Post on 25-Jun-2015
description
24-3-2014, ZELE
• Het klimaatprobleem in een ruimere context
• Gezondheidseffecten
• Oplossingen
o Transitiemanagement als nieuw kader
o Transitiepaden naar duurzaamheid
• Een nieuwe visie op klimaatbeleid
• Besluit: klimaat/transitiebeleid levert massa’s
voordelen op
Overzicht
24/03/2014 2 CM/JONES
• Het klimaatprobleem in een ruimere context
• Gezondheidseffecten
• Oplossingen
o Transitiemanagement als nieuw kader
o Transitiepaden naar duurzaamheid
• Een nieuwe visie op klimaatbeleid
• Besluit: klimaat/transitiebeleid levert massa’s
voordelen op
Overzicht
24/03/2014 3 CM/JONES
Een ecologisch én economisch onduurzame situatie
(cf. UNEP, 2010)
24/03/2014 4 CM/JONES
Materialenafhankelijkheid
Bron: D. Cohen, New Scientist, 2007
24/03/2014 5 CM/JONES
Een groeiende ecologische voetafdruk
Bron: Living Planet Report 2012 24/03/2014 8 CM/JONES
Het Rockströmdiagram
Bron: J. Rockström et al., Nature,
461, 2009
24/03/2014 10 CM/JONES
Het Rockströmdiagram
Bron: J. Rockström et al., Nature, 461, 2009
24/03/2014 13 CM/JONES
Het klimaatprobleem
Bron: The Guardian, 11
Mei 2013
400 ppm
24/03/2014 14
“...the last time so much
greenhouse gas was in
the air was several million
years ago, when the
Arctic was ice-free,
savannah spread across
the Sahara desert and
sea level was up to 40
metres higher than
today.”
CM/JONES
Overzicht
16
Image: carbonvisuals.com
Source: Mark Campanale &
Jeremy Leggett, 2012,
Unburnable Carbon: Are the
world’s financial markets
carrying a carbon bubble?,
Carbon Tracker Initiative
24/03/2014 CM/JONES
De uitdaging: transitie naar andere economie
• Koolstofarm: reductie uitstoot van broeikasgassen met
ongeveer 90% tegen 2050
• Circulair: slim sluiten van kringlopen – afval wordt voedsel
• Deze grote maatschappellijke uitdagingen staan ook
centraal in Horizon 2020, Europese Commissie:
o Health & well being
o Food security and Bio-based economy
o Secure, clean and efficient energy
o Smart, green and integrated transport
o Resource efficiency and climate
o Inclusive, innovative and secure societies
17 24/03/2014 CM/JONES
• Het klimaatprobleem in een ruimere context
• Gezondheidseffecten
• Oplossingen
o Transitiemanagement als nieuw kader
o Transitiepaden naar duurzaamheid
• Een nieuwe visie op klimaatbeleid
• Besluit: klimaat/transitiebeleid levert massa’s
voordelen op
Overzicht
24/03/2014 18 CM/JONES
Klimaatveranderingen en gezondheid
24/03/2014 CM/JONES 19
Klimaat-
veranderingen
Opwarming van
de aarde
Klimaatveranderingen en gezondheid
24/03/2014 CM/JONES 20
Klimaat-
veranderingen
Opwarming van
de aarde
Gezondheids-
effecten
Klimaatveranderingen en gezondheid
24/03/2014 CM/JONES 21
Klimaat-
veranderingen
Opwarming van
de aarde
Gezondheids-
effecten
Dodelijke
slachtoffers
wereldwijd
Andere oorzaken
Klimaat en gezondheid – wat zegt de
wetenschap? (bewerking van Cheng en Berry, 2012)
24/03/2014 CM/JONES 22
Klimaatveranderings-effecten
Temperatuurtoename (cf. hittegolven)
Extreem weer & veranderingen in
regenval
Luchtverontreiniging
Pollen
Verspreiding ziekten
Lagere oogsten
Klimaatvluchtelingen
Klimaat en gezondheid – wat zegt de
wetenschap? (bewerking van Cheng en Berry, 2012)
24/03/2014 CM/JONES 23
Klimaatveranderings-effecten Voorbeelden van
gezondheidseffecten
Temperatuurtoename (cf. hittegolven) Hart- en vaatziekten,
ademhalingsaandoeningen
Extreem weer & veranderingen in
regenval
Ongevallen, diarree, ondervoeding,
ademhalingsinfecties, depressie
Luchtverontreiniging Ademhalingsaandoeningen en hart-
en vaatziekten
Pollen Allergische ziekten
Verspreiding ziekten Malaria, ziekte van lyme, etc.
