Post on 10-Mar-2019
1
KOAH KOAH TANI VE EPTANI VE EPİİDEMDEMİİYOLOJYOLOJİİSSİİ
Ali KocabaAli KocabaşşÇÇukurova ukurova ÜÜniversitesi Tniversitesi Tııp Fakp Faküültesi, Adanaltesi, Adana
2
KOAH’ın TanımıKOAH önlenebilir ve tedavi edilebilir bir hastalıktır Akciğer dışı organlardaki bazı önemli etkileri hastalığın daha ağır seyretmesine katkıda bulunabilirHastalığın akciğerdeki etkisi hava akımıkısıtlılığıyla karakterizedir ve tam olarak geri dönüşümlü değildirHava akımı kısıtlılığı genellikle ilerleyicidir ve akciğerlerin zararlı partikül ya da gazlara anormalinflamatuar yanıtıyla ilişkilidir
GOLD 2008
3
Hava akımıKısıtlanması
Mukosiliyer Disfonksiyon(Kr. Bronşit)
Yapısal Değişiklikler(Amfizem)
Havayolu İnflamasyonu Sistemik
İnflamasyon
Kilo kaybıİskelek kas disfonksiyonu
Kardiyovaskuler hastalıklarDiğerleri
OsteoporozDepresyon
Kanser
KOAH’ın Sistemik Etkileri
SemptomlarEgzerzis toleransı
Yaşam kalitesiAlevlenmePrognoz
Ek HastalıklarDepresyonDepresyon--anksiyeteanksiyete
Kemik mineral dansitesinde kayKemik mineral dansitesinde kayııp& osteoporozp& osteoporozMiyokard enfarktMiyokard enfarktüüssüü & anjina & KKY& anjina & KKY
Metabolik sendromMetabolik sendrom
Hava akımıKısıtlanması
Agusti AGN. Respir Med 2005
4
Sistemik etkiKOAH
Komorbidite
Neden
Olası katkıİlişki
5
Hava akHava akıımmıı obstrobstrüüksiyonu ile ksiyonu ile sistemik inflamasyon arassistemik inflamasyon arasıındaki ndaki
iliilişşkinin olaskinin olasıı mekanizmalarmekanizmalarıı
Sigara dumanSigara dumanııHava kirliliHava kirliliğğiiAkciAkciğğer hiperinflasyonuer hiperinflasyonuDoku hipoksisiDoku hipoksisiGenetik faktGenetik faktöörlerrler
6
KOAH ve Ek HastalKOAH ve Ek Hastalııklarklar
Ek HastalEk Hastalııklarklar Prevalans (%)Prevalans (%)Kardiyak hastalKardiyak hastalııklarklarHipertansiyonHipertansiyonDiabetDiabetMetabolik sendromMetabolik sendromArtritArtritAnksiyeteAnksiyete--depresyondepresyonKanserKanserOsteoporozOsteoporoz
1313--65651818--525222--161699--51512222--707099--3838
44--18183232
Chatila WM. Proc Am Thorac Soc 2008; 5: 549-555
ÜçÜç BBüüyyüük Kavramk Kavramıı
Hafif-orta KOAH Akciğer kanseri (%33)
Kardiyo Vaskuler Hastalık )% 22)
Solunum yetmezliği (8)Ağır-çok ağır KOAH
Solunum yetmezliği (% 35)
Kardiyo Vaskuler Hastalık (% 26)
Akciğer kanseri (% 21)
7
Anthonisen et al. AJRCCM 2002; 166: 333McGarvey LP et al. Thorax 2007; 62: 411
8
KOAH Şiddetinin Spirometrik Sınıflaması (GOLD-ATS/ERS)
Evre 1: Hafif FEV1/FVC < 0.70 FEV1 > beklenenin % 80’ i
Evre 2: Orta FEV1/FVC < 0.7050% < FEV1 < beklenenin % 80’ i
Evre 3: Ağır FEV1/FVC < 0.7030% < FEV1 < beklenenin % 50’ si
