МОНГОЛ УЛСЫН СТАНДАРТ

ТЕХНИКИЙН БАРИМТ БИЧИГ ШРИФТ

5-р хэсэг: Латин цагаан толгойн

тоо ба тэмдгийн компьютерийн CAD шрифт

MNS ISO 3098-5:2004

Албан хэвлэл

СТАНДАРТЧИЛАЛ, ХЭМЖИЛЗҮЙН ҮНДЭСНИЙ ТӨВ

Улаанбаатар хот 2004 он

MNS. ISO 3098-5 : 2004

2

Өмнөх үг ISO буюу Олон Улсын стандартчиллын байгууллага (OУСБ) нь үндэсний стандарчиллын байгууллагуудын (OУСБ-ын гишүүн) дэлхий дахины холбоо юм. Олон улсын стандарт боловсруулах ажлыг OУСБ нь техникийн хороогоор дамжуулан гүйцэтгэдэг. Тухайн техникийн хорооны хариуцсан асуудлыг сонирхсон гишүүн байгууллага бүр уг хороонд төлөөлөлтэй байх эрхтэй. Олон улсын болон төрийн ба төрийн бус байгууллагууд ОУСБ-тай хамтран энэ үйл ажиллагаанд оролцдог. ОУСБ нь цахилгаан техникийн стандартчиллын бүх асуудлаар Олон Улсын Цахилгаан Техникийн Комисс (ОУЦТК)-той нягт хамтран ажилладаг.

Техникийн хорооноос гаргасан олон улсын стандартын төслийг санал хураах зорилгоор гишүүн байгууллагуудад тараадаг. Гишүүн байгуулагуудын 75%-аас доошгүй хувийн санал авсан тохиолдолд уг стандартыг олон улсын болгон хэвлэнэ.

ISO/TC 10 дугаар Техникийн хороо нь техникийн зураг, бүтээгдэхүүний тодорхойлолт, холбогдох баримт бичиг, дэд хороо SC1, үндсэн гэрээ, хэлэлцээрүүдийг багтаасан ISO 3098-5 гэсэн олон улсын стандартыг боловсруулж бэлтгэсэн.

Техникийн бүтээгдэхүүний баримт бичиг - Шрифт гэсэн ерөнхий гарчигтай ISO 3098 нь дор дурдсан хэсгүүдээс бүрдэнэ.Үүнд:

- 0-р хэсэг: Ерөнхий шаардлага - 1-р хэсэг: Нийтлэг хэрэглээний үсгүүд - 2-р хэсэг: Грек үсэг - 3-р хэсэг: Латин цагаан толгойн ялгах ба тусгай тэмдэг - 4-р хэсэг: Кирилл үсэг - 5-р хэсэг: Латин цагаан толгойн тоо болон тэмдгийн компьютерийн (CAD) шрифт

ISO 3098-ийн зөвхөн энэхүү хэсэгт хамаарах мэдээллийг хавсралт А-д оруулсан.

Энэхүү Олон Улсын ISO 3098-5 стандартыг ШУТИС-ийн багш Доктор (Ph.D), дэд профессор Г. Сүхбаатар, дэд профессор О. Алтангэрэл нар орчуулж, СХҮТ-ийн мэргэжилтэн Т. Энхтуул хянав.

Энэхүү стандартыг ТХ22/Барилга, замын стандартчиллын техникийн хороо хэлэлцэн зөвшилцөж, Үндэсний Зөвлөлийн хурлаар баталсан болно.

Энэ стандартын анхны үзлэгийг 2008 онд, дараа нь 5 жил тутамд хийнэ.

Cтандартчилал, Хэмжилзүйн Үндэсний Төв (СХҮТ). Энхтайвны өргөн чөлөө 46А Улаанбаатар 211051, ш/х-48 Утас: 457765, 976-11-451810, факс: 976-11-458032 E-mail: masm@mongolnet.mn

СХҮТ, 2004 Стандартчилал, чанарын баталгаажуулалтын тухай Монгол Улсын хуулийн дагуу энэхүү стандартыг бүрэн эсвэл хэсэгчлэн хэвлэх, олшруулах эрх нь гагцхүү СХҮТ (Стандартчилалын төв байгууллага)-д байна.

