IZVORI MEĐUNARODNOG PRAVA

Prof.dr Zoran Radivojević

SADRŽAJ

Pojam i vrsteMeđunarodni ugovorMeđunarodni običajOpšta pravna načelaSudske odluke i doktrinaPravičnost Jednostrani pravni aktiOdluke međunarodnih organizacija

• Izvori u međunarodnom pravu su činioci koji stvaraju pravna pravila i oblici kroz koje se ta pravila izražavaju

• Izvori u materijalnom smislu su društvene činjenice iz kojih nastaju određeni pravni oblici

• Izvori u formalnom smislu su spoljni oblici u kojima se pojavljuju pravila međunarodnog prava

Pojam i vrste

• Osnov celokupnog međunarodnog prava• Uzroci koji dovode do stvaranja međunarodnih

pravila i utiču na njihovu sadržinu• Istraživanje ovih izvora spada u domen

međunarodnih odnosa, sociologije prava i opšte pravne filozofije

• Njihovo iznalaženje značajno je za utvrđivanje suštine međunarodnog prava

• U teoriji postoje dve glavne doktrine koje vode poreklo iz škole prirodnog prava i pozitivističkog učenja

Materijalni izvori

• Prirodnopravno učenje polazi od prava u idealnom obliku kao materijalnog izvora

• Prirodno pravo zasnovano je na apriorističkim principima, dok je pozitivno pravo rezultat zakonodavčevog regulisanja

• Prirodno pravo je univerzalno, večno i nepromenjivo

• Zadatak je zakonodavca u međunarodnom pravu da svoju regulativu uskladi sa prirodnim, idealnim pravom

Stav škole prirodnog prava

• Polazi se od ugovornog karaktera međunarodnog prava

• Državama se prepušta da regulišu svoje odnose na način koji odgovara njihovim voljama

• Volja država je materijalni izvor međunarodnog prava i osnov njegove obaveznosti

Stav pozitivističke škole

• Međunarodna solidarnost (Novaković)

• Ravnoteža snaga (Bartoš)

• Opšti interes (Janković)

Stav naše teorije

• Tačka u kojoj se prelamaju interesi svih međunarodnih subjekata

• Zajednički imenitelj interesa svih subjekata• Ideja vodilja u međunarodnoj zajednici• Rezultanta postignutih progresivnih

napora na polju svetskih društvenih stremljenja

• Društvena snaga ispunjena dinamičkim sadržajem

Opšti interes

• Član 38 Statuta Međunarodnog suda pravde glasi:• 1.Sud, čija je dužnost da svoje odluke u sporovima koji su

pred njega izneti donosi saglasno međunarodnom pravu, primenjuje:

• a) međunarodne konvencije, bilo opšte ili posebne, koje ustanovljavaju pravila izričito priznata od država u sporu;

• b) međunarodni običaj, kao dokaz opšte prakse koja je prihvaćena kao pravo;

• c) opšta pravna načela koja priznaju civilizovani narodi;• d) sudske odluke i učenja najpozvanijih stručnjaka

međunarodnog javnog prava različitih naroda, kao pomoćno sredstvo za utvrđivanje pravnih pravila.

• 2. Ova odredba ne ograničava pravo Suda da jedan spor rešava ex aequo et bono, ako strane u sporu na to pristanu.

Formalni izvori

• Glavni: međunarodni ugovor i međunarodni običaj

• Dopunski: opšta pravna načela

• Pomoćni: sudske odluke i doktrina

• Pravičnost izuzetno i pod uslovom da postoji saglasnost strana u sporu

Vrste formalnih izvora

• Glavni i dopunski su neposredni izvori-sadrže pravna pravila

• Pomoćni su posredni izvori-dokazuju postojanje drugih pravila

• Glavni izvori imaju prednost nad dopunskim i pomoćnim izvorima

• Između glavnih izvora ne postoji hijerarhija• U slučaju sukoba primenjuju se pravila lex

posterior derogat legi priori i lex specialis derogat legi generali

Odnos formalnih izvora

• Član 38 ne pokriva sve formalne izvore

• Jednostrani pravni akti država

• Odluke međunarodnih organizacija

Novi formalni izvori

Međunarodni ugovor – pojam i funkcija

Međunarodni ugovor – pojam i funkcija

• Dvostrani ili višestrani pravni akt kojim strane ugovornice saglasnošću volja regulišu svoje interese sa namerom da proizvedu posledice predviđene pravilima međunarodnog prava

