İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu

Ali Rıza ERGUNİSG Uzmanı

Ankara, Mart 2014

Sunum İçeriği

• Önceki mevzuat yapısı

• Kanun ile gelen yenilikler

Önceki mevzuat yapısı

Dilaver Paşa Nizamnamesi,1865

Maadin Nizamnamesi, 1869

28 Nisan 1921 tarih ve 114 sayılı Zonguldak ve Ereğli Havzası Fahmiyesinde Mevcut Kömür Tozlarının Amale Menafii Umumiyesine Füruhtuna Dair Kanun;

10 Eylül 1921 tarih ve 151 sayılı Ereğli Havzai Fahmiyesi Maden Amelesinin Hukukuna Müteallik Kanun;

İSG Tarihi

3008 sayılı İş Kanunu, 1936

31 yıl Yürürlükte kalmıştır

931 sayılı İş Kanunu, 1967

39 ay Yürürlükte kalmıştır

1475 sayılı İş Kanunu, 1971

32 yılı yürürlükte kalmıştır

4857 sayılı İş Kanunu, 2003

İSG Tarihi

Önceki Mevzuat Yapısı 4857 sayılı İş Kanunu 5. Bölüm

– 31 Yönetmelik• 18’i AB Uyumlu• 13’ü özgün

– 1 Tebliğ

– 2 Radyasyon Yön. (TAEK)

– Büyük Endüstriyel Kazaların Ön. Yön. (Çevre ve Şehr. Bak.)

Geçici 2 Madde– 4 Tüzük– 6 Yönetmelik

Kanun ile gelen yenilikler

Yeni mevzuat yapısı

Risk bazlı, Önleyici yaklaşım Önleyici yaklaşım ((proaktif)

Her konuda geniş çaplı çalışan katılımı

Nitelikli uzman desteği ve sertifikasyon

Haberdar etme ve diğer kişileri kapsama

Programlı, nitelikli eğitim ve belgeleme

Kısaca: Önleyici ve koruyucu anlayışa dayalı kültürün benimsenmesi

İSG Kanununa Genel Bakış

1) İşveren ve Çalışan yükümlülükleri

2) Denetim (İç ve Dış)

3) Eğitim, Bilgilendirme, Danışma ve Katılım

4) İSG Organizasyonu ve Koordinasyon

5) İdari ve Mali Yaptırımlar

Kapsam

a) Fabrika, bakım merkezi, dikimevi ve benzeri işyerlerindekiler hariç Türk Silahlı Kuvvetleri, genel kolluk kuvvetleri ve Milli İstihbarat Teşkilatı Müsteşarlığının faaliyetleri.

b) Afet ve acil durum birimlerinin müdahale faaliyetleri.

c) Ev hizmetleri.

ç) Çalışan istihdam etmeksizin kendi nam ve hesabına mal ve hizmet üretimi yapanlar.

d) Hükümlü ve tutuklulara yönelik infaz hizmetleri sırasında, iyileştirme kapsamında yapılan işyurdu, eğitim, güvenlik ve meslek edindirme faaliyetleri.

Kapsam :Kamu ve özel bütün işyerleri, (Memur, işçi, gazeteci, gemi adamı Vb.)= çalışan

İşveren Yükümlülükleri

• İşveren, çalışanların işle ilgili sağlık ve güvenliğini sağlamakla yükümlüdür.

• Bu çerçevede;- Mesleki risklerin önlenmesi,

- Eğitim ve bilgi verilmesi dâhil her türlü tedbirin alınması, - Organizasyonun yapılması, - Gerekli araç ve gereçlerin sağlanması, - Sağlık ve güvenlik tedbirlerinin değişen şartlara uygun hale getirilmesi,- Mevcut durumun iyileştirilmesi için çalışmalar yapar.

• İş sağlığı ve güvenliği tedbirlerine uyulup uyulmadığını izler, denetler ve uygunsuzlukların giderilmesini sağlar.

• İşyeri dışındaki uzman kişi ve kuruluşlardan hizmet alınması, işverenin sorumluluklarını ortadan kaldırmaz.

