Post on 04-Jun-2018
8/13/2019 Institucionet Dhe Politikat e BE-Se
1/24
INSTITUCIONET E BASHKIMIT EVROPIAN FITIM SALIHU
1 | F a q e
Tabela e prmbajtjes
1. Bashkimi Evropiannj hyrje .22.
Institucionet m t rndsishme t Bashkimit Evropian ....3
3. Parlamenti Evropian 34. Kshilli Evropian .....8 5. Kshilli i Bashkimit Evropian .96. Komisioni Evropian 127. Banka Qendrore Evropiane ..148. Gjykata Evropiane e Bashkmit Evropian 159. Gjykata e Auditorve ..1510.Procedurat e zakonshme legjislative 1511.Procedurat e veanta legjislative .....17
12.Traktati i Mastrihtit 18
13.Traktati i Lisbons 1914.Kriteret e Kopenhags 2015.Traktati themelues i Kushtetuts Evropiane ..24
8/13/2019 Institucionet Dhe Politikat e BE-Se
2/24
INSTITUCIONET E BASHKIMIT EVROPIAN FITIM SALIHU
2 | F a q e
Bashkimi Evropian Nj hyrje
Bashkimi Evropian sht nj bashkim ekonomik dhe politik i 27 vendeve antare.
Origjina e BE-s sht tek Komuniteti Evropian i Thngjillit dhe elikut (ECSC) dhe tek
Komuniteti Ekonomik Evropian (EEC), i inicuar nga gjasht vende m 1958: Belgjika, Franca,
Gjermania Perndimore, Holanda, Italia dhe Luksemburgu.
Traktati i Mastrihtit (Maastricht Treaty) themeloi BE-n me emrin e sotshm n vitin
1993, kurse amandamenti i fundit i bazs institucionale t BE-s, Traktati i Lisbons, hyri n
fuqi n vitin 2009.
BE-ja operon nprmjet nj sistemi t institucioneve t pavarura supranacionale dhe
vendimeve t negociuara ndrqeveritare. Institucionet m t rndsishme t BE-s jan:
Komisioni Evropian, Kshilli i Bashkimit Evropian, Kshilli Evropian, Gjykata e Drejtsis e
Bashkimit Evropian dhe Banka Qendrore Evropiane. Parlamenti Evropian zgjedhet do pes vjet
prej qytetarve t BE-s.
BE-ja ka zhvilluar nj treg t vetm me an t nj sistemi t standardizuar t ligjeve q
aplikohen n t gjitha vendet antare. Brenda Zons Schengen (q prfshin shtete antare
dhe joantare t BE-s) sht mnjanuar procedura e kontrollit t pasaportave.1Politikat e BE-
s synojn q t sigurojn lvizje t lir t: njerzve, mallrave, shrbimeve dhe kapitalit.Poashtu ato synojn t jetsojn legjislacionin n fushn e drejtsis dhe shtjeve t
brendshme si dhe t zhvillojn politika t prbashkta n tregti, bujqsi, peshkatari dhe zhvillim
lokal.
Nj bashkim monetar, eurozona, u krijua m 1999 dhe prbhet nga 17 shtete antare.2
Me an t Politikave t Prbashkta t Siguris dhe Punve t Jashtm, BE-ja ka zhilluar nj rol
t kufizuar n shtjet e marrdhnieve t jashtme dhe mbrojtjes. Misione t prhershme
1Brenda Zons Schengen prfshihen t gjitha shtetet antare t BE-s: 1. plus katr shtete joantare: Islanda,
Lihtenshtajni, Islanda e Zvicra dhe tri mikroshtete evropiane: Monako, San Marino e Vatikani; 2. minus tri shtete
antare: Bullgaria, Qiproja dhe Rumunia.2Vendet antare t Eurozons dhe viti i antarsimit: 1. Austria (1999), 2. Belgjika (1999), 3. Finlanda (1999), 4.
Franca (1999), 5. Gjermania (1999), 6. Holanda (1999), 7. Irlanda (1999), 8. Italia (1999), 9. Luksemburgu (1999),
10. Portugalia (1999), 11. Spanja (1999), 12. Greqia (2001), 13. Sllovenia (2007), 14. Malta (2008), 15. Qiproja
(2008), 16. Sllovakia (2009) dhe 17. Estonia (2011).
8/13/2019 Institucionet Dhe Politikat e BE-Se
3/24
INSTITUCIONET E BASHKIMIT EVROPIAN FITIM SALIHU
3 | F a q e
diplomatike jan hapur aneknd bots dhe poashtu BE-ja ka prfaqsuesit e saj n OKB, OBT,
G8 dhe G20.