• Dvostruka funkcija:• a) pravni posao kojim se stvaraju prava i obaveze za

strane ugovornice• b) instrument za stvaranje normi međunarodnog

prava

• Dvostrani ili višestrani pravni akt kojim strane ugovornice saglasnošću volja regulišu svoje interese sa namerom da proizvedu posledice predviđene pravilima međunarodnog prava

• Dvostruka funkcija:• a) pravni posao kojim se stvaraju prava i obaveze za

strane ugovornice• b) instrument za stvaranje normi međunarodnog

prava

DefinicijaDefinicija

• Statut Međunarodnog suda pravde ne sadrži definiciju

• Bečke konvencije ugovor određuju kao međunarodni sporazum regulisan međunarodnim pravom koji su u pismenom obliku zaključile države ili međunarodne organizacije bilo da je sadržan u jednom ili više međusobno povezanih instrumenata i bez obzira na njegov poseban naziv

• Statut Međunarodnog suda pravde ne sadrži definiciju

• Bečke konvencije ugovor određuju kao međunarodni sporazum regulisan međunarodnim pravom koji su u pismenom obliku zaključile države ili međunarodne organizacije bilo da je sadržan u jednom ili više međusobno povezanih instrumenata i bez obzira na njegov poseban naziv

ElementiElementi

• BITNI ELEMENTI

• međunarodnopravni subjektivitet strana ugovornica;

• ugovor mora biti regulisan međunarodnim pravom zbog karaktera svog predmeta i u skladu sa namerom strana ugovornica

• BITNI ELEMENTI

• međunarodnopravni subjektivitet strana ugovornica;

• ugovor mora biti regulisan međunarodnim pravom zbog karaktera svog predmeta i u skladu sa namerom strana ugovornica

• NEBITNI ELEMENTI

• Naziv ugovora

• Forma ugovora

• Postupak zaključenja

• NEBITNI ELEMENTI

• Naziv ugovora

• Forma ugovora

• Postupak zaključenja

Vrste ugovoraVrste ugovora

• prema broju strana ugovornica (dvostrani i višestrani)• prema predmetu (politički, ekonomski, tehnički,

administrativni, kulturni, naučno-prosvetni, građanskopravni, proceduralni)

• prema mogućnosti pristupanja (otvoreni i zatvoreni)• prema geografskom dejstvu (generalni i regionalni)• prema formi (usmeni i pismeni)• prema načinu zaključenja (svečani i zaključeni u uprošćenom

obliku• prema funkciji (legislativni i kontraktuelni)

• prema broju strana ugovornica (dvostrani i višestrani)• prema predmetu (politički, ekonomski, tehnički,

administrativni, kulturni, naučno-prosvetni, građanskopravni, proceduralni)

• prema mogućnosti pristupanja (otvoreni i zatvoreni)• prema geografskom dejstvu (generalni i regionalni)• prema formi (usmeni i pismeni)• prema načinu zaključenja (svečani i zaključeni u uprošćenom

obliku• prema funkciji (legislativni i kontraktuelni)

Legislativni ugovori (ugovori zakoni)

Legislativni ugovori (ugovori zakoni)

• regulišu na jednobrazni i opšti način i za duži period međunarodne odnose

• stvaraju istovrsna prava i obaveze• teže ostvarenju zajedničkog interesa• sadrže apstrakna i trajna pravila• slični su zakonima u unutrašnjem pravu

• regulišu na jednobrazni i opšti način i za duži period međunarodne odnose

• stvaraju istovrsna prava i obaveze• teže ostvarenju zajedničkog interesa• sadrže apstrakna i trajna pravila• slični su zakonima u unutrašnjem pravu

•

Kontraktualni ugovori (ugovori pogodbe)

Kontraktualni ugovori (ugovori pogodbe)

regulišu konkretan međunarodni odnos ograničenog su vremenskog trajanjastvaraju različita prava i obavezemotivi i ciljevi strana ugovornica su različitiprestaju ispunjenjem preuzetih obavezaupoređuju se sa ugovorima iz unutrašnjeg građanskog prava

regulišu konkretan međunarodni odnos ograničenog su vremenskog trajanjastvaraju različita prava i obavezemotivi i ciljevi strana ugovornica su različitiprestaju ispunjenjem preuzetih obavezaupoređuju se sa ugovorima iz unutrašnjeg građanskog prava

