugiej lub z drugiej do trzeciej strefy podmiejskiej,
22
Racjonalizacja układu komunikacyjnego dla k. m.
miasta Puławy…
wynosiła 1,70 zł. Cenę biletu jednorazowego na przejazd z pierwszej do
trzeciej strefy podmiejskiej ustalono na poziomie 3,00 zł, a za przejazd z
miasta Puławy do trzeciej strefy podmiejskiej – na poziomie 3,40 zł.
Bilety jednorazowe sprzedawane są także w pojazdach przez kierowców
za opłatą manipulacyjną w wysokości 0,30 zł od każdego nabywanego
biletu, przy czym bilety na ostatnią z wyszczególnionych relacji można
nabyć jedynie w pojazdach, bez opłaty manipulacyjnej.
We wszystkich wyszczególnionych relacjach strefowych ulgi
uchwalane przez samorządy ustanowiono na niższym poziomie od ulg
ustawowych.
Cena imiennego biletu miesięcznego trasowanego na przejazd w
granicach miasta wynosiła od 53 do 60 zł (jedna lub dwie linie),
natomiast sieciowego – 72 zł. Bilety miesięczne podmiejskie (imienne)
wyceniono – w zależności od liczby pokonywanych stref i obowiązywania
na jednej, dwóch lub sieci linii – na od 55 do 136 zł. W segmencie
biletów miesięcznych obowiązywały wyłącznie bilety ulgowe
samorządowe, z ulgą 50%.
Obowiązującą w sieci komunikacyjnej MZK – Puławy taryfę opłat należy
uznać za zbyt skomplikowaną i w związku z tym powinno się dążyć do jej
możliwego uproszczenia.
Biorąc pod uwagę obowiązywanie identycznego poziomu opłat za przejazd z
miasta Puławy do pierwszej strefy podmiejskiej (obejmującej aż 13 miejscowości),
jak w granicach administracyjnych miasta Puławy, postuluje się podwyższenie
ceny biletu jednorazowego normalnego do poziomu 2,00 zł. Jednocześnie – z
uwagi na wątpliwości co do zgodności z obowiązującym prawem i negatywne
odczucia konsumentów – zaleca się wycofanie opłaty manipulacyjnej za sprzedaż
biletów w pojazdach. Analogicznie proponuje się podwyższyć do poziomu 3,00 zł
cenę biletu przesiadkowego dwugodzinnego, rozszerzając obszar jego ważności o
pierwszą strefę podmiejską (wraz z przejazdami do tej strefy).
Cenę biletu jednorazowego za przejazd z miasta do drugiej strefy
podmiejskiej proponuje się pozostawić na obecnym poziomie (3,00 zł), natomiast
za przejazd z miasta do strefy trzeciej – podnieść do 4,00 zł.
W segmencie biletów miesięcznych postuluje się natomiast likwidację
biletów na jedną i dwie linię, zastępując te ostatnie biletami sieciowymi ważnymi
od poniedziałku do piątku oprócz świąt. Bilety te – w cenie jednakowej dla
23
Racjonalizacja układu komunikacyjnego dla k. m.
miasta Puławy…
obszaru miasta Puławy i miasta wraz z pierwszą strefą podmiejską – proponuje
się ustalić jako wielokrotność 30 przejazdów na podstawie biletu jednorazowego.
Cenę biletów miesięcznych sieciowych ważnych we wszystkie dni tygodnia
proponuje się natomiast wyznaczyć jako wielokrotność 35 przejazdów na
podstawie biletu jednorazowego.
Cenę karnetów 6-przejazdowych należy ustalić na poziomie wielokrotności 5
odpowiadających im biletów jednorazowych i wprowadzić – wspomagając silną
promocją – ich sprzedaż do pojazdów.
Myślą przewodnią przedstawionego projektu zmiany taryfy jest wzrost
atrakcyjności biletów okresowych, w celu zmiany struktury przychodów, tak by
nastąpił wzrost przychodów ze sprzedaży biletów okresowych.
24
Racjonalizacja układu komunikacyjnego dla k. m.
miasta Puławy…
2. Zakres i metodologia badań marketingowych
puławskiej komunikacji miejskiej
W listopadzie 2008 r. przeprowadzono w puławskiej komunikacji miejskiej
kompleksowe badania popytu na jej usługi. Celem badań było dostarczenie
informacji o wielkości popytu w poszczególnych kursach (liniach), aby na tej
podstawie sformułować plany rozwojowe sieci komunikacyjnej.
Wszelkie prace związane z konstrukcją rozkładu jazdy w komunikacji
miejskiej powinny być oparte na szczegółowej analizie wyników badań potrzeb
przewozowych lub popytu. Badania marketingowe potrzeb przewozowych
pozwalają na określenie potencjalnej wielkości popytu na nowo uruchamianych
połączeniach komunikacyjnych i powinny przesądzać o celowości ich
uruchamiania. Badania popytu dają natomiast obraz wykorzystania istniejącej już
oferty przewozowej i wyznaczają obszary jej niezbędnej modyfikacji. Pożądanym
działaniem jest prowadzenie pomiarów sprawdzających po każdorazowym
dokonaniu zmian w rozkładach jazdy, gdyż badania takie dostarczają informacji o
skutkach wprowadzonych korekt.
W trakcie prowadzenia badań popytu na usługi komunikacji miejskiej należy
odróżnić popyt:
─ efektywny, łatwy do zbadania i oceny – wyrażający się zrealizowanymi
przejazdami w warunkach oferowanych przez przedsiębiorstwo komunikacji
miejskiej;
─ potencjalny, znacznie trudniejszy do oszacowania – składający się dodatkowo
z części podróży realizowanych komunikacją indywidualną oraz potrzeb
przewozowych, które z różnych względów nie ujawniają się na rynku.
Badanie popytu potencjalnego jest trudne i obarczone ryzykiem dużego
błędu, gdyż bez względu na zastosowaną metodę, deklaracje respondentów
dotyczące ich ewentualnych zachowań, mogą znacząco różnić się od zachowań
rzeczywistych w zależności od zmieniających się warunków po stronie podaży na
rynku.
Badania popytu efektywnego służą przede wszystkim do określenia liczby
pasażerów lub – w przypadku rejestracji przychodów – także struktury pasażerów
oraz do analizy na tej podstawie rentowności poszczególnych kursów i linii
komunikacyjnych. W ramach badań popytu efektywnego można ustalić strukturę
pasażerów według rodzajów posiadanych biletów, a także określić liczbę
25
Racjonalizacja układu komunikacyjnego dla k. m.
miasta Puławy…
pasażerów posiadających prawo do przejazdów ulgowych i bezpłatnych, z
podziałem na tytuły uprawniające do ulgi lub przejazdu bezpłatnego. Badania
struktury, związane z biletami posiadanymi przez użytkowników komunikacji
miejskiej, trzeba także powiązać z badaniami wykorzystania biletów okresowych,
służącymi ustaleniu jednostkowej ceny przejazdu na podstawie takich biletów. Są
to badania kosztowne, ponieważ wymagają skierowania do każdego pojazdu
obserwatora napełnienia i tylu rejestratorów struktury biletów, ile jest czynnych
drzwi w danym pojeździe.
Najlepsze rezultaty osiąga się, gdy badania marketingowe popytu
przeprowadzane są dla danej sieci komunikacyjnej kompleksowo, i gdy obejmują:
liczbę pasażerów we wszystkich kursach wykonanych na liniach komunikacji
miejskiej w dniu powszednim, w sobotę i niedzielę;
liczbę pasażerów wysiadających, wsiadających i pozostających w pojeździe
po ruszeniu z każdego przystanku;
rodzaj biletów wykorzystywanych przez pasażerów;
rodzaj uprawnień upoważniających do przejazdów ulgowych i bezpłatnych;
liczbę osób podróżujących bezpłatnie bez stosownych uprawnień (tzw.
gapowiczów);
przychodowość linii komunikacyjnych;
wielkość utraconych przychodów z tytułu stosowania przez przewoźnika ulg
ustawowych i wynikających z prawa lokalnego oraz zwolnień w opłatach;
rzeczywisty czas przejazdu;
ewentualne sugestie pasażerów zgłaszane obserwatorom oraz uwagi
obserwatorów odnotowywane na kartach pomiarowych.
Ze względu na dość wysokie koszty badań struktury popytu oraz ich wysoką
specjalizację, w Puławach zdecydowano się na przeprowadzenie jedynie badań
wielkości popytu efektywnego, metodą obserwacji.
W trakcie takich badań obserwator może znajdować się wewnątrz pojazdu
(w przypadku badania skoncentrowanego na określonej linii lub odcinku trasy
danej linii) lub na zewnątrz (w przypadku badań związanych z przepływami
potoków pasażerskich na określonych przystankach). Prowadzona obserwacja
może być jawna, ponieważ świadomość pasażerów o prowadzonych badaniach
nie wpływa na poziom napełnienia pojazdów oraz powinna być standaryzowana.
W celu standaryzacji obserwacji, wyniki powinny być rejestrowane na specjalnie
przygotowanych kartach. Podczas badań prowadzonych wewnątrz pojazdów
26
Racjonalizacja układu komunikacyjnego dla k. m.
miasta Puławy…
podstawowym zadaniem obserwatora jest liczenie pasażerów wsiadających i
wysiadających na poszczególnych przystankach oraz osób pozostających w pojeź-
dzie pomiędzy przystankami. Osoba prowadząca badania powinna na bieżąco
porównywać i weryfikować dane w celu szybkiej korekty ewentualnych błędów.
Dodatkowo, obserwator powinien rejestrować rzeczywisty czas jazdy pomiędzy
wybranymi przystankami (wyszczególnionymi w tabliczce kierowcy – rozkładzie
dla zadania).
Podczas badań, w których obserwator znajduje się na zewnątrz pojazdu,
jego głównym zadaniem jest określenie liczby pasażerów wysiadających,
wsiadających i pozostających w pojeździe po odjeździe z danego przystanku. Ten
sposób jest znacznie mniej dokładny niż w przypadku obserwacji wewnątrz
pojazdu, ale pozwala na jednoczesne zbadanie większej liczby linii. W przypadku
badań prowadzonych na zewnątrz pojazdów kluczowe znaczenie ma ustalenie
punktów obserwacji, które powinny znajdować się w miejscach umożliwiających
określenie przeciętnego napełnienia pojazdów na danym odcinku.
W miastach małych i średnich (do 60 pojazdów komunikacji miejskiej
w ruchu) znacznie efektywniejsze – pod względem kosztów badań i uzyskanego
materiału empirycznego – jest prowadzenie badań napełnienia metodą
obserwacji wewnątrzpojazdowej.
W badaniach wielkości popytu na usługi komunikacji miejskiej w Puławach,
zgodnie z zaleceniami metodologicznymi, przeprowadzono obserwacje
wewnątrzpojazdowe.
Z punktu widzenia reprezentatywności wyników, za najbardziej prawidłowy
okres prowadzenia badań marketingowych w komunikacji miejskiej uważa się
miesiące wiosenne: marzec i kwiecień oraz jesienne: październik i listopad.
Badania powinny mieć charakter kompleksowy, tzn. obejmować wszystkie
zadania przewozowe w przekroju wybranego, reprezentatywnego dnia
powszedniego oraz soboty i niedzieli. W sytuacji, gdy dany kierunek obsługiwany
jest naprzemiennie przez pojazdy kilku linii, badania powinny odbywać się
jednocześnie we wszystkich pojazdach obsługujących wspólnie dany ciąg
komunikacyjny.
Za typowe, reprezentatywne dni powszednie uznaje się dni w środku
tygodnia: wtorek, środę i czwartek. Badania w poniedziałek dopuszcza się jedynie
w godzinach popołudniowych, a w piątek – odwrotnie – w godzinach
przedpołudniowych. Dni prowadzenia badań marketingowych powinno się więc
27
Racjonalizacja układu komunikacyjnego dla k. m.
miasta Puławy…
tak dobierać, aby wymóg obserwacji napełnienia w typowym dniu powszednim
również został spełniony. W Puławach w pełni zachowano wymagane dla pełnej
reprezentatywności badań terminy i spełniono także postulat kompleksowości.
Najlepsze efekty odnośnie jakości wyników badań uzyskuje się angażując
do pracy odpowiednio przeszkolonych studentów wyższych uczelni, przy
zatrudnianiu oraz organizowaniu ich pracy, współpracując z przedstawicielami
samorządów studenckich. Tak też zrobiono w Puławach, nawiązując współpracę z
Puławską Szkołą Wyższą, której studenci wzięli udział w badaniach
marketingowych w ramach odpłatnych praktyk. Szkolenie obserwatorów
przeprowadzone zostało przez osoby zawodowo związane z badaniami
marketingowymi w ZKM w Gdyni oraz z praktyką z podobnych badań
przeprowadzonych w wielu innych miastach. W ich gestii pozostawał także
nadzór nad pracą obserwatorów.
Otrzymany materiał empiryczny – karty obserwacji – zostały wypełnione
bezbłędnie, z bardzo dużą starannością i w pełni zgodnie z przedstawionymi
założeniami metodologicznymi. Świadczy to o bardzo dużym zaangażowaniu się
w przedsięwzięcie osób uczestniczących zarówno w samych badaniach
marketingowych, jak i nadzorujących ich przeprowadzenie.
Reasumując, badaniami marketingowymi komunikacji miejskiej w
Puławach w listopadzie 2008 r. objęto:
wszystkie kursy w całej sieci komunikacyjnej w dniu powszednim, w
sobotę i niedzielę;
liczbę pasażerów wysiadających, wsiadających i pozostających w
pojeździe po ruszeniu z każdego przystanku;
rzeczywisty czas przejazdu;
ewentualne sugestie pasażerów zgłaszane obserwatorom oraz uwagi
obserwatorów odnotowane na kartach pomiarowych.
Dane uzyskane w specjalnie zaprojektowanych i przeprowadzonych na po-
trzeby koncepcji optymalizacji komunikacji miejskiej w Puławach badaniach
marketingowych stały się następnie bazą do sformułowania wniosków w niej
zawartych.
28
Racjonalizacja układu komunikacyjnego dla k. m.
miasta Puławy…
3. Popyt na usługi puławskiej komunikacji
miejskiej w świetle wyników badań marketingowych
Punktem wyjścia analizy popytu na usługi autobusowej komunikacji
miejskiej w Puławach był jego bezwzględny poziom w przekroju dnia
powszedniego, soboty i niedzieli. Oszacowanie całkowitej wielkości popytu było
możliwe, ponieważ badaniami marketingowymi objęto wszystkie kursy
wykonywane w poszczególnych rodzajach dni.