1

МОНГОЛ УЛСЫН СТАНДАРТ

Ангилалтын код 01.100 Техникийн баримт бичиг - Шрифт - 5-р хэсэг: Латин цагаан толгойн тоо ба тэмдгийн компьютерийн CAD шрифт MNS ISO 3098-5 : 2004 Technical product documentatation - Lettering -- Part 5: CAD lettering of the Latin alphabet, numerals and marks

Стандартчилал, Хэмжилзүйн Yндэсний зөвлөлийн 2004 оны 05-р сарын 27-ны өдрийн 15 тоот тогтоолоор батлав. Энэхүү стандарт нь 2004 оны 09-р сарын 01-ний өдрөөс эхлэн хүчинтэй. Энэ стандартын норматив шаардлагыг заавал мөрдөнө.

1. Хамрах хүрээ Олон улсын энэхүү стандартын бусад бүх хэсгүүдийн тайлбартай нийцүүлэн компьютерээр дизайн ба зураг төслийн (CADD) шрифтийг гүйцэтгэх ерөнхий шаардлагыг ISO 3098-ын энэ хэсэгт онцлон заасны дагуу техникийн баримт бичгийг (тухайлбал техникийн зургийг) хэрэглэнэ. Үндсэн журам болон зохих дүрмийг агуулсан компьютерийн CAD шрифт ашиглах болбол шрифтийн тоон хяналтын болон зураг төслийн системийн техникийн арга барилыг хэрэглэдэг. 2. Норматив ишлэл ISO 3098-0 стандартыг боловсруулахад дор дурдсан стандартыг иш татсан болно. Нийтлэх үед хэвлэсэн тоог үнэн зөв заана. Бүх стандартын агуулгад засвар оруулах бол ISO 3098-ын энэ хэсгийн гэрээнд үндэслэж энэхүү стандартын хамгийн сүүлийн хэвлэлийг хэрэглэж ашиглана. ОУЦТК ба ОУСБ (IEC ба ISO)-ын гишүүн орон хүчинтэй байгаа Олон Улсын Стандартыг хэрэглэж мөрдөнө. - ISO3098-0:1997, Техникийн баримт бичиг - Шрифт - 0-р хэсэг: Ерөнхий

шаардлага. - ISО/TR 10623:1991, Техникийн баримт бичгийг - Компьютерээр дизайн ба ураг

төсөл гүйцэтгэх шаардлага - Үгийн тайлбар.

2

MNS ISO 3098-5 : 2004 3. Тодорхойлолт Энэ ISO 3098 стандартын зорилго нь ISO 3098-О-д заагдсан тодорхойлолтыг хэрэглэхэд оршино. Түүнчлэн ISО/TR 10623-д заасан компьютерээр дизайн зураг төсөл гүйцэтгэх тухай нэмэлт тодорхойлолтыг хэрэглэнэ. 3.1. Төлөвлөлтийн пропорциональ зай: Бичиг баримтын зай, түүний бодит өргөнийг баримтлан тухайн үсгүүдийн төлөвлөлтийг хийнэ. 3.2 Төлөвлөлтийн хүснэгтэн зай: Үсгүүдийн бие даасан бодит өргөн болон байрлалыг урьдаас тогтоосон зайн өргөн бүхий тогтмол хэмжигдэхүүнээр бичиг баримтад хэрэглэх үсгүүдийн төлөвлөлт хийгдэнэ. 4. Ерөнхий шаардлага Компьютерийн (CAD) шрифтэд тавигдах ерөнхий шаардлагыг ISO 3098-О-д заасан байгаа. 5. Компьютерийн CAD шрифтэд тавигдах шаардлага. 5.1 Компьютерийн CAD шрифтэд дараах төрлүүдийг мөрдөнө. Үүнд: - СВ төрлийн, босоо (V) шрифт: 1-р зургийг үз (зонхилох хэрэглээний);

- СВ төрлийн, налуу (S) шрифт ;

- СА төрлийн, босоо (V) шрифт: 2-р зургийг үз;

- СА төрлийн, налуу (S) шрифт.

