Post on 04-Jul-2015
description
T.C.
GAZİ ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
İŞLETME ANABİLİM DALI
YÖNETİM ORGANİZASYON Y.LİSANS
PROGRAMI
Yönetsel Planlama ve Kontrol
Hasan Hüseyin SUBAŞI
088221108
Klasik Yönetim Anlayışı
Klasik Yönetim Anlayışında Denetim
Denetim
Sonuç
Sunum Planı
2 YÖNETSEL PLANLAMA VE KONTROL
Klasik Yönetim Anlayışı
Klasik Yönetim Anlayışına Genel Bakış
Bilimsel Yönetim
Frederic Taylor
Gilbreth
Henry Gannt
Yönetim İlkeleri
Henri Fayol
Bürokrasi
Max Weber
4 YÖNETSEL PLANLAMA VE KONTROL
Klasik Yönetim Anlayışına Genel Bakış
Klasik yönetim iki ana fikir etrafında toplanmıştır.
1.Rutin işlerin görülmesinde insan unsurunun makinelere ek
olarak nasıl etkin bir şekilde kullanılabileceği,
2.Formal organizasyon yapısının oluşturulmasıdır.
• Taylor‟un bilimsel yaklaşımı birinci fikri,
• Yönetim Süreci Yaklaşımı ile Bürokrasi Yaklaşımı da ikinci
fikri ayrıntılı olarak ele almışlardır.
5 YÖNETSEL PLANLAMA VE KONTROL
Klasik Yönetim Anlayışına Genel Bakış
• Klasik teori sürekli olarak açık ve seçikolarak belirlenmiş bir organizasyon yapısı veotorite ilişkileri ile hangi ilkelere uyulmasıgerektiğini araştırmıştır.
• Bu yaklaşımlar en iyi bir organizasyonyapısı ve yönetim tarzı için uyulmasıgereken ilkeleri belirlemeye çalışmıştır.
• Bu ilkelere uyulduğu taktirde etkinlik veverimliğin artacağı ileri sürülmüştür.
6 YÖNETSEL PLANLAMA VE KONTROL
Klasik Yönetim Anlayışına Genel Bakış
Klasik teoriyi oluşturan üç temel yaklaşımdaki ortak fikir ve amaçlar;
a.Klasik teori, organizasyonlarda insan unsuru
dışındaki faktörler üzerinde durmuştur:
• İnsan unsuru daima ikinci planda ele alınmıştır.
• Maddi faktörler düzenlendikten sonra insanın öngörülen
doğrultu ve şekilde davranacağı-davranması gerektiği-
varsayılmıştır.
• Bu yönü mekanik organizasyon yapıları olarak
adlandırılan yapıları önermiştir.
7 YÖNETSEL PLANLAMA VE KONTROL
Klasik Yönetim Anlayışına Genel Bakış
b.Rasyonellik ve mekanik süreçler klasik teorinin
hareket noktaları olmuştur.
• Makine, insan,iş ilişkilerinde rasyonellik, ana hareket
noktasıdır.
• İnsan unsuruna ilişkin faktörler incelenmemiştir.
• İnsanı kendine söyleneni yapan, pasif bir unsur olarak
varsaymıştır.
8 YÖNETSEL PLANLAMA VE KONTROL
Klasik Yönetim Anlayışına Genel Bakış
c.Klasik teori, esas itibarıyla kapalı sistem anlayışı ile
organizasyonları ele almıştır.
• Bütün yaklaşımlar organizasyon içi dahili etkinliğin nasıl
sağlanabileceği üzerinde durmuştur.
• Uyulması gereken ilkeleri evrensel kabul etmiş
• Dış çevre şartlarına ve organizasyonların değişen
şartlara nasıl uyabilecekleri üzerinde durmamıştır.
9 YÖNETSEL PLANLAMA VE KONTROL
Bilimsel Yönetim Yaklaşımı
• 1900‟lerin başlarında Frederic Winslow Taylor
tarafından öncülüğü yapılmıştır.