Evre 4: Çok ağır FEV1/FVC < 0.70FEV1 < beklenenin % 30’ u veya
FEV1 < beklenenin % 50’ si +kronik solunum yetersizliği
9
KOAH tanKOAH tanııssıında Sabit Oran (nda Sabit Oran (FEVFEV11/FVC /FVC <0.70<0.70)) kullankullanıımmıına karna karşışı ggöörrüüşşlerler (I)(I)
SaSağğllııklklıı yayaşşllıılarda yanllarda yanlışış KOAH tanKOAH tanııssıına na ve gereksiz tedavi verilmesine neden olurve gereksiz tedavi verilmesine neden olurKOAHKOAH’’llıı gengençç yetiyetişşkinlere yanlkinlere yanlışış olarak olarak sasağğllııklklıı olarak solarak sıınnııflandflandıırrıır ve br ve bööylece ylece hastalhastalığıığın ilerlemesine karn ilerlemesine karşışı yapyapıılacak lacak girigirişşimleri imleri öönlernlerFEVFEVıı ddüüzeyini dikkate almadan, sabit oran zeyini dikkate almadan, sabit oran hastalhastalığıığın n şşiddetini yansiddetini yansııtamaztamaz
10
KOAH dKOAH dışıışında nda FEVFEV11/FVC< 0.7/FVC< 0.7’’e neden e neden olan KOAH dolan KOAH dışıışı hastalhastalııklarklar
AstAstıımmKonjessif kalp yetmezliKonjessif kalp yetmezliğğiiAkciAkciğğer ter tüüberkberküülozulozuObliteratiObliteratif bronf bronşşiyolitiyolitDiffDiffüüzz panbronpanbronşşiyolitiyolitKistik fibrozisKistik fibrozisLarLariningeal geal veve tratrakeal tkeal tüümmöörler/daralmalarrler/daralmalarSarSarkoidoziskoidozisPnPnöömmookonyozkonyozObesitObesiteeAmAmiloidozisiloidozisBilateral voBilateral vokkal al kkord paralord paraliziizi
11
Yaşlı yetişkinlerde KOAH: Anormal akciğer fonksiyonunu tanımlayan nedir?
Mannino DK et al., Thorax 2007;62:237-241
9080706050403058
60
62
64
66
68
70
72
74
Yaş (yıllar)
FEV1
/FVC
(%)
Potentially underdiagnosed
Lower limit of normal
Potentially overdiagnosed
12
ÖÖnerilen Ne?nerilen Ne?
İİstatistiki olarak olustatistiki olarak oluşşturulan bir deturulan bir değğer olan er olan Normalin Alt SNormalin Alt Sıınnıırrıı (LLN(LLN: beklenen : beklenen dedeğğerin % 5 persantil alterin % 5 persantil altıında bulunan nda bulunan dedeğğer er ) daha anlaml) daha anlamlıı bir bir ööllçüçüttttüür ve bunun r ve bunun altaltıındaki dendaki değğerler anormal olarak kabul erler anormal olarak kabul edilmelidiredilmelidirATSATS--ERS 2004ERS 2004
13
GOLDGOLD’’un un öönerisinerisi
GOLD ve ATS/ERS ölçütü post bronkodilatör değerlerdir.Oysa sabit oran ile LLN’i karşılaştırmaları genellikle prebronkodilatör değerlerle yapılmaktadır.
14
0.0
0.2
0.6
0.4
0.8
1.0
0 2000 4000 6000 8000 10000
Prop
ortio
n su
rviv
ing
KOAH evrelendirmesi ve yaşam beklentisi Copenhagen City Heart Study
Jensen et al. ERJ 2006.
Günler
15
Pratikte Ne YapalPratikte Ne Yapalıım?m?