Szczegółowe wyniki zapełnienia dla poszczególnych linii MZK – Puławy – w
przekroju wszystkich kursów i przystanków – zaprezentowano w suplemencie,
stanowiącym Załącznik nr 1 do niniejszego opracowania. W poszczególnych
tabelach wytłuszczeniem i żółtym zacieniowaniem zaznaczono przystanki z
największym w danym kursie zapełnieniem.
Zbiorcze tabele obliczeniowe, z liczbą pasażerów ogółem i w przeliczeniu na
1 wozokilometr – w przekroju poszczególnych kursów i zestawionych par kursów
„tam” i „z powrotem” – przedstawiono także w suplemencie, stanowiącym z kolei
Załącznik nr 2 do opracowania. Do obliczenia kilometrażu poszczególnych kursów
przyjęto długości wariantów tras z obowiązujących w okresie badań rozkładów
jazdy, a następnie uzupełniono je o kilometry wykonywane przez autobusy w
kursach dojazdowych i zjazdowych. Przyjęto założenie, że kilometry dojazdowe i
zjazdowe doliczane są do tych kursów, których wykonanie wymaga zrealizowania
danego dojazdu lub zjazdu. Podobnie postąpiono z przejazdami technicznymi,
których zrealizowania wymagały zmiany linii, zaplanowane w rozkładach jazdy
dla poszczególnych zadań przewozowych.
Całkowitą wielkość popytu oraz liczbę pasażerów w przeliczeniu na każdy
wozokilometr, przedstawioną dla poszczególnych linii w odniesieniu do dnia
powszedniego, soboty i niedzieli, zaprezentowano w tabeli 6.
W dniu powszednim, linią o największych przewozach okazała się linia
podmiejska 15, na której przewieziono 1 816 pasażerów. Zbliżone do niej
przewozy zarejestrowano na linii podmiejskiej 11 (1 774 pasażerów), a
nieznacznie mniejsze – na linii miejskiej 1 (1 620 osób) i podmiejskiej 17 (1 562
osoby). Próg tysiąca pasażerów w dniu powszednim przekroczyły ponadto linie: 6,
12 i 16, przewożąc odpowiednio: 1 333, 1 319 i 1 323 osoby.
Liniami o najmniejszych przewozach w dniu powszednim okazały się: linia
miejska 14 i podmiejska 9 – z odpowiednio 137 i 83 pasażerami. Umiarkowane
29
Racjonalizacja układu komunikacyjnego dla k. m.
miasta Puławy…
przewozy – na poziomie odpowiednio 221 i 254 osób – zarejestrowano na
miejskiej linii 19 i podmiejskiej 11W.
Tabela 6
Liczba pasażerów ogółem i w przeliczeniu na 1 wozokilometr
dla poszczególnych linii komunikacji miejskiej w Puławach
Linia
Dzień powszedni –
liczba pasażerów
Sobota –
liczba pasażerów
Niedziela –
liczba pasażerów
ogółem na 1 wzkm ogółem na 1 wzkm ogółem na 1 wzkm
1 1 620 2,6 565 1,7 440 1,4
3 737 3,0 601 2,6 496 2,2
4 976 4,1 643 2,6 489 2,0
14 137 1,9 95 1,4 60 0,9
18 551 4,8 nie funkcjonuje nie funkcjonuje
19 221 2,0 nie funkcjonuje nie funkcjonuje
Σ liniemiejskie 4 242 3,0 1 904 2,2 1 485 1,8
2 590 3,0 175 1,7 79 1,3
5 843 1,5 427 1,1 307 0,9
6 1 333 2,3 636 1,5 526 1,2
7 565 2,0 nie funkcjonuje nie funkcjonuje
9 83 1,5 nie funkcjonuje nie funkcjonuje
10 776 2,9 404 1,5 366 2,0
11 1 774 2,0 859 1,7 687 1,4
11W 254 1,8 85 1,2 nie funkcjonuje
12 1 319 2,4 1 007 1,9 905 1,6
15 1 816 2,4 899 2,2 718 1,8
16 1 323 1,7 824 1,7 583 1,2
17 1 562 1,6 627 1,3 552 1,1
Σ l. podmiejskie 12 238 2,0 5 943 1,6 4 723 1,4
Sieć 16 480 2,2 7 847 1,7 6 208 1,4
Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników badań marketingowych.
30
Racjonalizacja układu komunikacyjnego dla k. m.
miasta Puławy…
Analizując wielkość popytu w dniu powszednim, można wyróżnić trzy grupy
linii:
o liczbie pasażerów do 500 osób: 14 i 19 oraz 9 i 11W;
o liczbie pasażerów od 501 do 1000 osób: 3, 4 i 18 oraz 2, 5, 7 i 10;
o liczbie pasażerów powyżej 1000 osób: 1 oraz 6, 11, 12, 15, 16 i 17.
W skali dnia powszedniego popyt na usługi komunikacji miejskiej w
Puławach ukształtował się na poziomie 16 480 osób, z czego tylko 26%
(4 242 osoby) to klienci linii miejskich, a pozostałe 74% (12 238 osób) –
linii podmiejskich.
Biorąc pod uwagę przeciętną liczbę pasażerów w dniu powszednim w
przeliczeniu na 1 wozokilometr – wynoszącą w skali całej sieci komunikacyjnej
MZK – Puławy 2,2 i w poszczególnych grupach linii odpowiednio 3,0 i 2,0 – można
wyróżnić dwie kategorie linii:
przewożące w swojej grupie powyżej przeciętnej: 3, 4 i 18 oraz 2, 6, 10, 11, 12
i 15;
przewożące w swojej grupie poniżej przeciętnej: 1, 14 i 19 oraz 5, 7, 9, 11W,
16 i 17.
Przeciętne wykorzystanie autobusów linii podmiejskich w dniu powszednim
było o 1/3 niższe od autobusów linii miejskich.
Najlepiej wykorzystane w skali całej sieci komunikacyjnej MZK – Puławy były
w dniu powszednim autobusy targowej linii 18, z bardzo wysokimi przewozami na
poziomie 4,8 pasażera w przeliczeniu na kilometr. Wynika to jednak ze specyfiki
tej linii, funkcjonującej tylko w wąskim przedziale czasowym dnia powszedniego i
obsługującej targowisko miejskie, generujące znaczący popyt na usługi
przewozowe.
Bardzo dobre wykorzystanie pojazdów – równe 4,1 pasażera w przeliczeniu
na kilometr, odnotowano na linii miejskiej 4. Dość zadowalające wykorzystanie
pojazdów zarejestrowano na liniach: miejskiej 3 i podmiejskiej 2 oraz podmiejskiej
10 – na poziomie odpowiednio po 3,0 i 2,9 pasażera na kilometr. Najgorzej
wykorzystane w dniu powszednim były natomiast linie: miejska 14 i podmiejska
9, z przewozami odpowiednio na poziomie 1,9 i 1,5 pasażera w przeliczeniu na
kilometr.
31
Racjonalizacja układu komunikacyjnego dla k. m.
miasta Puławy…
W sobotę, w grupie linii miejskich, dość zbliżone przewozy – na poziomie
odpowiednio: 565, 601 i 643 pasażerów – odnotowano na liniach 1, 3 i 4.
Najmniej pasażerów w tej grupie przewieziono zaś na linii 14 – tylko 95 osób.
Spośród linii podmiejskich najintensywniejsze przewozy w sobotę wykazała
linia 12, której pojazdy przewiozły 1 007 osób. Linia 12, jako jedyna w sobotę,
przekroczyła próg tysiąca pasażerów. Dość intensywne przewozy – odpowiednio:
859, 899 i 824 pasażerów – odnotowano w sobotę na liniach podmiejskich 11, 15
i 16. Najmniej pasażerów przewieziono natomiast w grupie linii podmiejskich na
linii 11W – tylko 85 osób.
Analizując popyt w sobotę, można wyróżnić dwie grupy linii:
o liczbie pasażerów do 500 osób: 14 oraz 2, 5, 10 i 11W;
o liczbie pasażerów powyżej 500 osób: 1, 3 i 4 oraz 6, 11, 12, 15, 16 i 17.
W sobotę popyt na usługi komunikacji miejskiej w Puławach
ukształtował się na poziomie 7 847 pasażerów, czyli 47,6% popytu w
dniu powszednim (przy podaży usług na poziomie 61,2% dnia
powszedniego). Sobotnią wielkość przewozów w stosunku do oferowanej
podaży należy zatem uznać za dość umiarkowaną.
Przewozy na liniach miejskich stanowiły 24% ogółu popytu w
sobotę.
W sobotę w grupie linii miejskich najlepiej wykorzystane były pojazdy linii 3 i
4, na której przewieziono po 2,6 pasażera w przeliczeniu na kilometr. Najsłabiej
wykorzystane były natomiast autobusy linii 14, z przewozami na poziomie 1,4
pasażera na kilometr.
W grupie linii podmiejskich, w sobotę najlepsze wykorzystanie taboru –
równe 2,2 pasażera w przeliczeniu na kilometr – odnotowano na linii 15.
Umiarkowanie wysokie wykorzystanie pojazdów, na poziomie od 1,7 do 1,9
pasażera na kilometr, zarejestrowano z kolei na liniach 2, 11, 12 i 16. Najgorzej
wykorzystane w sobotę – przewożąc jedynie odpowiednio 1,1 i 1,2 pasażera w
przeliczeniu na kilometr – były autobusy linii 5 i 11W.
Analizując przeciętną liczbę pasażerów na 1 wozokilometr w sobotę –
wynoszącą w skali sieci 1,7 i w poszczególnych grupach linii odpowiednio 2,2 i 1,6
– można wyróżnić dwie kategorie linii:
przewożące w swojej grupie powyżej przeciętnej: 3 i 4 oraz 2, 11, 12, 15 i 16;
przewożące w swojej grupie poniżej przeciętnej: 1 i 14 oraz 5, 6, 10 i 17.
32
Racjonalizacja układu komunikacyjnego dla k. m.
miasta Puławy…
W niedzielę, podobnie jak w sobotę, dość zbliżone do siebie przewozy w
grupie linii miejskich wykazały linie: 1, 3 i 4 – odpowiednio: 440, 496 i 489
pasażerów. Najmniej osób przewieziono natomiast autobusami linii 14 – tylko 60
pasażerów.
W grupie linii podmiejskich największe przewozy w niedzielę wykazała linia
12, z której usług skorzystało 905 osób. Znaczące przewozy – odpowiednio 687 i
718 pasażerów - odnotowano także na liniach 11 i 15. Próg 500 pasażerów w
niedzielę przekroczyły również linie podmiejskie: 6, 16 i 17, przewożąc
odpowiednio: 526, 583 i 552 osoby. Najmniej pasażerów w niedzielę w grupie linii
podmiejskich przewieziono natomiast na linii 2 – tylko 79 osób.
Rozpatrując liczbę przewiezionych pasażerów w niedzielę, można podobnie
jak w sobotę, wyróżnić dwie grupy linii:
o liczbie pasażerów do 500 osób: 1, 3, 4 i 14 oraz 2, 5 i 10;
o liczbie pasażerów powyżej 500 osób – tylko linie podmiejskie: 6, 11, 12, 15,
16 i 17.
W niedzielę popyt na usługi komunikacji miejskiej w Puławach
ukształtował się na poziomie 6 208 pasażerów, tj. 37,7% wielkości
popytu w dniu powszednim i 79,1% popytu w sobotę, przy analogicznych
stosunkach podaży usług – odpowiednio 58,4 i 95,4%. Oferta
przewozowa w niedzielę wydaje się być zbyt rozbudowana w stosunku
do występującego w tym dniu popytu.
Na linie miejskie przypadło 24% ogółu klientów MZK – Puławy w tym
dniu.
W niedzielę, na podstawie przeciętnej liczby pasażerów na 1 wozokilometr,
wynoszącej w skali sieci komunikacyjnej 1,4 i w poszczególnych grupach linii
odpowiednio 1,8 i 1,4; analogicznie jak w dniu powszednim i w sobotę, można
wyróżnić dwie kategorie linii:
przewożące w swojej grupie powyżej przeciętnej: 3 i 4 oraz 10, 11, 12 i 15;
przewożące w swojej grupie poniżej przeciętnej: 1 i 14 oraz 2, 5, 6, 16 i 17.
W grupie linii miejskich najlepiej wykorzystane w niedziele były autobusy
linii 3 i 4, z przewozami rzędu odpowiednio 2,2 i 2,0 pasażera w przeliczeniu na
kilometr. Najsłabsze wykorzystanie pojazdów zarejestrowano natomiast na linii 14
– tylko 0,9 pasażera na kilometr.
W grupie linii podmiejskich najlepiej wykorzystane w niedzielę były autobusy
linii 10, przewożąc przeciętnie 2,0 pasażera na kilometr. Wyższe od przeciętnej
33
Racjonalizacja układu komunikacyjnego dla k. m.
miasta Puławy…
dla grupy linii podmiejskich wykorzystanie pojazdów w niedzielę odnotowano
także na liniach: 11, 12 i 15, których pojazdy przewiozły odpowiednio: 1,4, 1,6 i
1,8 pasażera w przeliczeniu na kilometr. Najgorzej wykorzystane okazały się
natomiast pojazdy linii 5 – przewożące tylko 0,9 pasażera w przeliczeniu na
kilometr.
Niską liczbę pasażerów w przeliczeniu na kilometr w niedzielę
zdeterminowały rozkłady jazdy, zakładające na większości linii – podobnie jak w
sobotę – obsługę każdej z linii odrębnym pojazdem, wykonującym kolejne kursy
na tej samej linii. Tymczasem znacznie mniejszy niż w sobotę popyt wymaga
innej konstrukcji rozkładu jazdy, polegającej przynajmniej w pewnych porach –
na wykonywaniu przez mniejszą liczbę pojazdów kursów naprzemiennie
na różnych liniach.
Wykorzystanie zdolności przewozowej na poszczególnych liniach, mierzone
według kryterium przewożenia większej lub mniejszej od przeciętnej dla danej
grupy liczby pasażerów na 1 wozokilometr, przedstawiono w tabeli 7.
W tabeli 52 w Załączniku nr 2 podzielono pasażerów każdej z linii w
poszczególnych rodzajach dni tygodnia na:
osoby realizujące przejazdy tylko w granicach administracyjnych Puław;
osoby realizujące przejazdy poza Puławy (do stref podmiejskich) lub poza
Puławami (w strefach podmiejskich).
W dniu powszednim w granicach administracyjnych Puław z
komunikacji miejskiej skorzystało 9 165 osób (4 194 pasażerów linii
miejskich, tj. 98,9% klientów tej grupy linii – brakujące 1,1% to klienci linii 1 w
kursie do/z Kazimierza Dolnego – i 4 971 pasażerów linii podmiejskich, tj. 40,7%),
co stanowiło 55,7% ogółu pasażerów puławskiej komunikacji miejskiej w
tym dniu. W sobotę w granicach Puław z oferty MZK skorzystało 4 231
osób, co stanowiło 53,9% ogółu jej sobotnich pasażerów, a w niedzielę –
3 018 osób, czyli 48,6% wszystkich niedzielnych pasażerów.