• Taylor bilimsel yönetimin gelişmesinde büyük katkı
sağlayan kişi ve bilimsel yönetimin babası olarak bilinir.
• Taylor çalıştığı işletmelerde en alt kademelerden en üst
basamaklara kadar yönetim hiyerarşisinde görev
yapmıştır.
10 YÖNETSEL PLANLAMA VE KONTROL
F.W.Taylor• 1911‟de yayınlanan Bilimsel Yönetimin İlkeleri kitabı ile düşündüğü
yönetim ve organizasyon anlayışının esaslarını açıklamıştır.
• Taylor beş alanda önerilerde bulunmuştur.
1.Standartlaştırma,
2.Hareket ve zaman etüdü,
3.Sistematik seçim ve eğitim,
4.Parça başı ücret sistemi,
5.Fonksiyonel ustabaşılık.
11 YÖNETSEL PLANLAMA VE KONTROL
Henry L. Gantt
• Gantt Taylor‟ın çağdaşı, takipçisi ve en yakın meslektaşlarından
biridir.
• Taylor işin organizasyonu üzerinde dururken Gantt işi yapan kişinin
dikkate alınmasını önermiştir.
• Gantt mevcut yönetim uygulamalarına karşı çıkmış işçi psikolojisi
ve moral kavramı üzerinde durarak önderlik ve motivasyon
kavramlarının önemini vurgulamıştır.
• Verimlilikte güdülemenin öneminin her şeyin üzerinde olduğu
konusunda ısrar etmiştir.
12 YÖNETSEL PLANLAMA VE KONTROL
Henry L. Gantt
• Gantt Taylor‟ın parça başı ücret sistemini işletme içinde işbirliği
sağlayacağına inanmıyordu.
• Geliştirdiği yeni ücret sistemine “Gantt görev ve prim sistemi” ismini
vermişti.
• Taylor‟ın parça başı sisteminden farklı yanı Gantt‟ın bir ödül
sistemini düşünmesiydi.
13 YÖNETSEL PLANLAMA VE KONTROL
Frank B. ve Lillian M. Gilbreth
Gilbreth‟ler insanların hareketlerini, işin ne kadar zaman
aldığını kesin olarak saptadılar.(zaman etüdü) Buna ek
olarak tüm el hareketlerinin “therbligs” olarak
adlandırdıkları 17 temel harekete indirgeyerek “yakala”,
“kavra”, “yerleştir” şeklinde sınıflandırdılar.
14 YÖNETSEL PLANLAMA VE KONTROL
Yönetim Süreci Yaklaşımı
• Yönetim süreci yaklaşımı da ekonomik etkinlik ve rasyonellik
fikrini esas almıştır.
• Bu yaklaşım bilimsel yönetim yaklaşımının bir nevi devamı,
onun tamamlayıcısıdır.
• Sadece organizasyon konuları ile ilgili değil fakat yönetimin
bütün alanları ile ilkeler geliştirmeye çalışmıştır.
• Bu yönü ile bilimsel yönetim yaklaşımından çok daha geniş
ve kapsamlı bir yaklaşımdır.
• H.Fayol organizasyonun tamamını ele alarak iyi bir
organizasyon dizaynı ve yönetiminin ilkelerini araştırmıştır.
15 YÖNETSEL PLANLAMA VE KONTROL
Yönetim Süreci Yaklaşımı
Organizasyon, yönetim süreci yaklaşımının belirli bir
sistem içinde ele aldığı konulardan sadece birisidir. Ele
alınan bu konularla ilgili olarak çeşitli ilkeler
geliştirilmiştir.
Yönetim süreci yaklaşımının mesajı şudur: Bu ilkeleri
izlersen başarılı olursun.
Bilimsel yönetim hareketi teknik açıdan konuya bakmış ve
yönetim organizasyona fazla önem vermemişlerdir.
16 YÖNETSEL PLANLAMA VE KONTROL
Henri Fayol
Fayol‟da, Taylor gibi direkt olarak sanayi içinde çalışmıştır.