Me nj popullsi t prbashkt prej rreth 500 milion banorsh apo 7.3% t popullsis
botrore, BE-ja gjeneroi nj BPB vjetore prej 16 mij e 242 miliard dollarsh amerikan n vitin
2010, q paraqet 20% t BPB-s globale.
Tri shtyllat kryesore t Bashkimit Evropian jan: komuniteti evropian, politika e
prbashkt e punve t jashtme dhe siguris si dhe bashkpunimi politik e juridik.
Institucionet m t rndsishme t Bashkimit
Evropian
Bashkimi Evropian qeveriset prej shtat institucioneve. Artikulli 13 i Traktatit t
Bashkimit Evropian i rradhiti ato n kt mnyr: Parlamenti Evropian, Kshilli Evropian, Kshilli
i Bashkimit Evropian, Komisioni Evropian, Gjykata e Drejtsis e Bashkimit Evropian, Banka
Qendrore Evropiane dhe Gjykata e Auditorve.
Tri nga kto t siprprmendura jan institucione politike q bartin pushtetin ekzekutiv
dhe legjislativ t Unionit. Kshilli prfaqson qeverit, Parlamenti prfaqson qytetart dheKomisioni prfaqson interesat evropiane. N thelb, Kshilli, Parlamenti apo nj tjetr pal
paraqet nj krkes rreth nj legjislacioni n Komision, i cili ather e drafton at dhe e paraqet
n Parlament dhe Kshill, ku n shumicn e rasteve t dyjat japin plqimin e tyre. Ndonse
natyra e vrtet e ksaj varet nga procedurat legjislative n fuqi, nse njher aprovohet dhe
nnshkrohet nga t dy ato institucione, ai shndrrohet n ligj. Detyra e Komisionit sht t
siguroj implementimin e atij ligji duke u marr me punt e prditshme t Unionit dhe duke
hedhur shtjet n gjyq, nse dshton s zbatuari.
Parlamenti Evropian
8/13/2019 Institucionet Dhe Politikat e BE-Se
4/24
INSTITUCIONET E BASHKIMIT EVROPIAN FITIM SALIHU
4 | F a q e
Parlamenti Evropian sht institucioni parlamentar i BE-s i zgjedhur drejtprdrejt nga
qytetart. S bashku me Kshillin e Bashkimit Evropian dhe Komisionin, ushtron funksionet
legjislative t BE-s dhe sht prshkruar si nj prej legjislaturave m t fuqishme t bots.
Parlamenti prbhet nga 754 deputet, t cilt i shrbejn elektoratit m t madh demokratik
n bot, pas Indis, dhe elektoratit m t madh demokratik transnacional n bot.1
Parlamenti zgjedhet me votim t drejtprdrejt do pes vite, q prej vitit 1979. Edhepse
me fuqi t mdha legjislative, formalisht nuk posedon t drejtn e inicitivs legjislative, sikurse
shumica e parlamenteve shtetrore t vendeve antare t Unionit. Parlamenti shtinstitucioni
i par i BE-s, prderisa prmendet i pari npr traktate, duke pasur prparsi ceremoniale
mbi t gjitha nivelet e autoritetit t BE-s. Parlamenti ka t drejt t barabart legjislative dhe
fuqi buxhetore me Kshillin. Komisioni Evropian, si trup ekzekutiv i BE-s, sht prgjegjs para
Parlamentit: Parlamenti zgjedh presidentin e Komisionit dhe aprovon prbrjen e plot tKomisionit. Poashtu mund ta detyroj gjith Komisionin t dorhiqet duke miratuar nj mocion
mosbesimi.
Selin zyrtare e ka n Bruksel, por zhvillon seanca plenare edhe n Strasburg, kurse
selia e Sekretariatit t Parlamentit Evropian, stafi administrativ jan t vendosur n
Luksemburg.
Nj e treta e eurodeputetve jan femra. Shtetet kan deputett e tyre n Parlament
sipas parimit t proporcionalitetit degresiv.2
Eurodeputett jan t ndar n shtat grupeparlamentare dhe 30 deputet nuk i takojn asnjrit grup parlamentar. Dy grupet m t mdha
parlamentare jan: Partia Popullore Evropiane me 271 deputet dhe Socialdemokratt me 190
deputet, kurse grupet e tjera jan: Aleanca e Liberalve dhe Demokratve pr Evropn, T
Gjelbrit Aleanca e Lir Evropiane, Konservatort dhe Reformistt Evropian, E Majta e
Bashkuar Evropiane dhe Evropa e Liris dhe Demokracis.