Yanlış pozitif
Yanlış negatif
Basitlik
Yaşlıların % 25-40’ında pbFEVı/FVC < % 70Bunların yarısı da mavi zonda
16
PrePre--post bronkodilatpost bronkodilatöör r ööllçüçümmüüİİsvesveç’ç’te yapte yapıılan bir lan bir ççalalışışmada bronkodilatasyon sonrasmada bronkodilatasyon sonrasıı spirometri spirometri kullankullanıımmıınnıın KOAH prevalans den KOAH prevalans değğerlerini yerlerini yüüzde 27 dzde 27 düüşşüürdrdüüğğüüsaptanmsaptanmışışttıır r Johannessen A, Thorax 2005; 60: 842. Johannessen A, Thorax 2005; 60: 842. KoreKore’’de yapde yapıılan benzer bir lan benzer bir ççalalışışmada ise bu oran ymada ise bu oran yüüzde 52 olarak zde 52 olarak saptanmsaptanmışışttıır r Kim SJ,. Int J Tuberc Lung Dis 2006; 10: 1393Kim SJ,. Int J Tuberc Lung Dis 2006; 10: 1393Fakat bronkodilatFakat bronkodilatöör sonrasr sonrasıı spirometrik referans despirometrik referans değğerlerinin henerlerinin henüüz z
geligelişştirilmemitirilmemişş olmasolmasıı ciddi bir sorundur ciddi bir sorundur Bu konuda yapBu konuda yapıılan bir lan bir ççalalışışmada, bronkodilatmada, bronkodilatöör sonrasr sonrasııFEVFEVıı/FVC/FVC’’de normalin alt sde normalin alt sıınnıırrıınnıın (LLN) her iki cinsiyette de % 70n (LLN) her iki cinsiyette de % 70’’in in üüststüünde oldunde olduğğu, bronkodilatu, bronkodilatöör sonrasr sonrasıı referans ereferans eşşitliitliğğinini inini bronkodilatbronkodilatöör r ööncesi encesi eşşitlikle karitlikle karşışılalaşşttıırrııldldığıığında daha ynda daha yüüksek ksek beklenen FEVbeklenen FEVıı ve FEVve FEVıı/FVC de/FVC değğerleri elde edildierleri elde edildiğği bildirilmii bildirilmişştir tir Johannessen A, Am J Respir Crit Care Med 2006; 173: 1316Johannessen A, Am J Respir Crit Care Med 2006; 173: 1316
17
Hangi referans deHangi referans değğerini erini kullanalkullanalıım?m?
18
““COPD HETEROGENEITYCOPD HETEROGENEITY””PT # 1PT # 158 y58 yFEV1: 28 %FEV1: 28 %MRC: 2/4MRC: 2/4PaO2: 70 mmHgPaO2: 70 mmHg6MWD: 540 mt6MWD: 540 mtBMI: 30BMI: 30SCORESCORE: 33
PT # 2PT # 262 y62 yFEV1: 33%FEV1: 33%MRC: 2/4MRC: 2/4PaO2: 57 mmHgPaO2: 57 mmHg6MWD: 400 m6MWD: 400 mBMI: 21BMI: 21SCORE: 6SCORE: 6
PT # 3PT # 369 y69 yFEV1: 35%FEV1: 35%MRC: 3/4MRC: 3/4PaO2: 66 mmHgPaO2: 66 mmHg6MWD: 230 m6MWD: 230 mBMI: 34BMI: 34SCORE: 7SCORE: 7
PT # 4PT # 472 y72 yFEV1: 34%FEV1: 34%MRC: 4/4MRC: 4/4PaO2: 60 mmHgPaO2: 60 mmHg6MWD: 154 m6MWD: 154 mBMI: 24BMI: 24SCORE: 9SCORE: 9
Cote & Celli
19
Yetişkin populasyonda akciğer fonksiyon azalması ile çıktılar arasındaki ilişki
Mannino DK et al., AJRCCM 2006;173:985-990
1
5
10
GOLD 3/4 GOLD 2 GOLD 1 GOLD 0Restricted Normal
Modified GOLD category
Haz
ard
Rat
io (9
5% C
I)
Rapid DeclinersNonrapid Decliners
20
Mukus hipersekresyonu ve FEVı’de azalma
Exce
ss F
EV1
decl
ine
(ml/y
r)
Vestbo et al, AJRCCM 1996.
-5
0
5
10
15
20
25
No MH CMHmucus
No MH CMHmucus
Men Women
21Copyright ©2008 BMJ Publishing Group Ltd.
