Post on 06-Jan-2017
Jak przekazać majątek prywatny bliskim? Testament jako prawny i podatkowy instrument przygotowania sukcesji majątku prywatnego
23 czerwca 2016 r.
www.pwc.pl
Błażej Podstawski, PwC LegalKatarzyna Rzeżnicka, PwC
PwC
Agenda
PwC
Zasady ustawowego dziedziczenia1
Testament - zakres swobody w dysponowaniu majątkiem 2
Zapis windykacyjny jako ważny instrument ułatwiający sukcesję3
Spadek w Unii Europejskiej4
Opodatkowanie spadków i zwolnienie podatkowe dla najbliższej rodziny
5
Obowiązki dokumentacyjne w podatku od spadków6
Korzyści z przygotowania planu sukcesji majątku prywatnego7
PwC
Zasady ustawowego dziedziczenia – ogólny zarys procesu dziedziczenia
Śmierć spadkodawcy
• otwarcie i nabycie spadku przez spadkobiercę
Przyjęcie / odrzucenie spadku
• przyjęcie proste (nieograniczona odpowiedzialność za długi spadkowe)
• przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza (ograniczona odpowiedzialność za długi spadkowe)
Stwierdzenie nabycia spadku / poświadczenie dziedziczenia
• stwierdzenie nabycia spadku przez sąd
• poświadczenie dziedziczenia przez notariusza
• stwierdzenie nabycia spadku lub poświadczenie dziedziczenia nie może nastąpić przed upływem 6 miesięcy od otwarcia spadku, chyba że wszyscy znani spadkobiercy złożyli oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku
Dział spadku (sądowy lub umowny)
• po uzyskaniu postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku lub poświadczenia dziedziczenia
• sądowy dział powinien co do zasady obejmować całość spadku
• umowny dział może obejmować część lub całość spadku
3
PwC
Zasady ustawowego dziedziczenia – rozwinięcie (1/3)
4
Grupa Spadkobiercy Udział w spadku
1. Małżonek (min. ¼) Dzieci
• w częściach równych• udział spadkowy małżonka wynosi
min. ¼ spadku
Dziecko spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku?
2. Małżonek 1/2 Dzieci dziecka (łącznie ½)
• udział dziecka spadkodawcy przypada dzieciom dzieci spadkodawcy w częściach
równych
Brak dzieci?
3. Małżonek (1/2) Rodzic 1 i Rodzic 2 (po ¼)
• udział spadkowy każdego rodzica wynosi ¼ spadku
• gdy nie jest ustalone ojcostwo,
udział spadkowy matki wynosi ½ spadku
Brak zstępnych i małżonka?
4. Rodzic 1 (1/2) Rodzic 2 (1/2)• spadek przypada rodzicom w
częściach równych
Jedno z rodziców nie dożyło otwarcia spadku?
5. Rodzic 1 (1/2) Rodzeństwo (łącznie ½)• udział spadkowy rodzica 2 przypada
rodzeństwu w częściach równych
PwC
Zasady ustawowego dziedziczenia – rozwinięcie (2/3)
5
Grupa Spadkobiercy Udział w spadku
Którekolwiek z rodzeństwa nie dożyło otwarcia spadku pozostawiając zstępnych?
6. Rodzic 1 (1/2) Zstępni rodzeństwa (łącznie ½)
• zstępnym rodzeństwa przypada udział, który przypadałby rodzeństwu
Jedno z rodziców nie dożyło otwarcia spadku i brak rodzeństwa lub zstępnych rodzeństwa?
7. Rodzic 1 (1/2) Małżonek (1/2)• udział spadkowy Rodzica 1 wynosi
½ spadku
Małżonek dziedziczy w zbiegu z rodzicami, rodzeństwem i zstępnym rodzeństwa?
8. Małżonek (1/2) Rodzice, Rodzeństwo, Zstępni Rodzeństwa (łącznie ½)• udział spadkowy Małżonka wynosi
½ spadku
Brak zstępnych, rodziców, rodzeństwa, zstępnych rodzeństwa?
9. Małżonek (1/1) • całość spadku
Brak zstępnych, małżonka, rodziców, rodzeństwa, zstępnych rodzeństwa?
10. Dziadkowie (łącznie 1/1) • w częściach równych
PwC
Zasady ustawowego dziedziczenia – rozwinięcie (3/3)
Gdy nie można ustalić spadkobierców według ogólnych zasad, spadek
przypada gminie ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy.