Yönetim birimlerini geliştirmeye çaba sarf etmiş ve
yönetime yukarıdan bakmıştır.
Geliştirdiği ilkeler günümüzde, planlama ve organizasyon
yapıları için geniş ölçüde kullanılmaktadır.
17 YÖNETSEL PLANLAMA VE KONTROL
Henri Fayol‟un yönetime ilişkin 14 ilkesi:
• İşbölümü ve uzmanlaşma
• Yetki ve Sorumluluk
• Disiplin
• Kumanda (Emir) birliği
• Yürütme birliği
• Genel çıkarların kişisel çıkarlara üstünlüğü
• Personelin Ödüllendirilmesi
• Merkezicilik
• Hiyerarşik Düzen (Bu ilkenin sonucu olarak her alt kademedeki görevin bir
üst kademedeki görevin denetim ve gözetimine verilmesini gerektirir.)
• Düzen
• Eşitlik (Adil ve eşit muamele)
• İşgören ve İş yaşamında İstikrar ve Denge
• Teşebbüs Ruhu
• Birlik ve beraberlik
18 YÖNETSEL PLANLAMA VE KONTROL
Bürokrasi Yaklaşımı
• Klasik teorinin üçüncü yaklaşımı olan
bürokrasi, 1900‟lerin başlarında Alman sosyologu Max
Weber tarafından geliştirilmiştir.
• Max Weber‟e göre bürokratik bir yapı, günlük dilde
kullandığımız, işlerin geciktirilmesi, yokuşa
sürülmesi, „‟bugün git yarın gel‟‟ anlamının tersine
etkinlik açısında ideal bir organizasyon yapısıdır.
• Weber bürokrasiyi organizasyon açısından ele almış bir
büro veya bir makam tarafından yönetimi düşünmüştür.
19 YÖNETSEL PLANLAMA VE KONTROL
Max Weber• Fonksiyonel uzmanlaşmaya dayanan iş bölümü ,
• Açık ve seçik bir şekilde belirlenmiş hiyerarşik bir yapı ; böylece herkademe bir üst kademe tarafından kontrol edilecektir.
• İlke ve yöntemler ; her kademede işlerin nasıl yapılacağı ile ilgiliolarak ayrıntılı ve soyut ilkeler ve yöntemler geliştirilecektir.
• Gayrişahsi ( impersonal ) ilişkiler ; Weber‟e göre personelkişisel, duygusal olmayan, hissi herhangi bir bağ geliştirmedendavranmalıdır.
• Teknik yetenek esasına dayanan bir personel seçim ve terfi sistemi
• Yasal yetkinin uygulanması ; Organizasyon birimleri yasal yetki ilebirbirlerine bağlanacaktır. Organizasyon mensuplarının kullandığıyetkinin kaynağı bulundukları organizasyon kademesi vepozisyondur. Organizasyona dahil olan bir kişi bu anlamda yasalyetkiyi kabul eder.
20 YÖNETSEL PLANLAMA VE KONTROL
Klasik Yönetim Anlayışında Denetim
Denetimin Tanımı
Bir faaliyetin usulüne uygun olarak yapılıp yapılmadığını
kontrol etme eylemidir. Denetim düzenleyici bir işlevdir ve
yönetim sürecinin planlara uygun biçimde sürdürülmesini
sağlar. Denetim işlevi; amaçlara ulaşılıp ulaşılmadığının ya
da ne ölçüde ulaşıldığının belirlenip, gerekiyorsa düzeltici
önlemlerin alınması sürecidir.
22 YÖNETSEL PLANLAMA VE KONTROL
23 YÖNETSEL PLANLAMA VE KONTROL
Ulaşılmak
istenen Miktar
“Standart”Gerçekleşen
Miktar
“Fiili Sonuçlar”
Sapma
Denetimin Tanımı
Yönetim işlevlerinin sonuncusu olan
denetim, gerçekleştirilen faaliyetlerin plan standartlarına
uygun olup olmadığının ölçülmesi, farklılıkların
belirlenmesi halinde bunların nedenlerinin
araştırılması, düzeltici önlemlerin alınması ve sonuçların
değerlendirilmesi işlemlerinin tümüdür. Bu özelliğiyle
planlamanın geleceğe ilişkin olmasına karşın, denetim
işlevi geçmişe ilişkindir.