Parlamenti dhe Kshilli mund t merren si dy dhoma t nj trupi legjislativ bikameral t
Bashkimit Evropian, me kompetenca t ligjbrjes t shprndara n mnyr t njjt n mes t
dy dhomave parlamentare. Sidoqoft, ekzistojn disa dallime nga legjislaturat kombtare: p.sh.
1N vitin 2009 kishte rreth 375 milion qytetar me t drejt vote.
2Prdoret n rastet kur nj krahin, qytet, regjion apo shtet ka numr t vogl banorsh, dhe n mnyr q t
prfaqsohet, atyre u ulet numri i qytetarve q zgjedhin nj prfaqsues. P.sh. n Parlamentin Evropian, sipas
ktij parimi, maltezt dhe luksemburgasit jan dhjet her m t prfaqsuar proporcionalisht, sesa secila nga
gjasht shtetet e mdha antare: Gjermania, Franca, Italia, Britani e Madhe, Spanja dhe Polonia.
8/13/2019 Institucionet Dhe Politikat e BE-Se
5/24
INSTITUCIONET E BASHKIMIT EVROPIAN FITIM SALIHU
5 | F a q e
as Parlamenti e as Kshilli nuk kan kompetenca pr iniciativa legjislative. N shtjet e Unionit,
prderisa Parlamenti mund t ndryshoj dhe t refuzoj legjislacionin, nevojitet q Komisioni t
hartoj nj projektligj para se t kthehet n ligj. Sidoqoft, vlera e nj kompetence t till vihet
n pikpyetje, duke marr parasysh se vetm 15% e iniciativave t ktilla n parlamentet
nacionale bhen ligje pr shkak t mungess s prkrahjes ekzekutive. Ish-presidenti i
Parlamentit Hans-Gert Pttering argumenton se Parlamenti e ka t drejtn q ti krkoj
Komisionit t hartoj nj legjislacion dhe pr sa koh q Komisioni po kalon propozimet e
Parlamentit, Parlamenti de facto po fiton t drejtn e iniciativave legjislative.
Parlamenti poashtu gzon t drejtn e ndikimit indirekt, me an t rezolutave
jodetyruese dhe seancave t dgjimeve n komitete, apo edhe n fushn e politiks s
jashtme, ku Parlamenti duhet t aprovoj grantet pr zhvillim, prfshir edhe ato t dedikuara
pr vendet joantare. Pr shembull, mbshtetja pr rindrtimin e Irakut t paslufts apoiniciativat pr ndalimin e programeve nuklarare iraniane, duhet t prkrahen prej Parlamentit.
Nj mbshtetje prej Parlamentit ishte e nevojshme edhe pr Marrveshjen transatlantike t t
dhnave t prbashkta t pasagjerve me ShBA-t. S fundi, Parlamenti vendos vot
jodetyruese n traktatet e ri t BE-s, por nuk mund t vendos veton. Megjithat kur Parlamenti
krcnoi t hedh posht Traktatin e Nics, parlamentet belge dhe italiane than s do t
vendosin veto n emr t Parlamentit Evropian.
Me secilin nga traktatet e reja, kompetencat e Parlamentit jan zgjeruar, pr sa i prket
rolit t tij n procedurat legjislative t BE-s. Procedura q dal-ngadal sht br dominuese
shtprocedura e zakonshme legjislative (m par e njohur si procedura e vendimmarrjes s
prbashkt), e cila siguron nj pozit t barabart pr Parlamentin dhe Kshillin. N veanti,
si parashikohet me procedur, Komisioni i paraqet nj propozim Parlamentit dhe Kshillit, i cili
mund t paraqet ligj vetm nse t dyja kto institucione pajtohen me tekstin. Aprovimi i
Parlamentit dhe Kshillit bhet nprmjet m s shumti tri leximeve t njpasnjshme.
N leximin e par, Parlamenti mund t drgoj ndryshimet tek Kshilli, i cili ose miraton
tekstin me ato ndryshime ose i kthen mbrapsht njqndrim t prbashkt, q pastaj mundet
ose t aprovohet nga Parlamenti ose t refuzohet me nj shumic absolute. Poashtu,
Parlamenti mundet edhe t shtoj ndryshime t tjera n tekst, srish nse ashtu voton nj
shumic absolute. Nse Kshilli nuk aprovon kt, ather formohet nj Komitet Pajtimi i
prbr nga antar t Kshillit dhe deputet t Parlamentit, t cilt me rastin e gjetjes s
8/13/2019 Institucionet Dhe Politikat e BE-Se
6/24
INSTITUCIONET E BASHKIMIT EVROPIAN FITIM SALIHU
6 | F a q e
gjuhs s prbashkt e kalojn tekstin n Parlament, ku tani pr miratim lipset vetm nj
shumic e thjesht. Kjo fal mandatit t Parlamentit si i vetmi institucion demokratik i
drejtprdrejt, gj q i jep atij t drejtn q t ushtroj kontroll m t madh mbi legjislacionin n
krahasim me institucionet e tjera, mandat ky i prforcuar sidomos pas direktivave t
Bolkestein-it t vitit 2006.