Razlika i značajRazlika i značaj

• Dosledna podela je moguća samo u teoriji• U praksi mnogi ugovori nose obeležja i jedne i

druge vrste• Postoji mogućnost prerastanja kontraktualnog u

legislativni ugovor• Legislativni ugovori imaju veći značaj kao izvori• Kontraktulni ugovori, bez obzira na ograničeni

značaj, predstavljaju izvore

• Dosledna podela je moguća samo u teoriji• U praksi mnogi ugovori nose obeležja i jedne i

druge vrste• Postoji mogućnost prerastanja kontraktualnog u

legislativni ugovor• Legislativni ugovori imaju veći značaj kao izvori• Kontraktulni ugovori, bez obzira na ograničeni

značaj, predstavljaju izvore

Dobre strane ugovora kao izvora

Dobre strane ugovora kao izvora

• stvara precizna pravila

• pojavljuje se u pisanom obliku

• nema neizvesnosti oko postojanja i sadržine pravnih pravila

• stvara precizna pravila

• pojavljuje se u pisanom obliku

• nema neizvesnosti oko postojanja i sadržine pravnih pravila

Loše strane ugovoraLoše strane ugovora

• relativno dejstvo ugovora (inter partes)

• obavezuje samo strane ugovornice

• za treće je res inter alios acta

• stvara partikularno pravo

• relativno dejstvo ugovora (inter partes)

• obavezuje samo strane ugovornice

• za treće je res inter alios acta

• stvara partikularno pravo

Međunarodni običaj

• najstariji izvor međunarodnog prava

• do sredine 19 veka najvažniji izvor kada ugovor preuzima primat

• u međunarodnom pravu danas ima mnogo veći značaj nego u unutrašnjem pravu

• najstariji izvor međunarodnog prava

• do sredine 19 veka najvažniji izvor kada ugovor preuzima primat

• u međunarodnom pravu danas ima mnogo veći značaj nego u unutrašnjem pravu

Definicija i elementi

• Dokaz opšte prakse koja je prihvaćena kao pravo

• Praksa – materijalni (objektivni) elemenat ili corpus običaja

• Prihvatanje prakse kao prava – subjektivni (psihički) elemenat ili animus običajnog pravila

• Dokaz opšte prakse koja je prihvaćena kao pravo

• Praksa – materijalni (objektivni) elemenat ili corpus običaja

• Prihvatanje prakse kao prava – subjektivni (psihički) elemenat ili animus običajnog pravila

Praksa

• Sastoji se u ponavljanom vršenju akata od strane subjekata međunarodnog prava

• Najčešće su to radnje ili pravni akti organa nadležnih za predstavljanje države u međunarodnim odnosima

• Izuzetno mogu da budu akti zakonodavnih, izvršnih i sudskih organa države

• Običaj stvaraju i međunarodne organizacije aktima svojih plenarnih, izvršnih i administrativnih organa

• Sastoji se u ponavljanom vršenju akata od strane subjekata međunarodnog prava

• Najčešće su to radnje ili pravni akti organa nadležnih za predstavljanje države u međunarodnim odnosima

• Izuzetno mogu da budu akti zakonodavnih, izvršnih i sudskih organa države

• Običaj stvaraju i međunarodne organizacije aktima svojih plenarnih, izvršnih i administrativnih organa

Vrste prakse

• Sveopšta (univerzalna) praksa – ponavljanje od strane svih ili velike većine subjekata

• Regionalna praksa – ponavljanje od strane manjeg broja subjekata određenog geografskog područja

• Lokalna praksa – ponavljanje samo od strane dva subjekta

• Praksa izražena kroz pozitive akte (činjenje)• Praksa izražena kroz negativne akte (uzdržavanje od

činjenja)

• Sveopšta (univerzalna) praksa – ponavljanje od strane svih ili velike većine subjekata

• Regionalna praksa – ponavljanje od strane manjeg broja subjekata određenog geografskog područja

• Lokalna praksa – ponavljanje samo od strane dva subjekta

• Praksa izražena kroz pozitive akte (činjenje)• Praksa izražena kroz negativne akte (uzdržavanje od