Gdy nie można ustalić ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy na
terytorium RP albo ostatnie miejsce zamieszkania znajdowało się za granicą,
spadek przypada Skarbowi Państwa.
Zasad dziedziczenia ustawowego nie stosuje się do małżonka spadkodawcy
pozostającego w separacji.
Małżonek jest wyłączony od dziedziczenia, jeśli spadkodawca
wystąpił o orzeczenie rozwodu lub separacji z jego winy, a żądanie było
uzasadnione – orzeka o tym sąd.
6
PwC
Testament jako rozrządzenie majątkiem – informacje ogólne
Jedyna dopuszczalna forma rozrządzenia własnym majątkiem na wypadek śmierci
Spadkodawca może powołać do całości lub części spadku jedną lub kilka osób
Spadkodawca może odwołać testament w całości lub jego poszczególne postanowienia
Testament może zawierać m.in. zapis windykacyjny, zapis zwykły (zapis dalszy) lub polecenie
Możliwość powołania wykonawcy testamentu
Możliwość ustanowienia fundacji w testamencie
Dopuszczalność sporządzenia testamentu negatywnego
7
PwC
Testament jako rozrządzenie majątkiem – formy testamentu
8
(1) Testament własnoręczny
• ręcznie napisany, opatrzony podpisem i datą;
• brak daty nie wpływa na ważność testamentu, o ile nie ma wątpliwości co do: (i) zdolności spadkodawcy do sporządzenia testamentu, (ii) treści testamentu lub (ii) wzajemnego stosunku kilku testamentów;
(2) Testament notarialny • forma aktu notarialnego;
(3) Testament allograficzny• ustne oświadczenie woli w obecności 2 świadków złożone wobec m.in. wójta (burmistrza, prezydenta
miasta) lub kierownika urzędu stanu cywilnego;
Oprócz testamentów w formie zwykłej istnieją również formy szczególne testamentów, tj. (i) testament ustny oraz (ii) testament podróżny.
PwC
Testament jako rozrządzenie majątkiem – przedmiot testamentu
Do spadku nie należą:
• prawa i obowiązki zmarłego ściśle związane z jego osobą;
• prawa, które z chwilą śmierci przechodzą na oznaczone osoby niezależnie od tego, czy są spadkobiercami.
9
Prawa i obowiązki spadkowe
Obowiązek wykonania
zapisów i poleceń
Obowiązek zaspokojenia
roszczeń o zachowek
Inne obowiązki
Koszty pogrzebu
PwC
Testament, jako rozrządzenie majątkiem – ograniczenia
10
Ograniczenia formalne:
• testament może zawierać rozrządzenia tylko jednego
spadkodawcy (zakaz testamentów wspólnych);
• sporządzić i odwołać testament może osoba mająca
pełną zdolność do czynności prawnych;
• testamentu nie można sporządzić ani odwołać przez
przedstawiciela;
• spadkobiercą nie może być osoba fizyczna, która nie
żyje w chwili otwarcia spadku lub osoba prawna, która w tym czasie nie istnieje (wyjątek fundacja powołana w
spadku).
Ograniczenia „materialne”:
• instytucja prawna zachowku;
• pozbawienie zstępnych, małżonka lub rodziców zachowku
(wydziedziczenie);
• zaliczenie na poczet schedy spadkowej wcześniejszych
udzielonych darowizn.
Testament sporządzony z naruszeniem przepisów Kodeksu cywilnego jest nieważny!
PwC
Testament, jako rozrządzenie majątkiem – zachowek
Zachowek przysługuje zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy
Wysokość zachowku zależna od okoliczności (2/3 lub 1/2 udziału spadkowego, który by przypadał w dziedziczeniu ustawowym)
Zapis windykacyjny oraz darowizna dokonana przez spadkodawcę na rzecz uprawnionego zalicza się na należny zachowek
Koszty wychowania oraz wykształcenia ogólnego poniesione przez spadkodawcę na rzecz uprawnionego do zachowku zstępnego zalicza się na należny zachowek, o ile przekraczają one przeciętną miarę
Dopuszczalność pozbawienia zstępnych, małżonka lub rodziców zachowku (wydziedziczenie)
Uprawnienia z tytułu zachowku skuteczne również między osobami uprawnionymi do zachowku przysługują
11
PwC
Zapis windykacyjny, jako ważny instrument ułatwiający sukcesję
Spadkobierca nabywa oznaczony przedmiot zapisu z chwilą otwarcia spadku.