Компьютерийн CAD шрифтийн төрлүүд тэдгээрийн хэмжээг 1-р хүснэгтэд тусгайлан үзүүлсэн.

"ТАЙЛБАР" - СВ төрлийн үсгүүдийн өргөн (шрифтийн чиглэлээр)-ий болон СА

төрлийн шрифтийн өргөний шугамын хоорондох зайн ялгааг 2 (А. төрлийн шрифтийн хувьд ISO 3098-О-ийн заалтыг баримтлан ойролцоогоор авна) коэффициентоор багасгаж тооцно.

3

Øðèôòèéí ÷èãëýë

Øðèôòèéí ÷èãëýë

MNS ISO 3098-5 : 2004

1-р зураг 2-р зураг 5.2 Зайн төлөвлөлтийн дараах журамыг мөрдөнө. - Хүснэгтэн зай (Т); 3-р зургийг үз;

- Пропорциональ зай (P); 4-р зургийг үз.

5.3 Товчилсон бичгэн тэмдэглэгээ бүхий шрифт бүрийг үсгийн хайрцаг дотор байрлуулж хийхээр тогтсон. Торон шугам татаж түүний дотор үсгүүдийг элемент хэсэгтэй нь хамт байрлуулна. Товчилсон бичгэн тэмдэглээ нэг бүрийг нэгтгэж дор дурдсан шалгуураар тооцно. Үүнд: a). хэмжээ (5 ба 6-р зургийг үз), хэлбэр болон байрлал;

b). зайн төлөвлөлтийн (3 ба 4-р зургийг үз) шинж;

c). үсгийн хайрцганд тохирулсан цэгүүд (7-р зургийг үз…).

4

̺ðèéí øóãàì

MNS ISO 3098-5 : 2004

3-р зураг 4-р зураг

5-р зураг 6-р зураг

̺ðèéí øóãàì

5

MNS ISO 3098-5 : 2004

СВ ба СА төрлийн шрифтийн хэмжээ.

Хэмжээ нь миллиметрээр 1-р хүснэгт

Тодорхойлолт

Харь

цанг

уй

хэмжээ

Хэмжээ

Шрифтийн өндөр h (10/10)h 1,8 2,5 3,5 5 7 10 14 20 Бага үсгийн өндөр (х- өндөр)

c1 (7/10)h 1,26 1,75 2,53) 3,5 53) 7 103) 14

Бага үсгийн өндрийн шугамаас илүү гарсан хэсэг c2 (3/10)h 0,54 075 1,05 1,5 2,1 3 4,2 6 Бага үсгийн доголтой хэсэг c3 Ялгах тэмдгийн (том үсгийн) хязгаар

f (4/10)h 0,72 1 1,4 2 2,8 4 5,6 8

Үсэг (СВ төрлийн шрифт)1) нэг бүрийн өргөн

k - 8-р зүйл болон 3-аас 6-р хүснэгтийг үз.

Голын шугамын өндөр h1 (9/10)h 1,62 2,25 3,15 4,5 6,3 9 12,6 18 Үсгийн хайрцаг (СВ төрлийн шрифт)1)-ийн өргөн

Т a1 (11/10)h 1,98 2,75 3,85 5,5 7,7 11 15,4 22

Р a3 (2/10)h+k 8-р зүйл болон 3-аас 6-р хүснэгтийг үз. Мөрийн шугамын 2) хоорондох зай

b1 (19/10)h 3,42 4,75 6,65 9,5 13,3 19 29,6 38

Yсгийн хайрцгийн өндөр b5 (19/10)h Үсгийн хайрцаг болон үсгийн (СВ төрлийн шрифт)1) хоорондох хэвтээ зай

Т a2 (a1-k)/2 8-р зүйл болон 3-аас 6-р хүснэгтийг үз.