SAPALDIA study Bridevaux, P-O et al. Thorax 2008;63:768-774
Cough, Phlegm, SOB
Yetişkin populasyonda 11 yıl boyunca akciger fonksiyonlarında azalma ve sonuçları
22
KOAH
Klinik
Radyolojik
Fizyolojik
DispneSık alevlenmeDüşük BMI
Pulmoner kaşeksiIKS yanıtlayıcı
Depresyon ve anksiyeteSigara içmeyen
Havaakımı kısıtlanmasıHızlı azalanlar
BD-yanıt verenlerHAC
HiperkapnikBozulmuş egzerzis tolerans
Düşük DLCOPH
AmfizemHavayolu hastalığı
KOAH FENOTİPLERİ
COPD 2007; 4: 355
23
KonakKonakççıı ile ilgili faktile ilgili faktöörlerrler ÇÇevresel faktevresel faktöörlerrler
Genetik faktGenetik faktöörlerrlerCinsiyetCinsiyetHava yolu aHava yolu aşışırrıı cevaplcevaplııllığıığı, , IgE ve astIgE ve astıımm
Sigara iSigara iççimiimiSosyoekonomik durumSosyoekonomik durumMeslekMeslekÇÇevresel kirleticilerevresel kirleticilerPerinatal olaylar ve Perinatal olaylar ve ççocukluk hastalocukluk hastalııklarklarııTekrarlayan bronkopul. enfeksiyonlarTekrarlayan bronkopul. enfeksiyonlarDiyetDiyet
KOAH Gelişiminde Risk Faktörleri
24
Risk FaktRisk Faktöörlerinde Erlerinde EğğilimlerilimlerGeliGelişşmimişş üülkelerde 1940lkelerde 1940’’lardan sonra kadlardan sonra kadıınlar nlar arasarasıında sigara inda sigara iççme alme alışışkanlkanlığıığı yaygyaygıınlanlaşışıyor ve yor ve erkeklerle eerkeklerle eşşitleitleşşiyoriyorGeliGelişşmekte olan mekte olan üülkelerde kadlkelerde kadıınlar arasnlar arasıında nda sigara isigara iççme oranme oranıı henhenüüz erkeklerden dz erkeklerden düüşşüükkGeliGelişşmimişş üülkelerde 2. Dlkelerde 2. Düünya savanya savaşışına kadar na kadar kadkadıınlara gnlara gööre erkekler are erkekler ağığır mesleki maruziyete r mesleki maruziyete sahipken, bu durum gsahipken, bu durum güünnüümmüüzde dezde değğiişşiyoriyorGeliGelişşmekte olan mekte olan üülkelerde kadlkelerde kadıınlar inlar içç ortam ortam kirlilikirliliğğine yoine yoğğun maruziyet yaun maruziyet yaşışıyorlaryorlar
25
AmerikaAmerika’’da 1980da 1980--2000 Y2000 Yııllarllarıı ArasArasıında nda Cinse BaCinse Bağğllıı KOAH MortalitesiKOAH Mortalitesi
0
10
20
30
40
50
60
70
1980 1985 1990 1995 2000
Men
Women
Ölü
m s
ayısıx
100
0Ö
lüm
sayısıx
100
0
Kaynak: US Centers for Disease Control and Prevention, 2002
Erkek
Kadın
26
GeliGelişşmekte olan mekte olan üülkelerdelkelerdeİİçç ortam hava kirliliortam hava kirliliğğii
27Lancet 2008 October 4
28
Pasif sigara iPasif sigara iççimiimi--KOAHKOAHÇÇinin’’de >50 yade >50 yaşş 15 379 sigara i15 379 sigara iççmeyen yetimeyen yetişşkinde kikinde kişşide ide yapyapıılan bir lan bir ççalalışışmada selfmada self--reported pasif sigara ireported pasif sigara iççiminin iminin KOAH geliKOAH gelişşimine etkisi incelenmiimine etkisi incelenmişşEv ve iEv ve işşyerinde toplam maruziyet yerinde toplam maruziyet
(Adjusted OR (% 95) CI)(Adjusted OR (% 95) CI)< 2 y< 2 yııl 40 saat/hafta: 1l 40 saat/hafta: 122--5 y5 yııl 40 saat/hafta: 0.95 (0.72l 40 saat/hafta: 0.95 (0.72--1.24)1.24)>5 y>5 yııl 40 saat/hafta: 1.48 (1.8l 40 saat/hafta: 1.48 (1.8--1.85)1.85)
Lancet 2007; 370: 751
KOH’lı hastaların % 15’i sigara içmeyenler 1.9 milyon fazladan ölüm pasif içimden
29
Bir Risk FaktBir Risk Faktöörrüü olarakolarakMesleki MaruziyetMesleki Maruziyet
ABD NHANES III ABD NHANES III ççalalışışmasmasıı(1988(1988--1994) verileri mesleki 1994) verileri mesleki maruziyete ikincil KOAHmaruziyete ikincil KOAH’’ııbelirlemek amacbelirlemek amacııyla analiz edildiyla analiz edildiMesleki nedenlere ikincil KOAH Mesleki nedenlere ikincil KOAH genel olarak tgenel olarak tüüm KOAHm KOAH’’llıılarlarıın % n % 19.2 si olarak bulundu.19.2 si olarak bulundu.HiHiçç sigara isigara iççmeyenlerde meyenlerde saptanan KOAHsaptanan KOAH’’da ise bu oran da ise bu oran % 31.2 olarak saptand% 31.2 olarak saptandıı..