• Çalışanların iş sağlığı ve güvenliği alanındaki yükümlülükleri, işverenin sorumluluklarını etkilemez.

• İşveren, iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerinin maliyetini çalışanlara yansıtamaz.

İSG Hizmetleriİşyeri İçinden

• Öncelik işyerinden olmak üzere İş Güvenliği Uzmanı, İşyeri Hekimi ve Diğer Sağlık Personeli Görevlendirilmesi

• İSG birimi kurulması (Tam gün İGU ve İH’nin çalışması gereken işyerlerinde)

• İşverenin kendisinin üstlenmesi (Tam süreli işyeri hekimi görevlendirilen işyerlerinde, diğer sağlık personeli görevlendirilmesi zorunlu değildir.)

İşyeri Dışından

• OSGB

• Kamu için Sağlık Bakanlığı

Bakanlığa, iş güvenliği uzmanlarının ve işyeri hekimlerinin görevlendirilmesi konusunda sektörel alanda özel düzenleme yapabilme yetkisi.

Mesleki Bağımsızlık

• İşyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanlarının için etik ilkeler ve mesleki bağımsızlık

• İşverene yazılı olarak bildirim

• Hayati tehlike arz eden durumların işveren tarafından bertaraf edilmemesi halinde, Bakanlığa bildirim

• İhmallerinden dolayı, hizmet sundukları işverene karşı sorumluluk

• Kamuda ikinci görevde ilave ödeme

• Çalışanın ölümü veya maluliyetiyle sonuçlanacak şekilde vücut bütünlüğünün bozulmasına neden olan iş kazası veya meslek hastalığının meydana gelmesinde ihmali tespit edilen işyeri hekimi veya iş güvenliği uzmanının yetki belgesi askıya alınır.

İşyerleri;İşyerleri;

Az tehlikeliAz tehlikeli

Tehlikeli Tehlikeli

Çok tehlikeliÇok tehlikeli

İşyeri tehlike sınıflarının tespitinde o işyerinde yapılan asıl iş dikkate alınır.

Tehlike Sınıfları

Bütün işyerlerine risk değerlendirmesi yapılma zorunluluğu getirmektedir.Bütün işyerlerine risk değerlendirmesi yapılma zorunluluğu getirmektedir.

Risk değerlendirmesi sistematik bir incelemedir• Yaralanmaya ya da zarar görmeye neler neden olur?• Kim nasıl etkilenir?• Rsikler ortadan kaldırılabilir mi, kaldırılamıyorsa azaltılabilir mi?• Riskleri kontrol etmek için ne tür önleyici ve koruyucu önlemler alınmalıdır?

Risk Değerlendirmesi YönetmeliğiRisk Değerlendirmesi Yönetmeliği

Risk Değerlendirmesi

Acil durum, Tahliye ve Yangın

• Acil durumların olumsuz etkilerinden korunmak üzere gerekli ölçüm ve değerlendirmelerin yapılması ve acil durum planlarının hazırlanması

• Acil durumlarla mücadelede görevlendirilenlerin yeterli sayıda olmaları, araç ve gereçlerinin sağlanması,

• Özel eğitim ve tatbikatların yaptırılması

• Ciddi, yakın ve önlenemeyen tehlikenin meydana gelmesi durumunda;Ciddi, yakın ve önlenemeyen tehlikenin meydana gelmesi durumunda;− Güvenli yer tespiti ( toplanma yeri) ve önceden duyurulmasıGüvenli yer tespiti ( toplanma yeri) ve önceden duyurulması− Destek elemanlarının dışındaki çalışanlardan işlerine devam etmelerini isteyememe Destek elemanlarının dışındaki çalışanlardan işlerine devam etmelerini isteyememe − Bazı durumlarda çalışanların müdahale edebilmelerine imkân sağlama, bunların Bazı durumlarda çalışanların müdahale edebilmelerine imkân sağlama, bunların

ihmal veya dikkatsiz davranışları olmadıkça yaptıkları müdahaleden dolayı sorumlu ihmal veya dikkatsiz davranışları olmadıkça yaptıkları müdahaleden dolayı sorumlu tutulmamasıtutulmaması

Çalışmaktan Kaçınma Hakkı

•Ciddi ve yakın tehlike ile karşı karşıya kalan çalışanlar gerekli tedbirlerin alınmasına karar verilmesini talep edebilir.

