Post on 25-Jul-2016
description
fe;kB efbnkD bJh rqkwhB ftek; eh j?<
iho' fNb ;hv ns/ coNh-fvqb T[sw seBhe
rK dh d[ZX nt;Ek fet/I tXkJhJ/
i”I d/ gqw[Zy o'rK dh o'eEkw
n?Zw-J/-;h- feqPh ikroD;kb 18 ^ nze 1 ^iBtoh 2016 ^ o[gJ/ 35www.krishijagran.com
ISSN 2455-1112
fe;kB efbnkD bJh rqkwhB ftek; eh j?<
iho' fNb ;hv ns/ coNh-fvqb T[sw seBhe
rK dh d[ZX nt;Ek fet/I tXkJhJ/
i”I d/ gqw[Zy o'rK dh o'eEkw
;zgkde� � n?wH;hH v'fwfBe
fBd/Fe� � FkfJBh fJwkB[tb
n?wH ihH tk;B
ekoiekoh ;zgkde� vkH e/H hHuKvhN
oftzdo s/tfsnk
uzdo w’jB
;jkfJe ;zgkde vkH ;zrhsk ;’Jh
;zgkdeh e'nkovhB/No ;zi/ e[wko
wkoehfNzr j?v ghHn?;H;?Bh
wjkgqpzXe� � cojk ykB
;hBhno eko;gkv?IN o{ph i?B
gZsoeko fJwokB ykB
wBhF u”jkB
;hBhno gqpzXe e/Hi/H ;oZfBnk
� � ;kok ykB
nc;kBk wfbe u[zeh G{Nhnk g{Bw ftFFteowk
rhsk okts fozeh g[zvho ;Bhnk wjkiB fPckbh wjkiB beFwh gKv/ g{Bw gqXkB n?rB; w?oh o/ub M/ftno j/wk Fowk gqhsh ujkB ezuB f;zx fofsek oki{ i?B/N ikB;B oiBh e[wkoh feqFwk bjo/
whBk gKv/
ftek; fsnkrh
gqpzXe gq;ko� � fBFKs Nke
;jkfJe gqpzXe� uzdo d/t GZN
� � gtB nkir/
� � Bo/Ido F/oNkN/
fFteKs T[gkfXnkJ/
� � nkoHn?BH u'p/
gqFKs Fowk
ntBhF Fowk feqPB fpjkoh
okj[b f;zx
ni/ e[wko
;[e[wko dbkJh
npd[; ;ws
rhsk okts
fozeh g[zvho
no[Dk ikBk
jowBgqhs f;zx ezr
nekT{IN; e/HphHfJzdok
fvikfJfBzr� � Xow/Ido e[wko
w'fBek wbj'sok
:'r/F e[wko
ezwekih ;jkfJe�� d/t/Ido f;zx
okj[b
� � gq/w e[wko
� � oziBlaiknd] çdk'kd] eqnzd ,oa
Lokeh ,e-lh- Mksfefud ,e-,-lh- Ñf"k tkxj.k % 60@9 rhljk ry] ;wlqQ ljk; ekfdZV] utnhd xzhu ikdZ eSVªks LVs”ku] ubZ fnYyh&110016 ds }kjk ,p-
Vh- ehfM;k izsl ch 2] lsDVj&63] uks,Mk&201301]
ftyk&xkSrecq) uxj ¼;w-ih-½*lokZf/kd lqjf{kr U;k; {ks= fnYyhA
bl if=dk esa çdkf'kr ys[k ,oa fopkj ys[kdksa ds futh gSaA çdk'kd@laiknd blds fy, mRrjnk;h ugha gSaA
n?Zw.J/.;h. feqPh ikroDgzikp dh gqw[~y g/Av{ gfotkoe wk;e g~fsqek
o"kZ 18 vad 1 tuojh 2016 #i;s 35MAC KRISHI JAGRAN
sseok
Ph. : 011-26511845, 26517923, 45503170Email : info@krishijagran.com Web : www.krishijagran.com
dqy ist 70
06 n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD iBtoh 2016
www.krishijagran.comsseok
SubscribeKrishi Jagran Magazine
Punjabi, Hindi, Gujarati, Marathi, Kannada, Bengali, Telugu, Assamese & English
Nishant Taak Mob: 09953756433
y/sh ;wkuko HHHH10
ਕੰਪਨੀ ;wkukoHHHH22
feqFh ftu io{os j? nkX[fBe T[geoDK
dhL w{oshHHHHHHHHHH32
s&l ikswn: s. hrjIq isMG..HHHH34
gokbh ~ ;kVBk fJe
ck;N ns / ;;sk nkgFB
go eh fe;kBK ~ fJ;dk
di{ k gfjb { gsk j<? HHH38
Gr dIAW C`qW au~qy vI sMBv hY GrylU
bgIcI......HHH..HHH..40
i”I d/ gqw[Zy o'rK dh
o'eEkw......HH...HHHH43
iho' fNb ;hv ns/
coNh-fvqb T[sw
seBhe.....HHH.HHH.HH44
vDyry JwV leI
tmwtrW dI kwSq
dy au`nq qrIky....49
rK dh d[ZX nt;Ek
fet/I tXkJhJ/...HHH.HH51
fe;kB efbnkD bJh rqkwhB ftek;
eh j?<..HHH.HHH.HHH.54
ykDk^yIkBk..HHH58
;/jsHHH.HHH.HHH.HHH.H60
y/b irsHHHHHH.HHH62
okiBhshHHHHHHH.HHH.HH64
fcbwh d[BhnkHHHHHH.HHH.HH66
;zgkdeh
n?ZwH;hH v'wfBe&Email: dominic@krishijagran.com
}ko ns/ pk}koK s'I ;zt/dBFhb ikDekohnK
fe;kBK ~ T[jBK dh T[gi bJh p/jso w[Zb
dtkT[D ftu ;jkfJe j' ;edhnK jB. fJ;d/
bJh ;oeko fJe okFNoh feqFh pkiko dh
;EkgBk eoB dh :'iBk pDk ojh j? fijVh
fe;kBK ~ Jh-wkoehfNzr d/ ifoJ/ fe;/ th pkiko
ftu T[jBK dh T[gi ~ t/uD d/ ekfpb pDkJ/rh.
fJbkfenK ftu w'pkfJb ns/ eB?eNhftNh
dh ewh dh ;wZf;nk ~ d{o eoB bJh feqFh
wzsokb/ B/ w'pkfJb gb/Nckow d/ ifoJ/ nkgDhnK
;G ;/tktK ~ T[gbpX eokT[D dk c?;bk ehsk
j?. d' eo'V s'I finkdk fe;kB c;bK ns/ w”;w d/
pko/ ftu n?;n?wn?; fdFk-fBod/F gqkgs eoB
bJh @n?wfe;kB g'oNb# d/ T[g:'r bJh wzsokb/
d/ Bkb ofi;Nov j' u[e/ jB.
wzsokb/ B/ fe;kBK ~ nfXeko ;zgzB pBkT[D
bJh eJh w'pkfJb n?gbhe/FB bKu ehs/ jB.
c;b phwk n?gbhe/FB fe;kBK ~ phwk eto T[;
s/ bkr{ j'D tkbh gqhwhnw d/ pko/ ftu ikDekoh
d/D ftu wddrko j't/rk. @n?roh wkoehN
w'pkfJb# fe;kBK ~ 50 feb'whNo d/ ck;b/ ftu
wzvh ftu c;bK d/ pkiko w[Zb ~ gqkgs eoB ftu
;eFw pDkJ/rk.
phs/ ;kb brGr 9 okiK B/ ;'ekrq;s
fifbnK dh x'FDk ehsh j?. fJj jB- eoBkNe,
Ssh;rV, wZX gqd/F, wjkokFNo T[vhFk, nKXok
gqd/F, T[so gqd/F, sbzrkBk ns/ Mkoyzv.
sfwbBkv{ ftu finkdkso fib/ sK fJ; ;kb jV
Bkb p[oh soQK gqGkfts j'J/ jB. 2014-15 d/
d”okB th jfonkDk, wjkokFNo, eoBkNe ns/
nKXok gqd/F d/ eJh fib/ ;[e/ dh ug/N ftu oj/
;B. ;fEsh s/ ekp{ gkT[D bJh ;oeko B/ 500
1818YEARS1818
(1999-2015)
arming Comg F muin nrv ite yS
www.krishijagran.com;zgkdeh
AGRICULTURE W RLD(Portal for Agri Commodities, Research Reports, Prices & News)the pulse of global commodity market
www.kjcommoditynews.comwww.kjcommoditynews.com
The Pulse of Agri-World
www.krishijagran.com
Ph.: +91-11-26511845, 26517923, 45503170 Email: info@krishijagran.com Web: www.krishijagran.com � �
n?Zw-J/-;h- feqPh ikroDThe Pulse of Rural India
কৃিষ জাগরণকৃিষ জাগরণకృ� ిజ�గర�కృ� ిజ�గర�
Jh-wkoehfNzr d/ ifoJ/ fe;/ th pk}ko ftu fe;kB T[gi t/uD d/ ekfpb
eo'V o[gJ/ dh okFh d/ Bkb fJe w[Zb ;fEoheoD e'F dh ;EkgBk ehsh
j?. fJ; ;kb e[M czv nfij/ okiK ftu dkbK dh ;pf;vh gqkgs fteoh
bJh ikoh ehs/ rJ/ ;B, fijBK B/ ;kotifBe tzv gqDkbh d/ bkG gqkgs
eoB tkfbnK ~ feckfJsh doK s/ dkb w[jZfJnk eokT[D bJh ekYeko
:'iBktK gq;s[s ehshnK ;B.
fJj t/yd/ j'J/ fe 2015-16 bJh T[sgkdB nB[wkB jkb/ th
2013-14 dh pzgo c;b d/ w[ekpb/ xZN j?. ;oeko B/ nojo ns/
T[Vd dkbK bJh 1H5 bZy NB dk pco ;Nke fJeZmk eoB dk c?;bk
ehsk j?. fJ;~ pkiko doK s/ f;ZX/ fe;kBK d[nkok gqkgs ehsk ikJ/rk.
;[Ze/ dh go/FkBh ~ xZN eoB bJh ;oeko B/ eJh edw u[Ze/ jB
fijBK ftu'I e/tb 33 ch;dh dh s[bBk ftu j[D 50 ch;dh se BFN
c;b y/so s/ ftuko eoBk ns/ okjs okFh ftu 50 dk tkXk eoBk
Fkfwb j?.
dZf;nk iKdk j? fe wjkokFNo d/ wokmtkVk y/so, fijVk fgSb/
uko ;kbK s'I ;[Ze/ dh wko MZb fojk j?, ftu fJ; ;kb go/FkB fe;kBK
d[nkok ;G s'I finkdk nksw jZfsnk ehs/ ikD dh ypo nkJh j?. e/Ido
;oeko B/ wjkokFNo ~ 3050 eo'V o[gJ/ dh ;[Zek okjs okFh w[jZfJnk
eokJh j?. wZX gqd/F ~ 2033 eo'V o[gJ/, eoBkNo ~ 1540 ns/
SZsh;rV ~ 1672 eo'V o[gJ/ dh ;[Zek okjs okFh w[jZfJnk eokJh
ikJ/rh. e/Idoh y/shpkVh wzsoh okXk w'jB f;zx B/ ;[Zek okjs okFh d/
;[;s n?eFB bJh ns/ wzr n?gbhe/FB G/iD ftu d/oh bJh okiK ~
f}zw/tko mfjokfJnk j?, fi;d/ ekoB fe;kBK dhnK go/FkBhnK tXhnK.
xZN T[sgkdesk dh ;wZf;nk ~ d{o eoB bJh ;oeko B/ tZv/
g?wkB/ s/ fwZNh dh ;/js ekov :'iBk bkr{ ehsh j?. fJ; :'iBk dk beF
nrb/ fszB ;kbK ftu 14H40 eo'V fe;kBK ~ ekov w[jZfJnk eokT[Dk
j?. ;oeko B/ fJ; gfo:'iBk bJh 568H54 eo'V o[gJ/ tzv/ jB. fJj
ekov fe;kBK ~ T[;dh fwZNh ftu g”Fesk dh ewh ns/ T[otoe d/
T[g:'r Bkb ;zpzfXs nB[wkB gqkgs eoB d/ ekfpb pDkJ/rk. fe;kBK ~
fJ;d/ sfjs fJe ;bkj th fdZsh ikJ/rh fe fe; c;b s/ fezBh wksok
ftu T[otoe nkfd dk T[g:'r ehsk ik ;edk j?.
pk
08 n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD iBtoh 2016
FNoh feqFh wzvh :'iBk y/sh bJh r/w
u/Iio ;kfps j' ;edh j? fi; Bkb d/F d/ fe;kB Bk f;oc nkofEe o{g Bkb wip{s j'Dr/ ;r'I y/shpkVh d/ ftek; dh do ftu th tkXk j't/rk. e/Idoh wzsoh wzvb B/ phs/ toQ/ i[bkJh ftu 200 eo'V o[gJ/ d/ piN Bkb
nkBbkfJB okFNoh feqFh :'iBk ;Ekfgs eoB dh wzi{oh fdZsh ;h.
y/shpkVh wzsoh okXk w'jB f;zx B/ fejk fe nrb/ ;kb se d/F dhnK gqw[Zy 200 wzvhnK dk B?Ntoe fsnko j' ikJ/rk. gkfJbN gfo:'iBk d/ nkXko s/ ngq?b s'I e[M wzvhnK ftu nkBbkfJB eko'pko F[o{ ehsk ik ;edk j? fi; Bkb nkBbkfJB gb/Nckow d/F Go ftu 585 E'e pkikoK ~ Fkfwb eoB s/ }'o d/t/rk. fJ;dk we;d fe;kBK ~ T[jBK dh T[gi t/uD bJh finkdk nkgFB w[jZfJnk eokT[Dk j?. fJ; :'iBk d/ sfjs 30 f;szpo 2016 se 200 wzvhnK F[o{ ehshnK ikDrhnK. okFNoh feqFh pkiko ;Ekfgs eoB d/ wkwb/ ftu j'J/ ftek; d/ pko/ ftu ;fwsh ~ ;zp'fXs eod/ j'J/ okXk w'jB f;zx B/ fejk fe pkeh wzvhnK ~ fJ; :'iBk ftu pknd ftu Fkfwb ehsk ikJ/rk.
os ftu fJzNoB?FBb g/go
efwT{fBNh (nkJhHghH;h) dh 43thI
;kbkBk p?me j'Jh fi; ftu nkJhHghH;h
B/ fJe fog'oN g/F ehsh. fog'oN ftu
fejk fe ;kb 2016 ftu d[fBnk ftu
ekbh fwou dk T[sgkdB 6000 NB
tXD dk nzdk}k j?. nkJhHghH;h d/
nB[;ko ekbh fwou dk T[sgkdB tXD
ftu w[Zy G{fwek ftnsBkw dh j't/rh.
;kb 2015 ftu ekbh fwou dk
rb'pb T[sgkdB 3,25,033 NB ;h
fi; dk 2016 ftu tXe/ 3,26,063
NB se gj[zuD dk nzdk}k j?. ekbh ns/
;c/d fwou dk e[b T[sgkdB
4,07,158 NB s'I tX e/ 4,13,713
NB gj[zuD dk nB[wkB bkfJnk frnk
j?. nkJhHghH;hH dk efjDk j? fe
ftnsBkw ftu BthI c;b dk ;kb ftu
T[sgkdB 1H40 bZy NB ofjD dk
nzdk}k j? fi; ftu ekbh fwou dk
T[sgkdB 20 j}ko NB j't/rk id fe
pkeh dk ;c/d fwou dk j't/rk. T[E/ jh
;kb 2016 ftu Gkos ftu ekbh fwou
dk T[sgkdB 53 jiko NB ofjD dk
nzdk}k j? id'I fe ;kb 2015 ftu
T[sgkdB 65 j}ko NB ;h. Gkos ekbh
fwou dh ygs ftu ;G s'I tZvk T[gG'rsk
d/F pfDnk j'fJnk j? ns/ Gkos ftu
fJj ygs 49 jiko NB ofjD dk
nzdk}k iskfJnk frnk j?. Gkos s'I
ekbh fwou
dk fBo:ks
21 , 500
NB ns /
n k : k s
11,500 NB
ofjD dh Tw[ hd j.?
pqk}hb ftu fwou dk T[sgkdB 43
j}ko NB ofjD dk nzdk}k j?, fJ;d/
Bkb jh fJzv'B/Fhnk ftu fJ;dh 53
j}ko NB s'I fvr e/ 12,000 NB ofjD
dh ;zGktBk j?. nkJhHghH;hH d/ w[skfpe
;kb 2016 ftu g?go (fwou) dk
rb'pb eko'pko 3,12,538 NB ofjD
dk nzdk}k j?.
@c{v ;/cNh ;N?Ivov nEkfoNh nkc fJzvhnk# (n?cHn?;Hn?;HJ/HnkJh) nkgD/ vokcN o?r{b/FB} d/ ifoJ/ d/F ftu ykD-ghD tkb/ gdkoEK d/ nk:ks s/ ;ysh tXkT[D dh :'iBk pDk ojh j?. xfNnk c{v gdkoEK d/ nk:ks d/ pko/ ftu fuzfss c{v o?r{b/No B/ ykD-ghD tkb/ gdkoE nk:ks eoB bJh ;ys ezNo'b dk gq;skt oZfynk j?. jkbKfe fJj edw o?r{b/No ns/ c{v fJzv;Nqh ~ fJe tko fco s'I fJe d{i/ d/ nkjwD/ ;kjwD/ yVk eo ;edk j?. fJ;s'I gfjbK w?rh s/ gkpzdh ns/ ukeb/N ;fjs e[M uh}K d/ nk:ks s/ o?r{b/No dh fBzdk ehsh rJh ;h.
fJ;d/ d[nkok pkjo'I fbnKd/ rJ/ ykD-ghD tkb/ gdkoEK s/ T[g-G'rsktK ~ fe;/ th B[e;kB bJh fJzg'No} ~ T[jBK ~ Eov gkoNh fJzF'o?I; eto okjhI w[nkt}k d/Dk gt/rk. n?cHn?;Hn?;HJ/HnkJh gpfbe ew?IN; bJh gq;skfts o?r{b/FB} ~ ibdh jh nkgDh t?p;kfJN s/ gkJ/rk. Bt/I o?r{b/FB}, fJzvhnk ~ xfNnk nk:ks ehsh rJh c{v ;wZroh dk vzfgzr rokT{v pBD s'I o'eD bJh fsnko ehs/ rJ/ jB.
@c'ow nkc fJzvhnB c{v fJzg'No}# d/ eBt/no nfws b'jkBh B/ fejk fe jkb/ ykD-ghD tkb/ gdkoEK d/ fJe fFgw?IN d/ ebhno?I; ftu jh 8-20 fdB br iKd/ jB. Gkosh ek~BK d/ ekoB tZvk B[e;kB j[zdk j?. vokcN o?r{b/FB} d/ nB[;ko nk:kseK ~ fJe ;oNhfce/N th d/Dk j't/rk fe T[j fejV/ d/F s'I ;wZroh nk:ks eo oj/ jB, T[E/ fJ;d/ fJ;s/wkb Bkb fe;/ ~ B[e;kB sK BjhI gj[zfunk. fJ; ;oNhfce/N d[nkok o?r{b/No nfij/ gdkoEK ~ s/ih Bkb wzi{oh d/t/rk.
www.krishijagran.comy/sh ;wkuko
y/sh bJh r/w u/Iio :'iBk
ekbh fwou dk tX/rk nzso-okFNoh T[sgkdB
ykD-ghD tkb/ gdkoEK (c{v) d/ nk:ks s/ ;ysh
ok
Gk
10 n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD iBtoh 2016
n?e;u/Ii nkco
n?e;u/Ii nkco
g'FD dh ;wZf;nk fdB-p-fdB tXdh ik ojh j?. fJ;~
fXnkB ftu oZyd/ j'J/ c{v gq;z;eoD ns/ ehws ;ztoXB ftF/ s/ fBT{Nqhckow gkfJbN gq'i?eN d/ sfjs fJe fdB dk f;ybkJh gq'rokw nk:'fis ehsk frnk.
f;ybkJh ftu gzukfJs ;fwsh feFBrzi s'I wfjbk ns/ pkb ftek; ftGkr ns/ J/;hn?c fJzNoB?FBb d/ 33 nfXekoh_wfjbk ekoieosktK ~ y/so ftu e[g'FD d/ wZd/B}o g”Fe wZek, eDe dhnK fe;wK dk T[g:'r tXkT[D bJh f;ybkJh fdZsh rJh. nkT[D tkb/ wjhB/ ftu f;ybkJh gqkgs B”i[nkB ns/ e[VhnK d[nkok 40 fgzvK ftu 1000 wfjbktK ~ fJj f;ybkJh fdZsh ikJ/rh. f;ybkJh ftu e/Ido d/ gqGkoh vkH fJzdo BokfJD r[gsk B/ fejk fe e[g'FD ysw eoB bJh fe;kBK d[nkok g”Fe sZsK Bkb Gog{o c;bK dhnK
fFnB e;Nw vkN/ d/ nB[;ko ;kb 2015-16 d/ gfjb/
gzi wjhfBnK ftu Gkos dk o{; s'I S'fbnK dk fBo:ks
17 ch;dh tfXnk j?. T[E/ d{i/ gk;/ sBikfBnk th dbjD
dk fBo:ks Gkos ftu tXkT[Dk ukj[zdk j?. fJ; d”okB
Gkos ftu y[Fe w”;w ekoB nk;Nq/bhnk s'I fBo:ks ehs/
ikD tkb/ S'fbnK dh ehws ftu T[Skb t/fynk frnk j?.
fe;wK dh y/sh eoB dh b'V j? fJ; bJh ftfrnkfBeK d[nkok wZeJh dh n?ufeT{ghn?w 1 fe;w ftef;s ehsh rJh j? fi; ftu guD :'r gq'NhB dh finkdk wksok j[zdh j?. fJ;/ soQK finkdk b”j sZs tkbh eDe dh fe;w dk ftek; th ehsk frnk j?. f;ybkJh gqGkoh vkH e/H;hHwhDk B/ ;ehw ns/ fgzv ftu f;ybkJh dh ikDekoh fvN/b ftu fdZsh. w[Zy Nq/Bo e?bkF towk B/ weZJh ns/ eDe d/ fGzB fGzB T[sgkd pBkT[D/ f;ykJ/. J/;hn?c fJzNoB/FBb d/ e'nkovhB/No ftt/e :kdt B/ f;ybkJh dh Fbkxk eod/ j'J/ fgzvK ftu nk:'fis ehs/ ikD tkb/ f;ybkJh gq'rokwK ftu g{ok ;fj:'r d/D dk Go';k dtkfJnk.
fBT{ ;kT{E d/ J/rtKs/i ew'vhNh} dk efjDk j? fe
nk;Nq/bhnk ftu S'fbnK dh ehws 900 vkbon gqsh NB s'I
T[s/ p'bh ik ojh j?. fJj Gkn ekch T[u/ jB gozs{
yohddko fJjBK dk ;”dk eo oj/ jB. fJ; ekoB uB/ dk
T[sgkdB ewi'o ofjD dh ;zGktBk j?. J/rtKN/i dk efjDk
j? fe w{b s”o s/ Gkos ftu fJ; ;kb S'fbnK dh ewh ofjD
dhnK ypoK nk ojhnK jB. Gkos d[fBnk ftu uB/ dk ;G
s'I tZvk T[sgkde d/F j'D d/ Bkb ;G s'I tZvk nk:kseko th
j?. Gkos ftu w”;w ;[Zek j'D Bkb c;b s/ n;o gt/rk ns/
uB/ dh ng{osh xZN ofj ;edh j?.
;kb 2016 ftu ;[XoDrhnK ehwsK b 2016 ftu finkdk ygs, pkfJUfcT{b nfBtkfJosk ns/ gqshe{b w”;w Bkb feqFh
ew'vhNh} dhnK ehwsK ftu nkT[D tkb/ ;kb ftu ;[Xko j'D d/ nk;ko jB. brksko eJh ;kbK s'I eDe ns/ ykD tkb/ s/bK dhnK xZN ehwsK s'I go/FkB fe;kBK ~ okjs fwb ;edh j?. nbBhB' d/ ekoB ;[Ze/ w”;w ns/ p/w”;wh pkfoF B/ pb?e ;h d/ y/so, dyD g{oth J/Fhnk, Gkos ns/ nk;Nq/bhnk ftu eDe ns/ fsbjD dhnK c;bK dh T[sgkdesk ~ gqGkfts ehsk j?. w/bpkoB ;fEs J/n?Bi?v p?Ie d/ feqFh noE Fk;sh gkb v/B/ dk efjDk j? fe ;k~ eDe dhnK ehwsK ftu 10 s'I 20 ch;dh dk nk;kB tkXk B}o nk fojk j?.
eDe d/ rb'pbh T[sgkdB ftu Gkos dk :'rdkB 10 ch;dh s'I finkdk j?. Gkos ftu brksko d{i/ ;kb th eDe T[sgkdB ftu froktN dh nkFzek B}o nk ojh j?. jkbKfe J/n?Bi?v B/ u/sktBh fdZsh j? fe eDe dhnK ehwsK T[gobh gZXo s/ fNeDrhnK BjhI feT[Ife fJ;dh nzso-okFNoh c;b fgSb/ uko ;kb s'I i'odko j? fi; eoe/ fJ; dk ;Nke ekch j?. d{i/ gk;/ B?FBb pbZv j?vfbzr ekog'o/FB (n?Bphn?u;h) B/ ;kb 2015-16 dhnK oph c;bK bJh gfjbk nB[wkB ikoh ehsk j? fi;d/ w[skfpe fJ; ;kb d/F ftu eDe dk T[sgkdB ;kb 2006-07 s'I pknd ;G s'I xZN ofj ;edk j?. T[jBK d/ w[skfpe d/F ftu eDe dk oepk xZNe/ 261H2 bZy j?eN/no se ;hfws oj/rk. fi; Bkb eDe dk T[sgkdB xN e/ 763H4 bZy NB se ;hfws ofj ;edk j?. wzfBnk ik fojk j? fe fJj 2006-07 d/ pknd ;G s'I xZN T[sgkdB j't/rk.
www.krishijagran.comy/sh ;wkuko
fBT{Nqhckow gfo:'iBk d/ nXhB f;ybkJh gq'rokw
Gkos ftu S'fbnK dk fBo:ks tfXnk
e[
o
;k
12 n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD iBtoh 2016
F d/ uhBh T[d:'r B/ uhBh dk n?e;g'oN tXD
dh T[whd iskJh j? fi; Bkb uhBh d/ Gkoh ;Nke
~ xZN eoB ftu wdd fwb/rh. fJzvhnB F{ro fwb}
n?;';hJ/FB :kBh fJ;wk d/ u/now?B J/HtbkfJB d/
w[skfpe uhBh ;kb 2016-17 dh F[o{nks brGr 67 bZy NB
uhBh d/ ;Nke d/ Bkb j' ;edh j? fijVh fJ; ;kb d/ w[ekpb/
brGr 26H4 ch;dh xZN j't/rh. phs/ ;kb nes{po s'I F[o{ j'J/
uhBh ;kb dh F[o{nks 91 bZy NB e?oh Uto ;Nke d/ Bkb
j'Jh j?.
r”osbp j? fe Gkosh uhBh bJh Fqhbzek, wZX g{oth ns/
ncoheh d/F tZv/ pkiko jB ns/ fJ; ;kb fJjBK d/FK s'I wzr dh
tiQk Bkb 10-12 bZy NB tkfJN F{ro dk n?e;g'oN j'D dk
nzdkik bkfJnk ik fojk j?. Bkb jh 20 bZy NB okn F{ro
n?e;g'oN j'D dk th nzdk}k bkfJnk ik fojk j?.
B B/ p/Fe e[M wjhB/ gfjbK Gkosh egkj fBo:kseK
~ fBokF ehsk j't/ gozs{ gkfe;skB, pzrbkd/F ns/
fwnKwko fij/ r[nKYh d/FK B/ :ehBh s”o s/ j[D T[jBK d/
u/jo/ s/ w[;eokjN fbnk fdZsh j?. ;kbkBk nkXko s/
fBo:ks nB[pzXK ftu 35 ch;dh dk fJikck j'fJnk j?
fi;dk w[Zy ekoB gkfe;skB s'I nk:ks nkovo dk d'r[Dk
j'Dk j?. ukb{ ;kb (nes{po 2015 s'I f;szpo 2016) d/
d”okB gkfe;skB, pzrbkd/F ns/ fwnKwko Gkosh egkj d/
tZv/ nk:kseK d/ o{g ftu T[Go/ jB.
;{soK d/ nB[;ko j[D se egkj dh 30 bZy rzYK (fJe
rzY ftu 170 feb') d/ fBo:ks nB[pzX j'J/ jB fi; ftu'I
10 bZy rzYK d/ nkovo f;oc gkfe;skB s'I nkJ/ jB.
