“ Kadın Hastalıkları ve Aile Planlaması Dersi Sunusu” © Bu Sunu’ya ait tüm Haklar Atlas Yayınevine aittir. Hiçbir şekilde üçüncü şahıslara verilemez

KADIN HASTALIKLARI VE AİLE PLANLAMASI

Ünite 1: Kadın Hastalıkları Muayene Yöntemleri

Kadın Hastalıkları Muayene Yöntemleri

• Kadın sağlığını değerlendirme üç bölümden oluşur. Bunlar:

Tıbbi öykü (anamnez),

Fizik muayene,

Jinekolojik (pelvik) muayenedir.

Jinekoloji; üreme sağlığını korumaya yönelik kadınlara özel

tıbbi bir bakımdır.

Anamnez; sağlık çalışanı tarafından hasta ve/veya yakınından geçmişte geçirdiği yada şu anki hastalığının belirti ve seyrinin dinlenerek bilgi alınması ve kaydedilmesidir.

Anamnez önce;

• Kimlik ve kişisel bilgileri,

• Şikâyetleri,

• Öz Geçmişi,

• Soy Geçmişi ile başlar.

Anamnez alma

Anamnez Çeşitleri;

Obstetrik anamnez

Menstural anamnez

Jinekolojik anamnez

Kontraseptif anamnez

Menapoz anamnezi

Obstetrik Anamnez;

• Kadının bu zamana kadarki gebelik, normal doğum, sezeryanla doğum, düşük, kürtajla ilgili bilgileri almak için alınan anamnez şeklidir.

Obstetrik Anamnez

Menstural Anamnez;

• Mensturasyon düzeni hakkında alınan bilgileri içeren anamnez şeklidir.

Jinekolojik Anamnez; • Kadının genital hastalıkları ve geçirdiği ameliyatlar hakkında alınan bilgileri içeren anamnez şeklidir.

Kontraseptif Anamnez; • Şimdiye kadar kullandığı gebeliği önleyici yöntemler hakkında alınan bilgileri içerir.

Menapoz Anamnezi; • Menapoz; ovaryum aktivitesinin yitirilmesi sonucunda mensturasyonun kalıcı olarak sonlanmasıdır. • Menapoza girip girmediği, şikâyetleri, menapoz ilaçları kullanıp kullanmadığı ile ilgili bilgileri içeren anamnezdir.

Menapozda hormon replasman tedavisi

Anamnez Alınırken Dikkat Edilecek Noktalar

•Hastanın ismi öğrenilerek ismiyle hitap edilmesi hasta için olumlu bir davranıştır. •Her hastaya nezaket ve hoşgörü ile yaklaşılmalıdır. •Hastanın hastaneye kabulü ve oryantasyonu için konuşma başlatılır. •Kendini ifade edebilmesi için uygun ortam sağlanır. Yapılacak uygulamalar hakkında bilgi verilir.

• Hastanın fiziksel sıkıntılarla birlikte psikolojik durumu da göz önüne alınmalıdır.

• Endişesi paylaşılmalı soruları varsa cevaplanmalıdır.

• Anamnez alınırken hasta ve yakını sessiz düzenli bir odaya alınmalı başka kişilerin hastanın özelini duymayacağı şekilde planlanmış olmalıdır.

• Hasta muayene odasında rahat bir yere oturtulur. İyi bir iletişim kurulur ve hastanın anlayacağı şekilde sorular sorulur, güler yüzlü olunmalıdır.

• Anamnez alınırken hasta ve yakını dikkatle dinlenmeli ve kaydedilmelidir.

• Doğru bir anamnezle yüzde elli tanı konula bileceği unutulmamalıdır.