činjenja)

Uslovi koje praksa mora da zadovolji

• učestalost

• stalnost

• trajnost

• neprekidnost

• jednoobraznost

• opštost

• učestalost

• stalnost

• trajnost

• neprekidnost

• jednoobraznost

• opštost

Svest o pravnoj obaveznosti (opinio juris sive necessitatis)

• subjektivni elemenat u stvaranju običajnog prava

• ubeđenje subjekta da praksa predstavlja pravnu obavezu

• suprotno ponašanje povlači međunarodnu odgovornost i primenu sankcije

• praksa bez pravne svesti predstavlja prost običaj ili pravilo kurtoazije

• subjektivni elemenat u stvaranju običajnog prava

• ubeđenje subjekta da praksa predstavlja pravnu obavezu

• suprotno ponašanje povlači međunarodnu odgovornost i primenu sankcije

• praksa bez pravne svesti predstavlja prost običaj ili pravilo kurtoazije

Prestanak važnosti običaja

• nestanak objektivnog ili subjektivnog elementa

• stvaranje novog običaja

• dotrajalost (izobičajavanje)

• zaključenje kodifikacionog ugovora

• nestanak objektivnog ili subjektivnog elementa

• stvaranje novog običaja

• dotrajalost (izobičajavanje)

• zaključenje kodifikacionog ugovora

Dobre strane običaja kao izvora

• dugovečniji su od ugovora• lakše se menjaju u skladu sa razvojem

prakse• veća gipkost i sposobnost prilagođavanja

novim okolnostima• više su okrenuti praksi i stvarnim

odnosima

• dugovečniji su od ugovora• lakše se menjaju u skladu sa razvojem

prakse• veća gipkost i sposobnost prilagođavanja

novim okolnostima• više su okrenuti praksi i stvarnim

odnosima

Loše strane običaja

• nepreciznost

• neizvesnost u pogledu postojanja i važenja

• pojavljuju se u nepisanom obliku

• nedostaje im publicitet

• problemi oko utvrđivanja tačne sadržine

• nepreciznost

• neizvesnost u pogledu postojanja i važenja

• pojavljuju se u nepisanom obliku

• nedostaje im publicitet

• problemi oko utvrđivanja tačne sadržine

Dokazi o postojanju običaja

• međunarodna sudska praksa i doktrina• akti iz diplomatske i međunarodne prakse

država i međunarodnih organizacija• unutrašnji propisi država• odluke nacionalnih sudova • akti usvojeni na sastancima predstavnika

država i završni akti međunarodnih konferencija• tekstovi međunarodnih ugovora

• međunarodna sudska praksa i doktrina• akti iz diplomatske i međunarodne prakse

država i međunarodnih organizacija• unutrašnji propisi država• odluke nacionalnih sudova • akti usvojeni na sastancima predstavnika

država i završni akti međunarodnih konferencija• tekstovi međunarodnih ugovora

• dopunski izvor

• po redu primene dolaze na treće mesto

• primenjuju se u nedostatku ugovornih i običajnih pravila

• kontraverzni izvor

• različito se shvata i tumači njihova samostalnost, pravna priroda i uloga u sistemu izvora

Opšta pravna načela

• Negacija opštih pravnih načela kao autonomnog formalnog izvora

a) posredan značaj na međunarodnom planu; b) prelazna etapa u procesu stvaranja običaja; c) pomoćna sredstva u dokazivanju običaja; d) ovlašćenje da se spor reši po pravičnosti• Priznanje svojstva trećeg zasebnog izvora a) nemogućnost izvođenja ili poistovećivanja sa

ugovorima ili običajima; b) značaj posebnog navođenja u čl.38 Statuta

Samostalnost

• Škola prirodnog prava - opšta načela postoje nezavisno od volje država; - nisu pozitivna pravila; - definitivno dokazuju napuštanje strogog

pozitivizma iz oblasti međunarodnog prava; - znače potvrdu prirodnopravnog učenja; - predstavljaju izraz ideje prava i večite pravde; - postoje u pravnoj svesti naroda; - priznanje putem sudske odluke nije uslov za

njihovu primenu

Pravna priroda

• Pozitivistička škola: - opšta načela predstavljaju pozitivna pravila; - potiču iz volje subjekata međunarodnog prava; - shvataju se trojako: a) kao načela najopštije prirode imanentna

svakom pravnom poretku b) kao opšta načela unutrašnjeg i međunarodnog

prava c) kao načela vezana isključivo za unutrašnje

pravne sisteme

Pravna priroda (2)