XkBwzsoh feqFh f;zukJh :'iBk (ghn?we/n?;tkJh) d/
sfjs y/shpkVh ftGkr gfjbh tko nfijhnK feskpK
SkgD ik fojk j? fijVhnK fe;kBK bJh ckfJd/wzd
j'DrhnK. fe;kBK dhnK io{osK ~ fXnkB ftu oZy e/
ikDekoh w[jZfJnk eokT[D d/ T[d/F Bkb fJj feskpK
gqekfFs ehshnK ikDrhnK. fJjBK ftu p/; bkfJB ;ot/ d/
nkXko s/ i[NkJ/ rJ/ vkN/ ~ fXnkB ftu oZyd/ j'J/ fe;kBK
ekNB n?;';hJ/FB nkc fJzvhnk d/ u/now?B Xho/B ;/m B/
dZf;nk fe gkfe;skB dh pd”bs fJ; ;kb Gkos d/ fBo:ks
nB[pzXK ftu fJikck j'fJnk j?. gkfe;skB j[D se Gkos s'I
10 bZy egkj dhnK rzYK d/ nk:ks bJh ekBNq?eN eo u[Zek
j?. finkdk fJzg'oN dh tiQk fJjBK irQk s/ jV nkT[Dk j?
fi; Bkb egkj dh c;b ~ Gkoh B[e;kB j'fJnk ;h.
ns/ pkrtkBK bJh eJh ;ehwK pDkJhnK ikDrhnK. Bkb jh
fJ; ftu 5 tZv/ ftGkrK s'I ikDekohnK ns/ vkNk Fkfwb ehsk
ikJ/rk.
nfijhnK feskpK gqd/F d/ jo fib/ ftu SgDrhnK.
fijBK dk T[d/F }whBh gZXo s/ ikDekoh gj[zukT[Dk ns/
fe;kBK dhnK io{osK ~ fXnkB ftu oZyd/ j'J/ BthnK ;ehwK
pDkJhnK ikDrhnK. gqXkB wzsoh feqFh f;zukJh :'iBk ftu
fJ; feskp bJh fJe yk; piN oZfynk frnk j? fi;dh
f}zw/tkoh okiK bJh :'iBktK ~ bkr{ eoBk ns/ feskpK dk
gquko eoBk j?. fJjBK feskpK ftu ys/ hpkVh, pkrktkBh, tB,
nkJhghnu? ns / vhnkovhJ / ftGkrK ~ Fkfwb eoe / ewz ehsk
ikJr/ k.
uhBh n?e;g'oN tXD Bkb ;Nke xZN
d/
r[nKYh d/FK s'I Gkosh egkj ~ wdd
j[D fe;kBK bJh SgDrhnK feskpK
uh
j[D fe;kBK bJh SgDrhnK feskpK
gq
www.krishijagran.comy/sh ;wkuko
14 n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD iBtoh 2016
fe;kBK bJh d' Bt/I n?g
egkj T[sgkdB ftu froktN
oeko B/ fe;kBK bJh d' Bt/I w'pkfJb n?g F[o{
ehs/ jB fijBK okjhI fe;kB c;b phwk ns/
d/F dhnK nbr nbr wzvhnK ftu fiB;K d/ Gkn
dh ikDekoh b? ;eDr/. n?rhwkoehN w'pkfJb n?g
ns/ eokg fJzF'no?I; w'pkfJb n?g ~ y/shpkVh
wzsokb/ d/ ftGkrh nKsfoe nkJhNh gqe'Fm B/
fsnko ehsk j?. fJ;~ r{rb ;N'o iK n?wfe;kB
g'oNb s'I vkT{Bb'v ehsk ik ;edk j?. fJjBK
n?gbhe/FBK dh F[o{nks eod/ j'J/ y/shpkVh wzsoh
okXk w'jB f;zx B/ dZf;nk fe fe;kB T[gbpX c;b
; ftZsh ;kb ftu d/F dk egkj T[sgkdB 11%
xN e/ 335 bZy rzY ofj ikD dk nzdk}k j?. fJe
fog'oN d/ nB[;ko egkj y/sh d/ xZN oep/ ns/ T[gi ftu
Gkoh ewh d/ ekoB J/vbt/fJ; n?roh fo;ou d/ fJe
nfXn?B ftu fJj f;ZNk eZfYnk frnk j?. fJ;d/ nB[;ko
ukb{ ;kb ftu egkj T[sgkdB 335 bZy rzY ofjD dk
nzdk}k j? fijVk fgSb/ ;kb d/ 376H6 bZy rzYK d/
T[sgkdB Bkb 11% dh ewh do;kT[Idk j?. xZN
T[sgkdB dk w[Zy ekoB T[so Gkos ftu tkJhN cbkJh
;zeowD d/ ekoB T[gi ftu Gkoh froktN dk nkT[Dk
ns/ y/sh d/ xZN oep/ dk j'Dk wzfBnk ik fojk j?.
nfXn?B ftu fejk frnk j? fe fgSb/ ;?FB ftu
ew}'o pkfoF d/ ekoB egkj dh y/sh d/ oep/ ftu
7H5% dh froktN nkJh j? ns/ fJj froktN g{o/ gqd/F
ftu t/yD ~ fwbh j?. e[b T[gi ftu 3H8% dh ewh
phwk eto dh ikDekoh jkf;b eo ;eDr/. Bkb jh T[j
y/socb, phwk oew ns/ eoi/ dh okFh d/ nkXko s/ gqhwhnw
dh frDsh th eo ;eDr/. fJ;d/ fJbktk ;kXkoD phwk okFh,
ft;skfos phwk okFh ns/ fe;/ th nfX;{fus y/so ftu fe;/ th
nfX;{fus c;b ~ b? e/ ;pf;vh dh ikDekoh th fe;kBK ~
nk;kBh Bkb w[jZfJnk j' ;e/rh.
feqFh wzsoh B/ n?roh wkoehN n?g dhnK y{phnK dh
ikDekoh fdZsh fe fJ;~ fe;kBK ~ c;b dh ehws dh BthBsw
ikDekoh w[jZfJnk eokT[D ns/ xpok e/ ibdpkih ftu fteoh
eoB s'I pukT[D bJh ftef;s ehsk frnk j?. T[jBK B/ dZf;nk
fe n?roh wkoehN w'pkfJb n?g dk fJ;s/wkb eoe/ fe;kB
nkgDh fvtkfJ; d/ 50 feb'whNo d/ dkfJo/ ftu nkT[D tkb/
pkikoK ftu c;bK dhnK ehwsK Bkb ;zpzfXs ikDekohnK jkf;b
eo ;ed/ jB. fJ;d/ fJbktk i/ fe;kB ihghn?; dh ;[ftXk dk
fJ;s/wkb Bk eoBk ukj[D sK T[; ;fEsh ftu fe;/ th pkiko,
c;b ns/ pkikoK dh ehws ikD ;ed/ jB. feqFh fiB;K dhnK
ehwsK n?roh wkoehN g'oNb s'I bJhnK ikDrhnK. fcbjkb
fJj n?g nzro/}h ns/ fjzdh ftu jh T[gbpX j?.
nkT[D dh T[whd j? fi;dk w[Zy ekoB T[Zso Gkos ftu
T[gi ftu Gkoh ewh nkT[Dk j? fijVk brGr 35% xZN
j'fJnk j?. fJ;d/ ekoB T[gi ftu j'o finkdk Bwh nk
;edh j? feT[Ife ;zeowD ekch finkdk j'D eoe/ eJh
y/sK ftu eNkJh BjhI ehsh ik ;eh. jkbKfe wZX Gkos
ftu ;kb do ;kb T[gi finkdk ofjD dh T[whd j?.
fJ
;
www.krishijagran.comy/sh ;wkuko
16 n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD iBtoh 2016
w?;h
tZvk Nq?eNo | tZvh N?eBkb’ih | tZvk coe
;ghv
j?th fvT{Nh | (HAV) ebu | j?th fvT{Nh n?e;b
ekb eo’L
30 bZy NB eDe fteh
M'Bk fteoh ofi;No/FBL S/ bZy dk nKeVk gko
osh ykd fBrw (n?cH;hHnkJh) B/ fgSb/ e[M wjhfBnK ftu nkgD/ e'b oZyh ;ogb; eDe
~ y[b/ pkiko ftu pbe pkfJo} okjhI t/funk j?. n?cH;hHnkJh d/ w[skfpe nr;s d/ nzs
se f;oc fszB bZy NB eDe y[b/ pk}ko ftu fteoh :'iBk d/ sfjs fteh ;h. n?c;hnkJh dk
beF ;kb 2015-16 ftu y[b/ pkiko ftu fteoh :'iBk d/ sfjs seohpB 60 bZy NB eDe
t/u Dk j?. n?c;hnkJh d/ fJe nfXekoh dk efjDk j? fe nrb/ e[M wjhfBnK ftu fsT[jko j'D Bkb eDe
dh fteoh ftu tkXk j'D dh T[whd j?. fgSb/ ftZs ;kb ftu n?c;hnkJh B/ 42 bZy NB eDe t/uh ;h.
� phs/ wjhB/ dh F[o{nks ftu e/Idoh g{b ftu uktb dk ;Nke 368H3 bZy NB ;h id'I fe pco ;Nke d/ w[skfpe
307H7 bZy NB j'Dk ukjhdk j?. fJ;/ soQK eDe dk ;Nke 99H4 bZy NB ;h id'I fe fB:w nB[;ko pco ;Nke 268H6 bZy
NB dk j'Dk ukjhdk j?.
wZXgqd/F ftu M'B/ dh fteoh d/ ;woEB w[Zb bJh
ofi;No/FB eokT[D d/ Bkb jh S/ bZy dk nKeVk gko eo
fbnk j?. j[D se M'Bk fteoh d/ ;woEB w[Zb s/ 6 bZy 65
jiko fe;kB ofi;No/FB eok u[e/ jB. id'I fe M'B/ dh
yohd bJh j[D 906 e/Ido pDkJ/ rJ/ jB fijBK ftu j[D
se 6 bZy whfNqe NB M'B/ dh yohd ehsh ik u[eh j?.
fcbjkb M'B/ dh yohd ukb{ j?. fgSb/ ;kb fJ; ;w/I se
gzi bZy whfNqe NB dh yohd ehsh rJh ;h id'I fe fJ; ;kb
gqd/F ftu 15 bZy whfNqe NB M'Bk yohdD dk beF oZfynk
frnk j?. fJ;d/ Bkb jh fe;kBK dh ;[ftXk ns/ ;w/I ~
fXnkB ftu oZyd/ j'J/ w'pkfJb s/ w?;/i G/iD dh ;[ftXk th
fe;kBK ~ fdZsh ik ojh j? fi; Bkb fe T[jBK ~ fteoh s'I
gfjbK wzvh dh t;s{ ;fEsh dk gsk br ;e/. M'B/ dh nkw
b/ se fgnk} jh o[bkT[Idk ;h go j[D NwkNo th otkT[Dk
F[o{ eo/rk. fdB' fdB c{v ;wZroh dhnK tXdhnK ehwsK
Bkb nkw Bkrfoe bJh G'iB eoBk j[D d[Ftko j[zdk B}o nk
fojk j?. gfjbK dkbK dhnK ehwsK eoe/ BZe ftu dw ;h fco
fe;w dh ehws 1410 o[gJ/ ns/ J/ ro/v dk M'Bk 1250
o[gJ/ e[fJzNb d/ o/N s/ yohdh ik ojh j?. w'N/ nBki dh
yohd bJH 92 j}ko fe;kBK B/ ofi;No/FB eokJh j?. Bkb
jh c{v ns/ Bkrfoe ng{osh ftGkr tb'I fibkXhFK ~
fBod/fFs ehsk frnk j? fe T[j Jh-T[gkoiB ;kcNt/no d/
nKefVnK d/ nkXko s/ T[gkoiB ;fwshnK d/ p?Ie ykfsnK
ftu jo ;'wtko ns/ thotko ~ G[rskB ehsk ikJ/ sKfe
fe;kBK ~ T[jBK dh T[gi dk ;w/I s/ G[rskB ehsk ik ;e/.
pknd ftu s/b ns/ ;pihnK dhnK ehwsK ftu th
ewh BjhI nk ojh. yk; s”o s/ NwkNo dh ehws ftu
T[Skb ~ t/yd/ j'J/ fJj efjDk rbs BjhI j't/rk fe
j[D NwkNo ftu eYkJ/rk nZEo{. ;[Zek, p/w”;w po;ks
ns/ n”b/ g?D eoe/ dbjD-fsbjD d/ Bkb Bkb
;pihnK ~ th Gkoh B[e;kB j'fJnk j?. fJjh ekoB j?
fe fdB' fdB wfjzrkJh tXdh ik ojh j? ns/ c{v
;wZroh dhnK ehwsK ftu fdB' fdB T[Skb nk fojk
j?. gsk j? fe ;oeko B/ io{oh uhiK dh ehws ezNo'b
bJh 500 eo'V o[gJ/ dh bkrs Bkb w[Zb ;fEoheoD
e'F dh ;EkgBk ehsh gozs{ nkw b'eK ~ fezBh okjs
fwbh T[j th fe;/ e'b'I b[fenk BjhI j?.
Gk
j[D NwkNo eZY/rk nZEo{
jk
www.krishijagran.comy/sh ;wkuko
18 n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD iBtoh 2016
i/ g”fdnK dk ftek; ;{oi dh o”FBh dh pikJ/ n?bJhvh dh
o”FBh Bkb j't/ sK fJj j?okBh dh rZb j?. gkmeK ~
T[s;[esk j't/rh fe fe; soQK fJj seBhe ezw eodh j?.
T[jBK dhnK nfijK GktBktK ~ FKs eoB bJh feqFh
ikroD o{po{ eotk fojk j? fJ; BthI seBhe Bkb fijVh
yk; s”o s/ rohB jkT{; ftu T[rkJ/ ikD tkb/ g”fdnK d/
tkX/ ftu ;jkfJe j?. fJ; seBhe dh yk; rZb fJj j? fe
g”fdnK d/ ftek; ftu wddrko j'D d/ Bkb fJ;d/ e'Jh G?V/
Bshi/ BjhI jB. yk; rZb fJj j? fe fJj ;'vhnw pbp dk
;zGt nkgFB j' ;edk j?.
n?bJhvh dh o”FBh f;oc fpibh d/ fpb ~ jh xZN BjhI
eodh ;r'I rohB jkT{; ftu c;bK d/ T[sgkdB ftu th
fe;kBK d/ you/ ~ xZN eo ;edh j?. ;{oi dh o”FBh d/
Bkb n?bJhvh dh o”FBh rohB jkT{; ftu fsnko j'D
tkbhnK c;bK dh r[DtZsk ~ gqGkfts ehs/ fpBk xZN T{oik
ftu c;bK d/ T[sgkdB ftu wddrko j?. fJj rohB
jkT{; ftu c;bK d/ T[sgkdB ftu fJ;s/wkb j'D tkbh s/i
o”FBh ns/ finkdk fpibh you eoB tkbh ;'vhnw pbp dk
;zGt nkgFB j' ;edk j?.
nwohek dh fJzvhnkBk :{Bhtof;Nh ftu j'Jh fo;ou d/
nB[;ko n?bJhvh gqekF dk fJ;s/wkb T[u r[DtZsk tkbhnK
fGzB fGzB c;bK ~ ckfJN' e?wheb ns/ o{g-ozr ~ gqGkfts
eoB bJh ckfJd/wzd j?. jkbKfe n?bJhvh dh o”FBh ftu
c;b ~ g{oh r[DtZsk d/ Bkb gZe e/ fsnko j'D ftu finkdk
tes bZrk. ftfrnkfBeK B/ rohB jkT{; ftu NwkNoK d/
T[sgkdB ftu n?bJhvh d/ nB[g{oe gqekF Bkb g?D tkb/
gqGktK ~ ikBD bJh fszB nbr nbr N?;N ehs/.
gfjb/ N?;N ftu NwkNo d/ g”fdnK ~ ;{oi ftfeoB
(ezNo'b) ftu oZfynk frnk. d{i/ gohyD ftu ;{oi ftfeoB
d/ Bkb (;gbhw?IN) ;'vhnw b?Ig dh o”FBh ftu oZfynk
frnk. shi/ N?;N ftu fJjBK ~ e[dosh ;”o T{oik d/ Bkb
(;gbhw?IN) n?bJhvh gqekF ftu oZfynk frnk. ftfrnkfBeK
B/ fJjBK fszBK jkbksK ftu g”d/ dh nwbsk, ftd[s ukbesk
;w/s eJh gqshfeqnktK dk ftFb/FD ehsk.
fo;ou eosktK dk wzBDk j? fe ;kvh gfoebgBk d/
T[bN n?bJhvh gqekF (;gbhw?IN) ftu tXD tkb/ NwkNo d/
r[DK ftu ;kc s”o s/ e'Jh Bekokswe gqGkt BjhI g?Idk. fJ;
nfXn?B ftu ;zt/dh (;?I;o) g?BbK ~ th Fkfwb ehsk frnk
;h fijV/ NwkNo dk nkeko, ozr, nwbsk, ;[nkd, fwmk;
nkfd dh frDsh eo T[jBK ~ irQk d/ ;eD.
ftfrnkfBeK d/ nB[;ko nfXn?B s'I gsk bZrk j? fe
d'jK soQK d/ nB[g{oe (;gbhw?IN) gqekF ftu NwkNo dh
r[DtZsk ftu e'Jh gqGkt BjhI fgnk. ;'vhnw gqekF T{oik dh
finkdk ygs eodk j? fJ; bJh ftfrnkfBeK dk wzBDk j?
fe n?bJhvh Bkb T{oik dh ygs ekch jd se ezNo'b j'
;edh j?.
F dk t;s{ fBo:ks Btzpo 2015 ftu 24H43
ch;dh froktN d/ Bkb 20H01 nop vkbo fojk
j? fi; ftu brksko 12t/I wjhB/ th froktN ojh.
e/Idoh tfDi ns/ T[d:'r wzsokb/ d[nkok ikoh
nKefVnK d/ nB[;ko fgSb/ ;kb nk:ks th 30H26 ch;dh
xNe/ 24H79 nop vkbo fojk j? fijVk 44H99 ch;dh
froktN d/ Bkb 6H44 nop vkbo doi ehsk frnk j?.
nk:ks ftu th Gkoh froktN d/ ekoD tgko xkNk th 9H78
ch;dh 16H236 nop vkbo doi ehsk frnk.
tfDi ns/ T[d:'r wzsoh fBowbk ;hskokw B/ fpnkB ikoh
ehsk fe rb'pb ;[;sh d/ ekoB fBo:ks ftu froktN doi
ehsh ik ojh j?. n;hI woe/BvkfJ} n?e;g'oN fJzvhnk ;ehw d/
sfjs ;jkfJsk fdZsh j? fi;d/ bJh n;hI ftnki ftu th S{N d/
oj/ jK. fJjh ekoB j? fe n;hI ibdh jh fBo:ks tXkT[D dh
T[whd eo oj/ jK.
@n?bJhvh# Bkb ;zGt j? c;b dk tkXk@n?bJhvh# Bkb ;zGt j? c;b dk tkXk
fBo:ks ftu ikoh ojh froktN
d/
www.krishijagran.comy/sh ;wkuko
20 n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD iBtoh 2016
gqEe, n?efNt, T{oik nD{
gF{nK bJh wbNhgog} chv ;gbhw?IN
100% e[dosh ;o'sL w?vh;Bb g”d/
(pkfJUFhok)
R
}fjohb/ gdkoEK s'I w[es
Jhe'r'bv pkfJU efFok d/ ckfJd/L
d[ZX dh g?dktkotXkT[Idk j? (v/Y feb' s'I d' feZb' fJefdBftufJerK dh)
d[ZX dkc?NtXkT[Idk j? (3H3 s'I 3H8 iK 3H8 s'I 4H3)
gF{ dh ;/jsdk g{oB o{g ftuftek;
gF{ ~ B?u{objhN ;kfJebgqkgseoBftuwddrko
B?u{obvhtkowo, n?INhj?bfwBfEe (g/N d/ ehV/)
n'or?fBefwbego'veFBtZbgfjbkedw
fJwg'oNo}, J/izN; ns/
fv;NohfpT{NoK ~
;Zdk fdZsk iKdk j?.
fJj ;ko/ gF{nK dk Gko tXkT[Idk j? (pZeoh, ;{no, G/v ns/ wZMK s'I finkdk wk; gqkgsh bJh)
NkT{NtkfJ} vhbofFg bJh ;zgoe eo'L
d[ZX dh p/jso g?dktko
p/jso ;/js
B fvno B/ jkb jh ftu okFNoh feqFh wFhBoh
gqdoFBh nkJhwk n?rohw?e ns/ d/F d/ ;G s'I tZv/ y/shpkVh w/b/ g[D/ @fe;kB# ftu Gkr fbnk fiE/ ikB v/no B/ nkgDh w”i{drh doi eotkT[Id/ j'J/ T[wdk ;Nkb bkfJnk. ;Nkb s/ fe;kBK dk iwktVk bZrk fojk. ezgBh B/ fJ; ;kb nkgD/ Bt/I T[sgkdK ~ fe;kBK bJh gqdofFs ehsk.
ikB fvno d/ gqpzX fBd/Fe ;shF Bkvheo B/ fejk fe ikB vhno Gkosh fe;kBK bJh jw/FK gqshpZX j?. T[jBK B/ fJj th dZf;nk fe n;hI T[ZBs fv}kfJB ns/ nZs nkX[fBe seBhe :[es f;ZX T[sgkd pBkT[D bJh e'fFF ftu bZr/ ofjzd/ jK fijVk Gkosh feqFh dk nkX[fBeheoD eoB bJh wjZstg{oB j?. ;kvh nB[;zXkB fJekJh seBheh o{g Bkb ebZu, gkto fo;hto ns/ fJe T[d:'r d/ wkBe s?n eodh j?. Bkb jh T[sgkd ;[ftXktK dh F[o{nks Gkosh pkiko bJh fJe seBhe fbnkT[D ftu i[Nh j?. fgSb/ 15 ;kbK ftu ikB vhno fJe nfijh ezgBh j? fi;B/ Gkos ~ gfjbh tko gkto ;N/nfozr, t/N po/e ns/ ;[Ze/ gqeko d/ J/no ebhBo ns/ uko tjhb vokfJt gqdkB ehs/ jB. fJ;/ eqw ftu ikB vhno d/ w[Zy noE Fk;soh vkH i/ ph g/B B/ fejk fe ;kv/ T[sgkd ns/ eowukohnK dk jo fdB seBhe ~ j'o p/jso
pBkT[D ns/ Gkosh rkjeK dhnK T[whdK d/ nB[e{b T[sgkd dk fv}kfJB eoB ftu phsdk j?.
@d' edw nZr/# ~ fXnkB ftu oZyd/ j'J/ ikB vhno ebZu d/ bJh 3000 xzN/ dh ebZu tkozNh ns/ ndftsh ebZu dh g/FeF eoB bJh d/F d/ w'No tkjB T[d:'r ftu nkr{ ezgBh j? fijVh fJ; soQK d/ T[sgkdK dh g/FeF eo ojh j?. gkto foto;o ~ Nq?eNo ukbe dh ;[ftXk bJh bkfJnk frnk j? fi; ftu vokfJto fJe ;ftu dk fJ;s/wkb ehs/ fpBk ebZu g?vb dpkJ/ fgZS/ tZb foto; eo ;edk j?. pj[s ibdh ikB vhno i/vh-fbze bKu eoB ik fojk j?. fi; d/ nzsors y/sh dh wjZstg{oB ikDekoh gqdkB eoB bJh w'pkfJb c'B seBhe dk fJ;s/wkb eo fJ; N?bhw?e; ;/tk ~ F[o{ ehsk ikJ/rk.
ezgBh brGr 60 ;kb gfjbK feqFh T[geoDK dh fteoh d/ Bkb Gkosh pkiko ftu nkJh ;h. ;zB 1997 ftu ikB vhno B/ Gkos ftu nkgDk i[nkfJzN t?Iuo d/ Bkb 2005 ftu g{oh soQK F[o{nks ehsh ns/ g[D/ ftu nkgDh T[sgkdB ns/ seBhe :{fBN ~ ;Ekfgs ehsk. ezgBh d/ w?B/fizr vkfJo?eNo w[e[b tkFoB/ dZ;d/ jB fe ikB vhno Gkos ftu fJe ;wkXkB gqdksk pDdk ik fojk j?. vhno n?Iv ezgBh T[BZs T[sgkdK ns/ ;/tktK ~ T[gbpX eokT[D ftu nZr/ j?. fJj jw/FK nkgD/ rkjeK dh ;cbsk bJh e'fFF ftu bZrk j?. ;zB 1837 d/ pknd s'I ikB vhno B/ p/jso r[DtZsk ns/ Bt/I T[sgkdK bJh nkgDh gqshpZXsk }kfjo ehsh j?. finkdk ikDekoh bJh s[;hI ikB vhno dh t?p;kfJN www.johndeere.com s/ ftf}N eo ;ed/ j'.
ikB fvno @d' edw nZr/#
www.krishijagran.comਕੰਪਨੀ ;wkuko
;kBK ~ ;G s'I finkdk go/FkBh T[d'I j[zdh j? id'I ;jh
;bkws bfjbjkT[Idh c;b o'r s'I ghfVs j' iKdh j?
ns/ g{oh soQK BFN j' iKdh j?. nfijh jkbs ftu c;bK ~
T[pkoB bJh e'Jh ukok Bio BjhI nk fojk ;h. fJjh ekoB
;h fe fe;kB d[yh ns/ go/FkB j'D bZr/ ;B. fe;kBK dh
fJ;/ fBokFk ~ d{o eoB bJh v[gKN B/ fJe nfijk
ehNBkFe e'okiB eZfYnk j? fi;~ ngBkT[D d/ pknd
fe;kB nkgDh c;b ~ ehfVnK d/ gqGkt s'I puk ;ed/ jB.
rzB/ d/ Bkb Bkb fJj ehN BkFe j'o c;bK bJh th n;o
ekoe j?. v[gKN d/ ;/b; n?e}hfeT{fNt okw ftFteowk B/
fejk fe rzB/ ftu bZrD tkb/ o'r ns/ ehfVnK s'I okjs bJh
ezgBh B/ e'okiB ehNBkFe eZfYnk j? fi;d/ fSVekn Bkb
rzB/ d/ ;ko/ o'rK ns/ ehfVnK s'I S[Nekok fwb ikJ/rk.
T[jBK B/ dZf;nk fe ezgBh d[nkok M'B/ bJh cbN/ok, eDe
bJh nbrfog, rzB/ bJh e'okiB ns/ j'o c;bK bJh fGzB
fGzB ehNBkFe pDkJ/ iKd/ jB.
e'okiB Bkb bfjbjkT[Idh c;b
fe
ik
22 n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD iBtoh 2016
j'o eJh gqeko d/ ckow{b/FB th fsnko ehs/ ik ;ed/ jB fijV/ fe ;feqn sZs, beF ehN, c;b,
G[r”fbne ns/ n?BtkfJow?INb ;fEsh s/ fBoGo eod/ jB.
ehNBkFe ;{soheoB gqkd:'freh ;z;EkB (nkJhghn?cNh) dh F[o{nks Gkos ;oeko d/ o;kfJD ns/ g?No'fbnw ftGkr ns/
T[otoe ns/ o;kfJD wzsokb/ dh Sso-SkfJnk ftu 1991 ftu j'Jh. ;z;EkB ~ ;Ekfgs eoB dk w[Zy T[d/F n?BtkfJow?IN
d/ nB[e{b ehNBkFeK dk ;{soheoB eoBk j? sKfe wB[Zy ns/ tksktoD ;[oZfyns ofj ;eD. nkJhghn?cNh ehNBkFe T[d:'r
d/ Bkb fwbe/ uzrh soQK ezw eo ojh j?. ;z;EkB jkb/ se 50 s'I finkdk tksktoD d/ nB[e{b ehNBkFeK dk ;{soheoB eo
Gkosh ns/ ftd/Fh ehNBkFe T[d:'r ~ tgkfoe bkG gqkgs eok u[Zeh j?. id'I s'I fJ; ;z;EkB dh F[o{ j'Jh j? T[d'I s'I b? e/ jkb/
se Gkosh ehNBkFe y/so ~ tXktk d/D bJh ehNBkFeK dh BthI seBhe fJikd eodk nkfJnk j?. ehNBkFe T[d:'r
nkJhghn?cNh ;z;EkB dhnK ehNBkFe seBheK dk tgkfoe ckfJdk b?D s'I gfjbK jh }'o d/ u[Zek j?. tgkfoe ns/ ;wkfie
fjZsK ~ fXnkB ftu oZyd/ j'J/ xZN o;kfJD wksok d/ Bkb uzrh c;b ns/ tksktoD dh ;[oZfynk jh fJ; dk w[Zy fizwk j?.
nkJhghn?cNh d/ e'b N?eBkb'ih j?L
w/e fJB fJzvhnk – ehNBkFe fsnko eoB bJh N?eBkb'ih d/ y/so ftu y'i
;;g?IFB ez;BNq?INtkNo fv;gq;hpb rq?B[nbjkT{; j'bv ckow{b/FB
e?g;{b ;;g?IFB\i?b;
N?pb/N; ckow{b/FB
gq?;efogFB ckow{b/FBi?v vpfbT{, i?v ;h ns/ i?v Jh ckow{b/FB
jkT{;j'bv ckow{b/FBB?B' ckow{b/FBfwe; ckow{b/FB
pkfJU p'N?Bheb ckow{b/FB
no n?ro'fezr gqkJht/N fbH 1957 s'I y/shpkVh
T[geoD irs ftu fJe Bkwh ezgBh j?. g/no
n?ro'fezr gqkJht/N fbfwN/v d/ wkoehfNzr w?B/io tho/Ido
nkohnk B/ feqFh ikroD ~ dZf;nk fe feqFh y/so ftu
tZv/ g?wkB/ s/ T[sgkdB Fwsk ns/ T[fus ehwsK bJh
y/shpkVh T[geoD T[gbpX eokT[D ftu ezgBh nkr{
ezgbhnK ftu'I fJe j?. T[jBK B/ dZf;nk fe feqFh
wFhBheoD ~ j'Id ftu fbnkT[D bJh n;hI xZN ehwsK
s/ feqFh :zsoK ~ fe;kBK bJh w[jZfJnk eokfJnk fijVk
fe T[sgkdB Fwsk th tXkT[Idk j?.
Fqh nkohnk B/ fejk fe fe;kBK d/ ftu ezgBh
d[nkok pDkfJnk frnk T[sgkd o'Noh fNZbo finkdk
b'efgqn j?. fe;kB GkJh fJ;~ ekch g;zd eo oj/ jB.
o'Noh fNZbo j?th fvT{Nh f;zrb ;ghv ns/ j?th fvT{Nh
wbNh ;ghv r/no pke; dh wdd Bkb No?eNo ;ghv
d/ nB[;ko o{No ;ghv ~ xZN iK finkdk eo ;ed/ jB.
fJ; ftu ezgBh B/ v{zxkJh ~ xZN iK finkdk eoB dh
;[ftXk fdZsh j?. fJ; ftu o'Noh fNZbo dk fv}kfJB ns/
seBhe No?eNo ~ Uto b'v j'D s'I pukT[Idk j?. fJ;
ftu ghHNhHU FkcN ftu ;/cNh p'bN dh ;[ftXk fdZsh
rJh j? ns/ fJj ezw dh r[DtZsk ~ tXkT[Idk j?. o'Noh
fNZbo ftu T[u e[nkfbNh d/ p'o'B ;Nhb pb/v bkJ/ rJ/
jB fi; Bkb fx;kJh xZN ns/ i[skJh finkdk ehsh ik
PAIRAGROKING
R
(An ISO 9001 : 2008 COMPANY)
Y dFe s'I nB[;zXkB eoe/ nihs ;hv; B/ Gkosh fe;kBK bJh nkgD/
T[sgkd pkiko ftu T[sko/ jB. fJ; ftu w[Zy o{g ftu ;pihnK, dbjD, nBki
ns/ fsbjD d/ phi jB. ;pihnK d/ Fq/Dh ftu sK ezgBh d/ T[sgkdK B/ fe;kBK
d / ftu X[zw wuk fdZsh j?. ;pihnK ftu fGzvh d/ uko soQK d/ jkJhfpqv w”i{d jB.
f J ; d/ Bkb jh NwkNo, fwou, p?IrB, eZd{, s'oh, eo/bk, rtko nkfd d/ phi fe;kBK
d/ ftu ekch b'efgqn jB.