•İSG Kurulu acilen veya işveren derhâl kararını verir ve karar, çalışana ve çalışan temsilcisine yazılı olarak bildirilir.

•Talep yönünde karar verilmesi hâlinde çalışan, gerekli tedbirler alınıncaya kadar çalışmaktan kaçınabilir.

•Çalışanların çalışmaktan kaçındığı dönemdeki ücreti ile kanunlardan ve iş sözleşmesinden doğan diğer hakları saklıdır.

•Çalışanlar ciddi ve yakın tehlikenin önlenemez olduğu durumlarda yukarıdaki usule uymak zorunda olmaksızın işyerini veya tehlikeli bölgeyi terk ederek belirlenen güvenli yere gider. Çalışanların bu hareketlerinden dolayı hakları kısıtlanamaz.

•İş sözleşmesiyle çalışanlar, talep etmelerine rağmen gerekli tedbirlerin alınmadığı durumlarda, tabi oldukları kanun hükümlerine göre iş sözleşmelerini feshedebilir.

•Toplu sözleşme veya toplu iş sözleşmesi ile çalışan kamu personeli, bu maddeye göre çalışmadığı dönemde fiilen çalışmış sayılır.

İş Kazası ve Meslek Hastalığı/ Sağlık Gözetimi•İşveren, iş kazalarını ve tespiti yapılarak kendisine bildirilen meslek hastalıklarının

bildirir.

•Sağlık hizmeti sunucuları kendilerine intikal eden iş kazalarını, yetkilendirilen sağlık hizmeti sunucuları ise meslek hastalığı tanısı koydukları vakaları en geç on gün içinde Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirir.

•Çalışanlara sağlık gözetimi zorunluluğu (sağlık muayenelerinin yapılmasını)– İşe girişlerinde.– İş değişikliğinde.– İş kazası, meslek hastalığı veya sağlık nedeniyle işten uzaklaşmalarından sonra işe

dönüşlerinde talep etmeleri hâlinde.

•Tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde çalışacaklar, yapacakları işe uygun olduklarını belirten sağlık raporu olmadan işe başlatılamaz.

•Sağlık raporları, işyeri sağlık ve güvenlik biriminde veya hizmet alınan ortak sağlık ve güvenlik biriminde görevli olan işyeri hekiminden alınır.

Bilgilendirme ve Eğitimİşveren, çalışanları ve çalışan temsilcilerini işyerinin özelliklerini de

dikkate alarak aşağıdaki konularda bilgilendirir:– Sağlık ve güvenlik riskleri, koruyucu ve önleyici tedbirler.– Kendileri ile ilgili yasal hak ve sorumluluklar.

•İlk yardım, olağan dışı durumlar, afetler ve yangınla mücadele ve tahliye işleri konusunda görevlendirilen özel olarak eğitilir.

•Başka işyerlerinden çalışmak üzere kendi işyerine gelen çalışanların yukarıda belirtilen bilgileri almalarını sağlamak üzere, söz konusu çalışanların işverenlerine gerekli bilgiler verilir.

•İşveren, - işe başlamadan önce, - çalışma yeri veya iş değişikliğinde, - iş ekipmanının değişmesi hâlinde veya yeni teknoloji uygulanması hâlinde

çalışanların iş sağlığı ve güvenliği eğitimlerini almasını sağlar.

•Gerektiğinde ve düzenli aralıklarla bu hususlar tekrarlanır.

•Mesleki eğitim alma zorunluluğu bulunan tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan işlerde, yapacağı işle ilgili mesleki eğitim aldığını belgeleyemeyenler çalıştırılamaz.