Lagere oogsten Ondervoeding
Klimaatvluchtelingen Armoede, depressie, ondervoeding
De kwetsbaarheid
van de steden
24/03/2014
24 CM/JONES
24/03/2014 25 CM/JONES
Klimaatonrechtvaardigheid – cf. Haiyan,
Filipijnen, 2013
26 24/03/2014 CM/JONES
…maar rijke Noorden blijft niet buiten schot:
impact overstromingen - UK, 2014
24/03/2014 27 CM/JONES
…maar rijke Noorden blijft niet buiten schot:
impact hittegolven
24/03/2014 28 CM/JONES
EC COM(2009) 147 - Human, Animal and
Plant Health Impacts of Climate Change
24/03/2014 CM/JONES 29
• Impact van hogere temperaturen en hittegolven in EU:
o “It is estimated that [heat-related] mortality increases by 1-4% for
each degree rise in temperature…”
o “The elderly are most as risk of death from heat stroke and
cardiovascular, respiratory and metabolic disorders.”
o Hogere ozongehaltes
o Meer allergenen astma en hooikoorts nemen toe: “Populations at
potential risk include children and the elderly.”
• Ongelijke verdeling van gezondheidseffecten:
o “… the impacts of climate change should alter health inequalities
within and between countries, and lead to an uneven distribution
and additional burdens for lower income groups…”
• Het klimaatprobleem in een ruimere context
• Gezondheidseffecten
• Oplossingen
o Transitiemanagement als nieuw kader
o Transitiepaden naar duurzaamheid
• Een nieuwe visie op klimaatbeleid
• Besluit: klimaat/transitiebeleid levert massa’s
voordelen op
Overzicht
24/03/2014 30 CM/JONES
Van probleemanalyse Leitbilder transitiepaden
transitie-experimenten (J. Rotmans, 2009)
Figuur: VITO
24/03/2014 31 CM/JONES
Leuven Klimaatneutraal 2030
24/03/2014 32 CM/JONES
Parallelle transities...
Won
en
Voe
din
g
Mob
ilite
it
Materialenbeheer
Energiebeheer
Financiën
Cultuur & educatie
33 24/03/2014 CM/JONES
Parallelle transities... Transitiearena’s in
Vlaanderen
Won
en
Voe
din
g
Mob
ilite
it
Materialenbeheer
Energiebeheer
Financiën
Cultuur & educatie
Plan C
Ecocultuur
DUWOBO
Landbouw
en voeding
Opgericht
In oprichting
34 24/03/2014 CM/JONES
Multi-actor, vernieuwingsgezinde netwerken
koplopersmodel – quadruple helix
Overheid
Civiele samenleving Bedrijven
Kennisinstellingen
“Quadruple helix” 1. Bewaker proces,
2. Partner in proces,
3. Initiatiefnemer (David Dessers 3-12, Climaxi Klimaatdag Vl-Br)
24/03/2014 36 CM/JONES
• Het klimaatprobleem in een ruimere context
• Gezondheidseffecten
• Oplossingen
o Transitiemanagement als nieuw kader
o Transitiepaden naar duurzaamheid
• Een nieuwe visie op klimaatbeleid
• Besluit: klimaat/transitiebeleid levert massa’s
voordelen op
Overzicht
24/03/2014 37 CM/JONES
Systeemtechnologische innovatie en nieuwe