Tabela 7
Wykorzystanie zdolności przewozowej na poszczególnych liniach
komunikacji miejskiej w Puławach
34
Racjonalizacja układu komunikacyjnego dla k. m.
miasta Puławy…
Dzień
tygodnia
Linie przewożące w swojej grupie w przeliczeniu na 1
wozokilometr
Więcej pasażerów
od przeciętnej
Mniej pasażerów
od przeciętnej
Powszedn
i
3, 4 i 18 1, 14 i 19
2, 6, 10, 11, 12 i 15 5, 7, 9, 11W, 16 i 17
Sobota3 i 4 1 i 14
2, 11, 12, 15 i 16 5, 6, 10 i 17
Niedziela3 i 4 1 i 14
10, 11, 12 i 15 2, 5, 6, 16 i 17
Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników badań marketingowych.
Wielkość przewozów ogółem i w przeliczeniu na wozokilometr oraz pracę
przewozową na poszczególnych liniach w przeciętnym miesiącu, przedstawiono w
tabeli 8.
W skali przeciętnego miesiąca, popyt na usługi komunikacji miej-
skiej w Puławach ukształtował się na poziomie 399 251 pasażerów
(rocznie: 4,8 mln). Na linie miejskie przypadło z tego 94 866 osób, czyli
23,8% ogólnej liczby pasażerów, a na linie podmiejskie – 304 385 osób
(76,2% ogółu pasażerów puławskiej komunikacji miejskiej). Największy
udział w przewozach w skali miesiąca uzyskały linie 11 i 15, z których
usług skorzystało odpowiednio 11,1 i 11,4% ogółu pasażerów.
W skali przeciętnego miesiąca, w grupie linii miejskich, najwięcej pasażerów
przewieziono na linii 1 – 38 480, najmniej zaś na targowej linii 18 – tylko 2 314
osób. W grupie linii podmiejskich najwięcej pasażerów – odpowiednio: 44 125 i
45 322 osób – przewieziono na liniach 11 i 15. Miesięczne przewozy na poziomie
przekraczającym 30 000 pasażerów zarejestrowano ponadto na liniach
podmiejskich: 6 (33 167 osób), 12 (36 252 osoby), 16 (33 994 osoby) i 17 (38 070
osób). Najmniej pasażerów – tylko 1 743 osoby – przewieziono natomiast na linii
9.
35
Racjonalizacja układu komunikacyjnego dla k. m.
miasta Puławy…
Tabela 8
Wielkość przewozów ogółem i w przeliczeniu na 1 wozokilometr
oraz praca eksploatacyjna na poszczególnych liniach komunikacji miejskiej
w Puławach w przeciętnym miesiącu
Linia
Miesięczna
liczba
pasażerów
Udział
w przewoza
ch
pasażerów
[%]
Miesięczna
praca
eksploatacy
jna [km]
Udział
w pracy
eksploatacy
jnej [%]
Liczba
pasażerów
na 1 wzkm
1 38 480 9,64 15 909,81 8,23 2,4
3 20 361 5,10 7 128,72 3,69 2,9
4 25 513 6,39 7 256,85 3,75 3,5
14 3 557 0,89 2 147,40 1,11 1,7
18 2 314 0,58 484,05 0,25 4,8
19 4 641 1,16 2 278,50 1,18 2,0
Σ l. miejskie 94 866 23,76 35 205,33 18,20 2,7
2 13 485 3,38 4 914,56 2,54 2,7
5 20 946 5,25 15 395,94 7,96 1,4
6 33 167 8,31 16 023,85 8,28 2,1
7 11 865 2,97 5 940,90 3,07 2,0
9 1 743 0,44 1 149,75 0,59 1,5
10 19 742 4,94 7 548,25 3,90 2,6
11 44 125 11,05 22 643,70 11,71 1,9
11W 5 674 1,42 3 174,92 1,64 1,8
12 36 252 9,08 16 562,90 8,56 2,2
15 45 322 11,35 19 449,36 10,06 2,3
16 33 994 8,51 20 706,69 10,71 1,6
17 38 070 9,54 24 707,81 12,77 1,5
Σ l. podmiejskie 304 385 76,24
158 218,63
81,80 1,9
Sieć 399 251 100,00193 423,9
6100,00 2,1
Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników badań marketingowych.
36
Racjonalizacja układu komunikacyjnego dla k. m.
miasta Puławy…
Najmniejsze znaczenie w obsłudze komunikacyjnej Puław i okolicznych gmin
miały linie miejskie 14 i 18 oraz podmiejska 9, dla których udział w miesięcznych
przewozach dla całej sieci komunikacyjnej nie przekroczył 1%.
W skali przeciętnego miesiąca wyłącznie w granicach
administracyjnych Puław zrealizowano 215 222 przejazdy, tj. 54,0%
wszystkich przejazdów wykonanych w puławskiej komunikacji miejskiej
(98,8% przejazdów na liniach miejskich i 40% na liniach podmiejskich).
Przeczy to tezie o marginalnym udziale przejazdów w granicach
administracyjnych miasta w strukturze wszystkich przejazdów puławską
komunikacją miejską, zawartej w Zintegrowanym Planie Rozwoju Transportu
Publicznego w Puławach.
Na liniach miejskich: 1, 3, 4 i 18 oraz podmiejskich: 2, 6, 10, 12 i 15
udział w przewozach pasażerów był wyższy od udziału w pracy
eksploatacyjnej, mierzonej liczbą wykonywanych wozokilometrów.
Najmniej efektywnymi były natomiast dwie linie podmiejskie – 5 i 17 – na
których udział w przewozach pasażerów było o 30% niższy od udziału w
liczbie wykonywanych kilometrów.
W grupie linii miejskich, najlepiej wykorzystane w skali miesiąca były
pojazdy linii 18, w których przewieziono średniomiesięcznie 4,8 pasażera w
przeliczeniu na kilometr. Wyższe od średniej dla grupy linii miejskich
wykorzystanie pojazdów – równe 2,9 i 3,5 pasażera na kilometr – odnotowano
także na liniach miejskich 3 i 4.
Najsłabsze wykorzystanie w skali miesiąca cechowało natomiast w grupie
linii miejskich autobusy linii 14, przewożące tylko 1,7 pasażera w przeliczeniu na
kilometr.
Wśród linii podmiejskich, najlepsze wykorzystanie pojazdów odnotowano na
linii 2, na której obsługujące ją pojazdy przewiozły w skali miesiąca przeciętnie
2,7 pasażera w przeliczeniu na kilometr. Na poziomie 2,6 pasażera na kilometr
wykorzystane były autobusy linii 10, natomiast wyższe od przeciętnego dla grupy
linii podmiejskich wykorzystanie pojazdów odnotowano ponadto na liniach: 6, 7,
11, 12 i 15 – odpowiednio: 2,1; 2,0; 1,9; 2,2 i 2,3 pasażera w przeliczeniu na
kilometr.
Najsłabsze przeciętne wykorzystanie pojazdów – nie więcej niż 1,5 pasażera
w przeliczeniu na kilometr – odnotowano natomiast na liniach podmiejskich: 5, 9 i
37
Racjonalizacja układu komunikacyjnego dla k. m.
miasta Puławy…
17, charakteryzujących się przewozami na poziomie odpowiednio: 1,4 i po 1,5
pasażera w przeliczeniu na kilometr.
Ogółem, na liniach miejskich średniomiesięczne wykorzystanie
pojazdów (2,7 pasażera na kilometr) było o 42% wyższe niż na liniach
podmiejskich (1,9).
Przeciętne dla całej sieci puławskiej komunikacji miejskiej wykorzystanie
pojazdów – równe 2,1 pasażera na kilometr – jest dość niskie w porównaniu do
innych podobnej wielkości miast, w których autor opinii analizował wyniki badań
marketingowych przy zastosowaniu identycznej metody.
Zarejestrowana miesięczna liczba osób korzystających z usług sieci
komunikacji miejskiej w Puławach – 399 251 – stanowi równowartość
niespełna pięciu przejazdów przeciętnego mieszkańca obsługiwanego
obszaru w skali miesiąca. Jest to wartość bardzo niska. Uzyskany wynik
jest zdeterminowany istnieniem rozbudowanej oferty przewozowej
konkurencyjnych operatorów i znaczącym udziałem w przewozach
segmentu komunikacji podmiejskiej, której klienci odbywają dziennie
mniej podróży komunikacją zbiorową niż mieszkańcy miast.
Oznacza to konieczność podjęcia prac nad restrukturyzacją oferty
przewozowej – w szczególności rozkładów jazdy – w celu uatrakcyjnienia usług
komunikacji miejskiej, przede wszystkim dla puławian, ale i też dla mieszkańców
okolicznych miejscowości.
Uzyskany wynik świadczy o wysokim stopniu substytucji podróży
komunikacją komunalną przejściem pieszym, przejazdem rowerem,
przejazdem samochodem osobowym lub – na trasach pozamiejskich –
ofertą przewoźników pozakomunalnych; przy okazji wskazuje jednak
na potencjalne możliwości pozyskania dodatkowych pasażerów
w przypadku uatrakcyjnienia oferty komunikacji miejskiej.
W tabelach 1-42 w zbiorczych wynikach badań zapełnienia, przedstawiono
liczbę pasażerów w poszczególnych kursach oraz w parach kursów „tam” i „z
powrotem” dla każdej z linii. We wszystkich kursach wyszczególniono
maksymalne napełnienie (przystanek i liczbę osób), długość kursu w kilometrach
oraz liczbę pasażerów w przeliczeniu na kilometr. Tabele 43-46 zawierają sumy
pasażerów dla poszczególnych rodzajów dni: powszedniego, soboty i niedzieli
oraz dla przeciętnego miesiąca, złożonego z 21 dni powszednich, 4 sobót i 5 nie-
dziel. Z kolei w tabeli 47 zsumowano liczby wozokilometrów wykonywanych pod-
38
Racjonalizacja układu komunikacyjnego dla k. m.
miasta Puławy…
czas badań marketingowych na poszczególnych liniach, a następnie zestawiono
je z liczbą przewożonych pasażerów.
W tabelach 43-46 w zbiorczych wynikach badań zapełnienia przedstawiono
również liczbę pasażerów korzystających z usług poszczególnych linii oraz całej
sieci komunikacji miejskiej w Puławach w półtora- i trzygodzinnych przedziałach
czasowych w dniu powszednim, w sobotę i w niedzielę. Przyporządkowując w
zestawieniach badany kurs do poszczególnych przedziałów czasowych, brano pod
uwagę rozkładową godzinę rozpoczynania się danego kursu.
Udział przewozów w kolejnych trzygodzinnych przedziałach czasowych
w całkowitej liczbie pasażerów przewożonych w danym rodzaju dnia, pokazano na
rys. 1.
Rysunek 1. Udział przewozów w trzygodzinnych przedziałach
czasowych
w całkowitej liczbie przewiezionych pasażerów
Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników badań marketingowych.
Biorąc pod uwagę przedziały trzygodzinne, w skali całej sieci
puławskiej komunikacji miejskiej, można stwierdzić, że w dniu
powszednim:
najwięcej pasażerów – 26,0% ich ogółu – przewieziono w porze
godzinowej 5-8;
39
Racjonalizacja układu komunikacyjnego dla k. m.
miasta Puławy…
dość intensywne przewozy – odpowiednio 21,4; 18,5 i 21,7% dobowej
liczby pasażerów – zarejestrowano w porach godzinowych 8-11, 11-14
i 14-17;
po godzinie 17 nastąpiło zmniejszenie się popytu: w porze
godzinowej 17-20 przewieziono już tylko 8,2% pasażerów w dniu
powszednim;
podobna, niewielka wielkość przewozów – odpowiednio 2,9 i 2,3 %
ogółu pasażerów – przypadła na kursy rozpoczynające się w
godzinach późnowieczornych, tj. 20-23 i nocnych, tj. 23-5.
Analizując w skali całej sieci komunikacyjnej półtoragodzinne przedziały
czasowe w dniu powszednim, należy zauważyć, że:
zdecydowanie najwięcej pasażerów podróżowało w porze porannego szczytu
szkolno-pracowniczego (6.31-8.00) – 2 894 osoby (17,6%);
intensywne przewozy odnotowano w porze wczesnego szczytu
popołudniowego (14.01-15.30) – 2 307 osób (14%);
kolejnymi – zbliżonymi do siebie pod względem liczby przewożonych
pasażerów – były pory: 8.01-9.30, 9.31-11.00 i 12.31-14.00, w których
przewieziono od 1 613 do 1 781 pasażerów (9,8-10,8%);
znaczące przewozy, na poziomie odpowiednio 1 387 i 1 436 osób (8,4 i 8,7%),
zarejestrowano w porach 5.01-6.30 i 11.01-12.30;
umiarkowane przewozy – 1 115 i 919 osób (6,8 i 5,6%) – miały miejsce w
porach 15.31-17.00 i 17.01-18.30;
dość zbliżona liczba pasażerów – odpowiednio: 426 i 375 osób (2,6 i 2,3%) –
skorzystała z usług puławskiej komunikacji miejskiej w porach: 18.31-20.00 i
3.31-5.00;
marginalną liczbę pasażerów – tylko odpowiednio: 291 i 193 osoby (1,8 i
1,2%) – odnotowano w porach godzinowych 20.01-21.30 i 21.31-23.00.
Przy rozpatrywaniu przedziałów półtoragodzinnych, zwraca uwagę
stosunkowo niewielka liczba pasażerów podróżujących w porze 5.01-6.30, aż
o 52% mniejsza niż w następnej porze – szczycie szkolno-pracowniczym – 6.31-
8.00.
Na podstawie dokładnej analizy liczby przewożonych pasażerów w
poszczególnych kursach każdej z linii, porę wzmożonego popytu
(szczytu przewozów) w dniu powszednim można wyznaczyć w Puławach
40
Racjonalizacja układu komunikacyjnego dla k. m.
miasta Puławy…
na godziny 6.30-8.00 i 13.30-16.00, przy dość intensywnym popycie w
porze pomiędzy wymienionymi szczytami.
W świetle wyników badań marketingowych, za dobrze dopasowaną
do struktury czasowej popytu występującego w dniu powszednim,
można uznać podaż usług przewozowych MZK – Puławy, skoncentrowaną
w godzinach o najwyższym popycie na przewozy.