� nihs ;hv; d/ wkoehfNzr nfXekoh B/ dZf;nk fe fe;kBK ~ ekch ;;s/ w[Zb s/ jw/FK phi T[gbpX eokJ/ jB fi;
Bkb fe;kBK ~ bkrs d/ nB[o{g w[Bkck fwb ;e/. T[jBK B/ dZf;nk fe ezgBh B/ ekNB d/ jkJhfpqv phi fe;kBK bJh pkiko
ftu fbnKd/ jB. fJjBK ftu nihs ekNB 901 phNh, fe;kBK bJh finkdk ckfJd/wzd f;ZX j'Jh j?. T[jBK B/ fJj th fejk
fe ;kv/ e'b ekNB ftu gzi soQK dh tokfJNh j?. fsbjD ftu th ;{oiw[yh, ;'fJnkphB, ;o'QI nkfd d/ phi fJ;s/wkb eo
fe;kB finkdk T[sgkdB eoe/ finkdk bkG b? oj/ jB. T[jBK B/ dZf;nk fe nihs ;hv; ~ fe;kBK d/ ftu y[d fe;kBK B/
jh b'efgqn pDkfJnk j?. feT[Ife n;hI jw/FK y'i ns/ T[sgkdB gqfeqnk d/ N?;N d/ pknd jh fe;kBK ~ phi T[gbpX eokT[Id/
jK. fJjh ekoB j? fe fe;kBK d/ ftu ;kv/ T[sgkdK dh r[DtZsk poeoko ofjzdh j?.
www.krishijagran.comਕੰਪਨੀ ;wkuko
fe;kBK dh gfjbh g;zd o'Noh fNZbo
;edh j?. fJj ;kfJv st/ ns/ fwZNh dh io{os nB[;ko L/J/C
gqeko d/ pb/vK ftu th fwbdh j?.
o'Noh fNZbo d/ bkGL
1H o'Noh fNZbo frZbh ns/ ;[Zeh iwhB ~ i'sD d/ ezw ~ pj[s
uzrh soQK eodk j?.
2H o'Noh fNZbo M'Bk, eDe, weZJh, rzBk ns/ ;pihnK dh
fpikJh bJh y/s ~ uzrh soQK fsnko eodk j?.
3H o'Nh fNZbo j'o y/shpkVh d/ :zsoK d/ w[ekpb/ }whB ~
fpikJh bJh fJe tko ftu jh fsnko eo fdzdk j?.
4H o'Noh fNZbo pu/ j'J/ xkj c{; ~ fwZNh ftu fwbk fdzdk j?
fijVk ykd dk ezw eodk j?.
5H o'Noh fNZbo Bkb fJzXB ns/ ;w/I d'jK dh pus j[zdh j?.
g/
fe;kBK dh gfjbh g;zdL nihs ;hv;v/
24 n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD iBtoh 2016
;'wkBh ;hv;
fe;kBK dk
jw;co
s ftu c;b ~ bfjbjkT[Id/ j'J/
t/yDk jo fe;kB dk ;[gBk j[zdk j?
ns/ T[;dh nkXkoG{s io{os j[zdh j? -
}whB, gkDh ns/ phi. }whB ns/ gkDh
sK e[dosh s”o s/ w”i{d jB ns/ uzr/
phi dh g{osh nBB:k ;hv; eodk j?.
fJ; bJh Btkuko ns/ T[dwsk fFyo
;zw/bB ftu nBB:k ;hv; gqkJht/N
fbfwN/v ~ fJe tfXnk ;NkoN-ng
ezgBh dh x'FDk d/ Bkb jh g[o;feqs
th ehsk frnk.
;kv/ gqXkB wzsoh Bo/Ido w'dh B/
th nkgD/ wB dh rZb czeFB ftu
;NkoN-ng ns/ ;N?Iv ng dk f}eo
eod/ j'J/ w/e fJB fJzvhnk ns/ w/v
fJB fJzvhnk s/ i'o fdZsk j?. fJ;/ bVh
dh nBB:k ;hv; fJe wip{s eVh j?
nBB:k ;hv; d/ gqpzX fBd/Fe
vkH n?bHe/H gKv/ ns/ gqw[Zy ekoiekoh
nfXekoh ;bhb e[wko Fqhtk;st B/
g[o;eko rqfjD w”e/ s/ dZf;nk fe fJj
fJBkw fJ; rZb dk gqwkD j? fe ;kvh
ezgBh uzrh r[DtZsk dk phi T[gbpX
eokT[Idh j?. ;kvk ;[gBk j? fe fJj ;G
dh g;zdhdk ezgBh j't/ ns/ ;kvk fJj
;[gBk j[D ;keko j' fojk j? fe ;ko/
fe;kB Gok ;kv/ phiK ~ jh g;zd eod/
jB. ezgBh ~ phs/ ;kb 2015 ftu
nkJhHJ/HnkoHnkJh BthI fdZbh ns/
ihHphHgzs feqFh :{Bhtof;Nh ns/
seBhe gzsBro J/HnkJhHn?wHJ/ fdZbh
nkfd ;z;EktK B/ th g[ofeqs ehsk j?.
nBB:k ;hv; ~ fe qF h
T[sgkdesk ns/ fe;kBK dh nkwdB
tXkT[D bJh ezgBh dh ;okjDk d/ Bkb
i{oh B/ T[gobhnK d; ;G s'I p/jso
;NkoN ng ezgBhnK ftu nKfenk.
nBB:k ;hv; ~ d' T[Zx/
g[o;ekoK Fqh n?; r'gkb feqFBB,
;kpek nfXneF, ;hHnkJhHnkJh ns/
fJBc'f;; d/ ;fj ;z;Ekge gq'H nfBb
r[gsk, ;hHnkJhHnkJh d/ Btkuko ns/
T[dfwsk gfoFd ns/ ;fj nfXneF
B?FBb fJB't/FB ckT{Iv/FB ns/
nkJhHnkJhHn?w d/ nfXneF gq'c?;o B/
gqdkB ehs/.
ezgBh dk T[sgkdB gq;z;eoD ns/
g?fezr dk nkXko jfonkDk d/ nzpkbk
ftu j? ns/ ezgBh ~ fJe nkfc; Gkosh
feqFh nB[;zXkB ;z;EkB, BthI fdZbh fty/
gfo;o ftu th gqdkB ehsk frnk.
nBB:k ;hv; soeZ h dh okj s / tX fojk
j ? ns / Fo[ { ftu jh bkGgdq fojk j.?
T[d:'fre nfGBtsk (ekY) bJh nBB:k ;hv; g[o;feqs
y/
www.krishijagran.comਕੰਪਨੀ ;wkuko
n?wHnkoHn?c dh BthI Fesh ;hoh}
D/ ftu nk:'fis j'J/ @fe;kB# w/b/
ftu wzBh gqwzBh NkfJo ezgBh n?wnkon?c B/ BthI Fesh ;hoh} bKu ehsh j?. ezgBh B/ fszB Bt/I NkfJo Fesh bkfJc, Fesh ;[go ns/ Fesh bkfJc gb; pkiko ftu T[sko/ jB.
jB. ezgBh d/ gqshfBXh fos/F fstkoh B/ dZf;nk fe w/b/ ftu T[jBK ~ ekch uzrh gqshfeqnk fwbh. Fqh fstkoh B/ fejk fe w/b/ ftu nbr nbr okiK s'I nkJ/ fe;kBK B/ ;Nkb s/ nk e/ Fesh ;hoh} d/ NkfJoK pko/ ikDekoh jkf;b ehsh ns/ fJjh ;kvh ;cbsk ~ doFkT[Idk j?. fe;kBK dhnK FzektK dk ;wkXkB eoBk ns/ T[jBK dhnK fdZesK ~ FKs eoBk jh ;kvk wzst j?. ;kvk beF finkdk s'I finkdk fe;kBK ~ bkG gj[zukT[Dk j?.
fJjBK NkfJoK dh ykf;ns fJjh j? fe fJjBK ftu 20-22 r[ZvhnK jB fijVhnK frZbh fwZNh ftu NkfJo ~ XZ;D BjhI fdzdhnK. Fesh ;hoh} d/ NkfJo} feckfJsh j'D d/ Bkb Bkb fcT{b dh pus ftu th wdd eod/
g[
26 n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD iBtoh 2016
;b/ N?eBkb'ih; B/ eJh ;kbK dh v{zxh ftfrnkBeh
fo;ou d/ pknd eB/vk ftu Nhn?w n?rohebuo
fsnko ehsk j?. fJj ;G soQK dh tgkfoe ns/ T[d:'fre
c;bK d/ T[sgkdB tXkT[D ftu ;eFw j?. fJj T[sgkd
e[dosh ns/ ekopfBe gdkoEK fit/I n?b'thok, ;'fJnk,
nbck-nbck d/ sZsK s'I fsnko ehsk frnk j?. fJj T[sgkd
feqFh ftGkr nwohek d[nkok fBoXkfos wkBeK d/ nkXko s/
fsnko ehs/ rJ/ jB. ezgBh d/ Gkosh gqpzX fBd/Fe
nkJhftB f;zx B/ dZf;nk fe c;b s/ fJ;d/ fszB ;go/n
eoB dh io{os j[zdh j?. gfjbk ;go/n fpikJh d/ ;w/I 100
fwHbhH gqsh J/eV dh doB Bkb fwZNh s/ ehsk iKdk j?. d{ik
;go/n 150 fwHbhH qsh J/eV dh do Bkb fszB s'I uko gZsh
dh nt;Ek ftu ns/ shik ;go/n d{i/ ;go/n d/ fszB jcs/
Nh ftu w”i{d g”Fe sZsK d/ xZNd/ b?tb ~ fXnkB ftu
oZyd/ j'J/ NkNk e?wheb} fbwhN/v B/ BkoE Jh;N ohiB d/ fe;kBK bJh G{;[Xk i?fte ykd ns/ G{ihtB f;Nh ezg';N g/F ehsk j?. fJj ikDekoh ezgBh d/ y/soh gqshfBXh fpFkb gqXkB B/ fdZsh. T[jBK B/ dZf;nk fe n;w ns/ T[Zsoh g{oth okiK ftu fe;kB GkJh :{ohnk dk T[g:'r finkdk wksok ftu eo oj/ jB fi;dh tiQk Bkb T[jBK d/ you/ tX
ghn?b ;z;ko dh wzBh gqwzBh pj[-okFNoh ezgBh j? fijVh fe
ehNBkFe dtkJhnK, c;bK ns/ ;pihnK d/ phi dk T[sgkdB ns/
wkoehfNzr eodh j?. n?roh jkoNh n?e;g' r[jkNh ftu ezgBh d/ tkfJ;
gq?}hv?IN ;[fps u”Xoh B/ ikDekoh fdZsh fe f;oc n;w ftu jh brGr
40 eo'V dk tgko ezgBh d[nkok ehsk iKdk j?. T[jBK B/ dZf;nk fe
T[so g{oth okiK ftu ezgBh B/ w[Zy o{g Bkb fXnkB e/Idfos ehsk j?.
feT[Ife fJE/ ftek; d/ uzr/ w”e/ jB. ezgBh d/ y/soh gqpzXe oziB e[wko
dZsk B/ dZf;nk fe M'B/ dh g?e 837, weZJh dh g?e 751 fe;kBK dh
g;zdhdk jkJhfpqv j?. ;pih d/ phiK ftu th ezgBh dk tZvk pkiko j?.
pknd eoBk bkGdkfJe ofjzdk j?. T[jBK B/ fJj th dZf;nk
fe fJ;d/ Bkb fe;/ th Bt/I o;kfJD dk fJ;s/wkb BjhI eoBk
ukjhdk. ezgBh e'b fJ; g”dk d/ ftek; fB:kwe d/ Bkb
czrhgb;, bkothgb;, Nowhgb; ns/ tkfJohgb; th j?
fijVk fe F[ZX o{g Bkb T[gbpX j?.
oj/ jB ns/ g”Fe sZsK dh wksok xZN j[zdh ik ojh j?. fJjBK i?fte ykdK d/ T[g:'r d/ pknd T[jBK d/ yofunK ftu ewh nkJ/rh ns/ fwZNh dh r[DtZsk poeoko oj/rh. ezgBh d/ gqshfBXh gfowb ;kjk B/ dZf;nk fe fBT{ p'rkJhrKt, e'eokMko, pog/Nk nkfd fifbnK ftu n;hI fgzv-fgzv ike/ fe;kBK ~ ;wMk oj/ jK ns/ T[jBK ~ ;w/I ;w/I s/ f;ybkJh d/ oj/ jK fi; Bkb g”fdnK bJh ;ko/ io{oh sZsK dh g{osh j' ;e/. T[jBK B/ fJj th dZf;nk fe ezgBh e'b fub/fNv nt;Ek ftu n?Bghe/ fize, ;bco nkfd g”Fe sZs th w[jZfJnk eokT[Idh j? fijBK dk gq:'r ;go/n d[nkok ehsk iKdk j?.
n?;b/ N?eBkb'ih; dk nB{mk Nhn?w n?rohebuo
n?
NkNk B/ g/F ehsh G[;[Xk ns/ G[ihtB
fwZ
:{ghn?b T[Zso g{oth okiK ftu th nkr{
:{
www.krishijagran.comਕੰਪਨੀ ;wkuko
28 n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD iBtoh 2016
;kB bJh ;G s'I }o{oh j? uzrh nkwdBh ns/
y/shpkVh d/ feZs/ ftu E'Vh pus sKfe T[j
nk;kBh Bkb y/sh dk ezw eo ;eD. y/shpkVh d/
ezw ftu nkT[D tkb/ gkbhwo ~ pBkT[D tkbh
ezgBh rotko/ tkb o'g; fJ;/ e'fFF ftu bZrh j?.
jkb jh ftu fe;kB w/b/ ftu fjZ;k b?D nkJ/ ezgBh
d/ gqshfBfXnK B/ feqFh ikroD Bkb rZb eoe/
ezgBh d/ T[sgkdK pko/ dZf;nk. ezgBh d/ j?v
wkoehfNzr ns/ poKfvzr j?v gqshe B/ dZf;nk fe
ezgBh brGr 40 ;kbK s'I b'eK ~ nkgDhnK ;/tktK gqdkB eo fojk
j?. nZi fJj ezgBh fe;kBK dk ftFtk; ns/ gfjbh g;zd pD u[Zeh j?.
fJ;dk w[Zy ekoB ezgBh d[nkok r[DtZsk g{oB T[sgkd ns/ uzrhnK
;/tktK gqdkB eoBk j?. gqshe B/ dZf;nk fe ezgBh w[Zy o{g Bkb y/sh d/
ezwK ftu gq:'r ehs/ ikD tkb/ gkbhwo fit/I gkbhjkT{; ftu gq:'r j'D
tkbh gkbhfcbw, F?vB?N, fJB;?eN B?N, ro/g B?N, eokg ;g'oN B?N,
g”Iv bkfJBo, wbu fcbw ns/ ;N/fezr ekov nkfd dk fBowkD eodh
j?. BthI seBhe okjhI y/sh ftu gq:'r eo uzrk T[sgkdB b?Dk jh fJe
fe;kB dk T[d/F j[zdk j?. r[DtZsk :[es T[sgkd ns/ wip{s nB[;zXkB
dh tiQk Bkb ezgBh ~ eJh tko ;zwkfBs th ehsk ik u[Zek j?. T[jBK B/
fejk fe fe;kBK ~ dwdko y/sh ns/ r[DtZskg{ote T[sgkd fBowkD
eoBk, fi; Bkb fe fe;kBK ~ bkG fwb ;e/ ns/ y/shpkVh dk
T[sgkdB tX ;e/, fJjh ;kvk T[d/F j?. gqshe d/ nB[;ko fe;kB w/b/
ftu T[jBK ~ tXhnk fo}bN fwfbnk ns/ T[jBK d/ ;Nkb s/ ikDekoh
b?D bJh fe;kBK dh GhV bZrh ojh. nZi bZyK T[sgkd w[jZfJnk
eokT[D bJh fe;kB rotko/ tkb o'g; d/ T[sgkdK dk uzrk bkG b?
oj/ jB.
N bkrs ns/ w/jBs Bkb Gog{o bkG b?D dh fJZSk
;G oZyd/ jB gozs{ nfijk j' gkT[Dk e'o/ ;[gB/ s'I
finkdk e[M BjhI ;h. xZN w/jBs Bkb finkdk bkG d/ ;[gB/
j[D e'o/ BjhI ;koEe j' rJ/ jB fijV/ fe;kBK bJh ;G s'I
tZvh y[Fypoh j?. j[D fe;kBK ~ finkdk s'I finkdk bkG
dtkT[D d/ T[d/F Bkb g[zBh ezgBh B/ Eoh fJB tB feqFh
:zso ~ bKu ehsk j? fi;d/ T[g:'r Bkb fe;kBK ~ xZN ;w/I
ftu finkdk s'I finkdk bkG fwbDk ;zGt j' frnk j?.
g[zBh ezgBh d/ T[g nfXneF wkoehfNzr e/Hn?;H;kjh B/
dZf;nk fe Eoh fJB tB Bkb eNkJh, r[jkJh ns/ G{;k g?e
dk ezw fJeZm/ j' iKdk j?. fJj wFhB jkot?;No fijh jh j?
fi; Bkb eNkJh dk ezw 10% Bwh d/ Bkb th ehsk ik
;edk j?. fJ; Bkb Eo/f;zr eoBk th ;zGt j?. Bkb jh
fJj wFhB G{;k pDke/ g?e th eo fdzdh j?. fJ;dk T[g:'r
Nq?eNo d/ Bkb ehsk iKdk j? fi;d/ bJh 55 jko; gkto dk
Nq?eNo j'Dk io{oh j?. Nq?eNo i/ s[jkv/ e'b j? sK Eoh fJB
tB nbr s'I yohd ;ed/ j'. fJe jh ;w/I s/ fszB ezw eoB
Bkb ;w/I ns/ bkrs ftu ewh nkT[Idh j?. nfij/ ftu
fe;kBK ~ bkG fwbDk ;[Gkfte j?. ibdh jh fJj wFhB
oki;EkB d/ fe;kBK bJh th T[gbpX j' ;e/rh. fcbjkb
gzikp, jfonkDk ns/ wZXgqd/F d/ fe;kB fJ;dk fJ;s/wkb
eoe/ bkG ewk oj/ jB. finkdk ikDekoh bJh w'pkfJb
Bzpo 9355633600 s/ ;zgoe eo ;ed/ jB.
;G s'I T[Zsw r[DtZsk jh ;kvh gSkDL gqshe
fe
@Eoh fJB tB# Bkb fwb/rk fe;kBK ~ fsr[Dk bkG
xZ
www.krishijagran.comਕੰਪਨੀ ;wkuko
29n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD iBtoh 2016
n?rohg'b gkbh fcbw} fteq/sk
JhHgh Hn ?b gfotko tb' I
oki;EkB d/ vhboK ns/ fv;NqhfpT{NoK ~ seBheh f;ybkJh gq'rokw Fqh rzrkBro, oki;EkB ftu nk:'fis @e' d/ fpbnkJ/# j'Nb ftu ehsk frnk. fJ; ftu oki;EkB d/ ;ko/ vhboK ns/ fv;NqhfpT{NoK B/ fjZ;k fbnk. ezgBh d/ ezNoh j?v Bhoi r[bkNh B/ fNekT{ y/sh d/ wjZst ~ ;wMkfJnk fe ezgBh fe; soQK fJ; w[fjzw ~ nZr/ tXkT[D ftu wdd eodh j?. T[jBK B/ dZf;nk fe nkJhHghHn?b p/jso e[nkfbNh d/ jkJh ;hHn?cH:{ d/
roh gbk;N N/e fJzvhnk gqkJht/N
fbfwN/v fJ}okfJb dh rhBrko,
gkbh;/e, wkgkb ns/ fge gbk;fNe dk
Gkos ftu nrtkJh eodh j?. fJj
ezgBhnK ;[oZfyns y/sh bJh ftFt
gqf;ZX jB. fJjBK ezgBhnK d/ B/sqst
ftu n?roh gbk;Ne N/e fJzvhnk
Gkos ftu 14 ;kbK s'I ;[oZfyns y/sh
dh seBhe ~ Gkos d/ fe;kBK se
gj[zuk ojh j?. fJj ikDekoh ezgBh d/
i?t ykd ns/ i?fte g?;Nh;kfJv; pDkT[Idh j?. ezgBh d/ }'Bb w?B/io F/FeoB f;jkr B/ jo soQK d/ ;fj:'r dk nkFtk;B d/D d/ Bkb gzikp, jfonkDk ns/ oki;EkB dh fwZNh ~ ;t;E eoB dk phVk u[Zfenk fijVk fe i?fte T[sgkdK Bkb jh ;zGt j?. ezgBh d/ fpiB; fvt?bgw?IN d/ fvgNh w?B/io vkH fFt e[wko f;zx B/ T[sgkdK dh seBheh ikDekoh fdZsh ns/ gq:'r ehs/ ikD tkb/ o;kfJfDe ykd ns/ }fjo Bkb j'D tkb/ B[e;kB ns/ rb'pb tkofwzr ~ tXkT[D tkb/ T[sgkdK d/ :'rdkB s/ ukBDk gkfJnk. whfNzr ftu ezgBh d/ Bt/I T[sgkd 5 ih dh
rohg'b gkbh fcbw} ns/ p?r; fteq/sk jB. fJ; ezgBh dh yk;
rZb fJj j? fe ezgBh gkbh jkT{;, wbu fcbwK, F/v B?N, ro'n
p?r, gkbh Ffoze fcbw}_p?r;_;bht}_gb/B_gqhN/v, gkbh Ub/fcB
Ffoze fcbw, gkbh n?wp'ov} fcbw, gkbh fopov fcbw, fwbe, tkNo
g?fezr fcbw wbNh b/no d/ Bkb n?uHn?wHn?uHvh_n?bn?bvhgh p?r;,
;N/u o?g fcbw cko gb/NkfJf}zr, ;oc/; gq'N?eFB fcbw, cb'o rkov
fcbw nkfd T[sgkd pDkT[Idh j?.
nf;;N? IN w ?B /io,
wkoehfNzr, ;”ot ikBk
B/ fdZsh. T[jBK B/
dZf;nk fe fJj gfjbh
nfijh ezgBh j? fi;B/
g z i b /no tkb /
gbk;fNe ~ Gkos ftu ;[oZfyns y/sh bJh bKu ehsk j?. ezgBh B/ Gkos ftu
fwZNh tjhD y/sh Bkb fe;kBK ~ gfofus eokfJnk. T[jBK B/ df;nk fe gkbh
jkT{; ftu gqsh J/eV bkrs brGr 35 bZy o[gJ/ ns/ B?N jkT{; ftu brGr
17 bZy o[gJ/ nkT[Idh j?.
nkJhHghHn?b tb'I oki;EkB d/ vhbo ns/ fv;NqhfpT{NoK ~
seBhe dh f;ybkJhbKfuzr ehsh rJh fijVk fe fJe ro'E gow'No j?. fJ;d/ fJbktk ;kfJoB dh bKfuzr ehsh rJh fi; ftu ;bco ns/ nkfJoB d/ ihtkD{ jB fijV/ fe brksko c;b ~ ;bco ns/ b'jk fdzdk fojk j?. fJj ikDekoh oki;EkB ftu ezgBh d/ ;/b} w?B/io ni/ fpFB'Jh B/ fdzd/ j'J/ fe;kBK Bkb w'Y/ Bkb w'Yk fwbk e/ ezw eoB dh nghb ehsh.
nk
n?roh gbk;N dk ftFtk; seBheh fteoh- ;'ot ikBkn?
n?
www.krishijagran.comਕੰਪਨੀ ;wkuko
30 n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD iBtoh 2016
foFfsnK ~ i'Vdk @i'F# o?e; ck;NBo} fbfwN/v feqFh y/so dk wzfBnk gqwzfBnk BK
j?. c'o?e; ns/ i'F ro[g dh F[o{nks ;zB 1999 ftu gzikp d/ b[fXnkDk s'I uzr/ ns/ T[BZs y/shpkVh T[geoDK ns/ pkfJU coNhbkfJ}o T[sgkdK d/ Bkb j'Jh ;h. fJj ezgBh Gkosh pkiko ftu jh BjhI ;r'I nzso-okFNoh pkiko ftu th uzrh gfjukD pDk e/ p?mh j?. ezgBh d/ w?B/fizr vkfJo?eNo doFB f;zx gkB/;o B/ dZf;nk fe fJj ezgBh fszB vth}B- pkfJU-coNhbkfJ}o, ckow wFhBoh ns/ Nq?eNo w?B{c?eufozr :{fBN d/ o{g ftu ezw eo ojh j?. T[jBK B/ fejk fe ezgBh 40 s'I finkdk d/FK ftu nkgD/ T[sgkd fBo:ks eo ojh j?. gkB/;o f;zx B/ dZf;nk fe ;kvk T[d/F f;oc fe;kBK ~ uzr/ T[sgkd ns/ ;[ftXktK d/Dk j? fi; okjhI n;hI fe;kB ns/ feqFh dk fJe wip{s foFsk ekfJw eo ;ehJ/.
g{;k ftu nk:'fis j'J/ nkfJwk n?rohw?e ftu Ii'F d/ vkfJo?eNoK B/ Nq?eNo d/ fszB wkvb i'F 3514- vhnkJh, i'F 4514-vhnkJh, i'F 5014 vh nkJh bKu ehsk. fJj fszB'I Nq?eNo bVhtko 35 n?uHghH, 47 n?uHghH ns/ 52 n?uHghH d/ jB. fJ;d/ fJbktk fJjBK ftu fJziB dh skes 2340 ;h;h ns/ 2698 ;h;h ns/ r/no pke; ;ghv fijVh fe ;bkfJfvzr w/F r/no dk ezphB/FB j?. Fqh f;zx B/ dZf;nk fe fJjBK Nq?eNoK ~ yk; sohe/ Bkb fv}kfJB ehsk frnk j?. fi; d/ cozN ~ gzi nbr nbr ozrK ftu pdfbnk ik ;edk j?.
feqFh ikroD Bkb yk; rZbpks ftu Fqh f;zx B/ dZf;nk fe fJjBK Nq?eNoK bJh n;hI fgSb/ uko ;kbK s'I fo;ou eo oj/ ;h. ;k~ bZrk fe fJe nfijk Nq?eNo ;k~ fsnko eoBk ukjhdk j? fijVk fe;kBK d/ piN ftu j't/, tXhnk j't/ ns/ T[; ftu fcT{b dk youk xZN j't/ fi; Bkb fe;kBK s/ xZN dpkn gt/. T[jBK B/ fejk fe fJjBK ~ n;hI fe;kBK d/ piN ~ fXnkB ftu oZy e/ jh pDkfJnk j?. fJ;d/ bJh n;hI bKfuzr ;ehw d/ sfjs gfjbK fJe j}ko fe;kBK bJh fJe bZy o[gJ/ sZe dh S{N oZyh j?. d{ih ;ehw d/ sfjs e'Jh th fe;kB gzi jiko o[gJ/ d/ e/ Nq?eNo fiZs ;edk j?. i/ fe;/ fe;kB ~ Nq?eNo BjhI fwbdk sK T[j 12 wjhfBnK d/ pknd puh j'Jh oew iwk eoe/ Nq?eNo b? ik ;edk j?. i'F Nq?eNo 16 n?uHghH s'I b? e/ 65 n?uHghH se T[gbpX j?. doFB f;zx B/ fejk fe ezgBh dk f;oc fJe jh T[d/F j? i'F fJe fwFB j? fi;d/ nzsors fe;kBK ~ tfXnk T[sgkd ns/ p/jso ;oft; gqdkB eo T[jBK dh ;jkfJsk, ;jh wkordoFB ns/ gq's;kfjs eoe/ nksw fBoGo pDkfJnk ik ;e/. fJ; Bkb i?fte y/sh s/ finkdk s'I finkdk fXnkB fdZsk ik ;e/rk ns/ y/shpkVh dh }whB dk ;jh soQK gq:'r ehsk ik ;e/rk.
b jh ftu g[D/ ftu nk:'fis j'J/ feqFh w/b/ @fe;kB#
ftu G{wh n?ro' B/ fe;kBK dh ;j{bs bJh fJe
pj[s jh T[wdk T[sgkd ;hv ew coNhbkfJ}o ;hvo bKu
ehsk j?. fJ; T[sgkd dk gq:'r w[Zy o{g Bkb weZJh,
itko, egkj, ;pihnK ns/ j'o c;bK d/ phi ~ }whB
ftu o'eD bJh ehsk iKdk j?. wFhB d[nkok fJe jh ;w/I
s/ phiK d/ Bkb io{os nB[;ko T[otoe th gkfJnk ik ;edk j?. wFhB dk Gko e/tb YkJh feb' j?. fJ; wFhB dh yk; rZb
fJj j? fe phi o'gd/ ;w/I fJ; ftu d{oh ns/ phi dh wksok gfjbK s'I jh fBoXkfos ehsh ik ;edh j?. ezgBh d/ w?B/fizr
vkfJo?eNo feoB gN/b B/ dZf;nk fe fJj T[sgkd fe;kBK bJh pj[s jh ckfJd/wzd j?. fJ;d/ wkfXnw okjhI fe;kB ;w/I ns/
g?;/ d'jK dh pus eo ;edk j?. T[jBK B/ dZf;nk fe fJ; T[sgkd dh ehws fe;kBK d/ piN ~ t/yd/ j'J/ 2500 o[gJ/ oZyh
rJh j? fi; ~ e'Jh th fe;kB nk;kBh Bkb yohd ;edk j?.
c'
fe;kBK bJh ;hv ew coNhbkfJ}o ;hvo
jk
www.krishijagran.comਕੰਪਨੀ ;wkuko
31n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD iBtoh 2016
; tes y/shpkVh d/ y/so ftu nkX[fBeheoD tX fojk j?
fijVk fe feqFh ftu eqKsh dk fJe nfjw edw wzfBnk ik fojk j?. nfij/ ftu feqFh ikroD B/ feqFh ns/ pkrpkBh d/ nkX[fBe T[geoDK d/ tZv/ fJzg'oNo ns/ n?roh ezgBh d/ wkfbe n?;HJ/H tk;{d/t w{osh Bkb rZb ehsh ns/ y/shpkVh ftu gq:'r j'D tkb/ nkX[fBe T[sgkdK d/ pko/ ikDekoh bJh.