• Supsidijarni izvor koji sud može koristiti prilikom rešavanja spora za popunjavanje pravnih praznina zbog nedostatka ugovornih i običajnih pravila

• Sredstvo koje sud može koristiti za stvaranje potpuno nove međunarodnopravne norme koja važi samo za konkretni slučaj

Uloga u sistemu izvora

• Samostalni izvor međunarodnog prava

• Treći, glavni izvor dopunskog karaktera

• Ne nastaje u međunarodnoj praksi

• Izvor prihvaćen in foro domestico

• Služi za popunjavanje pravnih praznina

• Sud ne stvara novu pravnu normu, već iznalazi zajednički imenitelj u nizu važećih pravnih normi na unutrašnjem planu

Karakteristike

• Načela građanskog prava koja vode poreklo iz rimskog prava:

- pacta sunt servanda, bona fides, nemo plus juris in allium transfere potest quam ipse habet, pacta tertiis nec nocent nec prosunt, inadimplendi non est adimplendum

- načela koja se odnose na zastarelost, zloupotrebu prava, višu silu, stanje nužde, slobodan pristanak, mane volje, naknadu stvarne štete i izgubljene dobiti, povraćaj u pređašnje stanje i neosnovano obogaćenje

Primeri

Primeri (2)

• Principi procesnog prava: - nezavisnost i nepristrasnost suda; - pretpostavka da sud poznaje pravo (jura novit

curia); - ravnopravnost i obostrano saslušanje stranaka

(audiatur et altera pars); - pravilo da se notorne i negativne činjenice ne

dokazuju; - načelo o snazi presuđene stvari (res judicata) - načelo da presuda mora biti obrazložena

Primeri (2)

• U dosadašnjoj praksi Međunarodni sud se pozvao na sledeća načela:

- načelo litispendencije; - pravilo da niko ne može biti sudija u svojoj stvari (nemo judex

in re sua); - načelo da sam sud odlučuje o svojoj nadležnosti (nadležnost

za nadležnost ili kompentencija kompentencije); - načelo posrednog dokazivanja; - pravilo da svako kršenje preuzete obaveze povlači dužnost

naknade štete; - načelo da pravo autentičnog tumačenja pravnog pravila

pripada onome koji je ovlašćen da ga menja ili ukida (ejus est interpretare legem cujus condere)

Primeri (3)

Sudske odluke

• Posredni i pomoćni izvor: a) ne sadrže obavezna pravna pravila; b) ne stvaraju nova pravila; c) pomoćno sredstvo za utvrđivanje pravila; d) sredstvo za saznavanje i određivanje pravila; e) dokaz o postojanju običaja i opštih pravnih načela.

Ograničenja

• Član 59 Statuta: a) sudska odluka ima obaveznu snagu samo

prema parničnim stranama – sententia jus facit inter partes ili princip relativnog dejstva odluke;

b) sudska odluka je obavezna samo za slučaj na koji se odnosi – odbacivanje doktrine stare decisis ili precedentnog prava

Značaj

• doprinos razvoju međunarodnog prava kroz: - ujednačavanje postojeće prakse; - kristalizaciju i konkretizaciju običajnog

prava; - pronalaženje i preciziranje opštih pravnih

načela; - tumačenje odredaba međunarodnih

ugovora

• presude i savetodavna mišljenja Međunarodnog suda pravde

• odluke drugih međunarodnih sudova i tribunala

• presude međunarodnih arbitraža• odluke nacionalnih sudova

Domašaj

Doktrina

• Pomoćni izvor:

a) za razumevanje običaja i opštih pravnih načela;

b) za saznavanje koja pravila važe i kakvo značenje imaju

Doktrina

Korišćenje

• U starijoj arbitražnoj praksi mnogo češće se koristila

• U savremenoj praksi sudovi i arbitraže retko se pozivaju na doktrinu

• Razlozi za nedovoljno korišćenje: - nejedinstvenost - nedostatak objektivnosti - ideološka i politička obojenost