W sobotę największe przewozy wystąpiły w godzinach 8-11 i 11-14,
kiedy to z komunikacji miejskiej w Puławach skorzystało odpowiednio
łącznie 46,3% jej sobotnich pasażerów. Na względnie wysokim poziomie
19,3% sobotnich pasażerów ukształtowały się przewozy w porze
godzinowej 14-17. Umiarkowane przewozy – odpowiednio 11,6; 12,4 i
8,2% ogółu pasażerów w sobotę – odnotowano w porach godzinowych:
5-8, 17-20 i – co jest ewenementem na tle innych miast – 20-23. W
kursach rozpoczynających się w godzinach nocnych 23-5 przewieziono
natomiast 2,2% sobotnich pasażerów.
Analiza wielkości przewozów w sobotę w przedziałach półtoragodzinnych,
wskazuje na pory od 8.01 do 15.30 jako okresy najintensywniejszych przewozów,
w których przewieziono od 9,9 do 13,4% wszystkich sobotnich pasażerów. Jest to
w miastach tradycyjna pora sobotnich zakupów.
W niedzielę najwięcej pasażerów komunikacja miejska w Puławach
przewiozła w godzinach 11-14, w których z jej usług skorzystało 26,1%
ogółu niedzielnych pasażerów. Duży udział – 19,5 i 21,7% - miały także
przewozy w porach godzinowych 8-11 i 14-17. Przewozy na poziomie
15,5% ogółu niedzielnych pasażerów wykazała pora 17-20. Stosunkowo
niski udział miały przewozy w porach godzinowych 5-8 i 20-23 –
odpowiednio: 8,2 i 7,6% pasażerów w niedzielę. Na kursy w porze
nocnej 23-5 przypadło natomiast tylko 1,4% niedzielnych pasażerów
puławskiej komunikacji miejskiej.
Analiza przewozów w niedzielę w przedziałach półtoragodzinnych, pozwala
na wyznaczenie pór wzmożonych przewozów w niedzielę na godziny 11.01-12.30
i 14.01-15.30, w których podróżowało odpowiednio 15,2 i 13,0% wszystkich
niedzielnych pasażerów. Dość wysoki udział – na poziomie od 8,7 do 10,9% ogółu
pasażerów w niedzielę – miały także przedziały godzinowe: 8.01-9.30, 9.31-11.00,
12.31-14.00, 15.31-17.00 i 17.01-18.30.
41
Racjonalizacja układu komunikacyjnego dla k. m.
miasta Puławy…
Przy porównaniu struktury czasowej popytu w Puławach do innych
spośród zbadanych przez autora miast, zwracają uwagę relatywnie
wysokie przewozy w porze późnowieczornej 20-23 i wczesnoporannej 5-
6.30. Udziały przewozów w tych porach są o około połowę wyższe niż w
innych zbadanych miastach o podobnej wielkości. Przyczyną takiego
stanu rzeczy w Puławach jest zmianowy tryb pracy największego
zakładu pracy w mieście – Zakładów Azotowych.
W tabelach 48-50 w zbiorczych wynikach badań zapełnienia przedstawiono
w półtora- i trzygodzinnych przedziałach czasowych liczbę pasażerów
korzystających z poszczególnych linii i ich grup w przeliczeniu na kilometr w dniu
powszednim, w sobotę i w niedzielę.
W dniu powszednim pojazdy najlepiej były wykorzystane w porach
godzinowych 8-11 i 5-8, w których przewożono w skali całej sieci
komunikacyjnej przeciętnie odpowiednio 3,1 i 3,0 pasażera na kilometr.
Nieco niższe wykorzystanie pojazdów – na poziomie odpowiednio 2,7 i
2,4 pasażera na kilometr – obliczono natomiast w porach 11-14 i 14-17.
Dość umiarkowane, i bardzo podobne, było wykorzystanie pojazdów
w porach wieczornych 17-20 i 20-23 – odpowiednio 1,2 i 1,0 pasażera na
kilometr. Najsłabsze wykorzystanie cechowało pojazdy puławskiej
komunikacji miejskiej w kursach w porze 23-5 – jedynie 0,1 pasażera
na kilometr.
Biorąc pod uwagę wykorzystanie pojazdów w przedziałach
półtoragodzinnych w dniu powszednim, można natomiast zauważyć, że:
najlepiej wykorzystane – przewożąc odpowiednio 3,5 i 3,4 pasażera na
kilometr – były pojazdy w porach godzinowych 6.31-8.00 i 9.31-11.00;
dobrze wykorzystane, na podobnym poziomie, były autobusy w porach
godzinowych: 8.01-9.30, 11.01-12.30 i 14.01-15.30, przewożąc od 2,9 do 3,0
pasażera w przeliczeniu na kilometr;
średnie wykorzystanie pojazdów – odpowiednio 2,4 i 2,6 pasażera na kilometr
– odnotowano w porach godzinowych 5.01-6.30 i 12.31-14.00;
umiarkowane – na poziomie odpowiednio 1,8 i 1,5 pasażera na kilometr – było
wykorzystanie pojazdów w porach godzinowych 15.31-17.00 i 17.01-18.30;
wykorzystanie pojazdów w pozostałych porach było bardzo niskie – 1,2
pasażera na kilometr w kursach przed godziną 5 i od 0,8 do 1,0 pasażera na
kilometr w porach godzinowych: 18.31-20.00, 20.01-21.30 i 21.30-23.00.
42
Racjonalizacja układu komunikacyjnego dla k. m.
miasta Puławy…
Oznacza to, że utrzymywana z powodu zmianowego charakteru pracy
Zakładów Azotowych dość bogata oferta przewozowa w porach wczesnoporannej
i późnowieczornej, jest – z powodu słabego wykorzystania pojazdów – skrajnie
nieefektywna dla przewoźnika.
W sobotę, najlepiej wykorzystane były pojazdy w porze półtoragodzinnej
12.31-14.00, przewożąc 3,3 pasażera w przeliczeniu na kilometr. Przekraczające
2 pasażerów na kilometr wykorzystanie autobusów miało miejsce we wszystkich
pozostałych sobotnich przedziałach półtoragodzinnych pomiędzy godzinami 6.30 i
15.30.
W niedzielę najlepsze wykorzystanie pojazdów także przypadło na porę
12.31-14.00, w której przewieziono od 3,1 pasażera na kilometr. W żadnym z
pozostałych przedziałów półtoragodzinnych nie osiągnięto wykorzystania
pojazdów równego dwóm pasażerom w przeliczeniu na kilometr.
Odmienna wielkość popytu i zupełnie różne cele podróży w sobotę i
niedzielę, są istotną przesłanką dla zróżnicowania rozkładów jazdy
obowiązujących w obu tych rodzajach dni.
W celu oceny dopasowania pojemności taboru przeznaczonego
do obsługi określonych kursów i linii, dla poszczególnych typów taboru
aktualnie eksploatowanego przez MZK – Puławy obliczono trzy poziomy
napełnień granicznych, oceniając warunki przewozu pasażerów
w zależności od ich liczby w pojeździe.
Wyznaczone zostały następujące stopnie wykorzystania zdolności
przewozowej:
I – ścisk (stan dyskomfortu odczuwanego przez pasażera);
II – przekroczenie zdolności przewozowej;
III – niebezpieczne przekroczenie zdolności przewozowej (ryzyko katastrofy
drogowej).
Dla poszczególnych typów eksploatowanego taboru przyjęto zdolność
przewozową na następującym poziomie:
51 osób dla minibusów średniopodłogowych (MS);
70 osób dla midibusów niskopodłogowych i wysokopodłogowych (KN i K);
110 osób dla autobusów standardowych średniopodłogowych (SS).
W odniesieniu do wszystkich typów taboru stan ścisku wyznaczono
na poziomie przekraczającym 70% zdolności przewozowej, a stan
43
Racjonalizacja układu komunikacyjnego dla k. m.
miasta Puławy…
niebezpiecznego przekroczenia zdolności przewozowej – na poziomie
przekroczenia 115% pojemności nominalnej pojazdu.
Wielkości napełnień granicznych dla poszczególnych typów pojazdów
eksploatowanych przez MZK – Puławy, zaprezentowano w tabeli 9.
Tabela 9
Napełnienia graniczne w zależności od typu pojazdu eksplooatowanego
w puławskiej komunikacji miejskiej
Typ taboru /
Stan
I II III
Ścisk
(dyskomfort
pasażera)
Przekroczenie
zdolności
przewozowej
Niebezpieczne
przekroczenie
zdolności
przewozowej
(ryzyko
katastrofy)
Liczba pasażerów
od do od do od
MS 36 51 52 59 60
KN, K 49 70 71 80 81
SS 77 110 111 126 127
Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników badań marketingowych.
Wobec braku sztywnego przyporządkowania poszczególnych typów taboru
do określonych zadań przewozowych w rozkładach jazdy, zdolność przewozową
w badanym kursie przyjmowano dla typu taboru, którym ten kurs był
obsługiwany w dniu prowadzenia badań marketingowych.
W tabelach nr 1-42 w zbiorczych wynikach badań zapełnienia zaznaczono
kolorami wszystkie przypadki maksymalnych napełnień, przekraczających
wartości graniczne. Kolor żółty odniesiono do stanu ścisku, pomarańczowy – do
przekroczenia zdolności przewozowej, a czerwony – do niebezpiecznego
przekroczenia zdolności przewozowej, stwarzającego pewne ryzyko wystąpienia
katastrofy drogowej. Wszystkie zarejestrowane przypadki przekroczenia
44
Racjonalizacja układu komunikacyjnego dla k. m.
miasta Puławy…
opisanych napełnień granicznych, przedstawiono w tabeli 10. W rubrykach tabeli,
obok liczby przypadków, w nawiasach podano zarejestrowane zapełnienie.
Tabela 10
Przypadki przekroczenia granicznych napełenień w pojazdach
na poszczególnych liniach komunikacji miejskiej w Puławach
LiniaTyp
taboru
Liczba kursów o przekroczonych napełnieniach granicznych
Dzień powszedni SobotaNiedziel
a
I III I II III I
1 KN 1 (82)
2 KN 1 (49)
5 K 1 (70)
6 KN 1 (61)
7 MS 1 (38)
9 MS 1 (42)
10K 1 (49) 1 (81)
MS 1 (47) 1 (53)
11 SS 1 (79)1(100)
1 (87)
11W SS 1 (84)
12 SS 1 (80) 1 (69)
15SS 1 (85) 1 (81)
1 (86)
16
MS 1 (40) 1 (62)
SS 1 (99)
K 1(64) 1 (82)
17 K1 (60)
1 (57)1 (78)
1 (49)
1 (57)
18 MS 1 (36)
19 SS 1 (82)
Razem sieć: 17 3 6 2 1 2
Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników badań marketingowych.
W skali całej sieci komunikacyjnej MZK – Puławy odnotowano 31 przypadków
przekroczeń napełnień granicznych. Większość z nich – 25 przypadków (17 w dniu
45
Racjonalizacja układu komunikacyjnego dla k. m.
miasta Puławy…
powszednim, 6 w sobotę i 2 w niedzielę) – to odnotowane stany ścisku, z których
5 dotyczyło minibusów, 9 – midibusów i 11 – autobusów o standardowej wielkości.
Dwa zarejestrowane przypadki – dotyczące sobotniej eksploatacji minibusu na
linii 10 i midibusu na linii 17 – to stany nieznacznego przekroczenia zdolności
przewozowej pojazdów (o 2 i 8 osób). Niepokoić powinny natomiast
zarejestrowane 4 przypadki drastycznego przekroczenia zdolności przewozowej
pojazdów – 3 w dniu powszednim i 1 w sobotę – dotyczące eksploatacji
midibusów na liniach 1 i 10 w dniu powszednim i na linii 16 w sobotę oraz
minibusu na linii 16 w dniu powszednim. Zarejestrowane zapełnienia pretendują
wymienione kursy do obsługi taborem o standardowej wielkości.
W trakcie badań marketingowych na linii 16 pasażerowie zgłaszali
obserwatorom uwagi dotyczące przeciążenia eksploatowanych na niej mini- i
midibusów, żądając ich zamiany na pojazdy większe.
Wszystkie maksymalne zapełnienia, odnotowane w poszczególnych
rodzajach dni w pojazdach każdej z linii, przedstawiono w tabeli 11.
Tabela 11
Maksymalne zapełnienia w dniu powszednim, w sobotę i w niedzielę
dla poszczególnych linii komunikacji miejskiej w Puławach
Linia
Dzień powszedni Sobota Niedziela
Kierunek
”tam”
Kierunek
”z
powrotem”
Kierunek
”tam”
Kierunek
”z
powrotem”
Kierunek
”tam”
Kierunek
”z
powrotem”
1 42 82 27 40 29 31
2 51 49 23 15 23 17
3 40 36 35 47 25 27
4 43 74 47 31 35 44
5 70 48 31 28 29 22
6 43 61 34 31 37 32
7 38 43 linia nie funkcjonuje linia nie funkcjonuje
9 16 42 linia nie funkcjonuje linia nie funkcjonuje
10 49 81 33 23 53 47
46
Racjonalizacja układu komunikacyjnego dla k. m.
miasta Puławy…
Linia
Dzień powszedni Sobota Niedziela
Kierunek
”tam”
Kierunek
”z
powrotem”
Kierunek
”tam”
Kierunek
”z
powrotem”
Kierunek
”tam”
Kierunek
”z
powrotem”
11 71 79 87 100 47 50
11W 59 84 34 20 linia nie funkcjonuje
12 80 61 69 42 35 31
14 35 18 17 14 13 14
15 86 85 59 81 38 54
16 71 99 64 82 32 38
17 75 71 78 47 49 57
18 57 57 linia nie funkcjonuje linia nie funkcjonuje
19 21 82 linia nie funkcjonuje linia nie funkcjonuje
Sieć 86 99 87 100 53 57
Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników badań marketingowych.
Wykazane ograniczenia w swobodzie alokacji mini- i midibusów na liniach
komunikacyjnych przy aktualnie obowiązujących rozkładach jazdy, to kolejne
przesłanki dla racjonalizacji bieżącej oferty przewozowej komunikacji miejskiej w
Puławach i okolicznych miejscowościach.
47
Racjonalizacja układu komunikacyjnego dla k. m.
miasta Puławy…
4. Koncepcja optymalizacji
puławskiej komunikacji miejskiej
4.1. Ogólne założenia optymalizacji sieci komunikacyjnej
Idea optymalizacji podaży usług komunikacji miejskiej opiera się na
założeniu, że w rezultacie jej wdrożenia powstanie zintegrowany system obsługi
miasta i okolicznych miejscowości, zapewniający spełnienie podstawowych
postulatów przewozowych zgłaszanych pod adresem komunikacji miejskiej.
Wyniki prowadzonych w różnych miastach badań hierarchizacji postulatów
przewozowych wskazują, że najważniejszymi postulatami są punktualność
i częstotliwość. Postulaty te determinują czas oczekiwania, który jako składnik
czasu podróży ma największą wartość w ocenie pasażerów komunikacji miejskiej.