Р a4 (1/10)h 0,18 0,25 0,35 0,5 0,7 1 1,4 2

Үсгийн хайрцаг болон үсгийн хоорондох босоо зай

b4 (1/10)h 0.18 0.25 0.35 0.5 0.7 1 1.4 2

Шрифтын өргөн

СВ төрөл d (1/10)h СА төрөл d1 (1/14)h 0,133 0,183) 0,25 0,35 0,5 0,73) 1 1,43)

Үсгийн (СВ төрлийн шрифт)1) хоорондох зай

Р e1 (6/10)h 1,08 1,5 2,1 3 4,2 6 8,4 12

Т e2 (11/10)h 1,98 2,75 3,85 5,5 7,7 11 15,4 22

Үсгийн хайрцагны хоорондох зай

a5 ≥0 -

1) СА төрлийн шрифтийн хайрцгийн хэмжээний к, а1, а3, а2, а4, е1 болон е2

хэмжигдэхүүнг СВ төрлийн шрифтийн хэмжигдэхүүн, 2 -д хувааж тооцно. 2) Шрифтийн төрөл: Том ба бага үсгийн шрифт болон ялгах тэмдгийн b2 ба b3

зайг ISO 3098-0:1997-ийн 2-р хүснэгтээс үз. 3) Дугуйрсан хэсэг.

6

MNS ISO 3098-5 : 2004 6. Эгнээг зэрэгцүүлэх Эх бичгийг зэрэгцүүлэх нэг цэгт түшиглэн эх бичгийн үсэг бүхэн, шугам бүрийг тухайн талбай дүүргэсэн зарим шугамыг оролцуулан эгнээг зэрэгцүүлнэ. Зэрэгцүүлэх цэгийн байрлал болон зохих зааврыг 2-р хүснэгт болон 7 ба 8-р зурагт үзүүлжээ. Аравтын бутархайн бичмэл хэлбэрийн тоон утга, аравтын бутархайн тэмдэг (таслал1))-ийг харгалзан үзэж эгнээг зэрэгцүүлнэ. Жишээг 9-р зурагт үзүүлэв.

Зэрэгцүүлэх цэгийн чигийг заах

2-р хүснэгт

Чиглэл Хэвтээ

Зүүн Гол дунд Баруун

Босоо Дээд 1 4 7 Дунд 2 5 8 доод 3 6 9

7-р зураг

IEC/ISO Удардамж, 3-р хэсэг, 1997,6.6.7.1 зүйлийг үз.

̺ðèéí øóãàì

7

MNS ISO 3098-5 : 2004

8-р зураг

9-р зураг

8

MNS ISO 3098-5 : 2004 Талбайг дүүргэсэн зарим шугамууд болон эх бичгийг зүүн талд зэрэгцүүлэх, дунд буюу баруун талд зэрэгцүүлэх (10-р зургийг үз) маягаар төлөвлөж байрлуулна. Жишээлбэл 11-р зургийн тухайн талбайд зэрэгцүүлэх цэгийн байрлалыг бүрдүүлж үзүүлэв.

10-р зураг

11-р зураг

Ç¿¿í

Ãîë äóíä Áàðóóí

9

MNS ISO 3098-5 : 2004 7. Тайлбар тэмдэглэгээ. Компьютерийн CAD шрифтийн төрөл болон товчилсон бичгэн тэмдэглэгээг ISO 3098-0 стандартыг баримтлан тогтооно. ЖИШЭЭ - Дараах товчилсон бичгэн тэмдэглэгээг Латин цагаан толгойн, пропорциональ зайн төлөвлөлттэй СВ төрлийн босоо шрифт, овор хэмжээ 3,5 мм гэж тодорхойлно

Шрифт ISO 3098-СВ PVL-3,5 8. Үсгийн хэв хэлбэр СВ төрлийн шрифтийн үсгүүдийг 3-аас 6-р хүснэгтийн зохиомол торон дотор тэдгээрийн зайлшгүй шаардлагатай харьцаа болон байрлалыг тодотгож үзүүлэв. Жишээлбэл 12-р зурагт зохиомол торон шугам дотор үсгийн тодорхой хэлбэрийг гаргаж үзүүлжээ.