Fqh w{osh B/ feqFh ftu nkX[fBe T[geoDK d/ gq:'r pko/ dZf;nk fe fJ; ;w/I feqFh ftu nkX[fBeheoD dk finkdk wjZst j?. nZi d/ ;w/I ftu fe;kBK e'b y/sh bJh ekch G{wh j?. i/ fgzv ftu e'Jh gfotko ofj fojk j? ns/ T[; gfotko d/ w?Ipo Ffjo ftu ewkT[D bJh ub/ rJ/ jB sK fJ; ;fEsh ftu xo ftu wksk fgsk jh ofj iKd/ jB fijBK ~ y/s ns/ c;bK dh d/y-Gkb eoBh g?Idh j?. nfij/ ftu feqFh d/ nkX[fBe T[geoDK fit/I poF eNo, gkto thvo ns/ Nh-jkot?;No nkfd dh io{os j[zdh j?. fJ; soQK d/ T[geoDK dh Gkos ftu pj[s io{os j?. fJe fe;kB ~ ezw eoB ftu nk;kBh j't/rh sK T[j uzrh soQK ezw eo ;e/rk. fJ; io{os ~ ;wMd/ j'J/ n;hI n?roh fJzg?e; dh F[o{nks ;kb 2000 ftu ehsh fi; dk e/tb fJe T[d/F- d/F d/ fe;kBK ~ uzrhnK ;[ftXktK ns/ r[DtZsk :[es T[sgkd d/Dk j? fi;d/ bJh n;hI e'fFF ftu i[N/ jK. n?roh fJzg?e; ftu n;hI fszB vokcNK ftu ezw eo oj/ jK. fi; ftu n?rohw/N, n?rohwkoN ns/ n?rohwkoN }'B j?. n?rohwkoN d/ nzsors d[fBnk dh p/jsohB ezgBhnK d/ feqFh T[sgkd j[zd/ jB. n?rohwkoN d/ BK s'I d/F d/ ;ko/ okiK ftu ;kv/ ohN/b nkT[Nb?N jB. n?roh fJzg?eN fJe tZv/ ftsoe B?Ntoe Bkb ezw eo fojk j?. ;kvhnK 100 s'I finkdk poKuK d/ Bkb 300 s'I finkdk wbNh poKv ;N'o jB fijBK ftu d[fBnk d/ tfXnk feqFh T[geoDK ~ fe;kBK bJh w[jZfJnk eok oj/ jB. fiE/ se gqshdtzdh dk ;tkb j? sK wkoehN ftu pj[s ;ko/ poKv jB gozs{ n;hI fe;/ ~ nkgDk gqshdtzdh BjhI wzBd/ feT[Ife ;G dh nkgDh nbr e[nkfbNh j[zdh j?. ;kv/ ;ko/ T[sgkd wip{s ns/ r[Dtsk Bkb Gog{o jB.
fJjBK T[geoDK d/ nk:ks ns/ r[DtZsk d/ pko/ ftu g[ZS/ ikD s/ tk;[d/t w{osh B/ dZf;nk fe n;hI tfXnk r[DtZsk tkb/ T[sgkd nwohek, dZyDh ncohek, fJNbh, :{nkB ns/ e'fonk s'I nk:ks eod/ jK. n;hI Nkg b?tb dhnK T[jBK ezgBhnK Bkb vhb eod/ jK fijVhnK ;kv/ ;[Mkn dk th fXnkB oZydhnK jB. io{os g?D s/ T[jBK ~ Gkosh feqFh y/so d/ nB[;ko pdfbnk th ik ;edk j?. fi;d/ pknd T[jBK dh goy ehsh iKdh j?. T[jBK B/ dZf;nk fe ;kv/ e'b feqFh ns/ pkrtkBh d/ T[sgkdK dh tZvh o/Ii j?. ;kv/ T[sgkdK ~ fe;kB b?Dk g;zd eod/ jB. n?roh fJzg?e; ftu fJj T[geoD ;pf;vh s/ th T[gbpX jB. gkto ;go/n wFhB, poF eNo, u?I;k, j/i fNqwo, o'Noh fNZbo, w'N' ebNht/No ns/ ekch jkot?;No w[Zy T[sgkd jB.
n?roh fJzg?e; d/ wip{s B?Ntoe d/ pko/ g[ZSD s/ tk;[d/t d;d/ jB fe T[jBK dh ezgBh Bkb i[fVnk j'fJnk jo ftnesh T[jBK d/ gfotko d/ w?Ipo dh soQK j?. fJjh n?roh fJzg?e; dh skes j?. n;hI jw/FK uzrhnK ;[ftXktK, feckfJsh T[sgkd ns/ ;w/I s/ ;gbkJh fJjBK fszB uh}K s/ ftFtk; eod/ jK. fi;d/ ekoB ;kv/ rkje jw/FK ;zs[FN ofjzd/ jB. ;kv/ T[geoDK ~ n;kBh Bkb e'Jh th fJeZbk ftnesh iK wfjbk fe;kB nk;kBh Bkb gq:'r eo ;ed/ jB. fJjh ;kv/ T[geoDK dh ykf;ns j?. jkb jh ftu n;hI @ek;/Jh# ezgBh d/ T[geoDK dk nk:ks F[o{ ehsk j?. fJ; ezgBh d/ T[sgkd wip{s ns/ nkX[fBe r[DtZsk :[es jB. fi; ftu w[Zy o{g Bkb poF eNo, fNqwo, ebNht/No, pb'no ns/ noE n”iko jB. fe;kBK bJh w?I sK fJjh ejKrk fe nkX[fBe n”ikoK Bkb y/shpkVh dk ezw nk;kB j' frnk j?. fJ; bJh fe;kBK ~ y/sh bJh nkX[fBe T[geoDK dk gq:'r eoBk ukjhdk j?.
www.krishijagran.comfJzNoftT{
feqFh ftu io{os j? nkX[fBe T[geoDK dhL w{osh
fJ
fJwokB ykBgZsoeko, feqFh ikroDw'L 9582957538
Jhw/bL imran@krishjagran.com
32 n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD iBtoh 2016
:ksoh d/ fJFko/ s/ uZb/rk fJj nB'yk ;{Ne/;
jB pBkT[D tkbh Gkosh ezgBh wfjzdok B/ nwohek ftu n?BtkfJow?IN d/
nB[e{b d'gfjnk tkjB pkiko ftu nkgDh yk; irQk pBkT[D dh e'fFF d/ sfjs
fJ; jcs/ e?bhc'ofBnk Ffjo ftu nkgDk fJb?efNqe ;e{No i/Bi/ g/F ehsk j?.
wfjzdok dk ;e{No i/Bi/ 2H0 gfjbk c[bh fJb?efNqe ;e{No j? fi;dk
nkfJvhnk f;bhekB t?bh ftu fsnko ehsk frnk ns/ fJ;~ fwFhrB ftu fJe
nkopo ftu n;?Ipb ehsk frnk j?. Ffjo ftu nktkikJh, gkofezr, GhVGkV
ns/ gqd[FD Bkb i[VhnK u[B”shnK s'I fBgND ftu wdd eoB bJh fv}kfJB
ehs/ rJ/ fJ; ;e{No ~ jkb jh ftu nkeb?Iv ftu g/F ehsk frnk. i/Bi/ 2H0
ftu pdbh ik ;eD tkbh fbfEnw nkfJoB p?Noh bZrh j? fi;~ edh th
;N?Ivov fJb?efNqe nkT[Nb?N s/ foukou ehsk ik ;edk j?.
w;zr rb?e;h n?; 7 dh bKfuzr s'I gfjbK jh fJ;dh vhN/b bhe j' rJh
j?. N/e t?p;kfJN; dh fog'oN d/ w[skfpe ezgBh fJ; ;wkoN c'B d/ fszB t/ohn?IN bKu eo/rh. ;{soK d/ w[skfpe cotoh ftu j'D tkbh w'pkfJb tobv eKro; ftu ezgBh n?; 7, n?; 7 n?i, n?; 7 n?i gb; ;wkoN c'B bKu eo ;edh j?. fog'oNK dh wzBhJ/ sK ;?w;zr rb?e;h n?; 7 dh ehws rb?e;h n?; 6 s'I brGr 10% xZN j't/rh.
� wzfBnk ik fojk j? fe fJ; c'B ftu nkJhc'B 6 n?; fijk jh bkfJt fgeuo chuo j't/rk. jkbKfe n?gb s'I gfjbK n?uNh;h B/ th fJ;dk fJ;s/wkb ehsk j? go nkJhc'B 6 n?; d/ pknd fJj chuo ekch gkg[bo j' frnk. jkbKfe fJ; chuo ftu s;tho d/ Bkb e'Jh p?erqkT[Iv tkfJ; BjhI j't/rh. fJ; chuo dh wdd Bkb c/;p[e, fJz;Nqkrqkw fijhnK
;'Fb B?Ntoe ;kfJNK s/ ihnkJhn?c fJw/i F/no ehsh ik ;e/rh. n?e;goN; d/ nB[;ko rb?e;h n?; 7 ftu 5H5 fJzu dh c[b n?u vh ;eqhB, 3 ihph o?w ns/ 16 ihph dh fJBfpbN w?woh fdsh ikJ/rh fi;~ 128 ihph se tXkfJnk ik ;e/rk.
fJj n?IvqkfJv 5H1H1 bkbhgkg s/ ezw eo/rk. ;wkoN c'B ftu ezgBh nkgDk Exyno 8890 fug;?N ns/ etkbekw ;B/g vo?rB 820 SoC gq';?;o fdsk ikJ/rk.
co d/ d”ok Gkoh Gkoh ;{Ne/; b'eK ~ Eek fdzd/ jB fJ; bJh fJ;
;wkoN ;{Ne/; dk fJ;s/wkb eoBk uzrk nkgFB j' ;edk j?. fJ; ;{Ne/; ~ cVD dh io{os BjhI j? p; fJe fJFko/ s/ fJj s[jkv/ Bkb Bkb uZb/rk. fJ; nB'y/ ;{Ne/; dk fBowkD fJ}okfJb d/ n?B:{J/ ao'p'fNe; ftfrnkfBeK B/ ehsk j?.
n?B:{J/ o'p'fNe; ;z;EkB d/ w[skfpe fJ; ;{Ne/; ftu e?wok, ;?I;o ns/ pfbT[N{E bZrk j?. fJj :{}o; d/ ;wkoNc'B s'I eB/eN j' e/ T[; d/ fBod/FK dk gkbD th eodk j?. fJjh BjhI, fJj ;{Ne/; J/Bk ;wkoN j? fe fJ;~ i/ fe;/ nBikB Fy; B/ Nu th eo fbnk sK fJ;dk nbkow tiDk F[o{ j' iKdk j?. fJ;d/ fJbktk fJ; ftu yk; nbkow fe;/ d/ y'jD iK u'oh eoB dh ;fEsh ftu th i'o i'o Bkb tZiD brdk j?.
www.krishijagran.comg’qveN bKu
wfjzdok B/ nwohek ftu bKu ehsk fJb?efNqe ;e{No i/Bi/
tk
nkJhc'B 6 n?; ~ NZeo d/t/rk rb?e;h n?; 7
;?
;
33n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD iBtoh 2016
G KyqI shwiek DMdy vjoN fyArI dw DMdw krdy hn
Aqy Awp dy kol lgBg 15-20 pSU hn[ ijnW
dw du`D auh Awpxy Gr dI vrqoN iv`c vI ilAwauNdy hn
Aqy kuJ du`D vyc ky auh AwpxI Awmdn iv`c vwDw vI
krdy hn[ ies qoN ielwvw ie`k hor shwiek DMdw hY jo s.
hrjIq isMG kr rhy hn auh hY &slW dw imAwrI bIj
auqpwdn krnw Aqy vDIAw pnIrI iqAwr krky dUjy
ikswnW nUM vycxw[ ies nwl Awp jI nUM vDIAw Awmdn
huMdI hY Aqy hor dUjy ikswnW nUM vDIAW iksm dy bIj Aqy
pnIrI vI pRwpq ho jWdI hY[ ies qoN ielwvw Awp jYivk
Kwd bxw ky vI dUjy ikswnW nUM vycdy hn Aqy AwpxI
Awmdn iv`c vwDw krdy hn[ s. hrjIq isMG DrqI
h yT ly pwxI dy if`gdy p`Dr nUM lY ky vI
bhuq izAwdw icMqq hn Aqy
KyqI iv`c pwxI dI vrqoN bhuq
hI sMjm nwl krdy hn[
vDyry krky Awp Awp
Awpxy KyqW iv`c iscweI
nihrI pwxI nwl hI
krdy hn pr loV pYx qy
Awp itaUbvY~l dI vrqoN
vI kr AwpxI KyqI nUM
vDIAw isMcweI kr
&slW qoN v`D auqpwdn
lYNdy hn[ Awp nUM KyqI dy
vDIAw pRdrSn leI v`K v`K ivBwgW Aqy sMSQwvW v`loN
snmwn vI imldy rihMdy hn[ blwk p`DrI, iz`lHw p`DrI
Aqy rwj p`DrI snmwn imlx qoN ielwvw Awp nUM mu`K
mMqrI vloN ivSyS snmwn vI id`qw jw cukw hY Aqy ies qoN
ielwvw Awp jI nUM rwStrI p`Dr qy vI keI snmwn
hwsl ho cuky hn[ KyqIbwVI XUnIvristI hYdrwbwd, pUsw
XUnIvristI id`lI Aqy pMjwb KyqIbwVI XUnIvristI
luiDAwxw v`loN vI Awp nUM ivSyS snmwn pRwpq ho cuky
hn[ jYivk KyqI kr jo KyqI auqpwd Awp dy KyqW iv`c
pYdw kIqy jWdy hn auhnW dw mMfIkrn krn leI vI Awp
bhuq auprwly krdy ho Aqy AwpxIAW jYivk KyqI rwhIN
auqpwdq vsqUAW nUM cMgy mu`l qy vycdy ho Aqy vDIAw
Awmdn pRwpq krdy ho[ AwpxIAW hor
KyqI ijxsW dy vDIAW mMfIkrn
leI vI Awp hmySW auprwly
krdy rihMdy ho Aqy rwStrI
Aqy AMqrwStrI p`Dr dI
mMfI iv`c AwpxI ijxs dw
shI BwA pRwpq krdy ho[
s. hrjIq isMG Awm
ikswn dIAW smisAWvW nUM
BlI BWq jwxdy Aqy
smJdy hn Aqy auhnW
dIAW KyqI smisAwvW nUM
a u ~c AiDkwrIAW q `k
www.krishijagran.comsPl ikswn
s&l ikswn: s. hrjIq isMG
isM
34 n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD iBtoh 2016
phuMcwaux leI ie`k mzbUq kVI dw kMm krdy rihMdy hn[
ikswn XUnIAn dy pRDwn vjoN vI Awp AwpxI syvw
inBwA rhy ho[ pMjwb KyqIbwVI XUnIvristI luiDAwxw,
KyqIbwVI ivBwg, bwgbwnI ivBwg, KyqI mSInrI ivBwg
pMjwb dy KyqI ivdvwnW Aqy bu`DIjIvIAW dy nwl Awp
hmySW pUrw rwbqw r`Kdy ho qW jo KyqI nUM hor nvIAW KyqI
qknIkW nUM ApnwA ky vDIAw FMg nwl kIqw jw sky[
Awpxy iz`lHy dy KyqI A&sr sihbwn Aqy ^wskr mu`K
KyqIbwVI A&sr sihbwn dy leI s. hrjIq isMG ie`k
lwfly AgWhvDU ikswn dy vjoN au~Br ky swhmxy AwauNdy
Aksr idKeweI dy jWdy hn[ h`QIN ikrq krn dI m`ukdI
jWdI prMprw dI smisAw nUM lY ky s. hrjIq isMG bhuq
hI icMqw krdy idKweI idMdy hn Aqy Awpxy KyqW dy iv`c
auh Awp Awpxy h`QIN kMm kr ky dUjy ikswnW leI ie`k
imswl dw kMm krdy hn[ ie`k nOjvwn ikswn hox dy nwqy
Awp hr nOjvwn nUM h`QIN kMm krn dw sMdyS idMdy hn Aqy
nOjvwn pIVI nUM niSAW dI smisAw Aqy ivdySW iv`c jw
kmweI krn nwloN Awpxy Gr iv`c hI rih ky vDIAw
Awmdn pYdw krn leI pRyrnW idMdy hn[ nOjvwnW nUM KyqI
dy DMdy nwl juVn leI vI pRyrq krdy rihMdy hn[
vwqwvrx dI SuDqw leI vI s. hrjIq isMG Awpxw pUrw
Xogdwn pwauNdy hn[ AwDuink mSInW dI mdd nwl Jony
dI prwlI Aqy kxk dy nwV nUM nw swVdy hoey zmIn Bwv
KyqW dy iv`c hI vwh ky aus qoN vDIAw Kwd dw kMm lYNdy
hn[ ies nwl ijQy vwqwvrx plIq hox qoN bcdw hY au~Qy
hI zmIn dI ishq vI vDIAw bxI rihMdI hY Aqy &slW
dw JwV vI izAwdw Aqy imAwrI inkldw hY Aqy Awmdn
iv`c vI cOKw vwDw huMdw hY[ Biv`K nUM lY ky vI s. hrjIq
isMG dIAW KyqI nUM lY ky kuJ aumIdW hn ijnW leI auh
hmySW qqpr rihMdw hY[ AsIN s. hrjIq isMG dy KyqI dy
ies inrMqr cldy s&r iv`c AwpxI vDIAw kwrguzwrI
leI auhnW nUM SuB kwmnwvW idMdy hW[
idnyS dmwQIAwjsvMq ngr, jlMDr[
Mob: 94177-14390Email: ddamathia@gmail.cm
www.krishijagran.comsPl ikswn
35n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD iBtoh 2016
gokbh ~ ;kVD dk ekoBL
(ICIMOD) dh fo;ou d/ w[skfpe Gkos ftu fJjBK
fdBK ftu brGr 90% gokbh ;kVh iKdh j?. fijV/
ezpkfJB jkot?;No fJ;s/wkb eod/ jB, T[j c;b dh
gokbh ;kV fdzd/ jB feT[Ife ezpkfJB jkot?;No Bkb s{Vh
dhnK bzphnK vzvhnK pu iKdhnK jB. fijBK ~ d{ih c;b
(M'B/ s'I pknd eDe) phiD dh ekjbh j[zdh j? T[j fJ;
eZND s'I pknd puh j'JhnK c;b dhnK vzvhnK ;kV fdzd/
jB. nkw s”o s/ ;kVD dh fJj gqfeqnk d'gfjo s'I pknd
ehsh iKdh j? ns/ Fkw ~ fJj uzrh soQK ;[brdh j?. fJj
fJ; bJh feT[Ife fJ;~ d;sh ebhno eoB bJh b/po ns/
g?;/ dh pus jz[dh j?.
fe;kBK dk ftFtk; j? feL
;Vh j'Jh gokbh nrbh c;b bJh uzrh ykd j? go
;kfJzfN;N fJ; rZb ~ BjhI wzBd/. vzvhnK ~ ;kVD s'I
pknd T[jBK dh ;tkj ftu e'Jh g”Fe sZs BjhI ofj iKdk
fijVk fe fwZNh bJh ckfJd/wzd j't/ ;r'I i/ vzvhnK ~ T[;/
soQK fgnk ofjD fdZsk ikJ/ sK T[j frZb/gB Bkb nkor?fBe
ykd ftu pdb iKdhnK jB.
gokbh ~ ;kVBk fJe ck;N
ns/ ;;sk nkgFB go eh
fe;kBK ~ fJ;dk d{ik gfjb{ gsk j?<
· fJj y/sK ftu g?dk j'D tkb/ ehfVnK ~ wkodk j? ns/
j'o ehfVnK ns/ wZSoK ~ GikT[Idk j?. fJj fe;kB
bJh sK ckfJd/wzd j? go fwZNh bJh BjhI.
gokbh ~ ;kVD d/ tZv/ yso/L
· fwZNh dh T[gikT{ FeshL ;kVD Bkb fwZNh dh T[gikT{
Fesh gqGkfts j[zdh j? id'I fe gokbh ~ fwZNh ftu jh
gJ/ ofjD Bkb nkor?fBe ykd pDdh j?.;VhnK
j'JhnK vzvhnK fwZNh ~ yokp eodhnK jB.
· n?BtkfJow?IN (tksktoD)L ;VD Bkb fijVk X{znK j?
T[j pb?e ekopB pDkT[Idk j? fijVk fe nX{ok pbD
dk T[sgkd j?. ICIMOD d/ nB[;ko, fjzd[e[F fjwkbk
y/so ftu ;ze/s jB fe fijV/ n?ok;'b} jtk ftu x[b
oj/ jB T[jBK ftu tZvh wksok ftu pb?e ekopB j?
fijVh fe y/so dk ebkfJw/N pdbD ftu yk; G{fwek
fBGk ojh j?.
· wBZ[y dh ;/jsL pb?e ekopB n?ok;'b} d/ xND Bkb
ibtk:{ s/ n;o j't/rk fijVk fe wB[Zy dh ;/js bJh
www.krishijagran.comy/sh ;wkuko
38 n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD iBtoh 2016
;kfJzfN;NK d/ nB[;ko gokbh ~ ;kVD dh pikJ/ eJh j'o th
o'}wZok d/ nkgFB jB fijBK ftu'I fJe j? @jb#.
fe;kB fJe jb yohd ;ed/ jB. jb y/shpkVh bJh
fJe nkjbk seBhe j? fijVk fe F[o{nksh y/sh ftu fwZNh dh
fsnkoh bJh phi phiD bJh tofsnk iKdk j?. fJj fwZNh d/
Y/b/ s'VD bJh, fwZNh dh fsnkoh bJh ns/ f;nkV ~ eZND
bJh tofsnk iKdk j?. jZb tkj[D dk w[y we;d fwZNh dh
T[gobh sfj ~ gbNDk j?, sb s/ sk}/ g”Fe sZsK dk
fbnkT[Dk, p{Nh ~ dpkT[D tes fgSbh c;b d/ ntF/FK ~
s'VDk j?. fJ;d/ Bkb fwZNh ftu jtk dk ;zuko th jz[dk j?
ns/ Bwh finkdk uzrh soQK pDh ofjzdh j?. nZieb pkiko
ftu fe;kBK dh g;zd dk wFj{o jb j? b?wfeB gb'n
@@Opal 090## fi;d/ fe foto;hpb jkJhvq'fbe czeFB jB
ns/ ubkT[D ftu nk;kB j?. fJj fe;kBK ~ finkdk ewkJh,
vh}b s/ xZN youk ns/ b/po dh pus eokT[Idk j?. fJj
seBhe n?BtkfJow?IN d/ nB[e{b j? ns/ fwZNh dh T[gikT{
Fesh dk fXnkB oZyD d/ Bkb Bkb gkDh, fpibh ns/ ;w/I
dh pus th eokT[Idh j?.
d' g?dktkoK ftu coe (wbfuzr d/ Bkb ns/ wbfuzr d/ fpBK)
60$9, sh;oh wzfIb, :{;| ;okfJ wkoehN, BIdhe rqhB gkoe w?No' ;N/PB, BthA fdZbh^110016
N?bh|'B L 011^26511845, 26517923, 45503170, 09953756433, 09891263263
Jh^w/b L circulation@krishijagran.com, info@krishijagran.com, www.krishijagran.com
u?~e$vhHvhH, n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD d/ BK fdZbh ftu e?P j'Dk ukjhdk j?, wBhnkovo BthA fdZbh nkf|; ’u G/fink ikJ/
feqPh ikroD w?ApofPg o/N;kb ekghnK� ehws� S'N��� G[rskB
1 12 420 40 380
2 24 840 140 700
3 36 1260 260 1000
5 60 2100 600 1500
ckfJd/wzd j?. fJ;~ xNkT[D bJh ;[Xoh j'Jh t/;N
fv;g';b ftXh okjhI ykDk pBkT[D bJh nkbNoB/fNt
pkbD fJ;s/wkb eoBk ukjhdk j? ns/ y[Zb/ ftu pkbD
;kVDk xNkT[Dk ukjhdk j?.
· ikBtoK dh ;/jsL pb?e ekopB dh wksok Bkb wBZ[yK
tKr ikBtoK dh ;/js s/ th n;o g?Idk j?, fijVh jtk
ftu T[j ;kj b?Id/ jB.
· nbr nbr soQK d/ iht fit/I ehV we”V/, S'N/ iht izs{
ns/ fijV/ gzSh y/sK ftu ofjzd/ jB T[j th ;kVD dh
gqfeqnk Bkb rkfJp j' rJ/ jB.
g”fdnK dh g”Fesk ns/ tksktoD s/ gqGktL
ICIMOD dh fo;ou do;kT[Idh j? feL
· fJe NB M'B/ dh gokbh ftu *5.5 feb' N (nkor?fBe)
*2.3 kg P205 (nkor?fBe) *25 kg K2O (fsnko
fwbdk j?) * 1.2 kg S (nkor?fBe) *50-70%
wkJheq'fBT{No?IN; fijV/ fe uktbK d[nkok n?p;kop
ehs/ iKd/ jB *400 kg ekopB j[zd/ jB.
· fJj nzdk}k bkfJnk iKdk j? fe f;oc gzikp ftu 125
jiko NB d/ eohp M'B/ dh gokbh ftu n?B ns/ n?;
;kVD d”okB ysw j' iKd/ jB fijBK dh ehws brGr
2000 fwbhnB (;kbkBk) j?.
· c;b dh gokbh dk fJe NB ;kVD s/ T[j fobh}
eodk j ? L- CO2=1515kg *CO=92kg
*NO=3H83 kg
· SO2=0H4kg *CH4=2H7kg *Non megthane
(volatile organic compounds)(n;fEo i?fte
fwFoD) = 15H7 kg
www.krishijagran.comy/sh ;wkuko
39n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD iBtoh 2016
Gr dIAW C`qW au~qy vI
sMBv hY GrylU bgIcI qI dy vpwrIkrn hox kwrx swfIAW rozwnw jIvn
iv`c Kwx pIx vwlIAW vsqUAW idn pRqI idn
mihMgIAW hox l`g peIAW hn[ ies gl nUM iDAwn iv`c
r`Kdy hoey ieh zrUrI ho jWdw hY ik jo lok KyqI nwl nhIN
juVy auh Awpxy Kwx leI Pl Aqy sbzIAW dI GrylU
pDr qy hI pYdwvwr kr skdy hn[ auh Awpxy vwDU Krcy
vI GtwA skdy hn Aqy ibMnw zihrW Aqy rswiexw dy
sbzIAW Aqy Pl Gr iv`c hI augw skdy hn Aqy AwpxI
ishq nUM vDIAw r`K skdy hn[ pr ieh vI isr& auhnW
lokW leI hI sMBv sI ijnW dy kol kuJ ku jgHw KwlI peI
hovy ijs iv`c auh AwpxIAW loV dIAW sbzIAW Aqy Pl
augw skx[ ijnW lokW dy kol ieMnI ku vI jgw nhIN auh
Awpxy Gr iv`c ikvyN rozwnw Kwx leI vrqIAW jWdIAW
sbzIAW Aqy Pl pYdw kr skdy hn qW ies dw shI FMg
ieh hY ik GrW dIAW C`qW dy au~qy GrylU bgIcI lgweI
jwvy[
hux GrW dIAW
C`qW dy au~qy KyqI
sMBv ikvyN ho skdI
hY, ies gl bwry
jwnxw vI bhuq
zrUrI hY[ keI
Aijhy FMg qrIky
hn ik Gr dI C`q dy au~qy loV Anuswr sbzIAW Aqy PlW
dI pYdwvwr kIqI jw skdI hY[ ies dw sB qoN sOKw Aqy
vDIAw FMg ieh hY ik purwxIAW plwsit`k dIAW borIAW
jW frMmW Aqy jW i&r gmilAW iv`c im`tI Br ky auhnW
iv`c bUty lgwey jwx Aqy loV Anuswr iehnW nUM cu`k ky
ieDr auDr vI r`Kxw sMBv ho skdw hovy[ hux gl Aw
jWdI hY ik ies FMg nwl ikhVIAW sbzIAW Aqy PlW nUM
ivSyS qOr qy augwieAw jw skdw hY? AwauNdy mOsm Bwv
srdIAW dy mOsm iv`c kuJ sbzIAW Aqy PlW dI kwSq
bVy hI vDIAw FMg nwl kIqI jw skdI hY[ auh sbzIAW
Aqy auhnw Pldwr bUitAW nUM hI lgwieAw jw skdw hY
ijnW dy bUitAW dIAW jVW G`t fUMgIAW hox ijvyN gmilAW
iv`c sbzIAW ijvyN pwlk, myQI, swg, bYNgx, goBI,
AwlU, tmwtr, hrI imrc, KIrw, DnIAW, pudInW, soN&,
mUMg&lI, hldI, Awid Aqy borIAW jW frMmW iv`c
Pldwr bUty lgwey jw skdy hn ijvyN AmrUd, inMbU, iknMU,
ppIqw Awid[ imAwrI bIjW dw hoxw lwzmI hY[ ies qoN
ielwvw ieh vI dyK lYxw cwhIdw hY ik Gr iv`c kul ikMny
mYNbr hn Aqy auhnw dI psMd dy Anuswr hI Pl Aqy
sbzIAW dy bUty lgwauxy cwhIdy hn[ shI smyN Aqy loV
Anuswr hI PlW Aqy sbzIAW nUM qoVnw cwhIdw hY[
ies FMg nwl KyqI krn leI sB qoN zrUrI hY ik Gr
dI C`q pUrI qrW nwl p`kI hoxI cwhIdI hY[ C`q au~qy au~nW
Gr dIAW C`qW au~qy vI
sMBv hY GrylU bgIcI
Ky
www.krishijagran.comsPl ikswn
40 n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD iBtoh 2016
hI Bwr pwauxw cwhIdw hY
ijMnW ik auh AswnI nwl
cu`k sky[ jykr C`q au~qy
im`tI pw ky hI KyqI krn
bwry ivcwr bxy qW im`tI
pwaux qoN pihlW hyTW
pwlIQIn dI SIt ivCw
leI jwvy qW jo pwxI C`q dy
iv`c nw smw sky Aqy Gr
dI iemwrq nUM iksy qrW dI
koeI hwnI hox dw ̂ qrw nw
rih jwvy[ pwxI loV
Anuswr hI id`qw jwvy Aqy
koiSS kIqI jwvy ik
&uAwrw isMcweI qknIk dI
vrqoN hI kIqI jwvy[
borIAW jW plwsitk
dIAW QYlIAW iv`c KyqI
krn amyN auhnW iv`c Coty
Cyd kr id`qy jwx qW jo
bUitAW dI ishq TIk rhy
Aqy vwDU pwxI bwhr
inkl sk y [ iehn W
gmilAW nUM jW borIAW nUM
vwr vwr ie`k jgw qoN dUjI
jgHw bdldy nhIN rihxw
cwhIdw ikauNik Aijhw
krn nwl bUty dI jVH ih`l
skdI hY Aqy bUty dw vwDw
ivkws ru`k skdw hY Aqy
bUtw mr vI skdw hY[ loV
Anuswr srdIAW iv`c
C`qW qy kIqI jwx vwlI
KyqI pRqI sucyq rihxw
cwhIdw hY[ izAwdw korw
jW TMf pYx dI hwlq iv`c
FukvyN auprwly krn dI loV
pYNdI hY ijs leI smyN smyN
mwihrW dI slwh lYNdy
rihxw cwhIdw hY[ bUty Aqy
bIj hm ySW bwgbwnI
ivBwg qoN jW iksy pRmwixq
srkwrI nrsI qoN hI lYxy
cwhIdy hn[ Gr dIAW
C`qW au~qy bgIcI lgwauxw
iek nvyklw auprwlw hY
ies leI ibMnW mwihrW dI slwh ley koeI vI &Yslw nhIN lYxw cwhIdw Aqy pihlW Coty
p`Dr qy qzrby qy qOr qy hI ies kMm nUM krnw cwhIdw hY[ jykr ho sky qW ies pRqI
isKlweI vI lY lYxI cwhIdI hY qW jo Biv`K iv`c koeI smisAw nw Awvy[
Gr dIAW C`qW au~qy GrylU bgIcI lgwauxw ie`k nvyklw auprwlw swibq ho skdw hY
Aqy hor lokW leI ie`k vDIAw imswl vI bx skdI hY[ Awaux vwly smyN iv`c G`t rhI
zmIn Aqy vDdI mihMgweI dw sdkw ieh bhuq zrUrI ho jwvygw ik ibMnW zihrW dy Aqy
hor iksy qrW dI imlwvt qoN rihq sbzIAW dI kwSq Awpxy Gr hI kIqI jwvy qW jo smyN
dI bcq vI ho sky Aqy qwzI Aqy nroeI sbzI Aqy Pl KwDy jw skx[
idnyS dmwQIAwjsvMq ngr, jlMDr[
Mob: 94177-14390Email: ddamathia@gmail.cm
www.krishijagran.comsPl ikswn
41n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD iBtoh 2016
fdlku [kqn gh cusa dEiuh
fdzdk j? ns/ n”;s skgwkB 11 s'I 15
;?H ns/ Bwh finkdk j[zdh j?. bzp/ ;w/I
se mzvk w”;w ofjD s/ fJj o'r g”d/ d/
fJe wjZstg{oB T[d:'fre ns/
ykdnzB c;b j? fijVh fe y[Fe
ns/ noXy[Fe GkrK ftu T[rkJh iKdh
j?. o/shbh, ykoh ns/ ewi'o iwhB
ftu th fJ;~ ;cbskg{ote T[rkfJnk
ik ;edk j?. fJ; c;b ~ w[Zy o{g
Bkb gF{nK ~ dkD/ d/ o{g ftu
ytkfJnk iKdk j?. i”I dk wkbN fGzB
gqeko d/ g”Fe G'iB, jbe/ ghD tkb/
gdkoE ns/ wkde vfoze pBkT[D d/
ezw nkT[Idk j?. ;jh fe;w, F[X phi,
phi T[guko ns/ o'rK dh o'eEkw j'D
s/ fe;kB uzrh g?dktko b? ;ed/ jB.