Wysoką rangę prezentują także postulaty dostępności, bezpośredniości i kosztu,
wyprzedzając stosunkowo mniej istotne postulaty wygody i prędkości podróży. Z
tego powodu przyjmuje się, że w obszarach i w porach doby generujących
największy popyt na usługi komunikacji miejskiej, powinno się zapewnić
relatywnie wysoką i stałą częstotliwość kursowania pojazdów. Natomiast w
porach, w których odnotowano przepełnienie pojazdów, zakłada się konieczność
wzrostu częstotliwości ich kursowania.
Aby zachować dotychczasowy stopień spełnienia postulatu dostępności
komunikacji miejskiej, przyjęto, że – w miarę możliwości – wszystkie dotąd
obsługiwane trasy w granicach administracyjnych miasta Puławy, powinny być
nadal obsługiwane. Jednak z uwagi na dość duże nasycenie obszaru miasta
trasami komunikacji miejskiej i – wobec braku jakichkolwiek sugestii pasażerów
zgłaszanych obserwatorom w tym zakresie – nie zaproponowano objęcia
komunikacją miejską żadnych nowych ulic i obszarów w jego granicach
administracyjnych.
Przy formułowaniu koncepcji optymalizacji puławskiej komunikacji
miejskiej wzięto pod uwagę zapisy „Zintegrowanego Planu Rozwoju
Transportu Publicznego dla miasta Puławy i obszaru funkcjonalnie z nim
powiązanego wraz z optymalizacją oferty przewozowej przeprowadzonej
na podstawie badań potoku pasażerskiego i struktury przewozowej
pasażerów na lata 2007-2015”. W rozdziale 10.2. przywołanego opracowania
zawarto charakterystykę poszczególnych linii autobusowych MZK – Puławy, a w
48
Racjonalizacja układu komunikacyjnego dla k. m.
miasta Puławy…
rozdziale 10.3. przedstawiono propozycję zmian ich tras. W kolejnych rozdziałach
zaproponowano objęciu obsługą komunikacyjną nowych obszarów miasta Puławy
(rozdział 10.4.), utworzenie nowych linii komunikacyjnych zintegrowanych z
koleją (rozdział 10.5.), poszerzenie porozumienia komunalnego o gminy Nałęczów
i Wąwolnica, umożliwiające objęcie tych gmin liniami puławskiej komunikacji
miejskiej (rozdział 10.6.) i wreszcie wydłużenie tras niektórych linii podmiejskich
(rozdział 10.7.).
Część z przedstawionych w ZPRTP propozycji już zrealizowano, a
mianowicie:
― skierowanie linii 2 i 6 na ul. Długą;
― wprowadzenie linii 11 na ul. Zarzecze;
― uruchomienie komunikacji miejskiej do Woli Osińskiej (linia 11W).
Nie zrealizowano natomiast postulowanych w ZPTRP rozwiązań:
― likwidacji linii 4, 14 i 19 oraz pominiętej w ZRPTP linii 9;
― wprowadzenia na stałe linii 1 w ul. Skowieszyńską i Gościńczyk wraz
z zajazdami na pętlę na Os. Niwa oraz skierowania linii 1 w ul. Bema i
Kusocińskiego;
― wycofania linii 3 z ul. Czartoryskich;
― wydłużenia wybranych kursów linii podmiejskich do miejscowości w
ich najdłuższych wariantach trasy (Niebrzegów, Kolonia Brześce);
― wprowadzenia cyklicznej, 30- 60- i 120-minutowej częstotliwości
kursowania autobusów na wszystkich liniach, przy założeniu pełnej
synchronizacji ich rozkładów jazdy;
― uruchomienia nowych linii komunikacji miejskiej do miejscowości w
gminach Nałęczów i Wąwolnica;
― przedłużenia istniejących linii do miejscowości Stok i Rzeczyca.
Punktem wyjścia do konstrukcji nowego układu linii komunikacji
miejskiej w Puławach było niezwiększanie obowiązującej w czasie badań
marketingowych liczby pojazdów na trasie oraz wykonywanych przez nie
kilometrów. Zatem maksymalna liczba pojazdów do wykorzystania to 26,
a ich roczna praca przewozowa – maksymalnie 2,32 mln kilometrów.
Ze względu na specyfikę puławskiej komunikacji miejskiej, obejmującej
rozległy obszar podmiejski, do wyznaczenia podstawowych parametrów
eksploatacyjnych i ekonomicznych, charakteryzujących oczekiwany układ sieci
komunikacji miejskiej w Puławach nie można zastosować metody wzorca,
49
Racjonalizacja układu komunikacyjnego dla k. m.
miasta Puławy…
analizując pod tym kątem systemy komunikacyjne funkcjonujące w innych
miastach w kraju o podobnej wielkości. Nie jest zatem możliwe określenie
optymalnej dla Puław liczby pojazdów w ruchu i wykonywanych przez nie
kilometrów, na podstawie analizy standardów podaży usług funkcjonujących w
innych miastach. Dlatego warunkiem brzegowym koncepcji optymalizacji było
przyjęcie za maksymalne charakterystyk podaży puławskiej komunikacji
miejskiej, obowiązujących w listopadzie 2008 r.
Dążąc do możliwości wdrożenia zaproponowanych rozwiązań, nie zalecono
silnej redukcji oferty przewozowej, eliminującej połączenia najmniej
wykorzystane. Konieczność uzyskania akceptacji społecznej proponowanych
zmian przesądziła bowiem o potrzebie utrzymania rozbudowanego systemu
połączeń bezpośrednich i uniemożliwiła daleko idące uproszczenie układu linii w
celu osiągnięcia wysokich częstotliwości kursowania pojazdów na poszczególnych
liniach.
Wyniki badań wielkości popytu zasygnalizowały jednak konieczność licznych
korekt w przebiegu tras linii. Wskazały na to w szczególności:
nierównomierne wykorzystanie pojazdów niektórych linii na poszczególnych
fragmentach tras;
istnienie kursów (a nawet linii) o znikomym wykorzystaniu przez pasażerów;
liczne postulaty pasażerów zgłaszane w pojazdach uczestnikom badań
marketingowych.
Projektowane zmiany powinny zmierzać w szczególności do
możliwie jak największego uproszczenia układu linii, osiągniętego
poprzez:
zapewnienie w centrum Puław zintegrowanych przystanków różnych
linii obsługujących wspólnie poszczególne kierunki wylotowe;
zmniejszenie liczby linii;
zmniejszenie liczby wariantów tras wykonywanych w ramach każdej z
linii;
uporządkowanie tras każdej z linii w taki sposób, aby można je było
czytelnie przedstawić potencjalnym klientom: graficznie – na mapie
lub schemacie połączeń – i tabelarycznie (zasadne byłoby takie ułożenie
wariantów tras linii, aby możliwe było wyznaczenie dla każdej z linii pary
wariantów podstawowych: „tam” i „z powrotem”, z dwiema pętlami).
50
Racjonalizacja układu komunikacyjnego dla k. m.
miasta Puławy…
Skalę dzisiejszego skomplikowania układu tras linii obrazuje dołączony na
końcu opracowania – jako Załącznik nr 3 – aktualny schemat sieci komunikacji
miejskiej w Puławach.
Najważniejsza w procesie optymalizowania oferty przewozowej jest jednak
konieczność pełnej synchronizacji rozkładów jazdy w całej sieci komunikacyjnej.
Polega to na odejściu od opracowywania rozkładu jazdy w odniesieniu do jednej
linii (lub zadania komunikacyjnego, przeznaczonego do obsługi jednym
autobusem), na rzecz układania rozkładów jednocześnie dla całej sieci
komunikacyjnej lub – w miastach większych – jej powiązanych fragmentów.
Kolejne etapy procesu konstrukcji zsynchronizowanego w skali całej sieci
komunikacyjnej rozkładu jazdy, przestawiono na rysunku 2.
Badania marketingowe potrzeb przewozowych lub popytu
Ustalenie trasy linii
Określenie charakteru linii w zakresie liczby przystanków i okresu kursowania
Obliczenie międzyprzystankowych czasów jazdy – zróżnicowanych dlaposzczególnych okresów doby i rodzajów dni – i ich zsumowanie dla całej linii
Wybór standardów częstotliwości dla poszczególnych rodzajów dni tygodniai okresów doby – w powiązaniu z określeniem typów taboru do obsługi linii
Zbudowanie tabeli koordynacji – matematycznego schematunastępstw czasowych koordynacji linii na przystankach węzłowych
Wyznaczenie odjazdów z przystanków krańcowych
Łączenie szeregów kursów w brygady, przeznaczone do obsługiprzez jeden pojazd, łączenie brygad w zadania
Sporządzenie rozkładów jazdy w postaci uproszczonej – dla przewoźników, służb dyspozytorskich i kontrolnych oraz przygotowanie tabliczek dla kierowców
Druk tabliczek przystankowych i ulotek dla pasażerów,generowanie rozkładów internetowych
51
Racjonalizacja układu komunikacyjnego dla k. m.
miasta Puławy…
Rysunek 2. Etapy konstrukcji rozkładu jazdy
Źródło: Transport miejski. Ekonomika i organizacja. Pod red. O. Wyszomirskiego.
Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2008, s. 97.
Analizując strukturę podaży przez pryzmat częstotliwości świadczenia usług
przewozowych na trasach obsługiwanych przez więcej niż jedną linię, należy
zauważyć, że wspólna częstotliwość kursowania kilku linii o niższej częstotliwości
będzie wysoka tylko wówczas, kiedy zapewniona zostanie rytmiczna obsługa
ciągu komunikacyjnego, polegająca na równomiernych odstępach czasu
pomiędzy odjazdami kolejnych pojazdów udających się w tym samym kierunku.
Synchronizacja rozkładów w skali całej sieci komunikacyjnej ujawnia efekty
synergiczne – przy zachowaniu niezmienionej pracy przewozowej i liczby
zaangażowanego taboru, możliwa jest znacząca poprawa odczuwalnej
częstotliwości kursowania pojazdów na najważniejszych ciągach. Zjawisko to
zachodzi tylko wtedy, kiedy powiązany ze sobą fragment sieci komunikacyjnej
funkcjonuje w danym przedziale czasowym z identyczną częstotliwością, tzw.
częstotliwością modułową. Z punktu widzenia czytelności rozkładu jazdy
dla pasażera (postulat rytmiczności), najkorzystniejsze są częstotliwości
powtarzające się w cyklu 60–minutowym.
W rozkładzie jazdy opartym na częstotliwości modułowej, odjazdy
pojazdów poszczególnych linii z przystanków krańcowych są wynikiem
zależności odjazdów na wspólnie obsługiwanych ciągach
komunikacyjnych. W rezultacie, rozkład jazdy układa się jak gdyby
od środka trasy, a nie poprzez wyznaczanie kolejnych odjazdów z
przystanków początkowych. Warunkiem uzyskania założonego efektu
jest jednak skupienie tras wszystkich linii obsługujących wspólnie dany
kierunek w wiązki o jednolitym przebiegu przez obszary generujące
największy popyt na usługi. W Puławach podstawowym problemem do
rozwiązania w tym zakresie jest określenie tras przejazdu pojazdów
poszczególnych linii komunikacji miejskiej przez centrum miasta, w
szczególności na najważniejszym z punktu widzenia wielkości popytu
odcinku pomiędzy skrzyżowaniami ulic Piaskowej, Piłsudskiego i
52
Racjonalizacja układu komunikacyjnego dla k. m.
miasta Puławy…
Czartoryskich oraz Piłsudskiego, Zielonej, Lubelskiej, Partyzantów i
Centralnej.
Bardzo źle odbierana przez klientów jest bowiem sytuacja, jaka ma miejsce
aktualnie, w której pojazdy komunikacji miejskiej podążające we wspólnym
kierunku odjeżdżają z centrum miasta z rozłącznych przystanków. Przykładowo,
mieszkańcy Włostowic, będąc w rejonie Galerii Zielonej muszą dokonać wyboru
pomiędzy przystankiem „Piłsudskiego – Skwer” dla linii 1 i 14, a przystankiem
„Centralna – Szkoła” dla linii 10, 12 i 19 (autobusy linii 1 i 14 odjeżdżają z tego
przystanku w przeciwnym niż Włostowic kierunku). W ciągu ul. Wojska Polskiego,
z której korzystają autobusy linii 10 i 12, ich przystanki w kierunku Włostowic
rozmieszczone są po przeciwnych stronach ulicy.
Podobnie rozdzielone są przystanki w kierunku ul. Piaskowej: większość
prowadzących tam linii korzysta z przystanków przy ul. Centralnej, natomiast
podstawowa linia miejska 3, przeznaczona obligatoryjnie do obsługi taborem
niskopodłogowym, omija je z powodu wytyczenia jej trasy ulicami Zieloną i
Czartoryskich. Pomijanie przystanków przy ul. Centralnej to także główny powód
bardzo słabego wykorzystania autobusów linii 5, której trasa – jako jedynej
spośród obsługujących Górę Puławską – wytyczona została w centrum Puław
identycznie jak trasa linii 3 – ulicami Zieloną i Czartoryskich.
Analogiczne uwagi można sformułować pod adresem zespołu linii 2, 6 i 10,
obsługujących wschodnią część ul. Lubelskiej, gdyż autobusy linii 2 i 6 korzystają
z przystanku „Lubelska – Urząd Miasta”, a substytucyjnej z nimi linii 10 – z
przystanku „Wojska Polskiego – Dworzec PKS”.
Konieczność wyboru przystanku w interesującym potencjalnych klientów
kierunku, powoduje często podejmowanie przez nich decyzji o dojściu pieszym do
przystanku integrującego wszystkie linie w danym kierunku. Osiągając pieszo
przystanek „Piaskowa – Hala Targowa” lub „Lubelska – Gościńczyk”, osoby
zainteresowane przejazdem do najintensywniej zamieszkałych obszarów miasta
(Os. Kołłątaja, Os. Leśna, Os. Niwa) są już prawie u celu podróży i w konsekwencji
rezygnują ze skorzystania z usług puławskiej komunikacji miejskiej.
Konieczność dokonywania wyboru miejsca ewentualnego odjazdu środka
transportowego, za każdym razem przy podróżach z centrum do największych
osiedli mieszkaniowych miasta, to – zdaniem autora – główna przyczyna
rezygnacji z podróży i – w rezultacie – relatywnie słabych wyników
eksploatacyjnych puławskiej komunikacji miejskiej. Stanowisko to podzielili
53
Racjonalizacja układu komunikacyjnego dla k. m.
miasta Puławy…
korzystający z komunikacji miejskiej mieszkańcy Puław, powszechnie zgłaszający
obserwatorom w autobusach swoje niezadowolenie z powodu dezintegracji
przystanków różnych linii obsługujących wspólnie określone osiedla.
