Kafli 6 í Mankiw

Framboð, eftirspurn og

aðgerðir stjórnvalda

Framboð, eftirspurn og aðgerðir stjórnvalda

Á „frjálsum“ markaði munu markaðsöflin sjá til þess að jafnvægisverð myndist og

viðskipti fari fram við því verði

Þetta markaðsjafnvægi kann að vera skilvirkt, en það mun e.t.v. ekki leiða til þess að allir

kaupendur og seljendur verði jafn ánægðir.

Þess vegna er stundum gripið til, markaðsstýringar

Stjórn á markaðsverði

Af einhverjum ástæðum telja stjórnvöld að jafnvægisverðið sé ósanngjarnt gagnvart kaupendum eða seljendum.

Því grípa stjórnvöld til aðgerða og setja hámark eða lágmark á verð.

Hámarks- og lágmarksverð

Hámarksverð –er það verð sem seljendur geta í hæsta

lagi sett upp eða sem kaupendur verða í hæsta lagi að greiða.

Lágmarksverð–er það verð sem er lægsta verð sem

seljandi getur farið fram á eða sem kaupendur verða í lægsta lagi að greiða.

Hámarksverð

Þegar stjórnvöld ákvarða hámarksverð getur tvennt gerst:1 . Hámarksverðið hefur engin áhrif.

2 . Hámarksverðið hefur áhrif og leiðir til skorts.

Áhrif hámarksverðs

Framboð

Eftirspurn

Verð

Magn

Jafnvægis-verð

Jafnvægismagn

Hámarksverð sem hefur engin áhrif

Framboð

Eftirspurn

Verð

Magn

PE

QE

Hámarks-verð

PC

Hámarksverð sem hefur áhrif

Framboð

Eftirspurn

Verð

Magn

PE

QE

Hámarks-Verð

PC

Hámarksverð sem hefur áhrif veldur skorti

Framboð

Eftirspurn

Verð

Magn

PE

QE

PC

QS QD

Hámarksverð sem hefur áhrif veldur skorti

Framboð

Eftirspurn

Verð

Magn

PE

QE

PC

QS QD

Skortur

Áhrif hámarksverðs á markaðinn

Hámarksverð sem hefur áhrif leiðir tli. . .– Skorts (þ.e. ...Eftirspurn > Framboð)

Húsnæðiskerfið á undan húsbréfakerfinu, lágir vextir ollu umframeftirspurn

– Skömmtun – Það er hægt að nota aðrar leiðir til að skammta takmörkuð gæði

Langar biðraæðir Annars konar mismunum, t.d. eftir

stjórnmálaskoðun

Lágmarksverð

Þegar stjórnvöld ákvarða lágmarksverð getur tvennt gerst:1 . Lágmarksverðið hefur engin áhrif.

2 . Lágmarksverðið hefur áhrif og leiðir til þess að of mikið er framleitt, umframframboð

Lágmarksverð sem hefur engin áhrif

Framboð

Eftirspurn

Verð

Magn

PE

QE

Lágmarks-verð

PF

Lágmarksverð sem hefur áhrif

Framboð

Eftirspurn

Verð

Magn

PE

QE

Lágmarks-verð

PF

Áhrif lágmarksverðs á markaðinn

Stjórnvöld ákvarða lágmarksverð til að koma í veg fyrir að markaðsöflin framboð og eftirspurn geti ákvarðað jafnvægisverð og –magn.

Markaðsverð getur ekki fallið niður fyrir lágmarksverðið. Þess vegna getur myndast umframframboð við lágmarksverð, framboðið er meira en það myndi vera ef markaðurinn fengi að ráða.

Lágmarksverð sem hefur áhrif skapar umframframboð.

Framboð

Eftirspurn

Verð

Magn

PE

QE

PF

QS QD

Lágmarksverð sem hefur áhrif skapar umframframboð.