business modellen
Energietransitie • Energie-efficiëntie
• Hernieuwbare energie
(macro-meso-micro)
• (Super)Smart Grids
Bron beeld:
www.geni.org
24/03/2014 38 CM/JONES
24/03/2014 39 Roadmap2050.eu
CM/JONES
Systeemtechnologische innovatie en nieuwe
business modellen
Energietransitie Materialentransitie • Energie-efficiëntie
• Hernieuwbare energie
(inclusief bio-based
economy)
• (Super)Smart Grids
• Slim sluiten
• EcoDesign (LCA)
• Verbruikers gebruikers
24/03/2014 40 CM/JONES
Hoe het niet moet…
24/03/2014 41 CM/JONES
Stadsmijnbouw (bv. Edele metalen recycling
in Umicore)
24/03/2014 42 CM/JONES
Ecodesign for recycling
• Multifunctionaliteit & modulariteit
• Ecodesign:
o Voor hergebruik, reassemblage, sluiten kringlopen,
minimale impact tijdens gebruiksfase
o Ook op systeemniveau (bv. stadsplanning)
• Additive manufacturing (cf. 3D-printing)
• Nieuwe reguleringsvormen
o Extended producer responsibility (EPR) &
terugnameplicht
24/03/2014 44 CM/JONES
Nieuwe business modellen - Van producten
naar diensten
• In volle opmars (cf. Jeremy
Rifkin, The Third Industrial
Revolution, 2011):
o Van verkopers-kopers
naar leveranciers-
gebruikers
o Van producten en bezit
naar diensten en
toegang
24/03/2014 45 CM/JONES
• Het klimaatprobleem in een ruimere context
• Gezondheidseffecten
• Oplossingen
o Transitiemanagement als nieuw kader
o Transitiepaden naar duurzaamheid
• Een nieuwe visie op klimaatbeleid
• Besluit: klimaat/transitiebeleid levert massa’s
voordelen op
Overzicht
24/03/2014 49 CM/JONES
Waarom? Top-down, mondiaal klimaatbeleid
komt niet van de grond
UNFCCC Proces COPx Kyoto, post-Kyoto...
Heel moeilijk...
24/03/2014 50 CM/JONES
Waarom? Top-down, mondiaal klimaatbeleid
komt niet van de grond
UNFCCC Proces COPx Kyoto, post-Kyoto...
Bottom-up proces: gemeenten, steden,
provincies nemen het voortouw...
Heel moeilijk...
Én
én Hoopgevend… Lokale
overheden sneller pro-actief
24/03/2014 51 CM/JONES
Steden gaan voorop in de strijd tegen de
klimaatveranderingen
24/03/2014
Bron: J. Dirix, W.
Peeters, J. Eyckmans,
P.T. Jones, S. Sterckx,
Climate Policy, 2013
52 CM/JONES
C40 Cities: http://www.c40cities.org/
24/03/2014
Bron: Policy Sci, 45, 2012
53 CM/JONES
EU Burgemeestersconvenant
http://www.covenantofmayors.eu/index_en.html
24/03/2014
• 4627 leden & 167 miljoen inwoners
• Mission statement: “(…) By their commitment, Covenant
signatories aim to meet and exceed the European Union
20% CO2 reduction objective by 2020.”
55 CM/JONES
Klimaatprocessen in Vlaanderen De Vlaamse klimaatkaart – Klimaatneutrale
processen en EU projecten
Antwerpen 2050
Stadslab Brugge klimaatneutraal 2050?