30
Blanc PD et al. Eur Respir J 2008, November 14
31
KOAHKOAH’’da Ek Risk Faktda Ek Risk FaktöörlerirleriDoDoğğumdan hemen sonra akciumdan hemen sonra akciğğer er fonksiyonlarfonksiyonlarıınnıın kn kööttüü olmasolmasıı KOAH KOAH geligelişşimi iimi iççin bir risk faktin bir risk faktöörrüüddüür r Stern DA et al. Lancet 2007; 370: 756Stern DA et al. Lancet 2007; 370: 756
Sigara iSigara iççicilerde kronik bronicilerde kronik bronşşit varlit varlığıığıKOAH geliKOAH gelişşimi iimi iççin bir risk faktin bir risk faktöörrüüddüür r (TESEOD (TESEOD ççalalışışmasmasıı) ) Burgel PR et al. Am J Respir Crit Care Med 2008; 117: Burgel PR et al. Am J Respir Crit Care Med 2008; 117: A907A907
32
TTüürkiyerkiye’’de Biyomas ve KOAHde Biyomas ve KOAHKKıırrııkkalekkale’’de 2002 yde 2002 yııllıında yapnda yapıılan bir lan bir ççalalışışmada mada hihiçç sigara isigara iççmemimemişş 40 ya40 yaşş üüststüü kadkadıınlar arasnlar arasıında nda biomas yakbiomas yakııt dumanlart dumanlarıı ile karile karşışılalaşşanlanda anlanda KOAH prevalansKOAH prevalansıı (% 28.5), kar(% 28.5), karşışılalaşşmayanlardan mayanlardan (% 13.6) daha y(% 13.6) daha yüüksek olduksek olduğğu ve u ve biomas yakbiomas yakııt t dumandumanıı ile karile karşışılalaşşmanmanıın KOAH gelin KOAH gelişşme riskini me riskini 2.6 kat art2.6 kat artıırdrdığıığı ve KOAH gelive KOAH gelişşiminden % 23.1 iminden % 23.1 oranoranıında sorumlu oldunda sorumlu olduğğu bildirilmiu bildirilmişştir tir Ekici A, Ekici M, Kurtipek E et al. Obstructive airway Ekici A, Ekici M, Kurtipek E et al. Obstructive airway diseases in women exposed to biomass smoke. Environ diseases in women exposed to biomass smoke. Environ Res 2005; 99: 93Res 2005; 99: 93--98)98)
33
TTüürkiyerkiye’’de Sigarade Sigara--KOAH iliKOAH ilişşkisikisi
34
Sigara içimine bağlı akciğerlerde aktif inflamasyon
Akciğer fonksiyonlarında azalma
KOAH’ın sistemik etkileri
Yaşam kalitesinde azalma
Alevlenmeler
Solunum yetmezliği
Ölüm
KOAHKOAH’’ıın n ÖÖykyküüssü…ü…
35
TTüüm Dm Düünyanya’’da KOAHda KOAH’’ıın Yn YüükküüNiNiççin Artin Artııyor?yor?