Fushat tjera ku veprohet me procedura speciale legjislative jan drejtsia dhe shtjet
e brendshme, buxheti e taksat dhe aspekte t tjera t fushveprimeve politike, si p.sh. aspektet
fiskale t politikave ambientaliste. N kto fusha, Kshilli apo Parlamenti vendosin t vetme
rreth nj ligji. Procedura njherit varet nga lloji i aktit institucional q shqyrtohet. Akti m i
fort sht nj rregullore, nj akt ose nj ligj q sht drejtprdrejt i aplikueshm n trsin e
tij. Pastaj vijn direktivat q i detyrojn shtetet antare pr t arritur nj cak t caktuar.
Vendimi sht nj instrument i cili sht i fokusuar n nj person ose grup t veant dhesht menjher i zbatueshm. Institucionet poashtu mund t nxjerrin rekomandime dhe
opinione q jan thjesht deklarata jodetyruese. Ekziston nj dokument tjetr q nuk i ndjek
procedurat normale , e q quhet deklarat e shkruar, e cila sht e ngjashme me nj early
day motion (mocion i paradites) e prdorur n sistemin e Westminster-it.Deklarata e
shkruar sht nj dokument q propozohet prej pes deputetve n nj shtje lidhur me BE-
n, q shfrytzohet pr t hapur nj debat rreth asaj teme. Deklarata n fjal lancohet jasht
hemiciklit (salls s mbledhjeve), deputett mund ta nnshkruajn at dhe nse nj shumic e
nnshkruan, ather ajo i drgohet Presidentit dhe paralajmrohet nj seanc plenare para se
ti drgohet institucioneve t tjera dhe zyrtarisht shnohet n procesverbal.
Dega legjislative zyrtarisht ka edhe autoritetin buxhetor t Unionit, me kompetenca t
fituara nga traktatet buxhetore t viteve 70 dhe nga Traktati i Lisbons. Buxheti i BE-s
shqyrtohet me procedura t zakonshme legjislative me nj lexim t vetm, duke i dhn
Parlamentit kompetenca t njjta me Kshillin, n shtjet buxhetore. Por, nse ka mospajtime
mes dy institucioneve rreth buxhetit, ather shtja i kalon njkomiteti t pajtimit, njjt si
n rastin e propozimeve legjislative. Nse as teksti i pajtimit nuk aprovohet, atherParlamenti mund t adoptoj vet buxhetin. Parlamenti poashtu sht prgjegjs pr rrzuar
raportin e buxhetit t vitit t shkuar, si ka vepruar m 1984 dhe 1998.
N dallim prej shumics s shteteve antare t BE-s, q zakonisht veprojn n kuadr
t nj sistemi parlamentar, te institucionet e BE-s kemi t bjm me nj ndarje pushtetesh
8/13/2019 Institucionet Dhe Politikat e BE-Se
7/24
INSTITUCIONET E BASHKIMIT EVROPIAN FITIM SALIHU
7 | F a q e
ndrmjet ekzekutivit dhe legjislativit, q e bn Parlamentin Evropian m t ngjashm me
Kongresin e ShBA-s sesa me legjislaturat e shteteve antare t BE-s. Presidenti i Komisionit
Evropian propozohet nga Kshilli Evropian dhe pastaj duhet aprovuar prej Parlamentit me nj
shumic t thjesht. Pas zgjedhjes s Presidentit t Komisionit, ai propozon edhe antaret e
tjer t Komisionit n bashkrenditje me shtetet antare. Secili komisioner del para nj komiteti
relevant t Parlamentit, varsisht prej portofolios ku sht propozuar. Pastaj, si nj trup i
vetm, aprovohen apo refuzohen nga Parlamenti. N praktik, Parlamenti kurr nuk ka votuar
kundr Presidentit apo antarve t Komisionit, por rasti i Komisionit Barroso1ka treguar se
Parlamenti nuk shrben vetm si nj trampolin formale, por si nj institucion i rndsishm
q mund ta detyroj Komisionin t bhet m i arsyeshm dhe m prgjegjs. Me rastin e
votimeve pr prbrjen e Komisionit, eurodeputett votojn mbi vija partiake, sipas grupit
parlamentar q i takojn n Parlamentin Evropian, e jo mbi vija nacionale, prkundr
presioneve t shpeshta prej qeverive nacionale mbi eurodeputett e tyre. Ky kohezion dhe kjo
kmbngulsi pr ti shfrytzuar maksimalisht atributet e Parlamentit t garantuara prej
traktateven dallim nga m par garantoi nj pikpamje tjetr dhe nj vmendje m t
shtuar t liderve politik t qeverive shtetrore, institucioneve tjera dhe opinionit ndaj
Parlamentit.