Genel Fizik Muayene Yöntemleri

İnspeksiyon - Gözle muayene

Perküsyon - Vurma ile muayene

Oskültasyon - Stetoskopla dinleme

Palpasyon - Elle yapılan muayene

Palpasyon

Perküsyon

Oskültasyon

Sağlık Personelinin Meme Muayenesinin Önemi

• 20 yaşından sonra her kadının hiç şikâyeti olmasa dahi 2 yılda bir

doktor tarafından meme muayenesinin yapılması gerekir. 40

yaşından sonra meme muayenesi her yıl sıklığına indirilmelidir. Erken

tanı meme kanserleri nedenli mortaliteyi (ölüm oranı) azaltır.

• Meme muayenesi üç amaçla yapılır;

Memedeki anormallikleri araştırmak,

Memelerin gelişimini değerlendirmek,

Kendi kendine meme muayenesini hastaya öğretmektir.

• Meme dokusunun görüntülenmesidir. Memedeki kitlenin çok küçükken tespitini sağlar.

• Erken tanı açısından 35-40 yaş arası ilk mamografi, 40-50 yaş arası bir iki yılda bir mamografi,50 yaş üzerine de yılda bir kez rutin mamografi çektirmeleri önerilir.

Mamografi

Kendi Kendine Meme Muayenesi Yapılma Sıklığı

• Emziren kadınlarda: Emzirdikten sonra ayda bir kez

• Doğum kontrol hapı kullananlarda: Yeni kutuya başlamadan önceki gün

• Menapoz döneminde: Her ay kadının kendi belirlediği unutmayacağı bir gün (örneğin her ayın 16 sı gibi) yapılır

• Adet gören kadınlarda: Adetin birinci gününden sayılarak 5-7. günlerinde ayda bir kez yapılmalıdır.

Kendi Kendine Meme Muayenesinin Aşamaları

• Ayakta Ayna Karşısında İnspeksiyon (Gözle Muayene)

• Ayakta Ayna Karşısında Palpasyon (Elle Muayene) Tek Kol Baş Üstünde Diğer El Parmakları İle Muayene

• Sırt Üstü Düz Bir Yere Yatarak Meme Muayenesi

Ayakta ayna karşısında inspeksiyon (gözle muayene)

Kendi Kendine Meme Muayenesi (KKMM) • Göğüslerde şişlik kalınlaşma gibi kanser belirtisi olabilecek

değişikleri kişinin kendi başına kontrol etmesidir.

Ayakta ayna karşısında inspeksiyon (gözle muayene) da gözlenen noktalar.

Çeşitli Meme Kanseri Görünümleri

• Kadın sağlığı ve üreme sağlığını korumaya yönelik, kadınlara özel tıbbi bir bakımdır. Doktorların çoğunluğu jinekolojik muayeneyi 6 ayda ya da yılda 1 kez önermektedir. Jinekolojik muayene için en uygun günler adet bitimini takip eden ilk günlerdir.

Jinekolojik Muayene (Pelvik Muayene)

Jinekolojik muayene

Jinekolojik Muayenelerde Dikkat Edilecek Noktalar

• Hastanın kendini ifade edebilmesi için uygun ortam sağlanmalı

varsa hastanın soruları cevaplanmalıdır ve endişeleri

paylaşılmalıdır.

• İşlemler sırasında hastaya destek olunmalıdır.

• Muayeneden önce hastanın güveni kazanılmalıdır.

• Jinekolojik muayenelerde hastanın endişelerinin azaltılmasında,

hasta ile iletişimin rolü önemlidir. İyi bir iletişim güvenilir hasta

mahremiyetine saygılı, hastanın yargılanmadan gerçekleşebilir.

• Hastanın odaya alınmasından jinekolojik muayene bitimine kadar soyunması giyinmesi, masaya alınması, gibi tüm safhalarda iletişim olumlu bir şekilde sürdürülmelidir. Hasta kendine karşı anlayış, nezaket, saygı ve durumu hakkında bilgilendirilmeyi bekler. • Yardımcı sağlık personeli muayene esnasında hastaya destek olmalı, mahremiyetini korumalıdır. • Kadının muayeneye ve kendisiyle ilgili karar alımına katılımı sağlanmalıdır. • Soru sormaya duygularını ifade etmeye hakkı olduğu unutulmamalıdır.