24/03/2014 CM/JONES 56
Project Tweewaters Leuven – From a grey
industrial zone to a sustainable community
24/03/2014 57 CM/JONES
• Het klimaatprobleem in een ruimere context
• Gezondheidseffecten
• Oplossingen
o Transitiemanagement als nieuw kader
o Transitiepaden naar duurzaamheid
• Een nieuwe visie op klimaatbeleid
• Besluit: klimaat/transitiebeleid levert massa’s
voordelen op
Overzicht
24/03/2014 58 CM/JONES
Klimaatverandering: van probleem…
24/03/2014 CM/JONES 59
Klimaat-
veranderingen
Opwarming van
de aarde
Gezondheids-
effecten
Dodelijke
slachtoffers
wereldwijd
Andere oorzaken
Klimaatverandering: van probleem naar
opportuniteit
24/03/2014 CM/JONES 60
Klimaat-
veranderingen
Opwarming van
de aarde
Gezondheids-
effecten
Dodelijke
slachtoffers
wereldwijd
Andere oorzaken
Klimaat- en
transitiebeleid Vermindert…
Vermindert…
Vermindert…
PRIMAIR
EFFECT
Klimaatverandering: van probleem naar
opportuniteit
24/03/2014 CM/JONES 61
Klimaat-
veranderingen
Opwarming van
de aarde
Gezondheids-
effecten
Dodelijke
slachtoffers
wereldwijd
Andere oorzaken
Klimaat- en
transitiebeleid Vermindert…
Vermindert…
PRIMAIR
EFFECT
SECUNDAIRE
EFFECTEN
Vermindert…
Vermindert…
Klimaatverandering: van probleem naar
opportuniteit
24/03/2014 CM/JONES 62
Klimaat-
veranderingen
Opwarming van
de aarde
Gezondheids-
effecten
Dodelijke
slachtoffers
wereldwijd
Andere oorzaken
Klimaat- en
transitiebeleid Vermindert…
Vermindert…
PRIMAIR
EFFECT
SECUNDAIRE
EFFECTEN
Andere
secundaire
voordelen Vermindert…
Vermindert…
Vermindert…
“Health co-benefits” klimaat- en transitiebeleid
24/03/2014 CM/JONES 63
• Groene stadsontwikkeling + schone
technologieën + investeren in sociaal
kapitaal…
Leidt tot…
• Minder ademhalingsaandoeningen en
hart- en vaatzieken
• Betere mentale gezondheid door meer
fysische activiteit, schaduwzones,
groengebied en sociale interactie
• Minder obesitas
• Enzovoort
Tabel: Cheng en Berry, 2012
Hoe “kosten-effectief” is dit beleid?
• Leefbare steden – minder
gezondheidskosten [Pittel en
Rubbelke, 2008; West el al., 2013 (zie
figuur)]
24/03/2014 64 CM/JONES
Kostprijs klimaatbeleid <
Vermeden gezondheidsschade
Andere secundaire voordelen van klimaat- en
transitiebeleid
• Resilience
o Nieuwe jobs (Bv. 2 miljoen jobs in EU-renovatie
gebouwen - [Næss-Schmidt et al. 2012, http://concerto.eu]
24/03/2014 65 CM/JONES
Jobs in de energiesector: cleantech versus
fossiel (credits: Han Vandevyvere, VITO)
[Bron:
McKinsey 2012]
24/03/2014 CM/JONES 66
24/03/2014 67 CM/JONES
Andere secundaire voordelen van klimaat- en
transitiebeleid
• Resilience
o Nieuwe jobs
o Daling energiefactuur
24/03/2014 68 CM/JONES
Andere secundaire voordelen van klimaat- en
transitiebeleid
• Resilience
o Nieuwe jobs (Bv. 2 miljoen jobs in EU-renovatie
gebouwen - [Næss-Schmidt et al. 2012, http://concerto.eu]
o Daling energiefactuur
o Energie-, materialen- en voedselautonomie
24/03/2014 69 CM/JONES
Energieafhankelijkheid!
24/03/2014 70
Bron: [http://energy.publicdata.eu/ee/vis.html]
CM/JONES
Permanent verlies aan middelen i.p.v.
middelen in eigen regio te houden
24/03/2014 71
Güssing Renewable Energy (AT): ‘money stays in the region and the air clean’ [www.gussingrenewable.com]
CM/JONES
Samengevat: secundaire voordelen van
transitiebeleid
• Nieuwe jobs
• Daling energiefactuur
• Energie-, materialen- en voedselautonomie
• Leefbare steden – minder gezondheidskosten [Pittel en
Rubbelke, 2008]
• Hier en nu, geen vrijbuiters
Meer veerkracht
• Katalysator voor koerswijziging klimaatbeleid op
continentaal & mondiaal niveau
24/03/2014 72 CM/JONES
Dank voor de aandacht!
24/03/2014 73 CM/JONES