Parlamenti poashtu ka fuqi q t shkarkoj nga detyra tr Komisionin, nse sigurohen
2/3 e votave. Por, as kjo e drejt nuk sht prdorur kurr prej Parlamentit, ndonse ishte gati
t prdorej n rastin e Komisionit Santer2, por q nuk ndodhi pasiq Santer dha vet
dorheqje vullnetarisht. Kemi edhe disa forma t tjera kontrolli mbi ekzekutivin, si p.sh.:
obligimi i Komisionit q t raportoj para Parlamentit dhe ti prgjigjet pyetjeve t deputetve;
obligimi i Presidentit t Kshillit t Bashkimit Evropian pr t paraqitur programin e tij para
Parlamentit n fillim t presidencs s tij; obligimi i Presidentit t Kshillit Evropian pr t
raportuar pas do mbledhjeje t Kshillit; e drejta e deputetve t Parlamentit pr t ngritur
pyetje mbi legjislacionin dhe politikn e Komisionit dhe e drejta e deputetve pr t ngritur
1Komisioni Barroso ishte nj komision i Parlamentit Evropian q refuzoi m 2004 prbrjen e Komisionit, pasiq
aty ishte i nominuar si Komisioner pr Drejtsi, Liri dhe Siguri, italianiRocco Buttiglione,i njohur pr qndrimet e tij
kontraverze radikale katolike kundr homoseksualve.2Komisioni Santer ishte nj komisioni i Parlamentit Evropian i ngritur n mars 1999 pr t hetuar akuzat pr
korrupcion t presidentit t Komisionit Evropian, Jacques Santer (n detyr: 1995-1999), ish-kryeministrit t
Luksmeburgut. Pr ti ikur rrzimit t t gjith Komisionit, Santer dha dorheqje vullnetarisht, kurse antart e
tjer t Komisionit prkohsisht u udhhoqn nga Manel Marin, deri n zgjedhjen e Komisionit t ri Evropian n
shtator 1999, t kryesuar nga Romano Prodi.
http://en.wikipedia.org/wiki/Rocco_Buttiglionehttp://en.wikipedia.org/wiki/Rocco_Buttiglione8/13/2019 Institucionet Dhe Politikat e BE-Se
8/24
INSTITUCIONET E BASHKIMIT EVROPIAN FITIM SALIHU
8 | F a q e
pyetje ndaj antarve t institucioneve t tjera, si sht p.sh. rasti i Commission Question
Time (Koha e pyetjeve t Komisionit) q bhet zakonisht t marteve. S fundi, eurodeputett
mund t parashtrojn pyetje t fardo teme, por n korrik 2008 vet eurodeputett votuan nj
limit pyetjesh, duke i kufizuar ato vetm n shtjet e mandatit t BE-s dhe duke
pamundsuar kshtu pyetjet sulmuese apo personale.
Kshilli Evropian
Kshilli Evropian sht nj institucion i Bashkimit Evropian dhe trupa m e lart politike e
Bashkimit Evropian. N kuadr t tij prfshin krert e shteteve apo qeverive t vendeve
antare, Presidentin e Komisionit Evropian dhe Presidentin e Kshillit Evropian, q aktualisht
sht Herman Van Rompuy. Poashtu, edhe Prfaqsuesi i Lart i Bashkimit Evropian pr Pun
t Jashtme dhe Politika t Siguris, merr pjes n takimet e Kshillit Evropian.
Prderisa Kshilli Evropian nuk ka pushtet formal legjislativ, n baz t Traktatit t
Lisbons, ai sht i ngarkuar me definimin e direktivave dhe prioriteteve t prgjithshme
politike t BE-s. Pra, sht institucion strategjik dhe kriz-zgjidhsi Unionit, q vepron si nj
presidenc kolektive e BE-s.
Zakonisht mbledhet nj her n dy muaj dhe mbledhjet i zhvillon n Bruksel, mbledhje
t cilat i udhheq Presidenti i Kshillit Evropian. De facto funksionon si institucion i BE-s q
prej vitit 1961, por vetm pas Traktatit t Lisbons t vitit 2009 ka marr karakter zyrtar.