54
Racjonalizacja układu komunikacyjnego dla k. m.
miasta Puławy…
4.2. Proponowane zmiany optymalizacyjne w ofercie przewozowej
Jak już zasygnalizowano w poprzedniej części opracowania, najważniejszym
problemem optymalizacyjnym do rozwiązania, determinującym dalsze prace nad
kształtowaniem oferty przewozowej, jest określenie tras przejazdu autobusów
przez centrum miasta w sposób integrujący przystanki różnych linii obsługujących
wspólnie poszczególne kierunki wyjazdowe z centrum.
Na podstawie wyników badań wielkości popytu, w tym w
szczególności wykorzystania poszczególnych przystanków w centrum
Puław i w strefie je okalającej oraz analizy lokalizacji miejsc
stanowiących główne cele lub źródła ruchu w centrum miasta,
zaproponowano trasy integrujące w centrum wszystkie linie
komunikacyjne dla poszczególnych kierunków wyjazdowych. Trasy te
przedstawiono w tabeli 12.
Tabela 12
Trasy przejazdów autobusów w centrum Puław
integrujace przystanki obsługujące poszczególne kierunki docelowe
Kierunek docelowy Trasa przejazdu (ulice):
WłostowiceCentralna – Piłsudskiego (lub Piaskowa) –
Czartoryskich – al. Królewska – Piłsudskiego – Zielona
Góra Puławska Centralna – Piłsudskiego
ul. Dęblińska Centralna – Piłsudskiego – Piaskowa
al. Partyzantów Piłsudskiego
ul. Lubelska (cz.
wschodnia),
ul. Słowackiego
Piłsudskiego – Lubelska
Źródło: Opracowanie własne.
Uwzględniając zaproponowane zmiany w trasach przejazdów przez centrum
Puław oraz przedstawione wcześniej postulaty uproszczenia liczby linii i ich
wariantów tras, przygotowano propozycję nowego układu komunikacyjnego.
Proponowane stałe trasy linii komunikacyjnych, obowiązujące po
zakończeniu remontu ul. Kazimierskiej, przedstawiono w tabeli 13. Zmienione
55
Racjonalizacja układu komunikacyjnego dla k. m.
miasta Puławy…
odcinki zaznaczono kolorem czerwonym i podkreślono. Ze względu na ustalenia z
władzami gmin ościennych, w modyfikacjach tras skupiono się przede wszystkim
na obszarze miasta Puławy, wychodząc z założenia, że ewentualne korekty
przebiegu tras poszczególnych linii na obszarze podmiejskim – zasadne z punktu
widzenia popytu – ustalane będą z władzami zainteresowanych gmin już na
etapie konstrukcji szczegółowych rozkładów jazdy. Analogiczna racjonalizacja
kursów w rejonie Zakładów Azotowych także powinna zostać przeprowadzona po
dyskusji z przedstawicielami tego przedsiębiorstwa.
Tabela 13
Proponowane trasy komunikacji miejskiej w Puławach
Nr linii Przebieg trasy
Linie miejskie:
1
PUŁAWY: ZAKŁADY AZOTOWE DYREKCJA – Mościckiego – al. Tysiąclecia Państwa Polskiego – al. Partyzantów – Wróblewskiego – Skłodowskiej-Curie – Centralna – Piłsudskiego – Czartoryskich – al. Królewska – Piłsudskiego /z powrotem: Centralna/ – Zielona – Kazimierska – Kilińskiego – Kowalska – Włostowicka – WŁOSTOWICE (wybrane kursy: – Włostowicka – PARCHATKA – BOCHOTNICA: Puławska – Kazimierska – KAZIMIERZ DOLNY: Puławska – Podzamcze – Tyszkiewicza – Witkiewicza – Nadrzeczna – CZERNIAWY)
3
ZAKŁADY AZOTOWE DYREKCJA – Mościckiego – al. Tysiąclecia Państwa Polskiego – (wybrane kursy: NADLEŚNICTWO – al. Żyrzyńska) – al. Partyzantów – Słowackiego – Kochanowskiego – Sienkiewicza – Chmielowskiego – Słowackiego – Lubelska – Centralna – Piłsudskiego – /z powrotem: Piłsudskiego – Lubelska/ – Piaskowa – Dęblińska – DĘBLIŃSKA BAZA MZK (wybrane kursy: Dęblińska – Budowlanych – ZAKŁADY AZOTOWE BRAMA NR 3)
4
ZAKŁADY AZOTOWE DYREKCJA – Mościckiego – al. Tysiąclecia Państwa Polskiego – al. Partyzantów – Słowackiego – Sieroszewskiego – Norwida – al. Partyzantów – Centralna – Piłsudskiego – /z powrotem: Piłsudskiego – al. Partyzantów/ – Piaskowa – Dęblińska DĘBLIŃSKA BAZA MZK (wybrane kursy: Dęblińska – Budowlanych – ZAKŁADY AZOTOWE BRAMA NR 3)
14 likwidacja
18
SKŁADOWA – Słowackiego – Sieroszewskiego – Norwida – al. Partyzantów – Centralna – Piłsudskiego – Piaskowa – Dęblińska – DĘBLIŃSKA BAZA MZK (wybrane kursy: Piłsudskiego – Czartoryskich – al. Królewska – Piłsudskiego – Zielona /z powrotem: Głęboka/ – Kazimierska – Kazimierska – Kilińskiego – Kowalska – Włostowicka – WŁOSTOWICE)
19 LUBELSKA OS. NIWA – Lubelska – Gościńczyk – Skowieszyńska – Kaznowskiego – Kazimierska – Kilińskiego – Włostowicka – WŁOSTOWICE
Linie podmiejskie:
56
Racjonalizacja układu komunikacyjnego dla k. m.
miasta Puławy…
Nr linii Przebieg trasy
2
PUŁAWY: ZAKŁADY AZOTOWE DYREKCJA – Mościckiego – al. Tysiąclecia Państwa Polskiego – Długa – Dęblińska – (wybrane kursy: DĘBLIŃSKA BAZA MZK) – Piaskowa – Piłsudskiego /z powrotem: Centralna/ – Lubelska – (wybrane kursy: Kolejowa – DWORZEC KOLEJOWY PUŁAWY – Kolejowa) – Lubelska – RUDY: Lubelska – KOŃSKOWOLA: Lubelska – RYNEK – Kurowska – (wybrane kursy: OPOKA – PULKI – CHRZĄCHÓWEK) – WITOWICE – CHRZĄCHÓW (wybrane kursy: KOŃSKOWOLA: Lubelska – Starowiejska – STARA WIEŚ – SKOWIESZYN – STARA WIEŚ – KOŃSKOWOLA: Starowiejska – Rynek – Żyrzyńska – SIELCE)
5
PUŁAWY: MICHAŁÓWKA – Jaroszyńskiego – al. Żyrzyńska – (wybrane kursy: al. Żyrzyńska – al. Tysiąclecia Państwa Polskiego – Mościckiego – Zakłady Azotowe Dyrekcja – Mościckiego – al. Tysiąclecia Państwa Polskiego) – al. Żyrzyńska – NADLEŚNICTWO – al. Żyrzyńska – al. Partyzantów – Słowackiego – Sieroszewskiego – Norwida – al. Partyzantów – Centralna – Piłsudskiego – /z powrotem: Piłsudskiego – al. Partyzantów/ – Piłsudskiego – most Mościckiego – GÓRA PUŁAWSKA: Radomska – (wybrane kursy: Radomska – Długa – Piękna – Krzywe Koło – Piękna – Długa – Radomska) – Kozienicka – JAROSZYN: Kozienicka – BRONOWICE – (wybrane kursy: KOLONIA BRONOWICE – KAJETANÓW – KOLONIA BRONOWICE) – BRONOWICE – ŁĘKA – KOLONIA OPATKOWICE – /z powrotem: OPATKOWICE – KOWALA – BRONOWICE) – OPATKOWICE
6
PUŁAWY: ZAKŁADY AZOTOWE DYREKCJA – Mościckiego – al. Tysiąclecia Państwa Polskiego – Długa – Dęblińska – (wybrane kursy: DĘBLIŃSKA BAZA MZK) – Piaskowa – Piłsudskiego /z powrotem: Centralna/ – Lubelska – (wybrane kursy: Kolejowa – DWORZEC KOLEJOWY PUŁAWY – Kolejowa) – Lubelska – RUDY: Lubelska – KOŃSKOWOLA: Lubelska – RYNEK – Żyrzyńska – Młyńska – MŁYNKI – WRONÓW (wybrane kursy: Żyrzyńska – SIELCE lub Rynek – Kurowska – WITOWICE – CHRZĄCHÓW lub Lubelska – Pożowska – STARY POŻÓG – NOWY POŻÓG /z powrotem: Pożowska – Lubelska – Rynek – Lubelska/ lub ZAGRODY – ŻYRZYN: 1000–lecia – Powstania Styczniowego – OSINY – WRONÓW – MŁYNKI)
7
PUŁAWY: ZAKŁADY AZOTOWE DYREKCJA – Mościckiego – al. Tysiąclecia Państwa Polskiego – (wybrane kursy: NADLEŚNICTWO – al. Żyrzyńska) – al. Partyzantów – (wybrane kursy: Słowackiego – Sieroszewskiego – Norwida) – al. Partyzantów – Wojska Polskiego – Lubelska – Centralna – Piłsudskiego – /z powrotem: Piłsudskiego – Lubelska/ – Piłsudskiego – most Mościckiego – GÓRA PUŁAWSKA: Radomska – Długa – Adamówka – ADAMÓWKA (wybrane kursy: NASIŁÓW – WOJSZYN – TRZCIANKI – TOMASZÓW – KLIKAWA: Wspólna – Puławska – GÓRA PUŁAWSKA: Radomska – Długa – Adamówka)
9
PUŁAWY: LUBELSKA OS. NIWA – Lubelska – Centralna – Piłsudskiego – /z powrotem: Piłsudskiego – Lubelska/ – Piłsudskiego – most Mościckiego – GÓRA PUŁAWSKA: Radomska – (wybrane kursy: Radomska – Długa – Piękna – Krzywe Koło – Piękna – Długa – Radomska) – Powiśle – JAROSZYN – ŁĘKA – BRONOWICE – KOLONIA BRONOWICE – KAJETANÓW
10
PUŁAWY: WŁOSTOWICE – Włostowicka – Kowalska – Kilińskiego – Kazimierska – Głęboka – /z powrotem: al. Królewska – Piłsudskiego – Zielona/ – Czartoryskich – Piłsudskiego – /z powrotem: Centralna – Piłsudskiego/ – Lubelska – (wybrane kursy: Kolejowa – DWORZEC KOLEJOWY PUŁAWY – Kolejowa) – Lubelska – RUDY: Lubelska – KOŃSKOWOLA: Lubelska – Rynek – Kurowska – (wybrane kursy: OPOKA – PULKI – CHRZĄCHÓWEK) – WITOWICE – CHRZĄCHÓW
57
Racjonalizacja układu komunikacyjnego dla k. m.
miasta Puławy…
Nr linii Przebieg trasy
11
PUŁAWY: ZAKŁADY AZOTOWE BRAMA NR 3 – Budowlanych – Dęblińska – (wybrane kursy: OCZYSZCZALNIA) – Majdan – Zarzecze – Dęblińska – Piaskowa – Piłsudskiego – al. Partyzantów – /z powrotem: al. Partyzantów – Centralna – Piłsudskiego/ – (wybrane kursy: al. Partyzantów – Słowackiego – Sieroszewskiego – Norwida – al. Partyzantów) – al. Partyzantów – (wybrane kursy: WRONÓW – al. Tysiąclecia Państwa Polskiego – Mościckiego – Zakłady Azotowe Dyrekcja – Mościckiego – al. Tysiąclecia Państwa Polskiego – al. Partyzantów) – al. Żyrzyńska – WRONÓW – OSINY – (wybrane kursy: BAŁTÓW – BORYSÓW) – ŻYRZYN: Powstania Styczniowego – 1000–lecia – ZAGRODY (wybrane kursy: KOTLINY – BRONISŁAWKA)
11WPUŁAWY: DĘBLIŃSKA BAZA MZK – Dęblińska – Piaskowa – Piłsudskiego – al. Partyzantów – /z powrotem: al. Partyzantów – Centralna – Piłsudskiego/ – al. Partyzantów – al. Żyrzyńska – WRONÓW – OSINY – WOLA OSIŃSKA
12
PUŁAWY: ZAKŁADY AZOTOWE DYREKCJA – Mościckiego – al. Tysiąclecia Państwa Polskiego – al. Partyzantów – (wybrane kursy: DWORZEC KOLEJOWY PUŁAWY-MIASTO – al. Partyzantów) – Wojska Polskiego – Lubelska – Centralna – Piłsudskiego – /z powrotem: Piłsudskiego – Lubelska/ – Czartoryskich – al. Królewska – Piłsudskiego – Zielona – Kazimierska /z powrotem: Głęboka/ – Kilińskiego – Kowalska – Włostowicka – PARCHATKA – BOCHOTNICA: Puławska – Kazimierska – KAZIMIERZ DOLNY: Puławska – Podzamcze – Tyszkiewicza – Witkiewicza – Nadrzeczna – CZERNIAWY (wybrane kursy: Słoneczna – OKALE)
15
PUŁAWY: ZAKŁADY AZOTOWE DYREKCJA – Mościckiego – al. Tysiąclecia Państwa Polskiego – (wybrane kursy: MICHAŁÓWKA – Jaroszyńskiego – al. Żyrzyńska – NADLEŚNICTWO – al. Żyrzyńska) – al. Partyzantów – (wybrane kursy: DWORZEC KOLEJOWY PUŁAWY-MIASTO – al. Partyzantów) – al. Partyzantów – Słowackiego – Lubelska – Centralna – Piłsudskiego – /z powrotem: Piłsudskiego – Lubelska/ – Piaskowa – Dęblińska – (wybrane kursy: Budowlanych – Zakłady Azotowe Brama 3 – Budowlanych) – Dęblińska – WÓLKA GOŁĘBSKA – GOŁĄB: Puławska – Żuławy – Piaskowa – PIASKI (wybrane kursy: Piaskowa – NIEBRZEGÓW)
16
PUŁAWY: ZAKŁADY AZOTOWE DYREKCJA – Mościckiego – al. Tysiąclecia Państwa Polskiego – al. Partyzantów – Słowackiego – (wybrane kursy: SKŁADOWA – Słowackiego lub DW. KOLEJOWY PUŁAWY – Kolejowa – Lubelska) – Lubelska – Centralna – Piłsudskiego – /z powrotem: Piłsudskiego – Lubelska/ – Piłsudskiego – most Mościckiego – GÓRA PUŁAWSKA: Radomska – KLIKAWA: Puławska – DOBROSŁAWÓW – (wybrane kursy: DOBROSŁAWÓW – PACHNOWOLA – KAJETANÓW – PACHNOWOLA – DOBROSŁAWÓW) – SOSNÓW – ZARZECZE – (wybrane kursy: ZARZECZE Szkoła) – ANIELIN – SMOGORZÓW – LEOKADIÓW – (wybrane kursy: ANIELIN – LEOKADIÓW lub LEOKADIÓW DOLNY – PISKORÓW – IGNACÓW) – PISKORÓW – PAJĄKÓW – POLESIE
17
PUŁAWY: ZAKŁADY AZOTOWE DYREKCJA – Mościckiego – al. Tysiąclecia Państwa Polskiego – (wybrane kursy: NADLEŚNICTWO – al. Żyrzyńska) – al. Partyzantów – Wojska Polskiego – Lubelska – Centralna – Piłsudskiego – /z powrotem: Piłsudskiego – Lubelska/ – Piłsudskiego – most Mościckiego – GÓRA PUŁAWSKA: Radomska – Janowiecka – Kolonia – WOJSZYN – (wybrane kursy: Radomska – Wspólna – TOMASZÓW – TRZCIANKI – WOJSZYN lub Janowiecka – SADŁOWICE – NASIŁÓW – WOJSZYN) – OBLASY – JANOWIEC (wybrane kursy: Osiedle Szkolne lub ŁAWECZKO NOWE – ŁAWECZKO STARE – JANOWIEC: Kochanowskiego – Spółdzielcza) – Radomska – RYNEK (wybrane kursy: Radomska – JANOWICE – BRZEŚCE – KOLONIA BRZEŚCE – BARYCZKA)
Źródło: Opracowanie własne.