24 YÖNETSEL PLANLAMA VE KONTROL
Yönetim Fonksiyonları
25 YÖNETSEL PLANLAMA VE KONTROL
Planlama
Örgütleme
YürütmeKoordinasyon
Denetim
H.Fayol‟un Yönetim Fonksiyonları Tanımı
''Planlama, geleceği tahmin etmek ve faaliyet
programını çizmek. Örgütlemek, işletmenin maddi ve
beşeri yapısını kurmak. Yürütmek ya da kumanda
etmek; personeli harekete geçirmek. Koordine
etmek, tüm iş ve güçleri birleştirmek ve uyumlaştırmak.
Denetlemek ise, her şeyin verilen emirlere ve konulmuş
kurallara uygun olarak yapılıp yapılmadığını
gözetmektir.”
26 YÖNETSEL PLANLAMA VE KONTROL
Klasik Yönetim Anlayışında Denetim
Klasik yönetim anlayışında yönetim; "Mevcut sistemleri en iyi
şekilde çalıştırarak, iş yerinde sıkı bir disiplin ile insanların
işleri doğru yapmalarını sağlayarak, en yüksek oranda
karlılığa ulaşmak" şeklinde tanımlanmıştır. İşte, bu yönetim
anlayışı çerçevesinde denetim birimleri genellikle bireye ve
hataya odaklı, suçlu aramaya yönelik, hataya neden olan
bireyin tespit edilerek cezalandırılması esasından hareket
ederek örgütlenmiş ve faaliyetlerini bu şekilde sürdürmüştür.
27 YÖNETSEL PLANLAMA VE KONTROL
Klasik Yönetim Anlayışında Denetim
Klasik anlayışta denetim, klasik yönetim kuramları etkisinde kontrol
ve raporlamaya dayalı, durum saptamayla sınırlı denetim
şeklindedir. Bu denetim şekli; kötü rapor ve ceza vermeye hazır bir
denetçi ve karşısında sürekli olarak savunma durumunda bir işçiyle
sembolize edilebilir. Bu denetim türünde; denetimin amacı olan
düzeltme-geliştirme değil, aracı olan kontrol söz konusudur. Klasik
denetim modelleri, çalışanların özgüvenlerini
yitirmelerine, ilişkilerinin ve motivasyonlarının bozulmasına sebep
olduğundan örgüt üzerinde olumsuz etkiler yapmaktadır.
28 YÖNETSEL PLANLAMA VE KONTROL
Klasik Yönetim Anlayışında Denetim
29 YÖNETSEL PLANLAMA VE KONTROL
Örgütün bölümlere ayrılmasında yararlanılan temel
ilkeler:
• Uzmanlaşmadan yararlanma,
• Denetim,
• Giderleri azaltma,
• Koordinasyonu kolaylaştırma.
30 YÖNETSEL PLANLAMA VE KONTROL
Bölümlere ayırmada, bölümler belirlenirken denetimi
kolaylaştırmak için alınması gereken tedbirler:
• Alt-üst ilişkilerini en iyi biçimde belirleyecek bir sistemin
kurulması,
• Faaliyetlerin bölüm şube ve kısımlara ayrılması,
• Gözetim kolaylığının sağlanması amacıyla fiziki yakınlığın
sağlanması,
• Birbirine emir verme yetkisi olan kişilerin saptanması.
31 YÖNETSEL PLANLAMA VE KONTROL
Denetimin gerektirdiği ön koşullar:
• Planlar
• Organizasyon yapısı.