fJ; b/y ftu i”I d/ gqw[Zy o'rK d/ bZSD
ns/ o'eEkw j/m fby/ jBL
1H ghbk os[nkL
gZfsnK s/ ghb/ ozr d/ S'N/ S'N/ XZp/
bkfJBK ftu pDd/ jB. edh edh fJj
XZp/ gZshnK d/ vzYbK s/ th gkJ/ iKd/
jB. finkdk gqe'g Bkb pkbhnK th
o'rrq;s j' iKdhnK jB. fJj o'r
iBtoh d/ gfjb/ gytkV/ ftu fdykJh
www.krishijagran.com
i”I d/ gqw[Zy o'rK dh o'eEkw
tkX/ d/ Bkb tXdk iKdk j? ns/ dkD/
ewi'o pDd/ jB.
o'eEkwL
· o 'r o 'r h fe;w K fit / I
phHn?uH393, phHn?uH902 ~
phi'.
· o'r d/ B}o nkT[Id/ jh c;b s/
vkfJEhB n?w 45 iK vkfJEhB }?v
78 dh 800 rqkw wksok ~ 250
bhNo gkDh ftu fwbk e/ gqsh
J/eV fSVekn eo'. gfjbk
fSVekn T[d'I eo' id'I fes/ fes/
fpwkoh B}o nkJ/. pknd ftu
d; gzdoK fdBK d/ nzso s/ d' iK
fszB fSVekn eo'.
G{ok iK gZfsnK dk os[nkL
S'N/ r'b nkeko d/ ghb/ G{o/ ozr
d/ XZp/ gZshnK s/ pDd/ jB fijV/ pknd
ftu ekb/ j' iKd/ jB. fJ; fpwkoh dk
gqe'g cotoh d/ nkyoh jcs/ ftu F[o{
j[zdk j? ns/ id'I se c;b joh ofjzdh
j? fJ;dk gqe'g tXdk ofjzdk j?.
o'eEkwL
· o'r o'Xh fe;w phHn?uH393,
phHn?uH 902 dh fpikJh eo'.
· o'r d/ B}o nkT[Id/ jh c;b s/
i”I
i”I d/ gqw[Zy o'rK dh o'eEkw
43n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD iBtoh 2016
vkfJE/B n?B 45 iK vkfJE/B }?v
78 dh 800 rqkw wksok ~ YkJh
;” bhNo gkDh ftu fwbke/ gqsh
J/eV fSVekn eo'. gfjbk
fSVekn T[d'I eo' id'I fes/ fes/
fpwkoh B}o nkJ/. pknd ftu
d; gzdoK fdBK d/ nzso s/ d' iK
fszB fSVekn eo'.
3H Xkohdko gZfsnK dk o'rL
gZfsnK s/ bzph r{Vh G{oh bkfJBK
g? iKdhnK jB iK ikbhB[wk fteko B}o
nkT[Idk j?. finkdk gqe'g Bkb gZs/
M[b; iKd/ jB. fJj o'r iBtoh d/
nzs ftu fdydk j?.
o'eEkwL
· o'r o'Xh fe;w phHn?uH902 dh
fpikJh eo'.
· o'r d/ B}o nkT[Id/ jh c;b s/
vkfJEhB n?w 45 dk 600 x'b
YkJh ;” bhNo gkDh ftu fwbk e/
gqsh J/eV fSVekn eo'. gfjbk
fSVekn T[d'I eo' id'I fpwkoh
B}o nkJ/. pknd ftu d; gzdoK
fdB d/ nzso s/ fJe iK d'
fSVekn eo'.
· bzp/ c;b uZeo ~ ngBkU.
4H pzd eKfrnkohL
fJj pkbh nt;Ek dk o'r j?.
o'rh pkbhnK ftu dkfDnK dh irQk
ekbk u{oD pD iKdk j?. fJj g{oh soQK
fMZbh d[nkok
Yfenk j[zdk j?.fJ;d/ cND d/
pknd ekbk u{oD pkjo fBebdk j?
fijVk fe c;b eZYD ;w/I phi s/
fuge iKdk j? ns/ fJ; phi Bkb
nrb/ ;kb fpikJh eoB s/ fpwkoh
nkT[Idh j?.
o'eEkwL o'r o'Xh fe;w phHn?uH
393 dh fpikJh eo'.
5H y[bh eKfrnkohL
fJj th pkbh nt;Ek dk o'r j?.
o'rh pkbhnK ftu dkfDnK dh irQk
ekbk u{oD pD iKdk j? ns/ fJ; Bkb
fMZbh BjhI j[zdh. fJ; bJh jtk d[nkok
ekbk u{oD T[v e/ ;t;E pkbhnK s/
gj[zu iKdk j?. o'r rq;s dkD/ T[go'I
;jh B}o nkT[Id/ jB go nrb / ;kb
id I' fJj dkD / phi d / og{ ftu phi / iKd /
jB sK fJj or' dp[ kok fdykJh fddz k j.?
o'eEkwL
1H o'r ofjs phi dk gq:'r eo'.
2H o'rh g”fdnK dhnK pkbhnK ~
gkbhfEB fbckfcnK Bkb YZe e/
g[ZN e/ ;kV fdU iK fwZNh ftu
dpk fdU.
3H fpikJh s'I gfjbK phi dk o?ef;b
Bkwe dtkJh Bkb fJe rqkw gqsh
feb' iK thNkt?e; iK pkth;NhB
Bkb d' rqkw gqsh feb' phi dh
do Bkb ;[Zek T[guko eo'.
6H w'fbnk o'rL
;{so feqsw s'I gqGkfts c;b ewi'o, ghbh iK S'Nh ofj iKdh j?. fJe v/Y wjhB/ dh j'D s/ nfijh c;b y/s ftu d{o'I jh t/yh ik ;edh j?. gqGkfts g”fdnK ftu c[Nkn xZN j[zdk j?. nfij/ g”fdnK s/ pkbhnK S'NhnK ns/ xZN dkfDnK tkbhnK pDdhnK jB. g”fdnK dh iVQK MkVhB[wk pD iKdhnK jB. 80-90 fdB dh c;b dhnK iVK s/ S'N/ S'N/ ;c/d w'shnK fij/ ;{so feqwh t/y/ ik ;ed/ jB. fJj ;{so feqwh f;;N dh nt;Ek ftu }whB ftu ofjzd/ jB ns/ iVQK ~ B[e;kB gj[zukT[Id/ jB. o/shbh fwZNh tkb/ y/soK ftu fJ;dk B[e;kB finkdk t/fynk frnk j?. jkbKfe ;{so feqwh d[nkok ehsk ikD tkbk B[e;kB fJ; dh
F[o{nksh ;zfynk fpikJh d/ ;w/I s/ ns/ w”;w s/ fBoGo eodk j?.
o'eEkwL
w'fbnk gqGkfts y/sK ftu c;b uZeo ngBkU. fJ; o'r dk ;{so feqwh f;oc eDe ns/ i”I dhnK c;bK s/ jh gBg ;edk j?. fJ; bJh gqGkfts y/sK ftu fJj c;bK brksko Bk b? e/ d{ihnK c;bK Bkb ndb pdb e/ phi'.
· rowh ftu y/s dh d; gzdoK fdB d/ nzso s/ d' fszB v{zxhnK i[skJhnK eo'. nfijk eoB Bkb X[Zg ftu ;{so feqwh BFN j' iKd/ jB ns/ c;b dk o'r s'I pukn j[zdk j?.
· n?uHNhH 54 n?i'Nhe/ Bkb (fJe g?e/N gqsh d; feb' phi) T[guko eo'. fJ; Bkb ;{so feqwhnK dh ;zfynk xZN ns/ c;b dh T[gi ftu tkXk j[zdk j?.
· o'r o'Xh fe;w phHn?uH393 dh
fpikJh eo'. gqGkfts y/sK ftu
fcT[okfJvB 3 ih (ekop'fcT{o'B)
dtkJh 13 feb' gqsh J/eV dh
do Bkb fpikJh d/ ;w/I gkU.
;shF e[wko ns/ T[so f;zxT[Zx/ ;bkjeko
feqFh ftfrnkB e/IdoGhw ;N/vhnw, fGtkBh-127201
w'L 09416767703Jhw/bL sckvkbhiwani@gmail.com
www.krishijagran.comi”I d/ gqw[Zy o'rK dh o'eEkw
44 n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD iBtoh 2016
iho' fNb ;hv ns/ coNh-fvqb T[sw seBhej?eN/no ftu bZrD tkbh phi do gsk BjhI eod/ iK T[; e'b phi do gsk eoB dh ikDekoh dh xkN j[zdh j? fi; eoe/ ;jh ikDekoh dh ewh Bkb gqsh j?eN/no phi dh finkdk wksok brdh j? iK wFhB ikw j'D eoe/ T[;d/ phi gkfJgK s'I T[fus do Bkb BjhI fvrd/. i/ fe;kB gqsh j?eN/no finkdk iK xZN phi phidk j? sK T[;~ g?dktko xZN fwbdh j?. fJ;/ ;wZf;nk ~ fXnkB ftu oZyd/ j'J/ gq;s[s b/y ftu ;hv fvqb d[nkok bZrD tkbh phi do dh seBhe ~ ;wMkfJnk frnk j? sKfe fe;kB y[d jh phi phiD s'I gfjbK fJ; wFhB Bkb bZrD tkbh phi do gsk eoe/ finkdk g?dktko b? ;eD. fJ; wFhB Bkb fJe jh v{zxkJh s/ T[otoe ns/ phi ;[ZND Bkb nze[oD tfXnk j[zdk j? ns/ yogstko dh ;wZf;nk y/s ftu xZN j[zdh j?. ;hv-fvqb d[nkok c;b ~ bkfJBK ftu phiD Bkb f;zukJh, fBokJh-r[vkJh, ns/ eNkJh nkfd ezwK ~ nk;kBh Bkb ehsk ik ;edk j?. fJ; wFhB Bkb xZN ;w/I ftu fpikJh d/ Bkb Bkb gqsh j?eN/no fJzXB, wid{o you, T[sgkdB bkrs ns/ wid{oh dh th pus j[zdh j?.
De ;odh d/ w”;w dh gqw[Zy c;b
j?. eDe dh c;b ftu eJh ezw e[Fb seBhehnK dh io{os tkb/ j[zd/ jB fit/I ;jh ;w/I s/ fpikJh, phi dh ;jh wksok ns/ fBFfus v{zxkJh s/ phi dh fpikJh nkfd. fJ; ezw bJh gzs Bro feqFh ns/ gq'd:'freh :{Bhtof;Nh B/ fJe iho' fNb ;hv ew coNh vfob dk ftek; ehsk j? fi;~ ngBk e/ fe;kB y/s dh Bwh dk T[g:'r eod/ j'J/ ;jh ;w/I s/ eDe dh fpikJh eo ;eD. u{zfe M'B/ dh c;b finkdk f;zukJh tkbh c;b j? fi; Bkb fwZNh ftu c;b eNkJh d/ pknd th Bwh pDh ofjzdh j?. fi;dk T[g:'r eod/ j'J/ fpBk i[skJh j'J/ y/s ftu wFhB d[nkok fJe fBFfus v{zxkJh s/ phi ns/ ykd ~ pDkJ/ rJ/ e[zvK ftu ;[ZNDk jh iho' fNb fvqb dk w[Zy ezw j?. nkw s”o s/ pkfoF d/ pknd fJ; wFhB Bkb mzv d/ w”;w ftu eDe dh fpikJh ehsh iKdh j?. fJ; w”;w d/ F[o{ ftu fe;kB ;w/I s/ eDe dh fpikJh eoBk uj[zd/ jB fi;d/ bJh fe;kB e'b ;hv ns/ coNh fvqb T[gbpX j[zdh j? iK feokJ/ s/ b?Idk j?. nkws”o s/ nfijk t/fynk frnk j? fe fe;kB eDe ~ phiD s'I gfjbK gqsh
iho' fNb ;hv ns/ coNh-fvqb d/ w[Zy Gkr ns/ ;zouBkL
;kXkoB s”o s/ fJ; wFhB ftu fJe T[otoe dk pe;k, phi pe;k, phi ns/ T[otoe wksok ~ ;?N eoB tkbk bhto, T[otoe ns/ phi ~ ;[ZND tkbh fJekJh, iwhBh gfjnk, e[zv pBkT[D tkb/ ckb ns/ w[Zy Ykuk nkfd j[zd/ jB. wFhB dk Ykuk nkfJskeko j[zdk j? ns/ wFhB dh u”VkJh T[; ftu br/ e[zv pBkT[D tkbhnK ckbK dh ;zfynk (9,11,13 ns/ 15) s/ fBoGo eodh j?. e[zv pBkT[D tkbh fJekJh s'I jh bkfJB s'I bkfJB dh d{oh fBoXkfos j[zdh j?. wFhB ftu bZr/ ckb dh pBktN @F{# nkeko dh j[zdh j? fijVh fe iwhB iK y/s ftu fBFfus v{zxkJh s/ gsbk uhok bkT[Idk j? fi; Bkb fwZNh dh Bwh dk B[e;kB BjhI j[zdk ns/ wFhB d/ Yku/ s/ bZr/ ckb dh d{oh io{os nB[;ko xNkJh iK tXkJh ik ;edh j?. T[otoe ns/ phi ~ ubkT[D tkbh fJekJh ~ sbh gfjJ/ d[nkok u/B ns/ ;go'ne/N dh ;jkfJsk Bkb Fesh fdZsh iKdh j? ns/ T[otoe ns/ phi do ~ ezNo'b eoB bJh bZr/ j'J/ bhto dk gq:'r eod/ jB.
Iiho' fNb ;hv ns/ coNh-fvqb dhnK ftF/FsktKL
M'B/ dh y/sh d/ s[ozs pknd eDe dh fpikJh eoB dh ;G s'I tZvh ftXh iho' fNb ;hv coNh fvqb jh j?. wFhB fBowksk finkdksko 9, 11, 13 ns/ 15 bkfJBK tkbh jh wFhB pDkT[Id/ jB fi;~ ubkT[D bJh 35-45 nFt Fesh tkb/ Nq?eNo dh io{os g?Idh j?. iho' fNb ;hv coNh fvqb Bkb fJe xzN/ ftu fJe J/eV s'I v/Y J/eV y/so dh fpikJh ehsh ik ;edh j?. iho' fNb fvqb Bkb fpikJh eoB ftu 10-12 bhNo vhib gqsh j?eN/no dh ygs j[zdh j?. fJ; wFhB d[nkok fpikJh eoB s/ 100 s'I 125 feHrqkH gqsh j?H dh do Bkb fpikJh eoBh ukjhdh j? ns/ fJ; Bkb phi dk nze[oD 78 s'I 82% se j[zdk j?. fJ; wFhB ~ gq:'r ftu fbnkT[D s'I gfjbK fe;/ th
www.krishijagran.com
iho' fNb ;hv ns/ coNh-fvqb T[sw seBhe
T[sw seBhe
e
45n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD iBtoh 2016
gqeko d/ G{-gfoFeoD dh io{os BjhI j[zdh fi; Bkb fe;kBK ~ ckfJdk fwbdk j?.
Iiho' fNb ;hv ns/ coNh-fvqb d/ T[g:'r eod/ ;w/I toshnK ikD tkbhnK ;ktXkBhnKL
1H c;b dh fpikJh eoB s'I gfjbK bkfJB s'I bkfJB d/ ftu dh d{oh fBFfus eoe/ ckfbnK dh fBoXkfos d{oh s/ eZf;nk iKdk j? fi; Bkb fBFfus d{oh s/ fpikJh ;zGt j' ;e/. ckfbnK d/ BN p'bN ~ uzrh soQK e; fdU;.
2H ckfbnK d/ fgZS/ phi ns/ T[otoeK dhnK BfbnK ~ uzrh soQK ;?N eoe/ e; fdZsk iKdk j?. fi; B kb T[j ezw eod/ ;w/I pkjo Bk fBeb ikD. fJjBK ~ BbhnK ftu bkT[Id/ ;w/I fJj th fXnkB oZyDk ukjhdk j? fe phi ns/ T[otoe nkgD/ nkgD/ gfjbK s'I fBoXkfos ;EkB s/ jh fvZrD ns/ BbhnK ftu e'Jh o[ektN Bk j't/ fi; Bkb T[otoe ns/ phi fvrD ftu n;[ftXk Bk j't/.
3H dkD/tko T[otoe jh gq:'r eoB/ ukjhd/ jB.
4H y/s dh fpikJh eoB s'I gfjbK jh phi ns/ T[otoeK ~ fpikJh tkb/ y/s d/ B/V/ oy' sKfe wFhB d/ phi ns/ T[otoe pe;k ykbh j'D s/ pef;nK ~ xZN ;w/I ftu Gfonk ik ;e/.
5H fpikJh d/ ;w/I gfoukbe ~ jw/FK fXnkB oZyDk ukjhdk j? fe Nq?eNo ~ w'Vd/ ;w/I wFhB ~ T[go u[e bt/ sKfe wFhB ~ e'Jh B[e;kB Bk j' ;e/.
6H M'B/ dh eNkJh d/ pknd y/s ftu g[nkb ns/ yogstko Bk ofjD BjhI sK T[j wFhB dhnK ckbK ftu c;Dr/.
7H fpikJh eod/ ;w/I }whB dh dFk d/ nB[;ko jh phi fpikJh dh v{zxkJh fBFfus eo'.
8H uzrh fpikJh bJh Nq?eNo ~ xN
;ghv s/ jh ubkU.
9H phi ns/ T[otoe dh gqsh j?eN/no T[fus wksok fpikJh s'I gfjbK jh phi rBDk ftXh Bkb ;[fBFfus eo bU.
iho' fNb ;hv ns/ coNh-fvqb dh phi rDBk ns/ ;wnk:'iBL
phi rDBk eoB Bkb phi ns/ T[otoe ;[ND tkbh fJekJh d[nkok phi ns/ T[otoe dh io{oh wksok dh n?vtK; ikDekoh Bkb fe;kB ~ gqsh J/eV iK j?eN/no y/s dh fpikJh eoBh j? T[j T[; wksok ~ T[otoe ns/ phi dk pkiko iK GzvkoD Bkb fJzsikw eo ;edk j? fi; Bkb fe fpikJh d/ ;w/I fe;kB ~ d[pkok io{os Bk gt/.
wFhB fBowksk wFhB pDkT[Id/ ;w/I phi ns/ T[otoe ;?N eoB tkb/ bhto ~ ;wnk:'fis eod/ jB, gozs{ brksko wFhB ~ ubkT[D Bkb wFhB d/ fGzB fGzB fjZf;nK ftu fx;ktN iK j'o ekoBK Bkb phi do dk ;wnk:'iB fBoXkfos BjhI ofj gkT[Idk ns/ nbr nbr c;bK bJh fGzB gqeko d/ phiK dk fJ;s/wkb ehsk iKdk j?, fi;d/ ekoB fe;kB ~ phi rDBk ftXh ~ ikBDk io{oh j' iKdk j?. gqsh j?eN/no phi ns/ T[otoe do ikBD bJh gfjbK iho' fNb/I wFhB ~ ;wsb ;EkB s/ oZy e/ T[;~ J/Bk T[go u[Ze fbnk ikJ/ fe wFhB dk iwhBh gfjnk jZEK d[nkok nk;kBh Bkb x[wkfJnk ik ;e/ ns/ }whBh gfjJ/ s/ pD/ br; d/ T[s/ T[g:[es irQk s/ ns/ wFhB d/ co/w s/ fJe jh f;ZXh o/yk ftu u{B/ Bkb fBFkB bk fdU. fJ;d/ pknd wFhB d/ phi ns/ T[otoe pef;nK ~ Go bU. fJjBK pef;nK ~ GoB d/ pknd phi ezNo'bo bhto ~ ;?N eod/ jB. wFhB d/ nzsors ckb/ jw/FK d' bkfJBK ftu bZr/ j[zd/ jB, d{ih bkfJB ftu ckfbnK dh ;zfynk gfjbh bkfJB d/ w[ekpb/ ftu fJe finkdk j[zdh j?. fit/I fe B”I ckfbnK tkbh ;hV ns/ T[otoe fpikJh :zso dh gfjbh bkfJB ftu ckfbnK dh ;zfynk uko ns/ d{ih bkfJB ftu gzi. j[D wFhB dh u”VkJh gsk eoB bJh
fJe fBFkB gfjbh bkfJB d/ ckb/ d/ ;kjwD/ bkfJnk ikJ/ ns/ fJe fBFkB d{ih bkfJB d/ ckb/ d/ ;kjwD/ bkU ns/ d'jK fBFkBK d/ ftu dh d{oh gsk eo bU. j[D iwhBh gfjJ/ dh gfoXh gsk bkT[D bJh gfjJ/ dk ftnk; w/}fozr N/g dh wdd Bkb Bkg bU. wFhB d/ jo/e ckb/ d/ EZb/ egV/ iK gbk;fNe dhnK E?bhnK pzB fdU, fco iwhBh gfjJ/ ~ io{os nB[;ko 30 iK 50 tko x[wkfJnk iKdk j?. pknd ftu jo E?bh ftu'I fvr/ phiK ~ s'be/ tiB gsk br iKdk j?.
T[go'es ;wnk:'iB bJh T[g:'r ehs/ ikD tkb/ io{oh ;{soL
1H iwhBh gfjJ/ dh gfoXh (whNo ftu)= 3H14 r[Dk gfjJ/ dk ftnk; (whNo ftu).
2H wFhB dh ekoiekoh u”VkJh (whNo ftu) = e[b ckfbnK dh ;zfynk r[Dk fJe s'I d{ih ckb d/ ftu dh d{oh (whNo ftu).
3H fJe j?eN/no iwhB dh fpikJh eoB ftu iwhBh gfjJ/ d[nkok bkJ/ ikD tkb/ uZeoK dh ;zfynk= 10000_(wFhB dh u”VkJh r[Dk gfjJ/ dh gfoXh)
(feT[Ife 10,000 tor whNo= fJe j?eN/no)
T[dkjoD d/ s”o s/ wFhB ftu bZr/ e[zv pBkT[D tkb/ ckfbnK dh ;zfynk 9 ns/ ckb s'I ckb d/ ftu dh d{oh 18 ;?HwhH (0H18 whNo) iwhBh gfjJ/ dk ftnk; 35 ;?HwhH (0H35 whNo) ns/ phi do 120 feHrqkH j? sK n;hI j/m fby/ nB[;ko wFhB dk ;wnk:'iB eoKr/.
· iwhB gfjJ/ dh gfoXh= 3H14 r[Dk 0H35= 1H10 whNo
· wFhB dh ekoiekoh u”VkJh= 9 r[Dk 0H8= 1H62 whNo
fJe j?eN/no iwhB dh fpikJh eoB ftu iwhBh gfjJ/ d[nkok bkJ/ ikD tkb/ uZeoK dh ;zfynk = 10,000_ (1H10 r[Dk 1H62) = 10,000_1H1782= 5612 uZeo
www.krishijagran.comT[sw seBhe
46 n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD iBtoh 2016
wkf;e GftZycb
w/FL gq/w eoB tkfbnK bJh fJj wjhBk uzrk oj/rk. i/
ftnkj d/ :'r j' ns/ gq/w ;zpzX jB sK nkgD/ gq/wh Bkb Fkdh
eoB dk tXhnk :'r j?. Xkofwe ezwK ftu o[MkB ns/ you
j' ;edk j?.
tfoFGL s[;hI ;kj;, T[sFkj ns/ BthI T{oik wfj;{; eo'r/.
fe;ws th y{p ;kE d/t/rh. Bt/I ezwK bJh tfXnk ;wK j?.
iwhB-ikfJdkd ;zpzfXs ezwK ftu ;cbsk dk :'r pD
fojk j?.
fwE[BL gq/w ;zpzXK ns/ fttkfje ihtB ftu nfsnzs y[Fh
oj/rh. Bt/I gq/w ;zzpX th gBg ;ed/ jB. nkwdBh ns/ youk
pokpo oj/rk. tgko ftu Bt/I w”e/ ns/ B”eoh ftu soZeh d/
:'r pD oj/ jB.
eoeL wB ftufbs oj/rk. tkDh s/ ezNo'b eoBk j't/rk.
nkwdBh tX/rh ns/ Bt/I ezwK d/ w”e/ th fwbDr/ gozs{
s[jkvhnK rZbK s'I s[jk~ B[e;kB j' ;edk j?. fJ; bJh ;'u
;wM e/ p'b'. ihtB ;kEh dk Gog{o ;fj:'r fwb/rk.
f;zxL fttkfje ihtB ftu ekch ;wZf;nk nk ;edh j?. fJ;
bJh ihtB ;kEh d/ Bkb fwb i[b e/ ofjD dh e'fFF eo'.
pj[s ;ko/ yokp jkbksK d/ pkti{d wB FKs oj/rk. s[;hI
;wZf;nk ~ ;[bMk bUr/.
ezfBnkL nkgD/ pb s/ pj[s ;ko/ ezw g{o/ eoB dh fJZSk
ikr/rh. fJj ;wK eJh wkwfbnK ftu s[jkv/ bJh nB[e{b j?.
yk; eo id'I se r[o{ dk okFh pdbkn Bjh I j ? sK se sK jo' th
pj/ so j.? gw/q ;pz Xz ns / fttkfje ihtB bJh fJj ;wK urz k j.?
s[bkL fwsoK dk ;fj:'r Bk fwbD d/ ekoB eFN tX ;ed/
jB. fgsk dh ;/js ftu nfB:wsk nk ;edh j?. fuzsktK
ftu ewh j't/rh. g?oK ftu dod dh go'pbw nk ;edh j?.
tfoFueL Bt/I ezwK ~ jZE gkT[D ftu ;cbsk fwb/rh. XB
dk nkrwB tXhnk oj/rk. nkgD/ s'I T[u tor Bkb ;zpzX
pBDr/. :ksok ;cb j't/rh. jo ezw ftu F[o{ ftu nVuB
nkJ/rh gozs{ Bshi/ s[jkv/ gZy ftu j'Dr/.