GeliGelişşmekte olan mekte olan üülkelerde populasyonun lkelerde populasyonun yayaşş yapyapııssıındaki dendaki değğiişşiklik (KOAH yaiklik (KOAH yaşşaralaralığıığında yanda yaşşayan nayan nüüfusun giderek fusun giderek artmasartmasıı))GeliGelişşmekte olan mekte olan üülkelerde ve kadlkelerde ve kadıınlarda nlarda risk faktrisk faktöörlerine (rlerine (öözellikle tzellikle tüüttüün) n) maruziyetin artmasmaruziyetin artmasıı
37
Lancet 2005; 366: 1875
38
Beş Latin Amerika Ülkesinde 40+ yaş grubunda KOAH Prevalansı (PLATINO)
39
Comparison of COPD Prevalence
05
1015202530
China
Turkey
Austria
South
Africa
Iceland
German
yPola
nd
Perc
ent Stage 1 COPD
Stage 2 COPDDoctor Diagnosed COPD
40Lancet 2007; 370: 741
2002 2030İskemik kalp hastalığıSerebrovaskuler hasAlt solunum yolu enfHIV/AIDSKOAHPerinatal durumlarDiyareTüberkülozAkciğer kanseriTrafik kazaları
20022002 20203300İskemik kalp hastalığıSerebrovaskuler hasAlt solunum yolu enfHIV/AIDSKOAHPerinatal durumlarDiyareTüberkülozAkciğer kanseriTrafik kazaları
555444
KKüüresel Mortalite (WHO 2007)resel Mortalite (WHO 2007)
PLoS Medicine Nov 2006
Türkiye’de Ulusal Düzeyde Ölüme Neden Olan İlk 10 Hastalığın Cinsiyete Göre % dağılımı (2000)
HastalHastalııklarklar ToplamToplam ErkekErkek KadKadıınn
1.1. İİskemik kalp hastalskemik kalp hastalığıığı2.2. Serebrovaskuler hastalSerebrovaskuler hastalııkk3.3. KOAHKOAH4.4. Perinatal nedenlerPerinatal nedenler5.5. Alt solunum yolu enfeksiyonlarAlt solunum yolu enfeksiyonlarıı6.6. Hipertansif kalp hastalHipertansif kalp hastalığıığı7.7. Trakeo, BronTrakeo, Bronşş ve Akcive Akciğğer kanserier kanseri8.8. Diabetes MellitusDiabetes Mellitus9.9. Trafik kazalarTrafik kazalarıı10.10. İİnflamatuvar kalp hastalnflamatuvar kalp hastalığıığı
21.721.715.015.05.85.85.85.84.24.23.03.02.72.72.22.22.02.01.91.9
20.720.714.514.57.87.85.65.64.04.02.72.74.44.4
2.62.61.81.8
22.922.915.715.73.53.55.95.94.54.53.33.3
2.92.9
2.02.0
UHY-ME Çalışması, 2000, Türkiye
Kaybolan milyonlarKaybolan milyonlar
Yeterince bilinmiyorYeterince bilinmiyorYeterince tanYeterince tanıı konmuyorkonmuyorYeterince tedavi edilmiyorYeterince tedavi edilmiyor
43
44
GARDGlobal Alliance against Chronic
Respiratory Diseases
WHO calls for a global and coordinated effort to fight chronic respiratory disease
45
GARDGARDDokkyo University School of Medicine
IRCCS
CNR
KAAF
SFAIC
RSP FIRS
AAA
IPCRGIPRAIS
46
T.C.SAĞLIK BAKANLIĞI
TEMEL SAĞLIK HİZMETLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
TÜRKİYEKRONİK HAVA YOLU HASTALIKLARINI
(ASTIM-KOAH)ÖNLEME VE KONTROL PROGRAMI
EYLEM PLANI
ANKARA2008
47
GGüünnüümmüüzde KOAHzde KOAHÖÖnlenebilir ve tedavi edilebilir nlenebilir ve tedavi edilebilir
bir hastalbir hastalııktktıırr