32 YÖNETSEL PLANLAMA VE KONTROL
Gantt Şemaları• Gantt‟ın bilimsel işletmeciliğe olan en büyük katkısı, planlama ve
denetimde kullanmak amacıyla geliştirdiği grafik yöntemlerdir.
• Bu yöntem kendi ismiyle anılan ve bugünkü modern uygulama olan
PERT (Project Evaluation and Review Technique - Proje
Değerlendirme ve Gözden Geçirme Tekniği) in esasını teşkil eden
„„Gantt Şemaları‟‟dır.
• Gantt planına göre neler yapıldı ve neler yapılmalıydı ortaya
konmakta ve bir denetim aracı olabilmektedir.
33 YÖNETSEL PLANLAMA VE KONTROL
Gantt Şemaları
Gantt planı dört alanda uygulanmaktadır.
1.İnsan ve aletlerin kayıt şemaları,
2.Proje şemaları,
3.Yükleme şemaları,
4.Geliştirme şemaları.
34 YÖNETSEL PLANLAMA VE KONTROL
Gantt Şemaları
Gantt çizelgesi, Hoover Barajı ve Amerikan Eyaletlerarası
Otoban Sistemi dahil büyük projelerin yapılmasına
imkan kıldı.
Gantt çizelgesi, hala önemli bir yönetim aleti olarak bugün
bile kabul görür, plan ve programlama için grafiksel
denetim sağlar. Bir projenin ileri doğru ilerlemesini
denetim altına alır ve kaydeder.
35 YÖNETSEL PLANLAMA VE KONTROL
Örnek Gantt Şeması
36 YÖNETSEL PLANLAMA VE KONTROL
Denetim
Denetimin Aşamaları
1. Amaç, Plan ve Politikaların Işığında Standartların
Belirlenmesi
2. Gerçekleşen Faaliyet Sonuçlarının Ölçülmesi
3. Gerçekleşen Faaliyet Sonuçlarının Önceden Belirlenen
Standartlarla Karşılaştırılması
4. Sapmaların Giderilmesi ve Düzeltme Kararlarının
Verilmesi (Düzeltici Faaliyetler)
•
38 YÖNETSEL PLANLAMA VE KONTROL
Denetimin Aşamaları
39 YÖNETSEL PLANLAMA VE KONTROL
HAYIR
EVET
Standartların
Belirlenmesi
Gerçek Uygulamanın
Ölçülmesi
Uygulama
standartlarla aynı
özellikte mi?
Düzelt
Sorun Yok
Etkili Bir Denetim Sisteminin İlkeleri
• Denetim yapabilmenin ilk koşulu; sağlıklı, güvenilir ve gerçekçi
amaçların (standartların) belirlenmiş olmasıdır. Bunun için
de, ilgililerce tam olarak anlaşılabilir, açık-seçik amaçların
saptanmasına ihtiyaç vardır.
• Standartların makul bir yükseklikte olmasına özen gösterilmelidir.
• Yapılan işin amaçlara uygunluğu konusunda, personelin sürekli
olarak bilgilendirilmesi gerekir.
• Fiilen hangi sonuçların elde edildiğini sağlıklı ve zamanında tespit
eden bir kayıt düzeninin kurulup işletilebilmesi gerekir.
• Elde edilen icraat sonuçlarının sağlıklı, tam ve zamanında ilgili
karar merkezlerine ulaşılmasını sağlayacak bir bilgi akış (iletişim)
sisteminin kurulması zorunludur.
40 YÖNETSEL PLANLAMA VE KONTROL
Etkili Bir Denetim Sisteminin Özellikleri
• Uygunluk: Denetim, denetim edilen eylemin karakterine uygunolmalıdır
• Doğruluk: Etkili bir kontrolün yapılabilmesi için her şeyden öncedoğru bilgiye ihtiyaç vardır.
• Zamanlama: Doğru bilgi zamanında toplanmalı ve kullanılmalıdır.Aksi taktirde gereksiz maliyete katlanılmış olur.
• Objektif ve Kapsamlı Olması: Denetim sisteminde kullanılanbilgi, herkesçe kolay bir şekilde anlaşılabilen ve objektif bir niteliğesahip olmalıdır.