Dopuszczalny tylko w testamencie sporządzonym w formie aktu notarialnego.
Przedmiotem zapisu windykacyjnego może być:
- rzecz oznaczona co do tożsamości;
- zbywalne prawo majątkowe;
-przedsiębiorstwo lub gospodarstwo rolne; lub
- ustanowienie na rzecz zapisobiercy użytkowania lub służebności.
Niedopuszczalne ustanowienie zapisu windykacyjnego z zastrzeżeniem warunku lub terminu (co do zasady).
Istotne proceduralne uproszczenie nabycia tytułu prawnego do poszczególnych przedmiotów / praw.
12
PwC
Spadek w Unii Europejskiej (1/2)Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 650/2012 z dnia 4 lipca 2012 r.
13
25 państw członkowskich UE (za wyjątkiem Danii, Irlandii
i Wielkiej Brytanii)
Zastosowanie do spraw spadkowych po osobach,
które zmarły w dniu lub po dniu 17 sierpnia 2015 r.
Wszelkie sprawy spadkowe (dział spadku, stwierdzenie
nabycia spadku, itd.)
Nie dokonuje harmonizacji materialnego prawa
spadkowego – obowiązują regulacje poszczególnych
państw członkowskich
Nie określa organów, ani procedur, w których
załatwiane są procedury spadkowe – obowiązują
regulacje poszczególnych państw członkowskich
Wspólne zasady jurysdykcji i ustalania prawa właściwego
Wspólne zasady uznawania i stwierdzenia wykonalności
orzeczeń w sprawach spadkowych
Europejskie poświadczenie spadkowe, jako
potwierdzenie praw do spadku
PwC
Spadek w Unii Europejskiej (2/2)Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 650/2012 z dnia 4 lipca 2012 r.
14
•ostatnie miejsce zwykłego pobytu spadkodawcy jako zasadnicze kryterium jurysdykcji (niezależnie od obywatelstwa spadkodawcy lub miejsca położenia majątku, w tym nieruchomości);
•pod pewnymi warunkami dopuszczalne zawarcie umowy przez spadkobierców określającej właściwość sądu;•w braku miejsca zwykłego pobytu spadkodawcy w żadnym z państw członkowskich UE zastosowanie mają kryteria uzupełniające, np. miejsce położenia składników majątku spadkowego;
Jurysdykcja
•ostatnie miejsce zwykłego pobytu spadkodawcy jako zasadnicze kryterium prawa właściwego;•możliwość wyboru przez spadkodawcę prawa państwa, którego jest obywatelem w chwili wyboru lub w chwili śmierci;
Prawo właściwe
•jednakowe dla wszystkich państw członkowskich warunki konieczne do uznania lub stwierdzenia wykonalności w innym państwie członkowskim;•brak potrzeby prowadzenia odrębnych postępowań w tej samej sprawie w różnych państwach;•automatyczne uznanie orzeczenia w innych państwach członkowskich UE związanych rozporządzeniem;•uproszczone postępowanie w sprawie stwierdzenia wykonalności orzeczenia w innym państwie członkowskim UE;
Uznanie i stwierdzenie wykonalności orzeczenia
•potrzebne w celu wykazania prawa do spadku po danej osobie w innych państwach członkowskich;•nie wymaga uznania, ani stwierdzenia wykonalności dla swej skuteczności;
•w Polsce wydawane przez sąd rejonowy lub notariusza.
Europejskie poświadczenie spadkowe
PwC
Podatek od spadku - co podlega opodatkowaniu?