58
Racjonalizacja układu komunikacyjnego dla k. m.
miasta Puławy…
W zaproponowanych trasach przejazdu przez centrum,
przystankami integrującymi wszystkie linie w kierunku Włostowic,
byłyby przystanki: „Czartoryskich”, „Królewska – Starostwo” i
„Królewska – Skwer”. Dla pozostałych kierunków przystankami
integrującymi byłyby natomiast przystanki w ciągach ulic Centralnej i
Piłsudskiego.
Przedstawiona propozycja trasy linii 1 istotnie różni się od zawartej w ZPRTP.
Ze względu na nowo wybudowaną zatokę przystankową przy ul. Zielonej, przy
Galerii, zdecydowano się pozostawić linię 1 na ul. Zielonej, a nie – jak
zaproponowano w ZPRTP – skierować ją w ciąg ulic Gościńczyk – Skowieszyńska –
Kaznowskiego. Za pozostawieniem linii 1 na ul. Zielonej przemawia także
realizacja projektu „Miasteczko Holenderskie w Puławach” (pilotażowego terenu
ruchu uspokojonego), który swoim zasięgiem obejmuje także ul. Kazimierską
pomiędzy ulicami Zieloną i Kaznowskiego. Elementem tego projektu są m. in.
szykany dla samochodów osobowych w rejonie przystanków autobusowych i
progi spowalniające przyjazne autobusom. Przyjęte przez projektantów tej
inwestycji założenie, że realizowane w Puławach rozwiązania uspokajające ruch
drogowy mają być wykorzystywane do szkoleń zarządców dróg, studentów
uczelni politechnicznych i policjantów z całego kraju, argumentuje na rzecz
utrzymania trasy linii 1 (najintensywniej funkcjonującej linii miejskiej) w całym
obszarze Miasteczka Holenderskiego. Za utrzymaniem linii 1 w całym ciągu ul.
Kazimierskiej argumentuje także przewidziany w Wieloletnim Planie
Inwestycyjnym zakup 5 autobusów komunikacji miejskiej, związany z realizacją
inwestycji Miasteczka Holenderskiego.
Z kolei konieczność integracji przystanków w kierunku do Włostowic
przemawia za skierowaniem linii 1 w ciąg uliczny: Czartoryskich – al. Królewska –
Piłsudskiego – Zielona. Dzięki temu wyeliminuje się drażniące dziś pasażerów
rozwiązanie, polegające na przejeżdżaniu bez zatrzymania autobusów linii 1 obok
przystanku „Piłsudskiego – Centrum” (propozycja wprowadzenia dla linii 1 tego
przystanku to najczęściej zgłaszana przez pasażerów pod adresem tej linii uwaga,
niemożliwa jednak do realizacji ze względu na uwarunkowania drogowe –
separatory ruchu na jezdni ul. Piłsudskiego). Na ul. Czartoryskich nie przewiduje
się zwiększenia intensywności obsługi komunikacyjnej, gdyż w zamian za
skierowaną tam linię 1 przewidziano opisane dalej wycofanie z tej ulicy linii 3 i 5.
59
Racjonalizacja układu komunikacyjnego dla k. m.
miasta Puławy…
Jednocześnie – z powodu zupełnego braku popytu – proponuje się wycofanie
wieczornego kursu linii 1 z ul. Sieroszewskiego.
W celu poprawy dostępności komunikacji miejskiej dla mieszkańców Osiedla
Kusocińskiego, proponuje się – zgodnie z zapisem w ZPRTP – uruchomienie dla
linii 1 dodatkowego przystanku u zbiegu ulic Wróblewskiego i Kusocińskiego.
Docelowo, po przebudowie sieci dróg w tym rejonie, obejmującej m.in.
wybudowanie zatok przystankowych, proponuje się – zgodnie z zapisami w ZRPTP
i WPI – wprowadzenie linii 1 w ulice Bema i Kusocińskiego. Rozwiązanie to
poprawi dostępność komunikacyjną Szpitala Specjalistycznego.
W dalszej przyszłości – wg WPI po 2013 r. – po wybudowaniu nowego
odcinka ul. Kilińskiego (w południowej części Włostowic), konieczne będzie
rozstrzygnięcie, w jakim zakresie ma ona być obsługiwana komunikacją miejską.
Najlepszym rozwiązaniem jest integracja podaży usług, obejmująca wspólne
przystanki przynajmniej w kierunku do centrum Puław. Oznacza to konieczność
wyboru: czy autobusy jadące z pętli we Włostowicach w kierunku centrum mają
korzystać z ul. Kilińskiego, czy z ul. Włostowickiej. Przewidywany rozwój
zabudowy na wschód od ul. Kilińskiego spowoduje prawdopodobnie – w celu
poprawy dostępności komunikacji miejskiej – konieczność wprowadzenia
wszystkich linii obsługujących Włostowice w ul. Kilińskiego, która stanowić będzie
w przyszłości południkową centralną oś drogową tej dzielnicy.
W trasach linii 2 (i substytucyjnej z nią w granicach administracyjnych Puław
linii 6) nie proponuje się żadnych zmian na obszarze miasta, natomiast poza
Puławami – ze względu na upadłość Zakładów Mięsnych w Końskowoli – w oparciu
o szczegółowe wyniki badań marketingowych możliwa jest pewna racjonalizacja
przebiegu ich tras, polegająca na wyeliminowaniu zajazdów do niektórych
miejscowości, mających przede wszystkim na celu dowozy do nieczynnego już
zakładu pracy.
Docelowo, po realizacji inwestycji drogowych na Osiedlu Górna-Kolejowa,
proponuje się skierowanie linii 2 i 6 większą liczbą kursów zajazdami w głąb
osiedla, zamiast obecnie realizowanych zajazdów pod dworzec kolejowy Puławy –
punkt o znikomym znaczeniu jako węzeł przesiadkowy.
Postulowana zmiana trasy linii 3 polega na jej wycofaniu z ul. Czartoryskich i
wprowadzeniu w zamian na zintegrowany z innymi liniami w kierunku ul.
Dęblińskiej główny ciąg komunikacyjny w ul. Centralnej (z powrotem – w kierunku
ul. Lubelskiej – w ul. Piłsudskiego). Z tego samego powodu sugeruje się wycofanie
60
Racjonalizacja układu komunikacyjnego dla k. m.
miasta Puławy…
linii 3 z ciągu ulic: Wojska Polskiego i al. Partyzantów – którym poprowadzone są
kursy w kierunku ul. Dęblińskiej – i wprowadzenie jej w zamian na ul. Lubelską.
Przy okazji postuluje się rozważenie wycofania linii 3 ze słabo wykorzystywanego
kursu do Michałówki i z drugiej strony – skrócenia wieczornych kursów do bazy
MZK lub ronda w Wólce Profeckiej. Przeanalizowania pod kątem możliwości
techniczno-eksploatacyjnych wymaga także możliwość skrócenia części kursów
linii 3 – w godzinach, w których nie ma popytu do Bramy nr 3 Zakładów
Azotowych – do Cmentarza Komunalnego. Takie rozwiązanie pozwoliłoby jej
pasażerom na kilkuminutowe oczekiwanie na odjazd autobusu spod cmentarza
wewnątrz pojazdu. Analogiczną korektę trasy w jej północnym odcinku, należy
rozważyć dla linii 4. Z uwagi na wysoką efektywność eksploatacyjną linii 4 (jest to
po linii targowej 18 połączenie o największej liczbie pasażerów w przeliczeniu
na kilometr) nie przewiduje się zaleconej w ZPRTP likwidacji tej linii. Z uwagi na
postulowane wprowadzenie linii 12 pod Dworzec PKP – ze względu na
ograniczoną pojemność tej pętli – niezbędne będzie skierowanie linii 3 na pętlę
przy Nadleśnictwie.
Dla uatrakcyjnienia linii 5 proponuje się – podobnie jak dla linii 3 – jej
wycofanie z ul. Czartoryskich i wprowadzenie w zamian na ul. Centralną, w celu
integracji przystanków z innymi liniami obsługującymi Górę Puławską. W kierunku
do Michałówki trasę linii 5 poprowadzono w centrum ul. Piłsudskiego, integrując
jej przystanki z linią 15.
Trasę linii 10 w kierunku do Włostowic proponuje się zintegrować na
odcinku od skrzyżowania ulic Lubelskiej i Wojska Polskiego z linią 12, kierując ją
na ulice: Lubelską, Centralną, Piłsudskiego, Czartoryskich, al. Królewską,
Piłsudskiego i Zieloną, natomiast w kierunku Chrząchowa – w celu integracji z
liniami 2 i 6 – sugeruje się wycofać z odcinka: al. Partyzantów – ul. Wojska
Polskiego, kierując ją w zamian ul. Lubelską.
Linię 11 – dla poprawy czytelności jej rozkładu jazdy – proponuje się
wszystkimi kursami skierować ul. Zarzecze.
Zmiana trasy linii 12 w centrum dotyczy wyłącznie kierunku do Kazimierza
Dolnego i polega na skierowaniu linii 12 w al. Królewską i ul. Piłsudskiego i
Zieloną, tak jak pozostałe linie obsługujące kierunek włostowicki. Jednocześnie
proponuje się ujednolicenie trasy przejazdu autobusów linii 12 przez Włostowice,
kierując ją wszystkimi kursami w obu kierunkach ulicami Kilińskiego i Kowalską.
W celu uporządkowania rozkładu jazdy linii 12 i jej uatrakcyjnienia dla turystów
61
Racjonalizacja układu komunikacyjnego dla k. m.
miasta Puławy…
dojeżdżających do Kazimierza Dolnego, proponuje się wprowadzenie jej we
wszystkich kursach niewykonywanych do Zakładów Azotowych na pętlę przy
Dworcu PKP Puławy-Miasto.
Z uwagi na znikomy popyt na odcinku do cmentarza, zakłada się likwidację
linii 14 i włączenie wykonywanych na niej kursów w rozkład jazdy linii 1. Po
likwidacji linii 14, w celu ułatwienia przesiadek w relacji z Włostowic do ul.
Piaskowej i z powrotem, proponuje się skomunikowanie w centrum Puław (już
na etapie konstrukcji rozkładów jazdy) wybranych kursów do/z Włostowic z
kursami do/z ulicy Piaskowej. Zakupione przez MZK – Puławy specjalistyczne
oprogramowanie komputerowe wspomagające konstrukcję oferty przewozowej
umożliwia bowiem wyeksponowanie informacji o takim skomunikowaniu w
przystankowych i internetowych rozkładach jazdy. Ze względu na okres
prowadzenia badań marketingowych nie można było ocenić roli linii 14 w
obsłudze basenu kąpielowego w Wólce Profeckiej. Jeżeli z posiadanych przez MZK
– Puławy informacji z innych źródeł wynika, ze jest ona znacząca, należałoby
rozważyć pozostawienie linii 14 jako sezonowej, funkcjonującej tylko w okresie
letnich wakacji szkolnych, kiedy to mniejsza jest liczba kursów realizowanych na
innych liniach w sieci komunikacyjnej.
W celu zintegrowania przystanków linii 16 z innymi liniami obsługującymi
kierunek do Góry Puławskiej, proponuje się wycofać tę linię z ciągu ulic: Wojska
Polskiego – al. Partyzantów i skierować ją w zamian w ul. Lubelską.
Linię 17 – z powodu zupełnego braku popytu – proponuje się wycofać z
zajazdu wybranym kursem na ul. Sieroszewskiego.
Dla linii 18, w jej wariancie trasy do Włostowic, przewidziano analogiczną
zmianę trasy jak dla linii 1, 10 i 12, polegającą na wprowadzeniu linii 18 w al.
Królewską oraz ulice Piłsudskiego i Zieloną.
Trasę linii 19 proponuje się ograniczyć tylko do odcinka wykorzystywanego
przez pasażerów, tj. od Włostowic do Os. Niwa przy ul. Lubelskiej, utrzymując w
jej rozkładzie jazdy tylko kursy służące dowozowi młodzieży do szkół.
W opracowaniu nie poddano analizie trasy linii 8, gdyż linia ta nie
funkcjonowała
w okresie prowadzenia badań marketingowych, brak jest więc podstaw
empirycznych do zajęcia stanowiska w jej kwestii.
Przewidziane w WPI na lata po 2011 r. nowe zatoki przystankowe oraz nowa
pętla nawrotowa w Osiedlu Górna Niwa i Piaski, powinny być wykorzystywane w
62
Racjonalizacja układu komunikacyjnego dla k. m.
miasta Puławy…
zajazdach wybranych kursów już istniejących linii. Autor opracowania stoi na
stanowisku, że dość rozbudowany system połączeń bezpośrednich wieloma
liniami, funkcjonujący aktualnie w Puławach, nie powinien być jeszcze bardziej
komplikowany poprzez uruchamianie kolejnych, nowych połączeń, istotnie
zwiększających liczbę wykonywanych przez MZK – Puławy kilometrów. Przemawia
za tym także ogólnokrajowa stała tendencja spadku popytu na usługi
przewozowe komunikacji miejskiej w miastach małych i średnich, obserwowana
od połowy lat 90.