• Stratejik Denetim Sistemleri Üzerinde Yoğunlaşmalıdır: Detaylaryerine , sistem temel stratejik denetim noktaları üzerindedurulmalıdır.
41 YÖNETSEL PLANLAMA VE KONTROL
Etkili Bir Denetim Sisteminin Özellikleri
• Ekonomiklik: Denetim sistemi ekonomik olmalıdır.
• Esneklik: Örgütsel ortamın dinamikliğine uygun bir esnekliğe sahip
olmalıdır.
• Hız: Denetim sistemi, plandan olan sapmaları mümkün olduğu
kadar çabuk haber vermelidir.
• Geleceğe Dönüklük: Denetim geleceğe dönük olabilmelidir
böylelikle şirket planlamaların uzun vadeli yapılabilmesi kolaylaşır.
• Anlaşılır Olmak: Denetim, denetimi değerlendirecek birimin
anlayacağı uygunlukta olmalıdır.
42 YÖNETSEL PLANLAMA VE KONTROL
Denetimden Kaynaklanan Sorunlar
• Maddi ve Beşeri Kaynaklarla birlikte zaman
unsurunun israfı
• Üretimde kargaşalıklara yol açma
• Yüksek Bakım maliyeti
• Verileri değiştirmenin personelde neden olduğu
güvensizlik
43 YÖNETSEL PLANLAMA VE KONTROL
Sonuç
Kısaca Klasik Yönetim Anlayışı
Organizasyonlarda insan unsuru dışındaki faktörler üzerinde
durmuştur. İnsan unsuru daima ikinci planda ele alınmıştır. Maddi
faktörler düzenlendikten sonra insanların öngörülen şekil ve
doğrultu ve şekilde davranacağı varsayılmıştır. Bu yönü ile klasik
teori mekanik organizasyon yapıları olarak adlandırılan yapıları
önermiştir
45 YÖNETSEL PLANLAMA VE KONTROL
Kısaca Klasik Yönetim Anlayışı
Rasyonellik ve mekanik süreçler klasik teorinin hareket noktaları
olmuştur. Makine-insan ilişkilerinde rasyonellik, işlerin dizayn ve
birleştirilmesinde rasyonellik, ilkelerin amaçladığı rasyonellik ana
hareket noktalarıdır. Mekanik rasyonelliği bozacak insan unsuruna
ilişkin faktörler modele dahil edilerek ayrıntılı olarak incelenmemiştir.
Ekonomik rasyonellik anlayışının organizasyona uygulanmasını ifade
eden bu yaklaşım insanı kendine söyleneni yapan, rasyonel olduğuna
inanılan sisteme uyan, pasif bir unsur olarak varsaymıştır.
46 YÖNETSEL PLANLAMA VE KONTROL
Kısaca Klasik Yönetim Anlayışı
Klasik teori, esas itibariyle kapalı sistem anlayışı ile
organizasyonları ele almıştır. Bunun sonucu olarak da, bütün
yaklaşımlar organizasyon içi etkinliğin nasıl sağlanabileceği
üzerinde durmuş, bunu sağlamak için uyulması gereken ilkeleri
üniversal kabul etmiş fakat dış çevre şartlarına organizasyonların
değişen şartlara nasıl uyabilecekleri üzerinde durmamıştır
47 YÖNETSEL PLANLAMA VE KONTROL
Kısaca Klasik Yönetim Anlayışında Denetim
Klasik yönetim anlayışında işin doğru yapılıp, yapılmadığı ile
ilgilenir. Denetimlerde daha çok bu yönün tespiti için gelişmiştir.
Baskın bir kontrol ve denetim kültürü mevcuttur.
Klasik denetim anlayışında süreç, organizasyon, sistemler bir
kenara bırakılarak sadece birey odaklı bir denetim söz konusudur.
48 YÖNETSEL PLANLAMA VE KONTROL
Hasan H. SUBAŞI