Görüşlerin alınması ve katılım•Varsa işyeri yetkili sendika temsilcilerine yoksa çalışan temsilcilerine işveren

aşağıdaki imkânları sağlar:– İSG konularda görüşlerinin alınması, teklif getirme hakkının tanınması ve bu

konulardaki görüşmelerde yer alma ve katılımlarının sağlanması.– Yeni teknolojilerin uygulanması, seçilecek iş ekipmanı, çalışma ortamı ve şartlarının

çalışanların sağlık ve güvenliğine etkisi konularında görüşlerinin alınması.

•Destek elemanları ile çalışan temsilcilerinin aşağıdaki konularda işveren önceden görüşlerinin alınmasını sağlar:

– Görevlendirilecek veya işyeri dışından hizmet alınacak işyeri hekimi, iş güvenliği uzmanı ve diğer personel ile ilk yardım, yangınla mücadele ve tahliye işleri için kişilerin görevlendirilmesi.

– Risk değerlendirmesi yapılarak, alınması gereken koruyucu ve önleyici tedbirlerin ve kullanılması gereken koruyucu donanım ve ekipmanın belirlenmesi.

– Sağlık ve güvenlik risklerinin önlenmesi ve koruyucu hizmetlerin yürütülmesi.– Çalışanların bilgilendirilmesi.– Çalışanlara verilecek eğitimin planlanması.

Çalışanların yükümlülükleri

Çalışanlar,

• Kendilerinin ve hareketlerinden veya yaptıkları işten etkilenen diğer çalışanların sağlık ve güvenliklerini tehlikeye düşürmemekle,

• Araçları kurallara uygun şekilde kullanmakla,

• Güvenlik donanımlarını doğru olarak kullanmak, keyfi olarak çıkarmamak ve değiştirmemekle

• KKD doğru kullanmak ve korumakla.

• Ciddi ve yakın bir tehlike ile karşılaştıklarında ve koruma tedbirlerinde bir eksiklik gördüklerinde, işverene veya çalışan temsilcisine derhal haber vermekle,

• Kendi görev alanında, iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması için işveren ve çalışan temsilcisi ile işbirliği yapmakla

yükümlüdürler.

Çalışan temsilcisi

• İşveren:– 2 ila 50 1– 51 ila 100 2 – 101 İla 500 3– 501 ila 1000 4– 1001 ila 2000 5– 2000+ 6 kişiyi

çalışanlar arasında yapılacak seçim veya seçimle belirlenemediği durumda atama yoluyla, çalışan temsilcisi olarak görevlendirir.

Çalışan temsilcisi; tehlike kaynağının yok edilmesi veya tehlikeden kaynaklanan riskin azaltılması için, işverene öneride bulunma ve işverenden gerekli tedbirlerin alınmasını isteme hakkına sahiptir.

İşyeri sendika temsilcileri çalışan temsilcisi olarak da görev yapar.

Ulusal Konsey

•Ülke genelinde iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili politika ve stratejilerin belirlenmesi için tavsiyelerde bulunmak üzere:

Kamu Kurumları Temsilcileri

Çalışan ve Özel Sektör İşveren Temsilcileri

STK’ dan oluşan

Ulusal İSG Konseyi kurulmuştur. ( 14 + 14 + 2 = 30 üyeli)

Salt çoğunluğu ile karar verir.

Oyların eşitliği hâlinde başkanın oyu kararı belirler. Çekimser oy kullanılamaz.

Konsey yılda iki defa olağan toplanır.

Başkanın veya üyelerin üçte birinin teklifi ile olağanüstü olarak da toplanabilir.

İSG Kurulu

• İSG kurulu – 50 ve daha fazla çalışanın bulunduğu,

– Altı aydan fazla süren sürekli işlerin yapıldığı işyerlerinde

oluşturulur.

• İşveren, iş sağlığı ve güvenliği mevzuatına uygun kurul kararlarını uygular.

• As. İşv. 50 +, Alt İşv. 50+ ise = koord. As işveren • As. İşv. 50 +, Alt İşv. 49 – ise = Alt İşv. Temsilci atar • As. İşv. 49 -, Alt İşv. 50 + ise = Asıl İşv. Temsilci atar• As. İşv. 49 -, Alt.İşv. 49 - ise = Top 50+ ise = Koordinasyon As.İşv.