12-р зураг

çîõèîìîë òîð

ìºðèéí øóãàì

10

MNS ISO 3098-5 : 2004 3-аас 6-р хүснэгтэд үсгүүдийн дараах шинж тэмдгийг нэг бүрчлэн тайлбарлаж харуулав. Үүнд: a). Үсгүүдийн төрөл, шинж тэмдгийг дугаарын тооны урд талд налуу зураасаар зааж

үзүүлсэн байна. 001/…100 хүртэл/………том үсгүүд (3-р хүснэгт)

101/…200 хүртэл/………бага үсгүүд (4-р хүснэгт)

201/…300 хүртэл/………тоонууд (5-р хүснэгт)

301/…400 хүртэл/………тэмдэгүүд (6-р хүснэгт)

б) Үсгүүдийн ялгах тэмдгийг дугаарын тооны хойно (ард) налуу зураасаар зааж үзүүлсэн байна. …/00: Ялгах тэмдэггүй

…/01: нам өргөлттэй

…/02: өндөр өргөлттэй

…/03: эгшгийн дээр өнцөг хэлбэртэй

…/04: давтан хэрэглэх тэмдэгтэй

…/05: дээрээ хоёр цагаан цэгтэй

…/06: дээрээ тойрог тэмдэгтэй

…/07: дээрээ хоёр зураас бүхий өргөлттэй

…/08: дээрээ онцлох тэмдэгтэй

…/09: эгшгийн дээр нумтай цэгтэй

…/10: уртаар дуудах, дээрээ хөндлөн зураастай

…/11: дээрээ жижиг тойрогон цэгтэй

…/12: доороо сэртэн буюу таслалтай

…/13: нэвт ташуу зураастай

…/14: богино ташуу зураастай

…/15: хөндлөн зураастай

…/16: доороо зураастай

…/17: Е-тэй нийлсэн хос эгшиг

…/18: доороо дэгээ буюу дээш илүү гарсан хэсэгтэй

11

MNS ISO 3098-5 : 2004

3-р хүснэгт. Том үсэг ба онцлох тэмдэг

12

MNS ISO 3098-5 : 2004

3-р хүснэгтийн үргэлжлэл

13

MNS ISO 3098-5 : 2004 3-р хүснэгтийн үргэлжлэл

14

MNS ISO 3098-5 : 2004 3-р хүснэгтийн үргэлжлэл

15

MNS ISO 3098-5 : 2004 3-р хүснэгтийн үргэлжлэл

16

MNS ISO 3098-5 : 2004 З-р хүснэгтийн үргэлжлэл

17

MNS ISO 3098-5 : 2004 3-р хүснэгтийн үргэлжлэл

18

MNS ISO 3098-5 : 2004 3-р хүснэгтийн үргэлжлэл

19

MNS ISO 3098-5 : 2004 3-р хүснэгтийн үргэлжлэл

20

MNS ISO 3098-5 : 2004 3-р хүснэгтийн үргэлжлэл

21

MNS ISO 3098-5 : 2004 3-р хүснэгтийн үргэлжлэл

22

MNS ISO 3098-5 : 2004 3-р хүснэгтийн үргэлжлэл

23

MNS ISO 3098-5 : 2004 3-р хүснэгтийн үргэлжлэл

24

MNS ISO 3098-5 : 2004 3-р хүснэгтийн үргэлжлэл

25

MNS ISO 3098-5 : 2004 3-р хүснэгтийн үргэлжлэл

26

MNS ISO 3098-5 : 2004 3-р хүснэгтийн үргэлжлэл

27

MNS ISO 3098-5 : 2004

3-р хүснэгтийн үргэлжлэл

28