Korišćenje

Uloga

• Lex lata: a) opisivanje, sistematizacija, tumačenje i

pojašnjenje prava na snazi b) kritička analiza i preispitivanje postojećeg

prava c) ukazivanje na slabosti i praznine u pozitivnom

pravu• Lex ferenda: predlaganje izmena i donošenja novih pravila

Uloga

Pravičnost

• vodi poreklo iz rimskog procesnog i anglosaksonskog prava

• prihvaćena od škole prirodnog prava koja prirodnu pravdu suprotstavlja pravnoj ili zakonskoj pravdi

• varijanta shvatanja moralnosti u međunarodnom pravu

• oslanja se na spontani osećaj o pravičnom i nepravičnom

• duh u kome međunarodni sud rešava spor: lično shvatanje pravde i osećaj pravičnosti

• osobine sudske odluke kojom se rešava spor: pravedna, dobra, razumna, praktična i odgovarajuća

Značenje

Uloga

• akcesorna pravičnost - pravičnost infra legem

• dopunska (dodatna) uloga – pravičnost praeter legem

• odbacujuća uloga – pravičnost contra legem

Akcesorna pravičnost

• uključena u pravo kao način njegovog prilagođavanja i usklađivanja

• ublažava i popravlja posledice stroge primene prava

• vezana za zdravu primenu prava• nije poseban izvor međunarodnog prava različit

od ugovora i običaja• uzima se u obzir prilikom primene svakog

formalnog izvora • sudiju nije potrebno posebno upućivati na nju niti

mu je potrebna saglasnost strana u sporu

Pravičnost praeter legem

• sredstvo za popunjavanje praznina važećeg prava

• način za rešavanje sporova političkog karaktera koji su izvan okvira uređenja samo na osnovu postojećeg prava

Osporavanje

• dopunska uloga nema veći značaj• nepotrebna je zato što u međunarodnom

pravu nema takvih praznina• proističe iz volje strana da dobiju

prikladnije i prihvatljivije rešenje spora• praksa sudova i arbitraža neujednačena i

različita

Pravičnost contra legem

• mogućnost da se spor reši suprotno pravu

• potreban izričit i nedvosmisleni pristanak strana u sporu

Širina ovlašćenja suda

a) Sudu je zabranjeno da presudi suprotno pravu b) Sud je oslobođen dužnosti primene prava da bi izbegao nepravično rešenje c) Sud ne sme da odstupi od imperativnih normi U praksi nema nijedne presude donete suprotno postojećem pravu

Značaj pravičnosti

• ograničena uloga u međunarodnom pravu• sadržana u pojmu ispravne primene prava• ne predstavlja pozitivno pravo ni formalni

izvor• služi kao dopuna za popunjavanje

praznina• može da bude zamena za pravo kada

strane to jasno i izričito traže

• u čl.38 Statuta ne pominu se kao izvor• dugo im nije priznavan značaj posebnog

izvora• posmatrani kao materijalni elemenat

običaja ili kao sastavni deo ugovora• danas ih doktrina i praksa Međunarodnog

suda pravde svrstava među samostalne izvore

Jednostrani pravni akti

Pojam

• izjava volje subjekta međunarodnog prava koja povlači određene posledice

• jednostrana manifestacija volje• izražen pravno relevantni interes

subjekta međunarodnog prava • koriste se da bi se stvorilo, izmenilo ili

prekinulo određeno pravno stanje

Uslovi

• da potiču samo od jednog subjekta međunarodnog prava

• da su zvanične prirode

• da su samostalni

Vrste

• saopštenje (notifikacija)

• priznanje

• protest

• odricanje

• obećanje

Saopštenje

• službeno obaveštenje od međunarodnog značaja• izvor informacija o relevantnim činjenicama, zahtevima,

događajima ili stavovoma• fakultativna saopštenja o događajima iz političkog i

pravnog života• obavezne notifikacije: pomorska blokada, mirna

okupacija, prihvatanje obavezne nadležnosti MSP, proglašenje spoljnog pojasa i isključive ekonomske zone

• neposredna i posredna notifikacija• posledica notifikacije: subjekt koji je primio ne može

isticati da mu je to nepoznato

Priznanje

• jednostrana izjava kojom se potvrđuje postojanje činjenica, pristaje na novonastalo stanje ili usvaja zahtev