XB[L i/ s[;hI nkgDh ;/js dh ;wZf;nk Bkb bzp/ ;w/I s'I i{M
oj/ j' sK fJ; wjhB/ d/ wZX s'I s[jk~ pj[s jh okjs fwbD
tkbh j?. feT[Ife fJ; wjhB/ pqfj;gs dk okFh gfotosB j'D
tkbk j? fijVk s[jkv/ bJh jo soQK bkGekoh j?.
weoL ihtB;kEh Bkb nukBe wsG/d g?dk j' ;edk j? ns/
T[;dk ekoB s[jkv/ ;[Gkn dk pdbkt j?. nkgD/ r[;/ s/ ekp{
oZy'. c?;bk b?D dh skes ewi'o oj/rh fJ; bJh i'fyw Go/
edwK s'I goj/} eo'.
e[zGL c?;b/ b?D ftu w[Ffeb j't/rh feT[Ife fdwkr d'fuZsk
oj/rk. gfo;fEshnK ekoB xo'I d{o ikDk g? ;edk j?. you
ezNo'b s'I pkjo j' ;edk j? yk;eo fttkd ns/ j;gskb
ftu XB you j'D dh ;zGktBk pD ojh j?.
whBL ;wK E'Vk gqshe{bsk bJ/ nZr/ tX fojk j? fJ; bJh
Xhoi ns/ ;z:w s'I ezw bU. fe;/ th ezw ftu ibdpkih ns/
nkt/F B[e;kB gj[zuk ;edk j? feT[Ife fJ; ;w/I c?;bk b?D dh
Fesh ewi'o oj/rh.
ekfldHkfo”;Qy wkf;e
GftZycb
GftZycb www.krishijagran.com
125 ;kb d/ fJe dkdk ih w”s d/ pknd ;tor gj[zu/. ;tor ftu y{p;{os ng;oktK dk fBqs t/y e/ dkdkih c[ZN c[ZN e/ o'Id/ j'J/ p'b/ ;kbk pkpk okwd/t d/ uZeo ftu BjhI g?Idk sK ed dk fJE/ gj[zu frnk j[zdk.
dkdk (g's/ ~)L s/oh Nhuo nk
ojh j? ik b[e ik.g'sk (dkd/ ~) L gfjbK s[;hI b[e
ikU feT[Ife s[jkvh w”s d/ pjkB/
w?I d' jcs/ dh S[ZNh bJh j?.
nr;s 2015nr;s 2015
b'Ng'N
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD i[bkJh 201552
s[;hA th b/ye pD'
fe;kB tho
frnkB ;KMk eoB
feqPh ikroD g~fsqek ’u
nkgD/ ;[Mkn, ;w~f;nktK s/
nB[Gt ;kƒ G/i'. y/shpkVh Bkb
;pzXs BthA s/ g[okDh seBhe dh
ikDekoh fdU.
ikDekoh s[jkv/ BK s/ c'N/
;w/s g~fsqek ’u gqekPs ehsh
ikJ/rh.
60$9, sh;oh wzfIb, :{;| ;okfJ wkoehN,
BIdhe rqhB gkoe w?No' ;N/PB, BthA fdZbh^110016
|'B L 011 26511845, 9313301029, 9654193353, 9891724495, 9811758583
Jh^w/b L info@krishijagran.com, krishieditor@gmail.com
Gkosh feqFh nB[;zXkB ;z;EkBd[nkok ftef;s gqikshnK d/ phi gqkgsh d/ ;o's
;z;EkB d[nkok ftef;s gqikshnK d/ phi
gqkgs eoB bJh j/m fby/ nB[;ko ;zgoe
eo'L
1H phi T[sgkdB fJekJh iK feqFh
gqkd:'freh ;{uBk e/Ido, Gkosh feqFh
nB[;zXkB ;z;EkB, BthI fdZbh-12
2H Gkosh feqFh nB[;zXkB ;z;EkB e/Ido,
eoBkb, jfonkDk. N?bhc'BL 0184-
2267169
3H Gkosh feqFh nB[;zXkB ;z;EkB y/soh
e/Ido, g{;k, ;w;shg[o, fpjko. N?bhc'BL
06274-240232
4H Gkosh feqFh nB[;zXkB ;z;EkB y/soh
e/Ido, fJzd”o, wZX gqd/F. N?bhc'B 0731-
2702921
5H Gkosh feqFh nB[;zXkB ;z;EkB y/soh
e/Ido, t/fbzrNB, sfwbBkv{. N?bhc'BL
0423-2234796
g{;k j?bg bkJhB (N?bhc'B 011-25841670)
g{;k n?rqhe'w coh (N?bhc'b 1800-11-8989)
;z;EkB dhnK fJjBK j?bg-bkJhBK s'I fe;kB
GkJh N?bhc'B dh wdd Bkb feqFh ;{uBktK dh
ikDekoh ;t/o/ 9H30 s'I Fkw 4H30 ti/ se
(working days) gqkgs eo ;ed/ jB.
torhfeqs www.krishijagran.com
To Advertise in Krishi JagranTo Advertise in Krishi Jagran
To Subscribe Krishi JagranTo Subscribe Krishi Jagran
MAHARASHTRA Megha Sharma 09891668292 megha@krishijagran.com
GUJARAT Sara Khan 09953720233 sara@krishijagran.com
PUNJAB Kiran Kumari 09999743660 kiran@krishijagran.com
HARYANA Sarita Singh 09891899197 sarita@krishijagran.com
RAJASTHAN Jyoti Sharma 09891828266 jyoti@krishijagran.com
UTTAR PRADESH Sarla Singh 09999141933 sarla@krishijagran.com
UTTARAKHAND Kanika Chauhan 0995346033 kanika@krishijagran.com
MADHYA PRADESH Poonam Biswakarma 08447527318 poonam@krishijagran.com
CHHATTISGARH Yogesh Kumar 09891668636 yogesh@krishijagran.com
BIHAR Afsana Malik 09891899322 afsana@krishijagran.com
JHARKHAND Chunki Bhutia 09891655888 chunki@krishijagran.com
HIMACHAL PRADESH Sujata Gautam 08588998437 sujata@krishijagran.com
JAMMU & KASHMIR Ruby Jain 09999142633 ruby@krishijagran.com
WEST BENGAL Hrituparna Banerjee 09891899064 hrituparna@krishijagran.com
KARNATAKA Bansi Shukla 09891614614 bansi@krishijagran.com
ASSAM Abdus Samad 09891889588 samad@krishijagran.com
ANDHRA PRADESH Aniket Sinha 09891335460 aniket@krishijagran.com
ODISHA Rahul Singh 09891339440 rahul@krishijagran.com
TAMIL NADU Nishant Taak 09953756433 nishant@krishijagran.com
KERALA Preetha M. Nair 09891755566 preetha@krishijagran.com
Ph. : 011-26511845, 26517923, 45503170Email : info@krishijagran.com Web. : www.krishijagran.com
ALL INDIA SANJAY KUMAR 09313301029 sanjay@krishijagran.com
GUJARAT Sara Khan 09953720233 sara@krishijagran.com
MAHARASHTRA Megha Sharma 09891668292 megha@krishijagran.com
Pavan Ajage 08411889826 pavan@krishijagran.com
Narendra Sherdale 09881063466 narendra@krishijagran.com
Bhausaheb Wagh 08806851660 bhausaheb@krishijagran.com
MADHYA PRADESH Poonam Biswakarma 08447527318 poonam@krishijagran.com
CHATTISGARH Yogesh Kumar 09891668636 yogesh@krishijagran.com
JAMMU & KASHMIR Ruby Jain 09999142633 ruby@krishijagran.com
HIMACHEL PRADESH Sujata Gautam 08588998437 sujata@krishijagran.com
PUNJAB Kiran Kumari 09999743660 kiran@krishijagran.com
UTTRAKHAND Kanika Chauhan 0995346033 kanika@krishijagran.com
HARYANA Sarita Singh 09891899197 sarita@krishijagran.com
UTTAR PRADESH Sarla Singh 09999141933 sarla@krishijagran.com
R.N. Chaubey 09453577732 chaubey@krishijagran.com
Krishna Bihari 09719029604 krishna@krishijagran.com
RAJASTHAN Jyoti Sharma 09891828266 jyoti@krishijagran.com
BIHAR Afsana Malik 09891899322 afsana@krishijagran.com
JHARKHAND Chunki Bhutia 09891655888 chunki@krishijagran.com
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD i[bkJh 2015 53
;sjh gjhJ/ d/
ftnk; dk wkgB
iho' fNb/i ;hv ns/ coNh-fvqb d[nkok eDe dh fpikJh s'I bkGL
1H M'B/ d/ y/s ftu fpBk i[skJh ehs/ fpikJh eoB s'I 10-15 fdB dh pus j[zdh j? fi; Bkb ;w/I s/ fpikJh j' iKdh j?.
2H J; wFhB Bkb fpikJh eoB s/ gqsh j?eN/no 70-75% ;w/I dh pus j[zdh j?.
3H wFhB d[nkok 65 s'I 70 gqshFs gqsh j?eN/no fJzXB dh pus j[zdh j?.
4H fJ; wFhB d[nkok fpikJh eoB s/ phiK dk nze[oD d' fszB fdB gfjbK j' iKdk j?.
5H iho' fNb fvqb Bkb fpikJh eoB s/ yogstko d/ phiK d/ nze[oD ns/ gqe'g ftu ewh nkT[Idh j?.
6H fwZNh dh G”fse, o;kfJfDe ns/ i?fte ;zouBk ftu ;[Xko j[zdk j? ns/ iwhB dh ib XkoB Fesh tXdh j?.
7H eDe dh g?dktko ftu 10 s'I 15% tkXk j[zdk j?.
8H fgSbh c;bK d/ ntF/F fwZNh dh sfj s/ SZvD Bkb fwZNh ftu g”Fe sZsK dh g{osh j' iKdh j?.
9H ;[oZfyns feqFh :zsoK d/ T[g:'r Bkb gozgokrs feqFh gZXsh d/ gqshe{b @tksktoDh gqGktK ~ xZN ehsk ik ;edk j?.
10H gozgokrs feqFh gZXsh d/ w[ekpb/ ;[oZfyns feqFh gZXsh d[nkok y/s fsnko eoB ns/ fpikJh eoB ftu M'Bk-eDe c;b gZdsh ftu ekopB T[s;oiB dh wksok xZN j[zdh j?.
Nq?eNo ukfbs iho' fNb fvqb dh w[Zy ;wZf;nk ns/ fJbkiL
1H ;wZf;nkL
· T[otoe ns/ phi dk Bk fvrDk.
fJbkiL
· vokfJzr tjhb iwhB Bkb fugfenk ofjD fdU.
· T[otoe ikw j' frnk j? sK pke; ~ uzrh soK ;kc eo'.
· ;go/ne/N d/ p'bN ~ e; fdU fi; Bkb FkcN x[zwD bZr/.
· ykd ns/ phi dhnK BfbnK ~
f;ZXk eo'.
2H ;wZf;nkL
· finkdk T[otoe ns/ phi fvZrDk.
fJbkiL
· wFhB ~ e?bhpq/N eoe/ T[otoe ns/ phi dh do fBoXkfos eo bU.
iho' fNb fvqb wFhB dh w[ozws, ;[Xko ns/ oZy-oykn
i/ wFhB dk e'Jh fjZ;k iK g[oik yokp, xZ;_N[ZN iK izr bZrk j't/ sK T[;~ s[ozs pdb d/Dk ukjhdk j?. jo x[zwD tkb/ fjZ;/ s/ ;w/I ;w/I s/ s/b_roh; bkT[Id/ ofjDk ukjhdk j?. o'i ezw d/ pknd T[otoe ~ pe;/ s'I eZY d/Dk ukjhdk j? ns/ gkDh Bkb uzrh soQK ;kc eoe/ t/y bU fe o'bo ftu T[otoe Bk ofj ikJ/. i/ wFhB dk bzp/ ;w/I se T[g:'r BjhI eoBk j? sK T[;~ uzrh soQK X' e/, ;[ek e/ s/b iK roh; bk e/ F/v ftu oZyDk ukjhdk j? fi; Bkb T[; s/ X[Zg ns/ pkfoF dk n;o Bk j't/.
� M'Bk-eDe c;b gZdsh ftu iho' fNb fvqb d[nkok eDe dh ;w/I s/ fpikJh eoe/ xZN ;w/I ns/ bkrs ftu finkdk T[sgkdB gqkgs eo ;ed/ jK. Bkb jh Bkb eDe dh c;b bJh y/s fsnkoh ftu bZrD tkb/ fJzXB dh pus eoe/ tksktoD ~ gqd{fFs j'D s'I puk ;ed/ jK. :KBh fe iho' fNb fvqb d[nkok eDe dh f;ZX/ fpkJh eoBk fe;kBK ns/ tksktoD bJh nB[e{b ns/ bkGdkfJe j?. fJ;d/ fJbktk eDe dh fpikJh dh g[okDh gZdsh dh irk iho' fNb fvqb B/ EK b? e/ wFhBheoD ftu nkgDh T[g:'frsk f;ZX ehsh j?.
fJ;dk wsbp fJj j'fJnk fe 5612 uZeo x[zwD ftu 120 feHrqkH phi fJe j?eN/no ftu phfink ikDk ukjhdk j?.
feT[Ife 5612 uZeo ftu 120 feHrqkH
fJ; bJh 50 uZeo x[zwD ftu = (120_5612) r[Dk 50= 1H06 feHrqkH.
feT[Ife id'I wFhB ubdh j? sK iwhBh gfjnk, rDBk d[nkok gqkgs uZeoK dh s[bBk ftu xN uZeo bkT[Idk j? fJj nzso brGr 10% wzfBnk iKdk j? fJ; bJh iwhBh gfjJ/ dh uZeoK dh ;zfynk 50 ftu'I 5 uZeo xNk d/tKr/ fijV/ fe 50 uZeoK dk 10% j?. j[D ;k~ wFhB ~ 45 uZeoK ftu 1H06 feHrqkH bJh ;wnk:'fis eoBk j't/rk.
fJ; bJh iwhBh gfjJ/ ~ 50 uZeo x[wktKr/ ns/ phi bJh pzBh rJh gkbhfEB dhnK E?bhnK ftu fJeZmk eoe/ T[;~ s'bKr/.
wFhB d[nkok phi rDBk eoB s/ eZYh rJh phi do xN iK finkdk nk ojh j't/ sK phi ezNo'bo bhto ~ xN iK finkdk s/ ;?N eo d[pkok fJ; ftXh ~ d[jokU. id'I se fe s[jkv/ d[nkok fBoXkfos ehsh rJh phi do gsk Bk br ikJ/. fJ;/ soQK wFhB ~ fBoXkfos ykd do (feHrkq H gsq h je? Nn/ o) d / bJh th fJ; / soK ;wnk:f' is ehsk ik ;edk j.?
www.krishijagran.comT[sw seBhe
48 n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD iBtoh 2016
oDpho f;zx ns/ fBfsB e[wko GkoshfeqFh nfG:Kfsqeh ;zGkr
GkHfeqHnH;z (g{;k), BthI fdZbh- 110012Jhw/bL singhranbir413@gmail.com
jwb iv`c tmwtr dI kwSq ie`k mh`qvpUrn
sbzI vjoN kIqI jWdI hY ijs dw pRqI hYktyAr
AOsqn JwV AwlUAW qoN bwAd sB qoN v`D hY[ pMjwb
iv`c tmwtr dI kwSq Q`ly rkbw l`gBg 7.38 hzwr
hYktyAr hY Aqy ies dw AOsqn JwV 245 kuieMtl
pRqI hYktyAr Aqy pYdwvwr 181 hzwr tn huMdI
hY[tmwtr grm-ru`q dI &sl hY ijs nUM 20-28
ifgrI sYNtIgRyf qwpmwn dI zrUrq huMdI hY [ korw
ies qy burw Asr krdw hY [ G`t qwpmwn qy bUty dw
vwDw ruk jWdw hY Aqy &l G`t bxdw hY [ &l bxn
leI qwpmwn dw kw&I Asr hY Aqy ies leI rwq dw
qwpmwn 15-20 ifgrI sYNtIgRyf cwhIdw hY [tmwtr
hr qrHW dIAW zmInW iv`c pYdw kIqw jw skdw hY, pr
hlkIAW zmInW iv`c iesdI pYdwvwr cMgI huMdI hY [
vDyry JwV leI tmwtrW dI
kwSq dy au`nq qrIky
vDyry JwV leI tmwtrW dI
kwSq dy au`nq qrIky
pM
au~nq iksmW/hweIibRf Aqy bUitAW ivckwr Pwslw
pnIrI bIjx Aqy bUty lwaux dw smW
iksmW JwV kqwr qoN kqwr bUty qoN bUty dw
(kuieMtl pRqI eykV) dw Pwslw (sY:mI) Pwslw (sY:mI)
tI AYc-1 (hweIibRf) 245 75 30
pMjwb r`qw 225 75 30
pMjwb vrKw bhwr-1 215 120-150 30
pMjwb vrKw bhwr-2 216 75 30
pMjwb vrKw bhwr-4 245 75 30
pMjwb aupmw 220 75 30
pMjwb AYn Awr-7 175-180 75 30
pMjwb Cuhwrw 320 75 30
Psl dI ru`q pnIrI bIjx dw smW Kyq iv`c bUty lwaux
dw smW
mu`K smyN dI &sl AkqUbr-nvMbr nvMbr-dsMbr
bhwr ru`q dI Psl nvMbr dw Aw^rI h&qw A`D &rvrI
vrKw ru`q dI Psl julweI dw dUjw pMdrvwVw Agsq dw dUjw
pMdrvwVw
kwSq dy FMg :
bIj dI mwqrw : ie`k eykV dI pnIrI iqAwr
krn leI 100 gRwm bIj kw&I hY [ do mrly (50 vrg
mItr) dIAW ikAwrIAW ie`k eykV dI pnIrI iqAwr
krn leI kw&I hn [
ibjweI dw smW :
srdIAW dI ru`q leI tmwtrW dI pnIrI
AkqUbr-nvMbr ivc bIj ky nvMbr-dsMbr ivc bUty
pu`t ky Kyq ivc lw idE[ bUitAW nUM kory qoN bcwaux
leI srkMfy jW polIQIn SIt dw
CrO w krnw zrrU I h[Y dsbM r qNo bwAd dI pCqy I
ibjweI leI pjM wb Chu wrw Aq y pjM wb AnY Awr-7
ijhIAW iksmW Cro y hTy prU I kwmXwbI nwl agu weIAW jw
skdIAW hn [ biU tAW n MU Fk̀x leI plO IQIn dIAW
QlY IAW dI vrqNo vI kr skd y hW, ijhVIAW 35
sNY tImItr lmM IAW, 25 sNY tImItr cVO IAW Aq y 100 gzy
mto IAW hxo [ tmwtrW dI pnIrI &rvrI ivc pt̀u k y Kqy
ivc lweI jw skdI h Y [ ies leI nvbM r ivc pnIrI
bIj o Aq y srdIAW ivc kro y qNo bcw leI plo IQIn dI SIt
jW srkfM y nwl CrO w kr[o &rvrI ivc lweI &sl
nvbM r vwlI &sl qNo Gt̀ JwV iddM I h Y [
www.krishijagran.comtmwtrW dI kwSq
49n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD iBtoh 2016
pnIrI iqAwr krnw :
pnIrI iqAwr krn leI 1.5
mItr cOVIAW Aqy 20 sYNtImItr
au~cIAW ikAwrIAW bxwau [
ikAwrIAW bxwaux qoN pihlW 10
kuieMtl glI-sVI rUVI zmIn ivc
imlw lYxI cwhIdI h Y Aqy
ikAwrIAW nUM ibjweI qoN G`to-G`t
10 idn pihlW pwxI idE [
ikAwrIAW 1.5-2.0 pRqISq
PwrmlIn dy Gol nwl 4-5 iltr
pwxI pRqI vrg mItr nwl gVu`c
kro [ ikAwrIAW nUM plwsitk
dIcwdr nwl 48-72 GMty q`k F`k
idE [ bwAd ivc idn ivc iek
vwr 4-5 idn q`k ikAwrIAW dI
im`tI pltwE qW ik PwrmlIn dw
Asr ^qm ho jwvy [ bIj dI soD
leI 3 gRwm kYptwn/QIrm dvweI
pRqI iklo bIj lwE [ bIj 1-2
sYNtImItr fUMGweI qy kqwrW ivc 5
sYNtImItr dI iv`Q qy bIjo [ pnIrI
dy puMgrn qoN 5-7 idn bwAd
kYptwn/QIrm dvweI (4 gRwm pRqI
iltr pwxI) dy Gol nwl gVu`c
kro[ 7-10 idn bwAd ies nUM
iPr duhrwE [
KwdW :
tmwtrW dI &sl leI 10 tn
glI sVI rUVI Aqy 25 iklo
nweItRojn (55 iklo XUrIAw), 25
iklo &wsPors (155 iklo supr
&wsPyt) Aqy 25 iklo potwS (45
iklo imaUryt Aw& potwS) pRqI
eykV bUty lwaux qoN pihlW pwaux
dI loV hY [jy suprPwsPyt Kwd
bzwr iv`c auplbD nw hovy qW 55
ik`lo fI ey pI vrqo Aqy XUrIAw dI
mwqrw Gtw ky 45 ik`lo kr idau[
ieh Kwd lweInW ivc bUty lwaux
dI QW qy ie`k pwsy 15 sYNtImItr
dUrI qy pw ky KwlI bxw idE[ A`D
&rvrI ivc bUitAW auproN srkMfw
htwaux ipCoN 35 iklo nweItRojn
(75 iklo XUrIAw) pwE [ jy
pihlW fI ey pI pweI hovy qW 65
ik`lo XUrIAW pwau[pr ieh iDAwn
r`Ko ik Kwd bUitAW dy mu`FW nwl nw
l`gy [ Kwd im`tI ivc imlw idE qy
Pyr bUitAW nUM im`tI cVHw idE [
ryqlIAW zmInW ivc Kwd iqMn
ikSqW ivc pwE[ BwrIAW zmInW
ivc nweItRojn vwlI Kwd dI
mwqrw Gtw idE [
ndInW dI rokQwm :
s t O N p 3 0 q w k q
(pYfImYQwlIn) iek iltr jW 750
imlIiltr Aqy bwAd 'c iek
gofI jW sYnkor 70 qwkq 300 gRwm
j W b w s w i l n 4 5 q w k q
(PluklorwlIn) iek iltr jW
750 imlIiltr dy bwAd ivc
iek gofI kro [ ienHW ndIn nwSkW
dw iCVkwA 200 iltr pwxI ivc
pRqI eykV dy ihswb nwl pnIrI
pu`t ky lwaux qoN 3-4 idn pihlW
cMgy iqAwr kIqy cMgI nmIN vwly
Kyq ivc kro [ bwswiln 45 qwkq
(PlUklorwlIn) nUM imtI ivc cMgI
qrHW imlwauxw cwhIdw hY [
hwrmon dw iCVkwA :
tmwtrW dI pYdwvwr
vDwaux leI ivpul bUstr
1 imlIiltr pRqI iltr
pwxI ivc pw ky tmwtr dy
nrsrI bY~fW ivc pnIrI
KyqW ivc lgwaux qoN iek
h&qw pihlW iCVkwA kro
[ ies qoN ielwvw ies
dvweI dy pMj hor iCVkwA
bUty KyqW ivc lgwaux qoN
bwAd pMdrW idn dy vk&y qy kro [
Aijhw krn leI pihlw iCVkwA
bUty KyqW ivc lgwaux qoN qkrIbn
iek h&qw bwAd kro Aqy dvweI
dI mwqrw A`DI (A`Dw imlI iltr
pRqI iltr pwxI) kr idau [ iek
iCVkwA leI qkrIbn 100 iltr
pwxI qy 50 imlIiltr dvweI iek
eykV vwsqy loVINdI hY [ ies
dvweI dI vrqoN nwl nvMbr mhIny
ivc lgweI &sl ivc qkrIbn
16-18 pRqISq q`k pYdwvwr v`D
jWdI hY, jdoN ik &rvrI mhIny
ivc lgweI &sl ivc 12 pRqISq
vwDw huMdw hY [
pwxI :
pihlw pwxI pnIrI Kyq ivc
lwaux qoN qurMq bwAd lwE[
grmIAW ivc bwAd vwlI isMcweI
6-7 idn bwAd Aqy srdIAW
ivc 10-15 idn bwAd kro [ ku`l
imlw ky 14-15 pwxI kw&I hn [
quVweI :
quVweI mMfI qoN &wsly dy
muqwbk kro [ dUr dIAW mMfIAW
leI p`ikAw hoieAw hrw &l qoVo,
nyVy leI lwl rMg ivc qbdIl ho
irhw &l qoVo [ ctnI Awid
bxwaux leI pUry p`ky lwl &lW dI
cox kro [ dUr dIAW mMfIAW leI
izAwdw p`ikAw, gilAw Aqy
gVUMey dy hmly vwlw &l pytIAW
ivc nhIN pwauxw cwhIdw [ quVweI
qoN qurMq bwAd &l nUM 13 ifgrI
sYNtIgRyf qy TMFw kro[ pMjwb vrKw
bhwr-1 AKIr nvMbr iv`c quVweI
leI iqAwr ho jWdI hY Aqy pMjwb
vrKw bhwr-2 dsMbr dy pihly
pMdrHvwVy iv`c pihlI quVweI leI
iqAwr ho jWdI hY [
privMdr isMG, jgmohn isMG Aqy
BuipMdr isMG iF`loN
ikRSI ivigAwn kyNdr, AMimRqsr
www.krishijagran.comtmwtrW dI kwSq
50 n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD iBtoh 2016
pknd 10 s'I 15% jo wjhB/ dh do
Bkb froktN nkT[D brdh j?. rktK
dk Bkowb d[Zxekb 290 s'I 300
fdBK dk j[zdk j?. i/ d[Zxekb 270
fdB s'I xZN j't/ sK fJ;~ n?pBkowb
d[ZX ekb iK d[ZXnt;Ek ftu oZfynk ik
;edk j?.
d[ZX d/ T[usw b?tb ftu ewh
gF{nK ftu B?dkfBe ns/ r?o-
B?dkfBe @w/;N fJN;# iK EB?bk o'r
dh iKu eotkT[Dh ukjhdh j?. fJjBK
d/ d[ZX Bw{fBnK dh iKu eoB s/ ekfJe
e'fFektK dh frDsh fszB bZy s'I
finkdk BjhI j'Dh ukjhdh. ;kohnK
rktK dh 10% ;zfynk ftu ukoK EBK
d/ e?bhc'ofBnk @w/;NkfJfN;# N?;N dk
wkB 2 iK finkdk j'Dk ukjhdk j? id'I
fe 70% rktK ftu fJj 1 iK 2 d/
pokpo j' ;edk j?. i/ 20% s'I
finkdk rktK ftu nfijk j't/ sK fJj
nkdkso v/noh fe;kBK dk
siopk j? fe T[jBK dh rK
fvbhtoh d/ pknd pj[s xZN d[ZX fdzdh
j? iK e[M fdB d[ZX d/ e/ d[ZX d/Dk pzd
eo fdzdh j?. fJ; ;fEsh ~ xZN ;w/I
dk d[ZX ekb iK n?pBkowB d[ZX nt;Ek
fejk ik ;edk j?. fJ; ;wZf;nk d/
eJh ekoB j' ;ed/ jB fijBK dk jb
fJ; b/y okjhI eoB dh e'fFF ehsh
rJh j?. fJe ;/jswzd d[Xko{ rK dk
n”;s d[ZX T[sgkdB 20 bhNo gqshfdB
j' ;edk j? fijVk w[y s”o s/ p/jso
g”FD ns/ gqpzXB Bkb jh ;zGt j?.
jkbKfe gfjbh fvbhtoh ftu rktK dh
d[ZX dh wksok fJ; s'I brGr nZXh j'
;edh j? gozs{ finkdk d[ZX d/D tkbhnK
rktK ftu fJj nzso e[M finkdk j[zdk
j?. finkdkso rktK ftu fpnKs d/ gzi
s'I d; jcs/ ftu d[ZX T[sgkdB nkgD/
fFyo s/ gj[zu iKdk j? ns/ fJ;d/
www.krishijagran.com
rK dh d[ZX nt;Ek fet/I tXkJhJ/rzGho ;wZf;nk j' ;edh j?. ne;o
d[ZX gqDkbh dh iKu eoBh ukjhdh j?