MNS ISO 3098-5 : 2004 3-р хүснэгтийн үргэлжлэл

29

MNS ISO 3098-5 : 2004 3-р хүснэгтийн үргэлжлэл

30

MNS ISO 3098-5 : 2004 3-р хүснэгтийн үргэлжлэл

31

MNS ISO 3098-5 : 2004 3-р хүснэгтийн үргэлжлэл

32

MNS ISO 3098-5 : 2004 3-р хүснэгтийн үргэлжлэл

33

MNS ISO 3098-5 : 2004 3-р хүснэгтийн үргэлжлэл

34

MNS ISO 3098-5 : 2004 3-р хүснэгтийн үргэлжлэл

35

MNS ISO 3098-5 : 2004 3-р хүснэгтийн үргэлжлэл

36

MNS ISO 3098-5 : 2004

4-р хүснэгт- Бага үсэг ба онцлох тэмдэг (үргэлжлэл)

37

MNS ISO 3098-5 : 2004 4-р хүснэгтийн үргэлжлэл

38

MNS ISO 3098-5 : 2004 4-р хүснэгт-Бага үсэг ба онцлох тэмдэг (үргэлжлэл)

39

MNS ISO 3098-5 : 2004 4-р хүснэгтийн үргэлжлэл

40

MNS ISO 3098-5 : 2004 4-р хүснэгтийн үргэлжлэл

41

MNS ISO 3098-5 : 2004 4-р хүснэгтийн үргэлжлэл

42

MNS ISO 3098-5 : 2004 4-р хүснэгтийн үргэлжлэл

43

MNS ISO 3098-5 : 2004 4-р хүснэгтийн үргэлжлэл

44

MNS ISO 3098-5 : 2004 4-р хүснэгтийн үргэлжлэл

45

MNS ISO 3098-5 : 2004

4-р хүснэгтийн үргэлжлэл

46

MNS ISO 3098-5 : 2004 4-р хүснэгтийн үргэлжлэл

47

MNS ISO 3098-5 : 2004

4-р хүснэгтийн үргэлжлэл

48

MNS ISO 3098-5 : 2004 4-р хүснэгтийн үргэлжлэл

49

MNS ISO 3098-5 : 2004

4-р хүснэгтийн үргэлжлэл

50

MNS ISO 3098-5 : 2004 4-р хүснэгтийн үргэлжлэл

51

MNS ISO 3098-5 : 2004 4-р хүснэгтийн үргэлжлэл

52

MNS ISO 3098-5 : 2004 4-р хүснэгтийн үргэлжлэл

53

MNS ISO 3098-5 : 2004 4-р хүснэгтийн үргэлжлэл

54

MNS ISO 3098-5 : 2004 4-р хүснэгтийн үргэлжлэл

55

MNS ISO 3098-5 : 2004 4-р хүснэгтийн үргэлжлэл

56

MNS ISO 3098-5 : 2004 4-р хүснэгтийн үргэлжлэл

57

MNS ISO 3098-5 : 2004 4-р хүснэгтийн үргэлжлэл

58

MNS ISO 3098-5 : 2004 4-р хүснэгтийн үргэлжлэл

59

MNS ISO 3098-5 : 2004 4-р хүснэгтийн үргэлжлэл

60

MNS ISO 3098-5 : 2004 4-р хүснэгтийн үргэлжлэл

61

MNS ISO 3098-5 : 2004 4-р хүснэгтийн үргэлжлэл

62

MNS ISO 3098-5 : 2004 4-р хүснэгтийн үргэлжлэл

63

MNS ISO 3098-5 : 2004

5-р хүснэгт-Тоонууд

64

MNS ISO 3098-5 : 2004

6-ð õ¿ñíýãò- Òýìäã¿¿ä

65

MNS ISO 3098-5 : 2004 6-ð õ¿ñíýãòèéí ¿ðãýëæëýë

66

MNS ISO 3098-5 : 2004 6-ð õ¿ñíýãòèéí ¿ðãýëæëýë