W rezultacie wdrożenia zaproponowanego układu tras linii, bez konieczności
kosztownych inwestycji infrastrukturalnych, powstaną przystanki integracyjne,
stanowiące węzły koordynacyjne całej sieci komunikacyjnej, w których rytmizacji
ulegać będą odstępy pomiędzy kolejnymi pojazdami udającymi się w danym
kierunku. W tym celu konieczne jest wyznaczenie modułowej częstotliwości
kursowania pojazdów na każdej z linii w poszczególnych porach doby w dniu
powszednim, w sobotę i niedzielę. W tym zakresie za w pełni słuszne należy
uznać zapisy ZPRTP, zakładające oparcie rozkładów jazdy wszystkich linii o
podstawowy,
60-minutowy moduł częstotliwości kursowania. Częstotliwość podwojona w
stosunku do podstawowej – 30-minutowa – obowiązywałaby na linii 1 (przy
utrzymaniu linii 4 nie ma potrzeby zaproponowanego w ZPRTP podwajania
częstotliwości kursowania autobusów linii 3, przy czym pory intensywnego
kursowania pojazdów powinny – oprócz szczytów przewozowych – obejmować
także godziny międzyszczytowe). W porach mniejszego ruchu pasażerskiego
i na liniach o mniejszym popycie obowiązywałaby natomiast częstotliwość 120-
minutowa.
Zaproponowane w ZPRTP i powielone w niniejszym opracowaniu, oparcie
funkcjonowania puławskiej komunikacji miejskiej o 60-minutowy takt
częstotliwości, nie jest możliwe przy zastosowaniu metod tzw. tradycyjnej
organizacji przewozów. Godzinny rytm kółka, tj. pary kursów „tam” i „z
powrotem” wraz z niezbędnymi postojami wyrównawczymi, ze względu na zbyt
długie czasy przejazdów, nie jest np. możliwy na linii 1. Zachowanie 30-minutowej
częstotliwości kursowania autobusów na tej linii wymagałoby wprowadzenia do
jej obsługi trzeciego pojazdu lub wprowadzenia zasady naprzemiennej obsługi
kursów na różnych liniach, mających wspólne z linią 1 pętle, przez obsługujące ją
autobusy. Podobny problem zachodzi na liniach 3 i 4, w szczególności w
63
Racjonalizacja układu komunikacyjnego dla k. m.
miasta Puławy…
godzinach, w których konieczny jest wjazd autobusów na teren Zakładów
Azotowych. Zaawansowana organizacja przewozów wymaga specjalistycznego
oprogramowania komputerowego, wspomagającego proces układania rozkładów
jazdy. W czasie powstawania niniejszego opracowania, MZK – Puławy zakupił
program BusMan 100 firmy AGC z Warszawy, umożliwiający skuteczne
zastosowanie w praktyce skomplikowanych technik konstrukcji rozkładów jazdy.
Modułowe kształtowanie odjazdów uniemożliwia także okrężna trasa
niektórych linii podmiejskich (np. linia 5) i silne uzależnienie ich rozkładów jazdy
od rytmu zajęć szkolnych w obsługiwanych poszczególnymi liniami podmiejskimi
szkołach. Problemy te muszą zostać jednak rozwiązane już na etapie tworzenia
szczegółowych rozkładów jazdy, co będzie możliwe dopiero po zatwierdzeniu
zaproponowanych zmian w przebiegu tras linii lub wprowadzeniu ewentualnych
modyfikacji do przedstawionych propozycji.
W wyniku wdrożenia koncepcji optymalizacji, funkcjonowanie wszystkich linii
puławskiej komunikacji miejskiej oparte będzie na wspólnej częstotliwości
modułowej, co w rezultacie spowoduje poprawę standardu obsługi
najważniejszych ciągów komunikacyjnych miasta. Wyniki badań marketingowych
wykazały bardzo duże dysproporcje w zapełnieniach pojazdów realizujących
kolejne kursy danej linii w tym samym kierunku. Zjawisko to jest skutkiem od-
miennych częstotliwości kursowania pojazdów różnych linii obsługujących
wspólnie dany kierunek, a napełnienie w określonym kursie zdeterminowane jest
długością przerwy po poprzednim odjeździe. Opisaną sytuację znakomicie
ilustrują załączone do opracowania (tabele nr 53-58 w zbiorczych wynikach
badań zapełnienia) przekrojowe zestawienia wyników badań zapełnienia
autobusów wjeżdżających do Góry Puławskiej (i odjeżdżających z niej do Puław),
przedstawione w ujęciu chronologicznym.
Zakres godzinowy funkcjonowania każdej z linii w dniu powszednim, w
sobotę i niedzielę, wraz z liczbą i typem zaangażowanego do jej obsługi taboru,
przedstawiono w tabelach, stanowiących Załączniki nr 5A, 5B i 5C do niniejszego
opracowania. Dla porównania wyszczególniono tam także liczbę pojazdów
obecnie ekspediowaną do obsługi puławskiej komunikacji miejskiej w opisanych
przedziałach godzinowych, do obliczeń przyjmując środki poszczególnych
przedziałów. Zawarte w tabelach załącznika zmian liczby wozogodzin obliczone
zostały z dużym przybliżeniem i już na etapie konstrukcji rozkładów jazdy mogą
istotnie zmienić się.
64
Racjonalizacja układu komunikacyjnego dla k. m.
miasta Puławy…
Jak wynika z tabel w Załączniku nr 5, dzienna liczba autobusów
ekspediowanych na trasy w poszczególne pory dnia powszedniego, soboty i
niedzieli, w niewielkim stopniu zmieni się w stosunku do stanu obecnego. Jest to
rezultatem uzgodnień z wójtami gmin ościennych, z którymi zostały podpisane
porozumienia w sprawie wspólnej komunikacji miejskiej. W myśl tych uzgodnień,
MZK – Puławy zobowiązał się do określonego poziomu obsługi komunikacyjnej
poszczególnych miejscowości, w zamian za dofinansowanie. Dlatego w niniejszej
koncepcji konieczne było przyjęcie założenia o niezmienności podaży, mierzonej
liczbą kursów, w odniesieniu do segmentu linii podmiejskich.
Już po przeprowadzeniu badań marketingowych, puławski przewoźnik
miejski dokonał pewnych korekt w rozkładach jazdy, skutkujących zmniejszeniem
liczby realizowanych wozokilometrów. Obowiązujący już w 2009 r. dzienny plan
kilometrów, z rozróżnieniem na poszczególne gminy, przedstawiono w tabeli 14.
W zestawieniu ujęto wyłącznie gminy, które dofinansowują puławską komunikację
miejską.
Tabela 14
Dzienny plan kilometrów MZK – Puławy
z rozrożnieniem na poszczególne gminy – stan na 31 stycznia 2009 r.
GminaDzień
powszedni
Sobota Niedziela
Miasto Puławy 3 718,080 2 307,780 2 170,820
Gmina Puławy 1 599,500 870,790 846,590
Janowiec 758,780 232,570 244,230
Kazimierz Dolny 386,680 344,600 328,640
Końskowola 506,690 346,720 311,580
Żyrzyn 568,250 339,430 298,550
Razem 7 537,980 4 441,890 4 200,410
Źródło: Opracowanie własne ma podstawie materiałów MZK – Puławy
Zawarte w tabeli 14 wielkości liczby kilometrów należy przy konstrukcji
rozkładów jazdy traktować jako wyznaczniki oczekiwanej wielkości podaży usług
w poszczególnych gminach ościennych. Liczby kilometrów w Puławach w
65
Racjonalizacja układu komunikacyjnego dla k. m.
miasta Puławy…
poszczególnych rodzajach dni są pośrednio wynikiem wielkości podaży w
gminach ościennych (trasy wszystkich linii podmiejskich prowadzą przez miasto
Puławy) i wskazane byłoby także ich zachowanie na podobnym poziomie.
Założone zarówno w ZPRTP, jak i w niniejszej koncepcji, wprowadzenie
rytmicznych odjazdów na wspólnych ciągach uśrednia wykorzystanie taboru
i sprawia wrażenie ogólnie wyższej częstotliwości kursowania pojazdów.
Synchronizacja rozkładów jazdy wielu linii na wspólnych odcinkach
ich tras, zapewni poprawę standardów częstotliwości na naj-
ważniejszych ciągach komunikacyjnych, co powinno pobudzić popyt na
przewozy.
Wskutek koordynacji rozkładów jazdy różnych linii i oparcia ich na wspólnym
takcie częstotliwości nastąpi spadek prędkości eksploatacyjnej. Wydłużenie czasu
postojów wyrównawczych na pętlach przyczyni się z kolei do poprawy warunków
pracy kierowców.
Przy wprowadzaniu w życie nowych rozkładów jazdy doprecyzowaniu
powinno ulec nazewnictwo przystanków. Nowe nazwy, nawiązując do nazw ulic
lub charakterystycznych obiektów położonych w sąsiedztwie przystanków,
powinny być aktywnie wykorzystywanym elementem strategii informacji
marketingowej MZK – Puławy.
Niezbędne dla poprawy wizerunku puławskiej komunikacji miejskiej
i – w rezultacie – maksymalizacji przychodów ze sprzedaży, jest
przyspieszenie tempa wymiany taboru na nowocześniejszy i
niskopodłogowy. Bardzo słabo oceniane są autobusy MZK – Puławy
obsługujące długie trasy podmiejskie, gdyż przedsiębiorstwo to
właściwie nie posiada w swoim inwentarzu autobusów przystosowanych
konstrukcyjnie do obsługi komunikacji podmiejskiej.
Jak wynika z uwag pasażerów licznie zgłaszanych ankieterom – głównie na
obszarze pozamiejskim – najbardziej oczekiwanym przez nich pojazdem do
obsługi komunikacji podmiejskiej, byłby autobus o następujących cechach:
duża liczba wygodnych miejsc do siedzenia (z wyjątkiem kursów typowo
szkolnych, w których młodzież podróżuje w grupach na dość krótkie
odległości, oczekiwane jest zapewnienie miejsca siedzącego dla każdego
pasażera);
przynajmniej jedno szerokie wejście, umożliwiające dostanie się do pojazdu z
wózkiem dziecięcym lub inwalidzkim;
66
Racjonalizacja układu komunikacyjnego dla k. m.
miasta Puławy…
niska podłoga przynajmniej w pierwszym i drugim wejściu i w strefach je
okalających;
niski poziom hałasu wewnątrz pojazdu;
dobrze ogrzewane (zimą) i przewietrzane (latem) wnętrze.
Postulat wprowadzenia na linie komunikacyjne autobusów
niskopodłogowych był najczęściej zgłaszanym ankieterom życzeniem.
Jednocześnie, pasażerowie bardzo chętnie i żywiołowo krytykowali obsługujące
niektóre kursy pojazdy o mniejszej pojemności – minibusy i wysokopodłogowe
midibusy – twierdząc, że za mała jest w nich zarówno liczba miejsc siedzących,
jak i miejsc ogółem. Krytyce poddawano też niewygodę wejścia do pojazdów z
powodu braku niskiej podłogi, co – zdaniem klientów MZK – jest szczególnie
dotkliwe poza miastem, gdzie większość przystanków nie jest wyposażona w
utwardzone podwyższenia.
W świetle powszechnie artykułowanych oczekiwań pasażerów, za
pilne zadanie należy uznać wymianę taboru na spełniający postulaty
klientów. W sytuacji, gdy ograniczone są możliwości finansowe zakupu
taboru fabrycznie nowego, a bardzo duża jest skala ilościowa potrzeb w
tym zakresie, należy wziąć pod uwagę możliwość zakupu większej partii
autobusów używanych. Na podstawie analizy wyników badań
marketingowych można stwierdzić, że powinny to być pojazdy
standardowej wielkości (12-metrowe, około 100 miejscowe),
wyposażone podobnie jak eksploatowane obecnie Jelcze PR110M lub
120M, w troje dwuskrzydłowych drzwi. Ze względu na specyfikę tras
puławskiej komunikacji miejskiej, powinny to być pojazdy wyposażone w
automatyczną skrzynię biegów z pięcioma przełożeniami, oszczędne
przez to w eksploatacji na liniach podmiejskich. Biorąc pod uwagę liczne
doświadczenia innych przewoźników w kraju
z eksploatacją taboru używanego sprowadzanego z zagranicy,
puławskiemu przewoźnikowi można rekomendować zakup autobusów
używanych renomowanych marek zachodnich MAN i Mercedes-Benz, z
ostatnich lat produkcji najbardziej popularnych i ubogich w elektronikę
modeli odpowiednio NL222 i O405N, tj. z lat 1996-98. Za minimum w
zakresie koniecznych inwestycji taborowych, należy uznać zakup 5-7
takich pojazdów.
67
Racjonalizacja układu komunikacyjnego dla k. m.
miasta Puławy…
W przypadku realizacji przewidzianych w WPI zakupów pojazdów fabrycznie
nowych, ze względu na specyfikę podaży usług MZK – Puławy, skoncentrowaną
na dość długich liniach o niewielkiej liczbie kursów, za to z wysokimi
zapełnieniami w szczytach przewozowych, wskazany byłby zakup autobusów o
standardowej dla komunikacji miejskiej pojemności, tj. około 100 miejsc.
Eksploatowane obecnie przez MZK – Puławy midibusy kierowane są wprawdzie
tylko do obsługi wyznaczonych linii lub kursów o mniejszym zapełnieniu, a i tak
sprawiają problemy z nadmiernym wykorzystaniem ich zdolności przewozowej.
Najwięcej tego rodzaju problemów przysparza eksploatacja minibusów, które
dodatkowo bardzo niekorzystnie postrzegane są przez pasażerów. Na podstawie
przeprowadzonych badań marketingowych można więc sformułować tezę o
niskiej przydatności minibusów w puławskiej komunikacji miejskiej i daleko
idących ograniczeniach w eksploatacji w niej midibusów.
Pewną alternatywą dla sugerowanego zakupu autobusów standardowej
wielkości, mógłby być zakup midibusów o największej pojemności w tej klasie, tj.
pojazdów o długości około 10 m i pojemności nawet do 90 osób, z niską podłogą
na całej długości wnętrza pojazdu, jak np. Solaris Urbino 10. Jednak wysoka
pojemność takich midibusów, konieczna ze względu na odnotowane w puławskiej
komunikacji miejskiej maksymalne zapełnienia, uzyskiwana jest dzięki
znacznemu zmniejszeniu (do 19-23) liczby miejsc siedzących. Są to pojazdy
pretendowane do obsługi krótkich linii miejskich o dużych zapełnieniach, a więc
połączeń, jakich nie ma w Puławach. Niewielka różnica w cenie zakupu midibusu
o maksymalnej pojemności i autobusu standardowego, to także argument za
wyborem tej drugiej konstrukcji jako podstawowego typu pojazdu dla puławskiej
komunikacji miejskiej.
68
Racjonalizacja układu komunikacyjnego dla k. m.
miasta Puławy…
Załączniki
69