Framboð

Eftirspurn

Verð

Magn

PE

QE

PF

QS QD

Umfram- framboð

Áhrif lágmarksverð á markaðinn

Lágmarksverð sem hefur áhrif leiðir til. –Offramboðs (i.e. Framboð > Eftirspurn)

–Önnur atriði en verð eru notuð til að koma vörunum út. T.d. reynt að höfða til kyns kaupenda, þjóðernis, ættartengsla o.s.frv.

–Dæmi: Lágmarkslaun Verðlagsráð landbúnaðarins

Skattar! Skattar! Skattar! Hver er tilgangur stjórnvalda með

skattheimtu.–Verða ríkisvaldinu út um tekjur

–Hafa áhrif á dreifingu gæða

Skattar! Skattar! Skattar! Hver greiðir skattinn sem lagður er á vöru

eða þjónustu? Kaupandinn eða seljandinn? Hvernig er skattbyrðinni skipt milli

kaupanda og seljanda? Þegar skattur er lagður á vöru leiðir það til

þess að minna er selt af vörunni en ella; jafnvægismagnið lækkar. Markaðurinn fyrir þessa vöru dregst því saman og annað hvort framboðs- eða eftirspurnarlínan hliðrast til.

Skattar: Áhrif

Skattar draga úr viðskiptum á

markaði. Það magn sem selt er verður lægra en áður en

skatturinn var lagður á. Kaupendur og

seljendur skipta með sér skattbyrðinni.

Skattar: Áhrif skattheimtu

S1

$2.00

800

D1

Jafnvægi

fyrir skatt

Skattar: Áhrif skattheimtu

S1

$2.00

800

D1

Að mati seljandans hliðrast eftirspurnar-

línan niður þegarskatturinn er lagður á.$1.80

600

Skattar: Áhrif skattheimtu

S1

$2.00

800

D1

$2.30

600

En kaupandanum sýnist sem verðið

hafi hækkað$1.80

Skattar: Áhrif skattheimtu

S1

$2.00

800

D1

$2.30

600

Skatturinn hækkarverð vörunnar og

dregur úr eftirspurn$1.80

Skattar: Áhrif skattheimtu

S1

$2.00

800

D1

$2.25

600

Og skatturinn lækkar þá fjárhæð

sem rennur í vasa seljanda.

$1.75

Skattar: Áhrif skattheimtu

S1

$2.00

800

D1

$2.25

600

Skatturinn gerir hagbæði kaupenda og

seljenda verri.$1.75

Skattbyrði. Hver ber skattinn?

Ríkisvaldið leggur skatt á vöru. Hvaða áhrif hefur það í för með sér?

Hver eru áhrifin á seljanda og kaupanda?

Áhrifin ráðast af framboðs- og eftirspurnarteygni.

Skattbyrði. Hver ber skattinn?

Sá aðili sem hefur lægri verðteygni ber skattinn.

Teygni og skattar

Því óteygnari sem teygni eftirspurnar er og því teygnari sem teygni framboðs er því hærri hlutur af skattinum lendir á neytendum.

Því teygnari sem teygni eftirspurnar er og því óteygnari sem teygni framboðs er því hærri hlutur af skattinum lendir á seljendum.

Teygni og skattar:Óteygin eftirspurn og teygið framboð

Framboð

Eftirspurn

$2.00

250

Teygni og skattar:Óteygin eftirspurn og teygið framboð

S1

Eftirspurn

S2

Skattur

$2.00

$2.15

200 250

Teygni og skattar:Óteygin eftirspurn og teygið framboð

S1

Eftirspurn

S2

Skattur

$2.15

$2.00$1.95

200 250

Skattbyrði seljenda

Teygni og skattar:Óteygin eftirspurn og teygið framboð

S1

Eftirspurn

S2

Skattur

$2.15

$2.00$1.95

200 250

Skattbyrði neytenda

Framboð, eftirspurn og stjórnvöld Tvenns konar kraftar stjórna

hagkerfinu–Markaðsöflin framboð og eftirspurn–Lög sem stjórnvöld setja

Verðlagshöft og skattar eru á mörgum mörkuðum–Hámarksverð–Lágmarksverð–Skattar