Traktati i Lisbons cek se Kshilli Evropian sht organ qdo ti ofroj Unionit shtysn e
nevojshme pr zhvillimin e tij. N thelb, ky institucion definon agjendn politike t BE-s dhe
sht konsideruar si motor i integrimeve evropiane. Kt e ushtron pa ndonj kompetenc
formale, por vetm n saje t prbrjes s tij me lidert m t lart kombtar t shteteve
antare. Prtej nevojs pr t siguruar shtytje (angl.: impetus), Kshilli Evropian ka zhvilluaredhe role t tjera: t zgjidh shtjet e pazgjidhura n nivelet m t ulta, t udhheq me
politikn e jashtme, duke vepruar jasht Unionit si Kreu kolektiv i Shtetit, t ratifikoj formalisht
dokumentet e rndsishme dhe t prfshihet n negociatat rreth ndryshimeve t traktateve.
Prderisa sht i prbr nga lidert kombtar, Kshilli Evropian bart pushtetin ekzekutiv
t shteteve antare dhe ka nj ndikim t lart n fushat e politiks s lart, si pr shembull n
8/13/2019 Institucionet Dhe Politikat e BE-Se
9/24
INSTITUCIONET E BASHKIMIT EVROPIAN FITIM SALIHU
9 | F a q e
politikn e jashtme. Poashtu ushtron kompetencat e emrimeve, si emrimi i Presidentit t vet
Kshillit Evropian, Presidentit t Komisionit Evropian, Prfaqsuesit t Lart t Bashkimit
Evropian pr Pun t Jashtm dhe Politika t Siguris dhe Presidentit t Banks Qendrore
Evropiane. Pr m tepr, Kshilli Evropian ndikon planifikimin e politiks dhe drejtsi,
prbrjen e Komisionit, shtjet lidhur me organizimin e rotacionit t presidencs s Kshillit,
suspendimin e t drejtave t antarsis dhe ndryshimet e sistemit t votimeve me an t
Klauzols Passerelle1. Prderisa ka kompetenca mbi ekzekutivin supranacional t BE-s, n
prputhje me kompetencat e tij t tjera, Kshilli Evropian sht prshkruar si autoriteti suprem
politik i Unionit.
Kshilli i Bashkimit Evropian
Kshilli i Bashkimit Evropian (jozyrtarisht i njohur si Kshilli i Ministrave apo vetm
Kshilli) sht institucion q bart kompetenca legjislative, disa kompetenca t limituara
ekzekutive dhe paraqet organin kryesor vendimmarrs t BE-s. Presidenca e tij sht rotative
dhe ndrrohet ndrmjet shteteve pr do gjasht muaj, por do tri presidenca (Presidency
trios) punojn nn nj program t prbashkt. Ky institucion sht i ndar nga Kshilli
Evropian, q sht nj organ i ngjashm, por q prbhet prej liderve nacional.
Kshilli prbhet nga 27 ministra t shteteve antare (nj pr secilin shtet antar) dhe
mbledhet n nivele t ndryshme, varsisht prej tems q diskutohet. Pr shembull, nse tem
diskutimi do t jet bujqsia, Kshilli do t mbledhet me ministrat e bujqsis t secilit vend
antar q prfaqsojn qeverit e tyre dhe jan prgjegjs para sistemeve t tyre politike
shtetrore. Votimi bhet ose me shumic ose me unanimitet me vota t mbledhura sipas numrit
t popullsis. N kto forma t ndryshme ata bashkndajn fuqin legjislative dhe buxhetore t
Parlamentit dhe poashtu ndjekin Politikn e Prbashkt t Punve t Jashtme dhe Siguris.
Kshilli i Ministrave llogaritet si dhoma e dyt e nj sistemi bikameral legjislativ t BE-s,
s bashku me Parlamentin Evropian. Pos 27 ministrave shtetror, n mbledhjet e tij merr pjes
edhe komisioneri gjegjs evropian i asaj fushe, por pa te drejt vote.
1Passerelle Clause (Klauzola e tejkalimit) i ofron mundsi Kshillit Evropian q me nj vendim unanim, ta ndryshoj
krkesn pr votim me shumic t kualifikuar t Kshillit t Ministravepr disa shtje t caktuarn krkes
pr votim vetm me shumic t thjesht, me plqimin paraprak t Parlamentit.