33

Jinekolojik Kontrol Yapılmasını Gerektiren Durumlar

• Jinekolojik açıdan ilk muayene genellikle 18 yaşta önerilir ancak

yaşa bakılmadan mutlaka jinekolojik kontrol yapılmasını

gerektiren durumlar vardır.

• Bunlar:

• Karnın alt bölgesinde ağrı,

• Âdet düzensizlikleri, âdet kanamasının olmaması veya aksaması,

• Anormal kanamalar,

• Dış genital organlarda ağrı, şişlik, kaşıntı, kitle ve yaralar

bulunması,

• Vajinal akıntı ve ağrı olması,

• On beş, on altı yaşına gelinmesine rağmen ilk âdet kanamasının

(menarş) olmaması,

• Cinsel temas yoluyla geçen hastalıklara maruz kalınması,

Jinekolojik Muayene Hazırlıkları

• Hasta kanamasının olmadığı bir günde gelmeli, çok acil

durumlarda örneğin kanama miktarı çok fazla ya da ağrı çok

şiddetliyse kanamalı iken de muayene yapılabilir.

• Bir gece öncesi koitus (cinsel ilişki) olmamalı vaginal duş

yapmamalı ve vaginal ovul kullanmamalı.

• Mesane boş olmalıdır.

• Muayeneye gelirken rahat giysiler giyilmesi ve yedek iç çamaşırı

ve pet getirmesi önerilir.

• Muayenede kullanılacak malzemeler önceden steril olarak hazır olması gerekmektedir.

• Kadına bir önlük ve muayene sırasında bacaklarını örtmek için örtü verilir.

• Litotomi pozisyonu alması için kadına yardım edilmelidir.

• Pelvik bölgeyi aydınlatmak için muayene lambası hazır bulunmalıdır.

• İşlem boyunca yardımcı sağlık personeli kadına eşlik etmelidir.

Jinekolojik Muayene Aşamaları

Dış genital organların gözle ve elle kontrolü,

Bimanuel muayene (vaginal tuşe),

Spekülüm muayenesi,

Gerekli testlerin yapılması,

• Jinekolojik muayene masası,

• Seyyar lamba,

• Steril eldiven, spekulum (hastaya uygun boyda), enjektör, gerekli ilaçlar,

• Antiseptik solüsyon,

• Steril pamuk tampon, pet ve spanç tromelleri

• Tartı, tansiyon aleti, derece, rektal tuşe için vazelin,

• Lavoba, paravan, elbise askısı,

• Hastanın üzerine ve altın serilmek için her hasta için temiz örtü,

• Uzun bir forseps,

• Sitoloji için smear ve kültür alınacak materyallerdir. (ucu pamuklu aplikatör, vajinal spatula, cam slâyt, fiksatif, kültür tabağı)

Jinekolojik Muayenede Kullanılan Araç Gereçler

Jinekolojik muayene masası

Jinekolojik muayenede kullanılan araç gereçlerden bazıları

Jinekolojik Muayene Metotları

• Dış genitallerin inspeksiyon ve palpasyonu,

• Spekülüm muayenesi,

• Bimanuel muayene,

• Rektovaginal ve rektal muayene,

• Özel tanı yöntemleridir.

Dış Genitallerin İnspeksiyon ve Palpasyonu

• Jinekolojik muayene vulvanın gözle incelenmesiyle başlar. Her iki ele de eldiven giyilir. AIDS Hepatit gibi hastalıklarda çift eldiven giyilir.

• Dış genital organlar; mons pubis, labia minör, majör, klitoris, meatüs (üretral açıklık), vajinal açıklık, bartholin bezleri, periüretral bezler ve skene bezleri palpe edilir perine değerlendirilir.