• najčešći i najvažniji jednostrani pravni akt• vrste: priznanje države, vlade i ustanika• oblici: izričito, prećitno i konkludentnim radnjama• način: individualno i kolektivno• posledice: subjekt koji je dao priznanje ne može

to kasnije osporavati

Protest

• jednostrani akt kojim se izražava neslaganje sa činjenicama ili osporava pravna valjanost stanja ili zahteva

• suprotan priznanju i znači negativno primanje• funkcija: zaštita prava i interesa subjekata ili sprečavanje

stvaranja novog pravila običajnog prava • oblici: pismeno, usmeno i konkludentnim radnjama• način:diplomatskim putem u razumnom roku• posledica: sprečavanje primene pravila qui tacit

consentire videtur

Odricanje

• jednostrana izjava volje kojom se subjekt lišava prava ili pravno zaštičenog dobra

• posledica: gubitak subjektivnog prava• vrste: pismeno i usmeno• način: izričito i prećutno kada se od subjekta

očekuje protest• nikada se ne pretpostavlja i mora da bude jasno i

nedvosmisleno• u slučaju sumnje najuže se tumači

Obećanje - razvoj

• nova vrsta jednostranog pravnog akta

• ranije se smatralo delom priznanja ili ponudom za zaključenje ugovora

• postaje poseban i samostalan akt zahvaljujući presudama MSP

Obećanje - pojam i karakteristike

• jednostrana izjava volje kojom se subjekt obavezuje u korist drugog subjekta, grupe subjekata ili cele međunarodne zajednice

• posledica: stvaranje prava za treće bez potrebe prihvatanja, odgovora ili protivčinidbe

• oblici: pismeno i usmeno• način: jasno, sa namerom de se subjekt

obaveže i javno• osnov obaveznosti: pravilo promissio est

servanda ili bona fides?

Odluke međunarodnih organizacija

• usvajaju se po utvrđenoj proceduri od strane nadležnih organa organizacije

• izražavaju sopstvenu volju organizacije• države članice učestvuju u njihovom donošenju,

ali nisu višestrani akti• nose razlitite nazive: rezolucija, deklaracija,

pravilnik, uredba, regulativa, poslovnik, smernica, uputstvo, naredba, standard, mišljenje i želja

Vrste odluka

• meritorne (odluke o suštinskim pitanjima) i proceduralne (odluke o pitanjima postupka)

• opšte i pojedinačne odluke

• obavezne odluke (odluke u užem smislu) i preporuke (neobavezne odluke)

• predstavljaju izuzetak i donosi ih manji broj organizacija• vezane za organizacije naddržavnog karaktera (Evropske zajednice

i Evropska unija)• tipične organizacije donose ih u dva oblika: a) kao pojedinačne odluke (prijem, suspenzija ili isključenje iz članstva, izbor članova organa, imenovanje funkcionera, osnivanje novih organa, budžet, službenička pitanja, privremene i prinudne mere); b) kao opšte odluke (propisi, pravila i postupci Međunarodne vlasti za morsko dno, pravilnici tehničke prirode specijalizovanih agencija)

Obavezne odluke

Preporuke

• odluke koje ne obavezuju subjekta kome su upućene• sadrže poziv, želje, savet ili apel• imaju samo moralno i političko dejstvo: - subjekti nemaju pravnu obavezu da ih poštuju, ali ih ne mogu potpuno zanemariti - postoji moralna dužnost da se uzmu u ozbiljno

razmatranje i da se navedu razlozi za njihovo neizvršenje

Preporuke sa pravnom obaveznošću

• preporuke interoganizacione prirode

• preporuke usvojene jednoglasno ili velikom većinom

• preporuke kojima se reprodukuju obavezni principi

Posredni uticaj na druge formalne izvore

U odnosu na međunarodne ugovore: - iniciranje ugovornog procesa - pripremanje nacrta ugovora - dostavljanje ugovora na konačno prihvatanje - osnov za kasnije zaključenje ugovora

Uticaj na običaj

• potvrda i izraz postojećeg običajnog prava

• činilac u procesu nastanka novog običaja

- prakse kao materijalnog elementa

- pravne svesti o obaveznosti običaja

Uloga u odnosu na opšta pravna načela

• prenošenje načela iz unutrašnjih pravnih poredaka država članica u međunarodno pravo

• vraćanje načela kroz poštovanje odluka u nacionalne pravne sisteme