8/13/2019 Institucionet Dhe Politikat e BE-Se
10/24
INSTITUCIONET E BASHKIMIT EVROPIAN FITIM SALIHU
10 | F a q e
Vendimet e Kshillit merren me shumic t kualifikuar votash, kurse me unanimitet n t
tjerat. Zakonisht kur vendimi kalon me unanimitet, nevojitet vetm nj konsultim me
Parlamentin. Sidoqoft, n shumicn e fushave aplikohet procedura e zakonshme legjislative
(ordinary legislative procedure), q nnkupton q edhe Kshilli edhe Parlamenti prdorin
baraz kompetencat e tyre legjislative dhe buxhetore, q nnkupton se t dyjat duhet pajtohen
q t kaloj ai propozim. N disa fusha t kufizuara e t caktuara, Kshilli i Ministrave mundet
t inicioj nj ligj t ri t BE-s.
Qllimi kryesor i Kshillit sht t veproj si nj nga dy dhomat e degve legjislative t
BE-s, ku dhoma tjetr sht Parlamenti Evropian. Sidoqoft, Kshilli ka vetm iniciativa
legjislative n fusha t kufizuara. S bashku me Parlamentin, ushtron kompetencat buxhetore t
Unionit dhe ka kontroll m t madh sesa Parlamenti mbi fushat ndrqeveritare t BE-s, si
politika e jashtme dhe koordinimi makroekonomik. Para hyrjes n fuqi t Traktatit t Lisbons,Kshilli kishte edhe kompetenca ekzekutive, t cilat pastaj i jan kaluar Komisionit Evropian.
Autoriteti ligjvns i BE-s sht i ndar ndrmjet Kshillit dhe Parlamentit. Pr sa koh
q marrdhniet dhe kompetencat e ktyre institucioneve jan zhvilluar, jan krijuar procedura
t ndryshme ligjvnse pr nxjerrjen e ligjeve. Shumica drrmuese e ligjeve tani jan subjekte
t procedurs s zakonshme legjislative (ordinary legislative procedure), e cila punon mbi
parimin se q nj ligj t kaloj, nevojitet miratimi edhe i Kshillit edhe i Parlamentit.
Sipas procedurs, Komisioni i paraqet nj propozim Parlamentit ose Kshillit. Pas leximitt par, Parlamenti mund t propozoj amandamentim. Nse Kshilli pranon kto
amandamente, ather legjislacioni aprovohet. Por, nse nuk e pranon, ather hartohet nj
qndrim i prbashkt (common position) dhe i kthehet verzioni i ri Parlamentit. N leximin e
dyt, nse Parlamenti aprovon tekstin ose nuk reagon, teksti llogaritet i miratuar, n t kundrt
Parlamenti mund t propozoj amandamente shtes n propozimin e Kshillit ose t refuzohet
me nj shumic absolute t eurodeputetve. Nse Kshilli akoma nuk aprovon qndrimin e
Parlamentit, ather teksti i kalon njkomiteti t pajtimit (Conciliation Commitee), t prbr
nga antar t Kshillit dhe po aq eurodeputet. Nse as teksti i adoptuar prej komitetit t
pajtimit nuk aprovohet nga Kshilli dhe Parlamenti, ather ky propozim rrzohet definitivisht.
Fushat tjera ku veprohet me procedura speciale legjislative jan drejtsia dhe shtjet
e brendshme, buxheti e taksat dhe aspekte t tjera t fushveprimeve politike, si p.sh. aspektet
fiskale t politikave ambientaliste. N kto fusha, Kshilli apo Parlamenti vendosin t vetme
8/13/2019 Institucionet Dhe Politikat e BE-Se
11/24
INSTITUCIONET E BASHKIMIT EVROPIAN FITIM SALIHU
11 | F a q e
rreth nj ligji. Procedura njherit varet nga lloji i aktit institucional q shqyrtohet. Akti m i
fort sht nj rregullore, nj akt ose nj ligj q sht drejtprdrejt i aplikueshm n trsin e
tij. Pastaj vijn direktivat q i detyrojn shtetet antare pr t arritur nj cak t caktuar.
Vendimi sht nj instrument i cili sht i fokusuar n nj person ose grup t veant dhe
sht menjher i zbatueshm. Institucionet poashtu mund t nxjerrin rekomandime dhe
opinione q jan thjesht deklarata jodetyruese.
Kshilli voton me njrn prej tri mnyrave n dispoziocion: me unanimitet, shumic t
thjesht ose me shumic t kualifikuar. N shumicn e rasteve, Kshilli voton me shumic t
kualifikuar, q nnkupton se nevojiten s paku 255 prej 345 votave (73.9%) dhe me nj
shumic t shteteve antare (disa her me shumic t 2/3). Nj shumic q prfaqson 62% t
popullsis s BE-s poashtu sht valide. Unanimiteti gati se gjithmon shfrytzohet kur kemi t
bjm me politikn e jashtme dhe n nj numr rastesh t kooperimit politik dhe juridik.