BjhI sK e[M fdBK ftu jh EB?bk d/
ekoB 25-50% se d[ZX dh g?dktko
ftu ewh nk ;edh j?. i/ io{oh j't/
sK ;zeowD dh iKu bJh d[ZX d/
Bw{fBnK ~ @ebuo# eoBk ukjhdk j?.
d[ZX eZYD s'I gfjbK ns/ pknd ftu
EDK ~ ehNkD{BkFe x'b ftu v[p'Dk
uzrk ofjzdk j?. rktK ftu p/jso
g”FD ;[fBFfus eoB bJh fJ; ftu
gq'NhB, fize, ;/b/fBnw ns/ ftNkfwB
@J/# ns/ @Jh# dh b'VhIdh wksok j'Dh
ukjhdh j?. gF{nK d/ nkjko ftu fe;/
soQK dh cc{zd iK n?pBkowb ;w?b BjhI
j'Dh ukjhdh. fpnKs d/ pknd rktK ~
xZN nkjko ytkT[D Bkb d[ZX T[sgkdB
ftu ewh nk iKdh j?. rK fpnkj[D d/
pknd dkD/ dh wksok j”bh j”bh
tXkT[Dh ukjhdh j? ns/ fJ;~ d?fje
ਪ� ੂਪਾਲਣ
fi
51n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD iBtoh 2016
Gko d/ 1% s'I tXk e/ 2% se eo
d/Dk ukjhdk j?. fpnKs d/ ;w/I j'D
tkbhnK go/FkBhnK fit/I EB?bk
;zeowD, roGnkF/ dh ;{iB, ehN'f;;
ns/ ft;Ekfgs nwkF/ nkfd d[ZX
T[sgkdB ~ gqGkfts eo ;ed/ jB.
rktK ~ y[Fe ns/ ;zeowD ekb d/
nzsors b'VhIdk nkjko Bk fwbD Bkb
th d[ZX T[sgkdB ftu ewh nk ;edh
j?. e[M gF{nK ftu fBw'Bhnk,
nKsoF'X, goihth ns/ bzrV/gB
fijhnK yokphnK d/ ekoB d[ZX rqzEhnK
ftu xZN d[ZX pDdk j?. nkw o[w/D
feqnkFhbsk ns/ d[ZX T[sgkdB skes
pDkJ/ oZyD bJh rktK ~ T[g:[es o/F/
tkbk nkjko ytkT[Dk ukjhdk j?.
fJjBK ~ d?fje Gkos dk xZN' xZN
1H4% uko/ d/ o{g ftu d/Dk ukjhdk
j?. ukok ns/ ;eb fBT{Nqb fvNqi?IN
ckfJpo dk b?tb d?fje Gkos dk
bVhtko 0H8% ns/ 1H2% j'Dk
ukjhdk j?. nkjkoh T{oik, gq'NhB ns/
yfDZiK dh ewh Bkb th d[ZX dk
T[sgkdB xZN j' iKdk j?. gq'NhB ns/
;{eFwkfsqe yfDiK fit/I b'jk, sKpk,
e'pkbN ns/ ;/b/fBnw dh ewh Bkb th
d[ZX xN iKdk j?. nzdob/ ns/ pkjob/
gfoihthnK d/ ekoB rktK ~ nBhwhnk
j[zdk j? fijVk d[ZX T[sgkdesk ~
gqGkfts eodk j?. d[Xekb d/ nzs ftu
pj[s finkdk w'Nkg/ d/ ekoB nrb/
fpnKs ;w/I nkjko rqfjD eoB dh
skes xZN iKdh j?. fJ; ;w/I Go{D dk
nkeko tfXnk j'fJnk j[zdk j? ns/ o[w/D
~ c?bkn bJh pj[s xZN irQk fwb
gkT[Idh j?. nkjko rqkfjsk ftu ewh
eoe/ ehN'f;; fij/ T[gZu/n ;zpzXh
fteko j' ;ed/ jB. fJ; bJh fJjBK
d/ nkjko ftu T{oik dk xDst
tXkfJnk ik ;edk j? fi; Bkb ;oho
~ b'VhIdh T{oik fwbdh oj/. gkDh dh
yokp r[DtZsk ns/ ewh Bkb th d[X
T[sgkdB s/ gqGkt g?Idk j?. gF{nK ~
fiE'I se j' ;e/ jtkdko irQk s/ jh
oZyDk ukjhdk j?. xZN irQk s/ finkdk
rktK oZyD Bkb T[sgkdB dh skes
gqGkfts j[zdh j?. i/ rktK ~ wip{oh
ftu finkdk ;wK yVk ofjDk gt/ sK
fJjBK ~ sBkn M/bDk g?Idk j? fi;
Bkb d[ZX dh wksok ftu ewh j' iKdh
j?. d' fpnKsK d/ ftu b'VhIdk nzsokb
oZyDk ukjhdk j? sKfe nrb/ d[Xekb
bJh rK nkgDhnK d[ZX rqzEhnK ~ uzrh
soQK ftef;s eo ;e/.
n”;s d[ZX-T[sgkdB ftu ewh
yk; s”o s/ gfjb/ ns/ d{i/ fpnKs
dhnK rktK ftu nKsfoe goihthnK dh
;wZf;nk nfsnzs rzGho j? fi; ftu
fJj gsbk r'po eZYdhnK jB. gF{nK
dh p/jso ;kc ;ckJh oZyD Bkb fJ;
;wZf;nk dk jb j' ;edk j?. fpnKs
s'I gfjbK ns/ fJ; s'I pknd ytkJ/ ikD
tkb/ nkjko ftu e?bFhnw ns/ gq'NhB
dh ewh BjhI j'Dh ukjhdh. EB?bk o'r
s'I pukn th io{oh j? feT[Ife fJ; Bkb
;oho ftu nfij/ }fjohb/ gdkoE
pDd/ jB fijV/ d[ZX dk T[sgkdB xZN
eo fdzd/ jB. gfjbh tko fpnkj[D
tkbhnK rktK ftu jkow'B n;zs[bB d/
ekoB rktK ftu roGgks ns/ ;w/I s'I
gfjbK fvbhtoh dh ;wZf;nk j' ;edh
j?. gF{nK ~ soQK soQK d/ o'rK d/
jwfbnK s'I pukT[Dk pj[s io{oh j?
BjhI sK fJ; Bkb d[ZX dh g?dktko xZN
;edh j?. fvbhtoh d/ pknd uko/ ns/
gkDh d[nkok cb'okfJv fij/ }fjohb/
gdkoE d[ZX ;zFb/FD ~ gqGkfts eod/
jB fi; ekoB xZN Gko tkb/ tZS/ g?dk
j[zd/ jB. fJ; bJh d[ZX T[sgkdB dh
skes Bkowb pDkJ/ oZyD bJh gF{nK
~ ;kc gkDh ns/ uko/ dh ng{osh
; [ f B F f u s e h s h i k D h
ukjhdh j?.
d[ZX T[sgkdB ftu pj[s f}nkdk ewh
d[ZX T[sgkdB ftu pj[s finkdk
ewh dk w[Zy ekoB EB?bk fpwkoh j? fi;
dk c?bkn j”bh j”bh iK fJedw th j'
;edk j?. rktK d[nkok }fjohb/ g”d/
iK yogstko ykD Bkb fJjBK dh y[Fe
gdkoE rqkfjsk xZN iKdh j? fi; Bkb
d[ZX T[sgkdB ftu ewh nkT[Idh j?.
fJjBK d/ ykD/ ftu finkdk wksok ftu
www.krishijagran.comਪ� ੂਪਾਲਣ
52 n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD iBtoh 2016
r?o-gq'NhB BkJhNq'iB iK :{ohnk th
jkBhekoe j[zdh j?. finkdk wksok ftu
t;k, ;Nkou nkfd ytkT[D Bkb o[w/D
dh feqnkFhbsk ns/ T[gun s/ gqshe{b
gqGkt g?Idk j?. fJ; bJh gF{nK ~
T[jBK d/ d?fje Gko d/ 2H5% s'I
finkdk wksok ftu dkDk BjhI ytkT[Dk
ukjhdk. fJe n”;s d[ZX d/D tkbh rK
~ T[;d/ nkjko d/ 50% y[Fe gdkoE
s'I finkdk dkDk BjhI ytkT[Dk ukjhdk.
pj[s finkdk d[ZX d/D tkbhnK rktK
ftu ne;o ftNkfwB ph-12 dh ewh
j' iKdh j? fi; ~ fJe jcs/ se 1-6
fwbhrqkw ftNkfwB ph-12 d/ fJzi?eFB
d[nkok Bkowb ehsk ik ;edk j?. g{oh
soQK fwFfos nkjko ykD tkbhnK rktK
d/ nkjko dh iKu ;w/I ;w/I s/ eotkT[Id/
ofjDk ukjhdk j? sKfe fJjBK ~
T[g:[es wksok ftu gq'NhB, t;k,
yfDi btD ns/ fBT{Nqb fvNoi?IN
ckfJpo fwbdk oj/. fJBc?eFB tkb/
o'rK d/ ekoB ;ghv Bkb d[X T[sgkdB
xNdk j?. nfijhnK rktK ~ p[yko
nkT[Idk j? ns/ d?fje skgwkB dk gZXo
brGr 103 fvroh ckfjoBjhN s'I
finkdk j' iKdk j?. rktK ~ nukBe
vkfJohnk j'D Bkb d[ZX xN j' iKdk
j?. ghD bJh b'VhId/ ib dh g{osh Bk
j'D Bkb th ;wZf;nk nk ;edh j?.
rktK dh d[ZX T[sgkdB Fwsk ~ pDkJ/
oZyD bJh d[Zxekb d/ nzfsw fdBK ftu
g{oh soQK fwFfos nkjko d/ Bkb
Bkowb s'I brGr 10% finkdk
dkBk ytkfJnk ik ;edk j?.
bx{ d[ZX nt;EkL
pj[s finkdk w'Nkg/ tkbh :kBh
fe T[u d?fje nt;Ek ;{ueKe tkbhnK
rktK ftu t;k dk Gzvko iwk j'D Bkb
d[ZX T[sgkdB ftu ewh nkT[Idh j?.
nkw s”o s/ nfijk d[Zxekb d/ ftu ns/
nzs ftu jh j[zdk j?. fJjBK fdBK ftu
rktK ~ T{oik ns/ gq'NhB ftu ;zs[bB
pDkT[Id/ j'J/ jh nkjko ytkT[Dk
ukjhdk j? sKfe fJjBK ~ pj[s finkdk
w'Nkg/ s'I pukfJnk ik ;e/. fJ; bJh
rktK ~ ;zg{oB d[ZX ekb ftu ;zs[fbs
nkjko ytkT[Dk io{oh j? sK fe d[ZX dh
g?dktko Bkowb b?tb s/ pDh oj/. i/
d[ZX eZYd/ ;w/I fJjBK dk g{ok d[ZX Bk
eZfYnk ikJ/ sK d[Zxekb dh ntXh xZN
j' ;edh j?. wFhB d[nkok d[ZX eZYd/
;w/I gfjbK rktK ~ d' fwzN se fsnko
eoBk ukjhdk j? BjhI sK d[ZX T[sgkdB
ftu ewh nk iKdh j?. i/ d[ZX eZYD s'I
ekch ;wK gfjbK jh u'D dh fsnkoh
ehsh ikt/ sK th fJj jkBhekoe j'
;edk j?. fJ; bJh wFhB fwbfezr
eod/ ;w/I @eb;No# ~ T[g:[es ;w/I s/
jh EBK s/ bkT[Dk ukjhdk j?. e[M d[ZX
d/o Bkb SZvdhnK jB ns/ fJjBK ~
u'D bJh fsnko eoB bJh finkdk
;wK d/Dk ukjhdk j?. rktK dk d[ZX xN
d/D d/ wB'ftfrnkfBe ekoB th j'
;ed/ jB. fiE'I se ;zGt j't/ d[ZX
eZYd/ ;w/I tksktoD FKs jh j'Dk
ukjhdk j?. d[ZX eZYd/ ;w/I pko pko
ftntXkB j'D Bkb T[sgkdB ftu ewh
nkT[Idh j?. e[M rktK ftu nB[tzfFe
ekoBK s'I th d[ZX T[sgkdB ftu ewh
nk ;edh j?. nfijh nt;Ek ftu
p/jso nB[tKfFe r[DK Bkb :[es
rktK ~ jh v/noh ftu oZyDk ukjhdk j?
sKfe fe;kBK ~ finkdk s'I finkdk d[ZX
T[sgkdB fwb ;e/.
nFtBh e[wko okJ/tfoFm ns/ gqXkB ftfrnkfBe
v/noh gF{ ;oho feqnk ftfrnkB ftGkr, okFNoh v/noh nB[;zXkB ;z;EkB,
eoBkb, jfonkDk- 132001w'L 07206562865
Jhw/bL royashwaniroyashwani@gmail.com
www.krishijagran.comਪ� ੂਪਾਲਣ
53n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD iBtoh 2016
60_9, shih wzfib, :{;c ;okJ/ wkoehN, B/V/ rohB gkoe w?No' ;N/FB, BthI fdZbh-110016c'BL 011-26511845,26517923, 45503170 w'pkfJbL 91 9891263263
Web. : www.krishijagran.com Email : circulation@krishijagran.com, info@krishijagran.com
feqFh ikroD wkf;e gZfsqek
w?;/Ie; ftu A, B d/ ;kjwD/ nkgDk itkp NkfJg eo' ns/ j/mK fby/ rJ/ w'pkfJb Bzpo s/ G/i fdU.
(A) @d' edw nZr/# fe; ezgBh dh gzubkfJB j?<(B) fJ; wjhB/ dh gZfsqek ftu Nq?eNo dhnK fezBhnK n?vtoNkfJ}w?IN jB<
d' nk;kB fij/ ;[nkbK dk itkp fdU ns/ gfjb/ 10,000 gkmeK ~ fJe wjhB/ dh gZfsqek fpbe[b w[cs ns/ gfjb/ ;jh itkp d/D tkb/ 100 b'eK dh fJe ;kb dh w?IpofFg coh.d' nk;kB fij/ ;[nkbK dk itkp fdU ns/ gfjb/ 10,000 gkmeK ~ fJe wjhB/ dh gZfsqek fpbe[b w[cs ns/ gfjb/ ;jh itkp d/D tkb/ 100 b'eK dh fJe ;kb dh w?IpofFg coh.
whB ftek; dk wsbp, fJe gk;/ fiE/ b'eK dk p/jso nkofEe ftek; eoBk j?, T[E/ d{i/ gk;/ ;wkfie ekfJnkebg eoBk th j?. g/Iv{ b'eK ~ nkofEe ftek; dhnK p/jso ;zGktBktK w[jZfJnk eokT[D d/ T[d/F Bkb rqkwhB ftek; gq'rokwK ftu b'eK dh tX uV e/ fjZ;/dkoh ;[fBFfus eoBk, :'iBk ~ bkr{ eoBk, G{wh ;[Xko ~ p/jso Yzr Bkb bkr{ eoBk ns/ eoik gqkgsh dk dkfJnk tXkT[D dk go'th}B ehsk frnk j?. F[o{ ftu y/shpkVh T[d:'r, ;zuko, f;Zfynk, ;/js ns/ fJ; Bkb ;zpzfXs y/soK d/ ftek; s/ w[Zy i'o fdZsk frnk ;h, go pknd ftu fJj wfj;{; ehsk frnk fe fJedw ftek; f;oc sK jh ;zGt j' ;edk j? id'I ;oekoh e'fFFK ftu p[fBnkdh s”o s/ b'eK dh f;ZXh ns/ nf;ZXh Gkrhdkoh j't/. 31 wkou, 1952 ~ ;w[dkJ/ gfo:'iBk gqFk;B d/ o{g ftu ikD/ iKd/ fJe ;zrmB dh
:'iBk nk:'r d/ nXhB ;EkgBk ehsh rJh, fi; ezw ;w[dkfJe ftek; Bkb ;zpzfXs ezwK dk ;zukbB eoBk ;h.;w[dkfJe ftek; gq'rokw dk T[dxkNB 2 nes{po, 1952 ~ ehsk frnk ;h ns/ fJj gq'rokw rqkwhB ftek; d/ fJfsjk; ftu fJe wjZstg{oB ehoshwkB ;h.
;zB 1974 d/ d”okB fJj @rqkwhB ftek; ftGkr c{v ns/ feqFh wzsokbk# d/ nzr d/ o{g ftu j'Id ftu nkfJnk ;h. wzsokb/ d/ BK ~ ;w/I ;w/I s/ pdb th fdZsk frnk. wkou 1995 d/ d”okB fJ; wzsokb/ dk BK pdb e/ @rqkwhB y/so ns/ o'irko wzsokbk# oZfynk frnk ;h. fJj wzsokbk tZv/ gq'rokwK dk fJzgbhw?IN/FB eoe/ rqkwhB y/soK ftu pdbkn fbnkT[D d/ T[d/F Bkb fJe T[sgq/oe wzsokb/ dk ezw eodk nk fojk j?. fJjBK gq'rokwK dk T[d/F rohph jNkT[Dk, o'}rko g?dk eoBk, nt;zouBk ftek; ns/ ;wkfie
;[oZfynk j?.
fJj wzsokb/ d' ftGkrK Bkb fwbe/ pDdk j?- @rqkwhB ftek; ftGkr# ns/ @G{wh ;z;kXB ftGkr#. fJj wzsokbk nes{po, 1974 d/ d”okB @rqkwhB ftek; ftGkr# @c{v ns/ feqFh wzsokb/ d/ nzr# d/ o{g ftu j'Id ftu nkfJnk. 18 nr;s, 1979 ~ @rqkwhB ftek; ftGkr# dk doik tXk e/ T[;~ @rqkwhB g[BormB wzsokb/# dk BK fdsk frnk. 23 iBtoh 1982 ~ fJ; wzsokb/ dk BkweoD @rqkwhB ftek; wzsokbk# ehsk frnk. iBtoh, 1985 d/ d”okB @rqkwhB ftek; wzsokb/# ~ fco s'I @feqFh ns/ rqkwhB ftek; wzsokb/# d/ nXhB fJe ftGkr d/ o{g ftu pdb fdsk frnk fi;~ pknd ftu f;szpo, 1985 d/ d”okB @feqFh wzsokbk# dk BK fdZsk frnk. 5 i[bkJh 1991 ~ fJ; ftGkr ~ d[pkok @rqkwhB ftek; wzsokbk# dk doik fdsk frnk. 2 i[bkJh, 1992 ~ fJ;
www.krishijagran.com
fe;kB efbnkD bJh rqkwhB ftek; eh j?< fe;kB efbnkD bJh
rqkwhB ftek; eh j?<rqk
rqkwhB ftek;
54 n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD iBtoh 2016
wzsokb/ d/ nXhB @pzio G{wh ftek; ftGkr# d/ BK Bkb fJe j'o ftGkr dk rmB ehsk frnk. wkou 1995 d/ d”okB fJ; wzsokb/ dk d[pkok BK pdbe/ @rqkwhB y/s ns/ o'}rko wzsokbk# oZy fdsk frnk ns/ fJ; ftu fszB ftGkr th Fkfwb ehs/ rJ/- @rqkwhB o'}rko ns/ rohph T[Bw{bB ftGkr# ns/ @rqkwhB ftek; ftGkr# ns/ @pzio G{wh ftek; ftGkr#.
;zB 1999 ftu @rqkwhB y/so ns/ o'}rko wzsokb/# dk fco s'I BK pdbe/ @rqkwhB ftek; wzsokbk# oZy fdsk frnk. fJj wzsokbk ftnkge gq'rokwK dk fJzgbhw?IN/FB eoe/ rqkwhB y/soK ftu pdbkn fbnkT[D d/ T[d/F Bkb fJe T[sgq/oe wzsokb/ dk ezw eodk nk fojk j?. fJjBK gq'rokwK dk T[d/F rohph jNkT[Dk, o'}rko g?dk eoBk, nt;zouBk ftek; ns/ ;wkfie ;[oZfynk j?. ;w/I d/ Bkb Bkb gq'rokwK d/ fJzgbhw?IN/FB ftu gqkgs siop/ d/ nkXko s/ ns/ rohp b'eK dhnK io{osK dk fXnkB oZyd/ j'J/, eJh gq'rokwK ftu pdbkn ehs/ rJ/ ns/ Bt/I gq'rokw pDkJ/ rJ/. fJ; wzsokb/ dk w[Zy T[d/F rqkwhB rohph ~ d{o eoBk ns/ rqkwhB nkpkdh, yk;eo rohph o/yk d/ j/mK ihtB pshs eo oj/ b'eK ~ p/jso ihtB gZXo w[jZfJnk eokT[Dk j?. fJjBK T[d/FK dh g{osh rqkwhB ihtB ns/ n?eNhftNh d/ fGzB y/soK Bkb ;zpzfXs gq'rokwK ~ fsnko eoe/, T[jBK dk ftek; eoe/ ns/ T[jBK dk fJzgbhw?IN/FB eoe/ ehsh iKdh j?. fJ; rZb ~ ;[fBFfus eoB d/ T[d/F Bkb fe nkofEe ;[XkoK dk bkG ;wki d/ ;ko/ torK ~ fwb/, rqkwhB y/soK ftu ihtB gZXo bJh wjZstg{oB ;wkfie
ns/ nkofEe nt;zouBk d/ gzi ekoeK dh gSkD ehsh rJh- ;/js, f;Zfynk, ghD tkbk gkDh, nktk; ns/ ;VeK.
fJjBK y/soK ftu ehshnK ik ojhnK e'fFFK ~ j'o tXkT[D bJh ;oeko B/ @gqXkBwzsoh rqkwhB :'iBk# (ghn?wihtkJh) F[o{ ehsh ns/ @rqkwhB ftek; wzsokbk# ~ @gqXkBwzsoh :'iBk# (ghn?wihtkJh) d/ j/m fby/ fjZf;nK ~ fJzgbhw?IN eoB dk fizwk ;”Ifgnk- ghD d/ gkDh dh ng{osh, wekBK dk fBowkD, fgzvK ftu ;VeK dk fBowkD eoBk.
B”Ith :'iBk ntXh d/ d”okB eJh rohph jNkU gq'rokwK dk d[pkok rmB ehsk frnk sKfe fgzv d/ fJbkfenK ftu ofj oj/ rohp b'eK ~ bkG d/D bJh gq'rokwK dh deFsk tXkJh ik ;e/. @J/ehfeqs rqkw ftek; gq'rokw# (nkJhnkovhgh) rqkwhB y/soK ftu wfjbk ns/ pkb ftek; gq'rokw (vhvpfbT{;hnkoJ/), rqkwhB d;sekoK ~ p/jso n”ikoK dh ng{osh Bkb ;zpzfXs gq'rokw (nkJhnkJhNhnkoJ/), ;t?-o'}rko bJh rqkwhB B”i[nkBK dh f;ybkJh Bkb ;zpzfXs gq'rokw (NhnkJhtkJn?;Jhn?w), rzrk efbnkD :'iBk (ihe/tkJh) ns/ fwfbnB e{g ;ehw (n?wvpfbT{e/n?;) dk ftbn ;kohnK ;t?-o'}rko :'iBktK ftu ehsk frnk, fi;~ ;toD i:zsoh rqkw ;tnw o'}rko :'iBk (n?;ihn?;tkJh) dk BK fdZsk frnk.
b'eb b'eK dhnK io{osK ns/ T[jBK dhnK T[whdK ~ fXnkB ftu oZyd/ j'J/ gzukfJsh oki ;z;EktK dk ;fj:'r fJ; gq'rokw d/ fJzgbhw?IN/FB
ftu fbnk frnk. fJj ;z;EktK :'iBk ns/ T[;d/ fJzgbhw?IN/FB d/ fte/Idqhfeqs ftek; dk o{g jB. wzsokbk oki ;oekoK ~ i'o d/ e/ efj fojk j? fe T[j gzukfJsh oki ;z;EktK ~ b'VhIdhnK gqFk;fBe ns/ ftZsh FeshnK ibdh d/D, fit/I fe Gkos d/ 73t/I ;zftXkB ;zF'XB ftu fejk frnk j?. 25 fd;zpo 2002 ~ ghD tkb/ gkDh d/ y/so d/ nXhB @;t?-ibXkok# Bkwe BtK gq'rokw F[o{ ehsk frnk fi;d/ nXhB ghD tkb/ gkDh bJh gfo:'iBktK fsnko eoBk, T[jBK ~ bkr{ eoBk, T[jBK dk ;zukbB eoBk ns/ oZy-oykn eoB dhnK FeshnK gzukfJs ~ d/D dk go'ft}B j?. gzukfJsh oki ;z;EktK dk ftek; gqfeqnk ftu ns/ ;fj:'r b?D d/ T[d/F Bkb gqXkBwzsoh d[nkok 27 iBtoh, 2003 ~ @jfonkbh# Bkwe fJe BtK g'qrokw F[o{ eoB dk T[d/F pzio G{wh ftek; gq'rokw noEks @nkJhvpfbT{vhgh#, @vhghJ/gh# ns/ @vhvhgh# d/ bkr{ j'D ftu gzukfJsh oki ;z;EktK dk ;fj:'r gqkgs eoBk j?.
g/Iv{ wfjbktK dk ;FesheoB rqkwhB Gkos d/ ftek; bJh wjZstg{oB j?. wfjbktK ~ ftek; dh w[Zy Xkok ftu fbnkT[Dk Gkos ;oeko dh w[Zy fizw/tkoh ojh j?. fJ; bJh rohph jNkU gq'rokwK ftu wfjbktK d/ :'rdkB dk th gqktXkB ehsk frnk j? sKfe ;wki ~ fJ; tor bJh b'VhIdhnK fBXhnK dk fJzsikw ehsk ik ;e/. ;zftXkB (73thI) ;zF'XB nfXfB:w, 1992 ftu wfjbktK bJh u[fBzdk gdK d/ okyt/IeoD dh ftt;Ek j?. Gkosh ;zftXkB ftu nkofEe
www.krishijagran.comrqkwhB ftek;
55n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD iBtoh 2016
ftek; ns/ ;wkfie fBnK Bkb ;zzpfXs fGzB fGzB gq'rokw fsnko eoe/ fBFgkfds eoB dh fizw/tkoh gzukfJsK ~ ;”Igh j? ns/ eJh e/Ido gq:'fis :'iBktK gzukfJsK d/ ifoJ/ bkr{ ehshnK ik ojhnK jB. fJ; gqeko gzukfJsK dh wfjbK w?IpoK ns/ wfjbk nfXneFK, fijVhnK p[fBnkdh o{g Bkb gzukfJsK dhnK BthnK w?Ipo jB ~ b'VhIdk e”Fb gqkgs eoBk j't/rk ns/ T[jBK ~ nrtkJh eoB ns/ c?;b/ ftu ;fjGkrh j'D bJh nkgDh T[fus G{fwek ~ fBGkT[D bJh T[fus f;ybkJh d/Dk j't/rk. gzukfJsh oki ;z;EktK d/ u[fBzdk gqshfBXhnK ~ f;ybkJh d/D dh f}zw/tkoh p[fBnkdh o{g Bkb oki ;oeko, ;zx oki y/soK ~ th e[M ftZsh ;jkfJsk w[jZfJnk eokT[Idk j? sKfe f;ybkJh gq'rokwK d/ b?tb ~ p/jso pDkfJnk ik ;e/ ns/ gzukfJsh oki ;z;EktK d/ u[D/ j'J/ w?IpoK ns/ ekoieosktK bJh Fwsk fBowkD dh gfjb j' ;e/.
wzsokbk d' nzso-okFNoh ;zrmBK noEks @;?INo nkB fJzNhro/fNv o{nob vht?bgw?IN nkc J/Fhnk n?Iv g?f;fce# (;hnkJhnkovhJ/gh) ns/ @n?co'-J/FhnB o{nob vht?bgw?IN nkor/BkJhi/FB# (J/J/nkovhU) d/ bJh B'vb ftGkr j?. wzsokb/ d/ j/m fby/ fszB ftGkr jB- rqkwhB ftek; ftGkr, G{wh ;z;kXB ftGkr, ghD tkbk gkDh ns/ ;ckJh ftGkr.
@rqkwhB ftek; ftGkr# d[nkok ;t?-o'}rko f;qiB :'iBk ns/ wid{oh o'}rko :'iBk, rqkwhB rohpK bJh wekBK d/ gq'th}B ns/ bx{ f;zukJh ;kXB :'iBk, p/;jkok b'eK bJh ;wkfie ;jkfJsk :'iBktK ns/ rqkwhB ;Ve fBowkD :'iBk dk fJzgbhw?IN/FB
ehsk iKdk j?. fJ;d/ fJbktk fJ; ftGkr d[nkok vhnkovhJ/, gqFk;B, gzukfJsh oki ;z;EktK, f;ybkJh ns/ nB[;zXkB, wkB ;z;kXB ftek;, ;t?-fJZSe ekoi ftek; nkfd bJh ;jkfJe ;/tktK ns/ j'o r[DtZsk ;z;kXD T[gbpX eokJ/ iKd/ jB sKfe gq'rokwK dk g{oh soQK fJzgbhw?IN/FB j' ;e/. rqkwhB ftek; ftGkr d[nkok ;zukfbs w[Zy gq'rokw fJ; gqeko jB-
· wjkswk rKXh okFNoh rqkwhB o'}rko rkozNh nfXfB:w (wjkswk rKXh Bo/rk)
· gqXkBwzsoh rqkw ;Ve :'iBk (ghn?wihn?;tkJh)
· fJzdok nktk; :'iBk ns/ ;toDi:zsh rqkw ;t?-o'}rko :'iBk (n?;ihn?;tkJh)
pzio G{wh dk ftek;
G{wh ;z;kXB d[nkok d/F ftu pzio G[wh dk ftek; eoe/ pkfJUwk; T[sgkdB tXkT[D Bkb ;zzpfXs :'iBktK bkr{ ehshnK iKdhnK jB. fJ; ftGkr d[nkok ;jkfJsk ;/tktK ns/ j'o r[DtZsk :[es ezw th ehs/ iKd/ jB, fit/I-G{wh ;[Xko, oki;t gZdsh dh p/jsoh ns/ G{-nfGb/y. fJj ftGkr d/F ftu wo{ y/soK ns/ ;[e/ gqtD y/soK dk ftek; th eodk j?. G{wh ;z;kXB ftGkr d/ w[Zy ezw fJ; gqeko jB-
1H okFNoh G{-nfGb/y nkX[fBeheoD gq'rokw (n?Bn?bnkon?wgh)
2H J/ehfeqs tkNo F?v gqpzXB gq'rokw (nkJhvpfbT{n?wgh)
fJjBK dk T[d/F nteqfws G{wh dh pzio G{wh ftu fwZNh ns/ Bwh ;zGkb ns/ T[sgkdesk ~ tXkT[Dk j? sKfe b'eK dh nkwdBh ~ tXkfJnk ik ;e/. ghD tkbk gkDh ns/ ;ckJh ftt;Ek dk gq'th}B ns/ fgzv d/ rohpK ~ ;ckJh ;[ftXktK d/D dk gqktXkB ghD tkbk gkDh ng{osh ftGkr d/ w[Zy ezw jB. fJ; ftGkr d/ w[Zy ezw fJ; gqeko jB-
· ;zg{oB ;ckJh nfGnkB (Nhn?;;h)
· o k FNo h r q k w h B g / nib (n?BnkovhvpfbT{gh)
ib ;z;kXB wzsoh vkHokwgqskg dk efjDk j? fe FhqrzrkBro fib/ dh rzrBfjo d/ ;[fdqVheoD dk ezw brGr g{ok j' u[ek j? ns/ fJzdok rKXh Bfjo gfo:'iBk ns/ GkyVk Bfjo ns/ ftsoektK d/ ;[fdqVheoD dk ezw uoBpZX sohe/ Bkb g{ok ehsk ikJ/rk.
� ib ; z ; k X B w z s o h vkHokwgqskg rzrBfjo chvo nkovh 66 s/ rzrBfjo nkX[fBeheoD ns/ j?Iv fBowkD d/ ezwK dk T[dxkNB phs/ fdBhI wkB:'r w[Zywzsoh d[nkok ehsk frnk ;h.
T[jBK B/ fejk fe fJ; y/so ftu SgDhnK dk nekb nZi th b'eK ~ :kd j?. T[; ;w/I d/ wjkokik rzrk f;zx B/ nekb dh ghVk fco Bk nkJ/ fJ; rZb ~ fXnkB ftu oZyd/ j'J/ ftFw gfo;fEshnK ftu rzr Bfjo dk fBowkD eoke/ fJ; y/so ~ BtK ihtB fdZsk fi; ~ fJ; y/so dh iBsk jw/FK :kd oZy/rh.
ib ;z;kXB wzsoh B/ fejk fe
vkH okwgqskg
rqkwhB ftek; bJh rqkw gzukfJsK
~ f;ZXh oew fwb/rh
www.krishijagran.comrqkwhB ftek;
56 n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD iBtoh 2016
rzrBfjo ;[fdqVheoD bJh ;kvh fgSbh ;oeko B/ 952 eo'V o[gJ/ dk gq;skt pDke/ e/Ido ;oeko ~ G/fink ;h, fi; ftu'I 402 eo'V o[gJ/ dh oew wzi{oh d/ pknd th phsh ;oeko B/ ezw BjhI eokfJnk. phs/ d' ;kbK ftu rzrkBro y/so d/ ;[fdqVheoD dk ezw s/ih Bkb j'fJnk j? ns/ pj[s E'Vk fjZ;k pkeh j?, fi;~ g{ok eo fdsk ikJ/rk. T[jBK B/ nkJhihn?Bgh Bfjo dh jkbs ~ yokp dZf;nk ns/ fJ; Bfjo ~ mhe eokT[D dh io{os dZs;h. T[jBK B/ fe;kBK ~ Go';k dtkfJnk fe nkJhihn?Bgh Bfjo d/ ;[fdqVheoD dk ezw jZE ftu fbnk ikJ/rk.