Sağlanır

Toplu İşyerlerinde Koordinasyon

•Aynı çalışma alanını birden fazla işverenin paylaşması durumunda işverenler; iş hijyeni ile iş sağlığı ve güvenliği önlemlerinin uygulanmasında işbirliği yapar.

•Mesleki risklerin önlenmesi ve bu risklerden korunulması çalışmalarını koordinasyon içinde yapar, birbirlerini ve çalışan temsilcilerini bu riskler konusunda bilgilendirir.

•Birden fazla işyerinin bulunduğu iş merkezleri, iş hanları, sanayi bölgeleri veya siteleri gibi yerlerde, iş sağlığı ve güvenliği konusundaki koordinasyon yönetim tarafından sağlanır.

•Yönetim, işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği yönünden diğer işyerlerini etkileyecek tehlikeler hususunda gerekli tedbirleri almaları için işverenleri uyarır. Bu uyarılara uymayan işverenleri Bakanlığa bildirir.

İşin Durdurulması

• Çalışanlar için hayati tehlike oluşturan bir husus tespit edildiğinde; bu tehlike giderilinceye kadar; İşyerinin bir bölümünde veya tamamında iş durdurulur.

• Bazı sektörlerde « maden, metal, yapı işleri, teh.kimyasallar ve büyük End. Kaz.olabileceği yerler» risk değerlendirmesi yapılmaması işin durdurulma sebebi sayılmaktadır.

• İşsiz kalan çalışanlara ücretlerini ödemekle veya ücretlerinde bir düşüklük olmamak üzere meslek veya durumlarına göre başka bir iş vermekle yükümlüdür.

• İşin durdurulması kararı, ilgili mülki idare amirine ve işyeri dosyasının bulunduğu Çalışma ve İş Kurumu il müdürlüğüne bir gün içinde gönderilir.

• İşverenin genel yükümlülüğü - 2.000 TL.,

• İş sağlığı ve güvenliği hizmetleri - İH ve İGU 5.000.TL. DSP 2.500. TL.Her Ay

• Risk değerlendirmesi – 3.000.TL. Devamı 4.500.TL.

• İş kazası ve meslek hastalıklarının kayıt ve bildirimi – 1.500 TL.2.000.TL.

• Sağlık Kuruluşları – 2.000.TL.

• Çalışanların eğitimi , Mesleki Eğitim – 1.000.TL. Her kişi

• İş sağlığı ve güvenliği kurulu – 2.000. TL.

• İşin durdurulması – 10.000.TL.

• Büyük kaza önleme politika belgesi veya güvenlik raporu – 50.000TL.,80.000TL.

• Yönetmelik hükümlerine aykırılık - her hüküm için tespit edildiği tarihten itibaren aylık olarak 1.000. TL.

İdari Para Cezaları

• YürürlükMADDE 38 – (1) Bu Kanunun;a) 6 ve 7 nci maddeleri;1) 4857 sayılı İş Kanununun mülga 81 inci maddesi kapsamında

çalışanlar hariç kamu kurumları ile 50’den az çalışanı olan ve az tehlikeli sınıfta yer alan işyerleri için 1/7/2016 tarihinde,

2) 50’den az çalışanı olan tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerleri için 1/1/2014 tarihinde,

3) Diğer işyerleri için yayımı tarihinden itibaren altı ay sonra,

b) 9, 31, 33, 34, 35, 36 ve 38 inci maddeleri ile geçici 4, geçici 5, geçici 6, geçici 7 ve geçici 8 inci maddeleri yayımı tarihinde,

c) Diğer maddeleri yayımı tarihinden itibaren altı ay sonra,yürürlüğe girer.

Başkalarının bilgisiyle bilgin olabilsek bile, ancak kendi aklımızla akıllı olabiliriz.

Michel de Montaigne

TEŞEKKÜRLER

Ali Rıza ERGUN

Ankara, 2014