• Vulval akıntı, enfeksiyon, asimetri, kitle, ağrı, sertlik, epizyotomi nedbesi ve fistül açısından değerlendirilir Lökoplaki (lökositlerin oluşturduğu plaka), ülserasyon, tahriş, renk değişikliği yönünden değerlendirilir.

• Her şişlik, büyüklük, inflamasyon, lezyonlar pigmentasyon akıntı, hassasiyet not edilir.

• Hastanın ıkınması istenerek sistosel (vajina ön duvarının mesane ile birlikte aşağı doğru sarkması) rektosel (vajina arka duvarının rektum ile birlikte aşağı doğru sarkması) prolapsus (vajina ve uterus sarkması) stres inkontinansı (idrar kaçırma) araştırılmalıdır.

• Pelvik muayene esnasında ebe hemşire kadına kendi kendine vulva muayenesini de öğretebilir.

Spekülüm Muayenesi • Rahim ağzı (serviks) ve vajinayı görerek incelemek için

kullanılan, metal ya da plastik alete spekülüm denir. Spekülüm takıldıktan sonra eğer gerekli ise sürüntü smear (yayma) alma, kültür alınması, kürtaj ya da biyopsi alınması gibi işlemler yapılır.

Spekülümde serviks görünümü

Vajene spekülüm yerleştirilmesi şöyledir:

• Sol elle labia minörler açılır, bir ya da iki parmakla vajene girilerek perine aşağı doğru hafifçe bastırılır.

• Diğer elde bulunan spekulum, valvleri (kanatları) kapalı ve oblik (yan) olarak parmaklar üzerinden kaydırılarak vajinaya yerleştirilir. Daha sonra arka valvi perineye gelecek şekilde 45 derece çevrilir ve horizantal düzleme çevrilmiş olur.

• Vidası ile her iki valv bir birinden uzaklaştırılır. Bu şekilde vajinanın ön–arka duvarına yerleştirilen spekulum ile serviksin aradan görünmesi sağlanır.

• Serviks bulununca spekülüm kaşıkları kilitlenir. Bu esnada seyyar ya da sabit lamba servikse tutularak görülmesi kolaylaştırılır.

• Serviks genellikle pembe renkte, yuvarlak ve simetriktir. Servikal os nullipar (doğurmamışlarda) küçük ve yuvarlak multiparlarda (birden fazla doğuranlarda) yatay çizgi şeklindedir.

Spekülüm muayenesinde;

• Spekülüm vasıtası ile serviks; renk, pozisyon, şekil, ölçü, yüzey özelliği ve akıntı yönünden gözlenir.

• Vajen duvarı; ülser, kanama, kızarıklık, akıntı, lökoplaki yönünden spekülüm döndürülerek incelenir.

• İyi bir ışık kaynağı yardımı ile porsio ve external os değerlendirilir. Porsio (uterusun ağzı); renk, şekil değişikliği, kanama, akıntı ve herhangi bir erozyon durumu yönünden incelenir.

• Doğuma bağlı yırtık, tümöral oluşum ve enfeksiyon varlığı araştırılır.

• Akıntının varlığı ve görüntüsü not edilir. Akıntı dönemsel olarak farklılıklar gösterir. Ovulasyon döneminde servikal müküs östrojen artışına bağlı miktar ve yoğunluğu artmıştır.

• Spekülüm takıldıktan sonra eğer gerekli ise sürüntü smear (yayma) alma, kültür alınması, kürtaj ya da biyopsi alınması gibi işlemler yapılabilir.

Vajinal Kültür; • Ucu pamuklu bir çubuğun vajinanın çeşitli bölgelerine ve rahim

ağzına değdirilerek bu bölgeden numune alınması işlemidir.

Kültür alınması,üreme ve antibiyogram

Değerli Eğitimcilerimiz, sunumların tamamına ulaşmak için yayınevimiz ile irtibata geçiniz.

Atlas Sağlık Yayınları

Gsm : 533 745 49 44 bilgi@asmlyayin.com