T[jBK B/ fejk fe GkyVk Bfjo y/so ftu S'Nh Bfjo ftsohektK dk pkeh ezw th ibdh g{ok ehsk ikJ/rk. T[jBK B/ fJe Bfjo dk ezw g{ok j'D s/ T[; y/so d/ fe;kBK ~ XzBtkd ehsk. T[jBK B/ fejk fe o?r{b/FB, nkT{Nb?N Bkb ;zpzfXs ;wZf;nktK ns/ fe;kBK dhnK j'o ;wZf;nktK ~ gfjb d/ nkXko s/ d{o ehsk ikJ/rk.
� fJ; w”e/ s/ e/Idoh gzukfJsh oki okiwzsoh fBjkb uzd B/ fejk fe fJ; y/so dh ihtBdkfJBh rzrBfjo s'I b? e/ fe;kB d/ y/s se gkDh gj[zukT[D bJh gZe/ ykfbnK se dk fBowkD ;oekoh nkgDh XB okFh Bkb eo/rh. fe;kBK s'I fe;/ soQK dh fjZ;k okFh BjhI bJh ikJ/rh. T[jBK B/ ihtBdkfJBh rzrBfjo bJh wjkokik rzrk f;zx ~ :kd ehsk ns/ ;oeko ~ fJ; rZb dk XzBtkd ehsk fe ;oeko rzrBfjo, GkyVk ns/ nkJhihn?Bgh dk ;[fdqVheoD eotk e/ jo fe;kB d/ y/s se gkDh gj[zukT[D dk ezw eo/rh.
Fqh fBjkbuzd B/ fejk fe wK Gkosh (Xosh) fezBh fpwko j? ns/ T[;dh ;/js dh jkbs ikBDk jo fe;kB bJh io{oh j?. nZi fwZNh ftu r?o-}o{oh g”Fe sZs gkJ/ ik oj/ jB. fwZNh dh iKu d/ pknd jh fe;kBK ~ g”Fe sZs gkT[D/ ukjhd/ jB. T[jBK B/ fejk fe jo y/s dk fwqdk j?bE ekov pBDk ukjhdk j?. T[g:'rh ib dk y/so pj[s xZN j?. d[fBnk ftu jo ;?fezv 20 ns/ d/F ftu gqsh ;?fezv fszB ftneshnK dh rzdk gkDh ghD Bkb w”s j[zdh j?. e/Idoh oki wzsoh B/ fejk fe gfjbh tko e/Ido ;oeko B/ ;ko/ fgzvK d/ ftek; bJh okFh tzvh j?. fJ; ftZsh ;kb ftu gzikj-gzikj bZy o[gJ/ dh oew jo rqkw gzukfJs ~ fdZsh ik ojh j?. iBtoh wjhB/ se d{ih feFs dh oew rqkw gzukfJsK se gj[zu ikJ/rh. T[jBK B/ fejk fe toswkB ;oeko ftek; bJh e'Jh e;o BjhI SZv ojh. ;kvh ;oeko d/ ftek; d/ ezwK dk w[ekpbk phsh ;oekoK Bkb ehsk ikJ/ sK 60 ;kb d/ ftek; ftu gzi ;kb ftek; d/ Gkoh g?Dr/.
Fqw fB:'iB oki wzsoh Fqh ;[o/Ido gkb f;zx NhNh B/ fejk fe wkB:'r w[Zywzsoh d/ fBod/F nB[;ko rzrBfjo ;[fdqVheoD dk ezw s/i rsh Bkb ns/ r[DtZsk Bkb g{ok j'fJnk j? ns/ 3 feb'whNo dk N[eVk jh pfunk j? fi; ~ mhe eotk fdsk ikJ/rk.
T[jBK B/ fejk fe ;oeko jw/FK fe;kB d/ fjs ftu c?;bk b?Idh j?. gZek ykbk fBowkD ftu j[D fe;kB ~ fe;/ soQK dh okFh BjhI d/Dh j't/rh. ;oeko nkgD/ b?tb s/ ;ko/ ykfbnK ~ g{ok eo/rh. fJ;d/ bJh rzrBfjo y/so ftu 680 eo'V o[gJ/ ns/ GkyVk y/so ftu 371 eo'V o[gJ/ dh oew wzi{o ehsh rJh j?. fJjBK ykfbnK d/ fBowkD Bkb fe;kBK ~ 100 eo'V o[gJ/ dh fjZ;k okFh s'I w[esh fwb/rh.
T[jBK B/ fejk fe fJ; y/so ftu phs/ d' ;kbK ftu nZs nkX[fBe 180
eo'V o[gJ/ dh F{ro fwb dk fBowkD j'fJnk j? ns/ fgzvK ftu th gZehnK ;VeK dk fBowkD eo e/ fgzvK ~ th Ffjoh soi s/ ftef;s ehsk ikJ/rk.
;kpek okiwzsoh ns/ ;kd{b Ffjo ftXkfJe Fqh r[oizN f;zx pokV B/ fejk fe jo fgzv ftu d' s'I fszB eo'V o[gJ/ dh oew d/ ftek; ekoi gqrshFhb jB. T[jBK B/ fejk fe toswkB ;oeko d/ ekoiekb ftu fe;kBK ~ g{ok gkDh fwb fojk j? ns/ brGr 100 gqshFs y/so ftu fpikJh j'Jh j?.
;{osrV ftXkfJe oki/Ido f;zx Gkd{ B/ fejk fe oki ;oeko B/ d' ;kb ftu fijV/ ftek; d/ ezw ehs/ jB T[j fgSb/ gzi ;kbK ftu BjhI j't/. T[jBK B/ fejk fe rzrBfjo d/ Bkb Bkb GkyVk ns/ nkJhihn?Bgh Bfjo d/ ;[fdqVheoD dk ezw jZE ftu b?Dk ;oeko dh fe;kB efbnkD dh ;'u ~ doFkT[Idk j?.
nB{grV ftXkfJe fFwbk d/th pktoh B/ fejk fe nB{grV Fkyk ftu N/b se d/ fe;kBK ~ g{ok gkDh fwb/ fJ;d/ bJh ;oeko Bfjo ;[fdqVheoD dk ezw jZE ftu b? ojh j? fi; Bkb jo fe;kB dk Gbk j't/rk. fibk gqw[Zy fgq:zek fFUokB B/ BfjoK, ykfbnK ~ gZek eoB s/ ;oeko dk XzBtkd ehsk ns/ fejk fe Bfjo nkX[fBeheoD Bkb fib/ dk ftek; j't/rk.
fJ; w”e/ s/ fibk eb?eNo ghH;hHfeFB, J/vhn?w eoDf;zx ;fjs iBgqshfBXh ns/ tZvh frDsh ftu fe;kB w”i{d ;B.
uzdo w'jB;hBhno ekoiekoh gZsoeko
feqFh ikroDMob: 09891311166
Jh-w/bL cmohan@krishijagran.com
www.krishijagran.comrqkwhB ftek;
57n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD iBtoh 2016
www.krishijagran.comykDk^yIkBk
w?e;heB fJuhbkfJv}
;wZrohL ekoB NkoNhbk} 4 (jbek gek e/ fJe gk;/
oZy'), 2 eg wFo{w (pkohe eZfNnk), d' eg NwkNo
pkohe efNnk, fubh g/;N nZXk S'Nk uwZu, nitkfJB
nZXk S'Nk uwZu, fgnki 2 eg pkohe eZN/ j'J/, rohB
fubh fJe pkohe eZNh j'Jh, NwkNo e?unZg fJe tZvk
uwZu, p/ph ekoB pkohe eZfNnk 2 tZv/ uwZu, phB}
iK okiwK g/;N fJe eg, fFwbk fwou 2 tZv/ uwZu,
bj;[D g/;N nZXk S'Nk uwZu, Bwe ;[nkd nB[;ko,
gow fxU d' tZv/ uwZu, f;oek fJe S'Nk uwZu, ekbh
fwou fJe u”EkJh uwu.
ftXhL gow fxU ~ row eoe/ fgnki ns/ bj;[D ~
E'Vh d/o gekU. fJ;d/ pknd ;kohnK ;pihnK ns/
;kZ; ~ fwbkU. ;kohnK ;pihnK ~ s/i nZr s/ jbek
G[zB'. j[D nitkfJB fwbk e/ GoD bJh nbr oZy'.
j[D NkofNbk} ftu fwFoD Goe/ o'b eoe/ go';/.
gBho ;gokT{N; ukN
;wZrohL nze[fos w{zr dkb fJe eg, fgnki pkohe
eZNh fJe tZvk uwZu, gow gBho d/ N[eV/ nZXk eZg,
Bwe nZXk S'Nk uwZu, ihok gkT{vo G[zfBnk j'fJnk
nZXk S'Nk uwZu, bkb fwou gkT{vo fJe u”EkJh
S'Nk uwZu, ekbk Bwe fJe u”EkJh S'Nk uwZu, fBzp{
o; d' fszB S'N/ uwZu, joh fwou ns/ XfBnk fJe
tZvk uwZu.
ftXhL ;koh ;wZroh fJeZmh fwbk e/ mzvh eo bU. T[go'I efNnk XfBnk gk e/ e?Bgh} ftu go';'.
nkgD/ t?bBNkfJB ~ ytkU gow-fxU gBho d/ ;B?e;
t?bBNkfJB v/n dk ;?bhpo/FB eoBk j? sK pDkU gow fxU ns/ gow gBho d/
;[nkdh ftnziB ;?bhpq/FB dk wik j' ikJ/rk d'r[Dk
58 n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD iBtoh 2016
e[dosh o{g Bkb fByko' S'N/ pZu/ dh uwVh
og{o BhId Bk b?D d/ eJh B[e;kB jB. fJj
s[jk~ tes s'I gfjbK p[Zyk eo ;edh j?. jkb
jh ftu j'Jh fJe y'i ftu fJj rZb ;kjwD/ nkJh j?
fe b'VhIdh BhId Bk b?D Bkb T[wo tZvh fdy ;edh j?
ns/ xZN T[wo ftu jh ftnesh p[ZYk fdyD brdk j?.
o'} ;Zs s'I B”I xzN/ dh BhId s[jkvh ;/js bJh mhe j?. fJ;
Bkb s[jkvh ;t/o y[FB[wk sK j[zdh jh j? Bkb jh sBkn, nt;kd
ns/ xZN BhId d/ ekoB j'D tkbhnK fpwkohnK BjhI j[zdhnK. fJ;d/
fJbktk i/ s[;hI y[d ~ itkB ns/ y{p;{os fdykT[Dk ukj[zd/ j' sK Gog{o BhId io{o bt'.
g{oh BhId Bk b?D tkb/ d/ u/jfonK dh itkBh ibdh ikD brdh j? ns/ T[jBK dh ;feB tes s'I gfjbK p[ZYh j' iKdh j?.
fJj dkntk fJe y'i d/ pknd nwohek d/ :{Bhtof;Nh jk;fgNb; d/ w?vheb ;?INo d/ cihFhnB ns/ ftfrnkfBeK B/ ehsk.
T[jBK B/ gkfJnk fe BhId uwVh d/ ezweki ns/ T[;dh T[wo ~ th gqGkfts eodh j?. fijV/ b'ehI T[wo s'I gfjbK p[ZY/ fdyD
brd/ jB T[jBK ftu nbNqk tkfJbN ftfeoDK ;fjs tksktoD d/ j'o Bekokswe gqGktK s'I ibdh w[es j'D dh skes th
BjhI ofj iKdh. nX{oh BhId d/ ekoB fJB;kB d/ u/jo/ s/ T[dk;h B}o nkT[D brdh j?. fJ;d/ ekoB T[j Efenk j'fJnk
brdk j? ns/ T[;d/ u/jo/ dh itkBh fcZeh brD brdh j?. Bkb jh u/jo/ s/ M[ohnK, ekb/ x/o/ ns/ pkohe bkfJBK th B}o
nkT[D brdhnK jB. i/ s[;hI itkB ns/ y{p;{os fdyDk ukj[zd/ j' sK Gog{o BhId bU. fJj ;/js ~ p/jso pDk e/ oZyD
ftu wdd eodh j?.
o wK dh ukjs fJj j[zdh j? fe T[jBK dk pZuk ;G s'I fdb fyZutK ns/ y{p;{os j't/. i/ s[;hI th nkgD/ pZu/ dh ;feB ~
e[dosh o{g Bkb fBykoDk ukj[zd/ j' sK fJj sohe/ pj[s jh ekoro jB ns/ fJjBK d/ gq:'r Bkb pZu/ dh uwVh s/ ;kfJv fJc?eN th BjhI j't/rk. i/ pZuk iBw iks r'ok BjhI j? sK T[;dh stuk ~ fBykoDk e'Jh w[Ffeb ezw BjhI j't/rk. e[M sohe/ nfij/ th jB fijBK ~ niwkT[D Bkb pZu/ dh ozr ftu fByko fbnKdk ik ;edk j?. jkbKfe pZfunK dh uwVh pj[s Bk}[e j[zdh j? fJ;bJh e'Jh th T[gkn ngBkT[D s'I gfjbK vkeNo dh ;bkj io{o bU.
1H r[Br[B/ s/b Bkb wkfbFL wkfbF pZu/ bJh pj[s io{oh j? gozs{ nkw s/b dh pikJ/ jbe/ r[Br[B/ s/b Bkb pZu/ d/ ;oho dh wkfbF eo'. pZu/ dh wkfbF eoB s'I gfjbK s/b ~ uzrh soQK u?e eo bU fe fes/ T[j finkdk row sK BjhI j?. wkfbF eoB Bkb pZu/ dh uwVh ftu Bwh poeoko ofjzdh j?.
2H i{; th fgbkUL cb ns/ fJ; s'I pfDnk i{; ;oho ~ wip{s sK pDkT[Idk jh j? Bkb jh i/ fJjBK cbK d/ i{; dk ;/tB pfunK ~ eokfJnk ikJ/ sK fJ; Bkb T[jBK dh ;feB ftu fByko nkT[Idk j?. nkgD/ pZfunK ~ o'i E'Vh wksok ftu ;zso/ dk i{;, ;/p dk i{; ns/ nzr{o dk i{; fgbkU.
3H uzdB dk gkT{voL uzdB tZfvnK dh jh BjhI ;r'I pZfunK dh stuk fBykoD bJh th gq:'r ehsk ik ;edk j?. fJe uZwu uzdB gkT{vo b? e/ T[; ftu d[ZX dhnK e[M p{zdK fwbk e/ g/;N pDk bU. T[; ftu nZXk uZwu fxU gk fdU. fJ; g/;N ~ pZfunK d/ ;oho s/ nkokw Bkb bkU. fJ; Bkb pZfunK d/ ;oho s/ j'D tkb/ dkD/ d{o j' ikDr/ ns/ uwVh ;kc j' ikJ/rh.
fJj sohe/ th jBL
r[bkp ib, t/;D ns/ d[ZX ~ fwbk e/ ;eop pDk bU. fJ; Bkb uwVh s/ jbe/ jZE Bkb wkfbF eoB Bkb fByko nkJ/rk. pZfunK ~ jbeh X[Zg ftu th oZy'. go fJ; s'I gfjbK fJe tko vkeNo s'I ;bkj io{o bJh ikJ/. pZu/ ~ d[ZX iK r[bkp ib Bkb jh BjkU. pZfunK ~ edh th row gkDh Bkb Bk BfjbkU. fJ; Bkb pZu/ dh uwVh vokJh j' iKdh j?. jbe/ r[Br[D/ gkDh dk fJ;s/wkb eo'.
www.krishijagran.com;/js
BhId Bk nkT[Dk pDk d/t/rk T[wodok}G
j
60 n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD iBtoh 2016
Sb/ dFe d/ Nkg 50 ftu'I 16 N?fB; gb/no} s/ fcef;zr ftu Fkfwb j'D dk Fe iskfJnk ik fojk j?. phphph ns/ pichv fBT{} B/ dkntk ehsk j? fe T[jBK B/ e[M ;heq/N ckfJbK t/yhnK jB fijBK ftu nfij/ ;p{s jB fijBK Bkb tobv N?fB; d/ Nkg b?tb d/ pj[s tZv/ gZXo s/ c?b/ j'J/ fGqFNkuko dk y[bk;k j[zdk j?. phph;h B/ y[bk;k ehsk j? fe 16 nfij/ gb/no jB fijV/ fe Nkg 50 o?fezr ftu Fkfwb ;B go eJh w”fenK s/ ikB p[M e/ w?u jkoB dk Fe iskfJnk ik u[Zek j? fi;dh ikDekoh N?fB; nyzvsk fJekJh ~ th ;h. fco th fJjBk gb/noK ~ fijBK ftu ro?Iv;b/w fti/sk th Fkfwb j?, y/bD s'I BjhI o'fenk frnk.
N?fB; irs ftu jbub wukT[D tkbh fJj nfjw fog'oN ;kb d/ gfjb/ ro?Iv;b?w nk;Nq/bhnB UgB dh g{ot ;zfXnk s/ nkJh j?. phph;h ns/ pichv B/ y[bk;/ ftu fJj fejk fe fJjBK g/goK ftu 2007 ftu tobv w?I} N?fB; dh
w fJzvhnk d/ fdrZi pZb/pki ftokN e'jbh tB v/ feqe/N ftu ;G s'I s/ih Bkb 7000
oB pBkT[D tkb/ pZb/pki pD rJ/ jB. e'jbh B/ nk;Nq/bhnk d/ Bkb j'J/ shi/ tBv/
d/ d”okB fJj foekov pDkfJnk. fJ;d/ Bkb jh e'jbh B/ e/tb 169 w?uK dh 161
gkohnK ftu nkgDk 24tK Fse m'e e/ ;fus s/Id[beo d/ 219 gkohnK ftu 24 Fse
wkoD d/ foekov ~ th s'V ;[ZfNnk.
pfo;p/B ftu 59 oBK dh gkoh y/vD tkb/ e'jbh fJ; foekov s'I 19 oB d{o
ofj rJ/ ;B. w?bpoB ftu e'jbh ~ nkgD/ tBv/ e?fono ftu 7000 oB g{o/
eoB bJh 19 oBK dh doeoko ;h. T[jBK s'I gfjbK fJj foekov vftfbno} d/
BK ;h. gfjbK Gkos bJh ;G s'I s/ih Bkb 7000 oB g{o/ eoB dk foekov
;”ot rKr[bh d/ BK ;h. r”osbp j? fe e'jbh 7000 iK T[; s'I finkdk tBv/
oB pBkT[D tkb/ ;z;ko d/ 36t/I ns/ Gkos d/ 8t/I fyvkoh pD rJ/ jB .
rtofBzr pkvh d[nkok F[o{ ehsh rJh fJe iKu dh vhN/b th j?. T[jBK dk dkntk j? fe fJ; iKu ftu o{;, fJNbh ns/ f;;bh ftu nfij/ eJh ;ZN/pki fro'jK d/ pko/ gZsk brk ;h fijV/ fJjBK fce; w?uK s/ ;ZNk y/be/ jikoK vkbo ewk oj/ ;B. pichv d/ w[skfpe fJjBK fyvkohnK ~ tZv/ N{oBkw?IN d/ d”okB j'Nb d/ ewfonK ftu fBFkBk pDkfJnk frnk ns/ fJjBK ~ fJe fce; w?u bJh 50 jiko vkbo iK fJ; s'I th finkdk oew nkco ehsh rJh. jkbKfe fyvkohnK d/ BktK dk y[bk;k jkb/ se BjhI ehsk frnk.
Npkb ebZp n?c;h pko;hb'Bk d/ u/now?B i';c wkohnk
pkNo/w/:{ B/ fbT{B/b w/;h d/ gzithI tko p?bB vh nko fiZsD s/ y[Fh iskJh j? ns/ Bkb jh fejk j? fe w/;h ns/ B/wko pko;hb'Bk ~ Sv e/ fes/ BjhI ikD tkb/. ;wkuko J/iz;h f;Bj[nk d/ w[skfpe chck B/ w/;h ~ ;kb d/ ;G s'I T[sw c[Npkb fyvkoh d/ fyskp Bkb Btkf}nk j?. nfijhnK nNebK ;B fe w/;h ns/ B/wko nrb/ ;?FB ftu fJzrb?Iv ik ;ed/ jB.
w/;h, B/wko BjhI SZvDr/ pko;hb'BkL pkNo/w/:{
pkNo/w/:{ B/ fJjBK nNebK ~ ykfoi eod/ j'J/ fejk j? fe d't/I ebp s'I fe;/ BjhI ik oj/. fJ; s'I gfjbK w/;h B/ th fJjBK nNebK ~ ykfoi eod/ j'J/ fejk ;h fe pko;hb'Bk ~ Sve/ T[j fes/ BjhI ikD tkb/ ns/ ukj[zd/ jB fe pko;hb'Bk ftu ofjzd/ j'J/ jh T[j ;zfBnk; b?D.
phph;h dk dkntk- Nkg 16 N?fB; gb/no} B/ ehsh fcef;zr
www.krishijagran.comy/b irs
e'jbh B/ fJe jh gkoh ftu s'fVnk ;fuB, vftfbno} ns/ rKr[bh dk foekov
Nh
c[
62 n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD iBtoh 2016
fg
R
F ns/ d[fBnk ~ rb'pb tkofwzr s'I pukT[D bJh ;G oki xZN' xZN fJe fib/ ftu
i?fte y/sh dh F[o{nks eoB. fJj rZb gqXkB wzsoh w'dh B/ ejh. w”ek ;h f;Zfew dh
okiXkBh rzrN'e ftu nk:'fis fszB fdBhI fNekT{ y/sh ns/ fe;kB efbnkDE ;zw/bB dk. fiE/
w'dh ih B/ fejk fe f;Zfew d/ fe;kBK B/ jko BjhI wzBh ns/ d/F dk gfjbk i?fte oki
dk doik gk fbnk. o;kfJfDe y/sh s'I i?fte y/sh tZb ik oj/ jB. Bkb jh fejk
fe j[D oki e/Ido d/ Bkb w'Y/ Bkb w'Yk fwbk e/ Gkos ~ i?fte d/F pDkJ/.
d[fBnk ftu i?fte c{v dk pVk tZvk pkiko j?. i?fte y/sh iho' piN y/sh
j?. fJ; Bkb d/F d/ fe;kBK dh nkofEe jkbs ftu ;[Xko j't/rk. fJ;d/
Bkb jh ;oeko dh ;feb fvt?bgw?IN :'iBk fe;kBK ~ wdd eo/rh.
;NkoN ng fJzvhnk fe;kBK bJh nfij/ w'pkfJb n?g pDkJ/ fi; Bkb
T[j nkgDh ikDekoh gqkgs eo ;eD.
N gj[zukT[D tkb/ ~ dod dk nfj;k; eokT[Dk io{oh j[zdk j?.
fJj rZb oZfynk wzsoh wB'jo gfooeo B/ ejh. fJj w”ek ;h 66t/I
;/Bk fdt; dk fi; ftu wzsoh ih B/ fejk fe fe;/ th Gkosh ;?fBe d/
Fjhd j'D s/ ;k~ d[Zy j[zdk j? gozs{ ;k~ itkBK dh Fjkds ftu wkD
wfj;{; j'Dk ukjhdk j?. Bkb jh T[jBK B/ fejk fe id'I se ;ZN
gj[zukT[D tkb/ ~ dod dk nfj;k; BjhI j't/rk sK se jwb/ BjhI
o[eDr/. pknd ftu T[jBK B/ fejk fe fJ;dk e'Jh d{ik wsbp Bk
eZfYnk ikJ/. fJ;/ d”okB u/BZJh jV d/ d”okB ;?fBeK dh skohc eod/
j'J/ fejk fe nkszehnK ~ p/n;o eoB dh io{os j?.
iBktK ~ ;keko eoB bJh w'dh ~ ;jh ftfrnkfBe ;bkjekoK dh
io{os j? fJj ftuko Gkos os Bkb ;zwkfBs ftfrnkfBe ;hn?Bnko okt B/ }kfjo ehsk. ;{soK d/ nB[;ko whvhnk ~ fdZsh fJzNoftT{ ftu okt B/ gqXkB wzsoh ~ fwFB d/ so} s/ gfo:'iBktK F[o{ eoB dh ;bkj fdZsh. T[jBK B/ fejk fe ftfrnkB ns/ T[u f;Zfynk dh ewh eoe/ d/F dk ftFt r[o{ pBDk w[Ffeb j?. Bkb jh
dZf;nk fe w'dh ih dk ftfrnkB ~ b? e/ uzrk B}fonk j?. T[j e[M eoBk ukj[zd/ jB. eh gqXkBwzsoh ~ ;jh ftfrnkfBe ;bkj fwb gk ojh j?< fJ; rZb s/ okt B/ fejk fe w?I T[whd eodk jK fe ;kv/ gqXkB wzsoh
~ ;jh ;bkj bJh ;jh b'e fwbDr/. feT[Ife e'Jh th ftnesh iK e'Jh fJe wzsokbk ftfrnkB iK ;wki Bkb fBgND bJh fJeZbk ekfpb BjhI j?. ftfrnkB dk T[g:'r eoe/ rohph dh ;wZf;nk Bkb fBgND d/ Bkb
Bkb d[fBnk Bkb w[ekpbk th eoBk j?.
www.krishijagran.comਰਾਜਨੀਤੀ www.krishijagran.comokiBhsh
i?fte y/sh bJh oki u[BD fJe fibkL ghHn?wHw'dhd/
;ZN gj[zukT[D tkb/ ~ ghV dk nfj;k; eokT[Dk }o{oh- wB'jo gfooeo
;Z
w'dh ~ io{os j? ;bkjekoK dhL ;hn?Bnko okt:'
64 n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD iBtoh 2016
vhnk fog'oNK d/ w[skfpe pkbht[v d/ jkN?;N egb oDpho ns/ e?NohBk
e?c fJe d{i/ s'I nbr j' rJ/ jB. fejk ik fojk j ? fe oDpho Bkb
poe/ ng dk c;? bk bD? s I' gfjbK eN? ohBk B / ;bwkB ykB s I' ;bkj bJh.
e[M ;w/I s'I fJjBK d/ foFs/ ftu yNk; nk rJh ;h fi;~ ;w/ND
dh e'fFF fJj d't/I eo oj/ ;B. gozs{ nfijk w[wfeB Bk j' ;fenk.
d't/I fJe d{i/ ~ bzp/ ;w/I s'I v/N eo oj/ ;B. J/Bk jh BjhI d't/I
fbftzr ftu :kBh fJeZm/ ofjzd/ th ;B. whvhnk s'I nk ojhnK ypoK
d/ w[skfpe po/enZg d/ pknd oDpho eg{o ekoNo o'v cb?N ftu
nkgDk ;wkB b? e/ ub/ rJ/. fJ;d/ pknd e?NohBk th nkgDh fcbw cs{o ftu o[M rJh. ;{soK dh wzfBJ/ sK po/enZg s'I
gfjbK e?NohBk B/ nkgD/ n?e; ptkJ/co?Iv ;bwkB ykB Bkb d' xzN/ rZbpks ehsh.
bht[v ;Nko neF/ e[wko nkgDh nkT[D tkbh fcbw
J/no fbcN dh F{fNzr d/ d”okB Gkt[e j' rJ/ ;B.
fJj fcbw 1990 ftu fJoke e[t?s :[ZX d/ d”okB e[t?s
ftu ofj oj/ GkoshnK ~ T[E'I ;[oZfyns eZY/ ikD dh
n;bh ejkDh s/ nkXkfos j?.
neF/ B/ fcbw dk gquko eoB d/ d”okB fejk fe fJj
w/o/ Bkb j'fJnk. fJe tko w?I Gkt[e j' frnk ;h. w?~
brdk j? fe fJj fe;/ th nfij/ ftnesh d/ Bkb j' ;edk
j? fijVk b'eK ns/ d/F dh gotkj eodk j? feT[Ife fJj
fcbw fJe nfij/ ftnesh d/ pko/ ftu j? fi; B/ nkgD/
d/F dh gotkj ehsh ns/ pj[s jd se pfbdkB fdsk.
fcbw fobh} j'D d/ pknd b'ehI y[d wfj;{; eoDr/.
e?NohBk oDpho dk po/enZg
Btk}[dhB eoDr/ bhv o'b@dh bzu pke;# fijh p/jsohB pBkT[D d/ pknd fJe tko fco s'I vkfJo?eNo fos/F
psok nfGB/sk Btk}[dhB f;Zdheh ~ b? e/ nkgDh nrbh fcbw pBkT[D tkb/ jB. ;{soK
d/ nB[;ko dh bzu pke; dh ;cbsk d/ pknd s'I fcbw fJzv;Nqh ftu fos/F dh ekch
fvwKv j?.
fJ; fcbw d/ pknd fos/F B/ fJe nzro/}h fcbw th vkfJo?eNo ehsh j? fi;~
jkbht[v d/ tZv/ gq'fvT{;o B/ gq'fvT{; ehsk j?. j[D fos/F nkgDh nrbh pkbht[v fcbw
bJh fsnko jB. fJ; fcbw ftu Btk}[dhB bhv o'b ftu j'Dr/. fgSb/ fdBhI fos/F
nkgDh pkbht[v fcbw ftu o[M/ j'J/ ;B go j[D T[jBK B/ nkgDh fJ; pkbht[v fcbw s/
fXnkB d/Dk F[o{ eo fdsk j?. fi; ~ T[j w[zpJh ftu pBkTD[ k ukjd[z / jB. fJj fcbw
foFfsnK s / nkXkfos fJe fJwF' Bb ejkDh jt' r/ h. jkbKfe jkb / jhof' JB dh sbkF ikoh j.?
www.krishijagran.comfcbwh d[Bhnk
wh
J/no fbcN dh F{fNzr d/ d”okB Gkt[e j'J/ neF/
pk
66 n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD iBtoh 2016
www.ashirvad.com
PUNJAB : MR. DHEERAJ AHUJA - 7087438486
Published on 24th & Posted on 26-27 of Every Month RNI No. DELPUN/1999/06753 Postal Reg. No. DL-SW-1/4176/16-18