Rzeczy znajdujących się na terytorium Polski
Praw majątkowych wykonywanych na terytorium Polski
Rzeczy znajdujących się za granicą lub praw majątkowych wykonywanychza granicą, jeśli w chwili otwarcia spadku nabywca był obywatelem polskim lub miał w Polsce miejsce stałego pobytu
1
2
3
Nabycie tytułem dziedziczenia (lub np. poprzez zapis zwykły, dalszy zapis, zapis windykacyjny, polecenie testamentowe, zachowek) przez osoby fizyczne
Wyjątek: Nabycie rzeczy ruchomych znajdujących się w Polsce i praw majątkowych wykonywanych na terytorium
Polski nie podlega tu opodatkowaniu, gdy w momencie nabycia ani spadkodawca ani nabywca nie byli polskimi
obywatelami ani nie mieli miejsca stałego pobytu w Polsce
15
PwC
Stawki podatkowe
16
Grupa I
małżonek, zstępni, wstępni, pasierb, zięć, synowa, rodzeństwo, ojczym, macocha, teściowie
Powyżej kwoty wolnej
• 3% do 10 278
• 5% do 20 556
• 7%
Grupa II
zstępni rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępni i małżonkowie pasierbów, małżonkowie rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonkowie rodzeństwa małżonków, małżonkowie innych zstępnych
Powyżej kwoty wolnej
• 7% do 10 278
• 9% do 20 556
• 12%
Grupa III
inni nabywcy
Powyżej kwoty wolnej
• 12% do 10 278
• 16% do 20 556
• 20%
9 637 zł dla I grupy podatkowej
7 276 dla II grupy podatkowej
4 902 dla III grupy podatkowej
Kwoty wolne
PwC
Zeznanie
17
Obowiązek złożenia zeznania w terminie miesiąca od dnia powstania obowiązku podatkowego
(przy dziedziczeniu – chwila przyjęcia spadku)
PwC
Zwolnienie
18
Zwolnienie od podatku
Warunek
Zgłoszenie tytułem dziedziczenia do US zasadniczo w terminie 6 miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku
oby watel Polski lub państwa członkowskiego UE lub państw
członkowskich EFTA – stron
umowy o EOG lub osoba mająca
miejsce zamieszkania na tery torium Polski lub ww.
państw
tzw. „grupa zerowa”:małżonek, zstępni, wstępni,
pasierb, rodzeństwo, ojczym,
macocha
PwC
Ryzyka
Podwójne opodatkowanie w przypadku majątku położonego za granicą
Podwójne opodatkowanie nabywcy majątku położonego w Polsce w przypadku polskiego obywatela np. mieszkającego za granicą
Podwójne opodatkowanie nabywcy majątku położonego w Polsce w przypadku obywateli innych krajów
19
Ze względu na nieliczne umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania w zakresie
podatku od spadków i darowizn, możliwe jest podwójne opodatkowanie tego samego nabycia, np.:
Wcześniejsza analiza polskich i zagranicznych przepisów może powyższe ryzyka
zminimalizować
PwC
Korzyści z przygotowania planu sukcesji majątku prywatnego
20
Realne urzeczywistnienie woli spadkodawcy 1
Ograniczenie ryzyka wystąpienia sporów pomiędzy spadkobiercami co do działu spadku2
Ułatwienie i przyspieszenie przejścia na spadkobierców tytułu prawnego do składników spadku3
Możliwość określenia konsekwencji podatkowych zaplanowanego transferu i wyboru takiej formy przekazania, która będzie najbardziej
efektywna podatkowo4
PwC
Dziękujemy za uwagę
Błażej PodstawskiAdwokattel.: +48 (22) 746 42 57e-mail: blazej.podstawski@pl.pwc.com
Katarzyna RzeżnickaDoradca podatkowytel.: +48 (22) 746 44 06e-mail: katarzyna.rzeznicka@pl.pwc.com
© 2016 PricewaterhouseCoopersLegal Szurmińska-Jaworska sp.k oraz PricewaterhouseCooperssp. z o.o.
Wszelkie prawa zastrzeżone. PricewaterhouseCoopersLegal Szurmińska-Jaworska sp.k. oraz
PricewaterhouseCooperssp. z o.o. są firmami członkowskimi PricewaterhouseCoopersInternational Limited.
Nazwy "PricewaterhouseCoopers” i "PwC" odnoszą się do firm wchodzących w skład sieci
PricewaterhouseCoopers International Limited, z których każda stanowi odrębny i niezależny podmiot prawny.
Niniejsza prezentacja przygotowana przez Kancelarię PricewaterhouseCoopersLegal Szurmińska-Jaworska sp.k.
oraz dział podatkowy PricewaterhouseCooperssp. z o.o. i nie może być traktowana jako opinia prawna. Nie
została przygotowana z myślą o tym, by jakikolwiek podmiot podejmował na jej podstawie decyzje, stąd dokumentu
tego nie należy traktować jako substytutu konsultacji z profesjonalnymi doradcami. W związku z powyższym
PricewaterhouseCoopersLegal Szurmińska-Jaworska sp.k. oraz PricewaterhouseCooperssp. z o.o. nie przyjmują
odpowiedzialności wobec żadnego podmiotu, który będzie wykorzystywać informacje zawarte w niniejszej analizie
ani nie udziela żadnych gwarancji odnośnie jej prawdziwości, dokładności, czy też kompletności prezentacji.