Instrumentet ligjore t shfrytzuara nga
Kshilli pr Politik t Prbashkt t Punve t
Jashtme dhe Siguris (takimi i ministrave t jashtm
t vendeve antare) jan t ndryshme prej akteve
legjislative. Ato zakonisht konsistojn nqndrime t
prbashkta, veprime t prbashkta dhe strategji
t prbashkta1. Qndrimet e prbashkta kan t
bjn me definimin e politiks s jashtme evropiane
prball: a. nj vendi t tret, si promovimi i t
drejtave t njeriut dhe demokracis n Burma; b. nj
regjioni, si prpjekjet pr stabilitet n Liqenet e
Mdha Afrikane apo c. nj shtjeje t caktuar si prkrahja pr Gjykatn Ndrkombtare t
Krimeve. N momentin e arritjes s qndrimit t prbashkt, ai kthehet n detyrim pr t gjitha
shtetet antare t BE-s, t cilat duhet t ndjekin dhe mbrojn at politik, q vazhdimisht
rishikohet. Nj veprim i prbashkt nnkupton nj veprim t bashkrenduar t shteteve antarepr arritjen e nj qllimi, p.sh. pastrimi i minave apo luftimi i prhapjes s armve t vogla.
Strategjit e prbashkta nnkutojn definimin e nj objektivi pr nj periudh katr vjeare.
1common position, common action, common strategy.
8/13/2019 Institucionet Dhe Politikat e BE-Se
12/24
INSTITUCIONET E BASHKIMIT EVROPIAN FITIM SALIHU
12 | F a q e
Buxheti i BE-s (diku rreth 116.4 miliard euro) shqyrtohet me procedura t zakonshme
legjislative me nj lexim t vetm, duke i dhn Parlamentit kompetenca t njjta me Kshillin,
n shtjet buxhetore. Por, nse ka mospajtime mes dy institucioneve rreth buxhetit, ather
shtja i kalon njkomiteti t pajtimit, njjt si n rastin e propozimeve legjislative. Nse as
teksti i pajtimit nuk aprovohet, ather Parlamenti mund t adoptoj vet buxhetin. Ve
buxhetit, Kshilli koordinon edhe politikat ekonomike t antarve.
Komisioni Evropian
Komisioni Evropian sht krahu ekzekutiv i Unionit. sht nj organ i prbr nga nj i
emruar prej secilit shtet antar, por sht i dizajnuar pr t qen i pavarur nga interesat
nacionale. Komisioni sht prgjegjs pr drafitimin e t gjitha ligjeve t BE-s dhe posedon
monopolin e iniciativave legjislative. Njherit merret edhe me rutinn e prditshme t punve t
Unionit dhe ka prgjegjsi pr mbshtetjen e traktateve, me rast njihet si Gardiani i
Traktateve.
Komisoni udhhiqet prej nj Presidenti q nominohet prej Kshillit Evropian dhe
aprovohet prej Parlamentit. Pjesa tjetr e 26 komisionerve nominohen nga shtetet antare, n
konsultim me Presidentin dhe i kan protofoliot e tyre t caktuara prej Presidentit. Kshillipranon listn e komisonerve, me rast nuk krkohet unanimiteti, por mjafton nj shumic e
kualifikuar. Parlamenti Evropian pastaj interviston dhe voton pr secilin kandidat pr komisioner
n komisonet gjegjse t tij. Derisa intervisitimi pr nominimet individuale sht i ndar pr
secilin kandidat, votimi i Parlamentit pr aprovimin e prbrjes s Komisonit bhet n trsi, pa
pasur mundsi t votohet pr secilin komisioner vemas. N momentin e aprovimit nga ana e
Parlamentit, komisionert fillojn zyrtarisht punn e tyre. President aktual i Komisionit Evropian
sht Jose Manuel Barroso, ish-kryeministri portugez nga radht e Partis Popullore Evropiane.
Komisioni i tij sht zgjedhur m 2004 dhe rizgjedhur m 2010. Komisioni ka selin n Bruksel,
n kuadr t tij shrbejn 23 mij npuns civil, si gjuh zyrtare ka anglishten, frngjishten dhe
gjermanishten dhe sht krijuar q m 1958.
Komisioni q n fillim u krijua pr t vepruar si nj autoritet i pavarur supranacional i
ndar prej qeverive dhe prshkruhet si i vetmi institucon q mendon n mnyre evropiane.
8/13/2019 Institucionet Dhe Politikat e BE-Se
13/24
INSTITUCIONET E BASHKIMIT EVROPIAN FITIM SALIHU
13 | F a q e
Antart e tij propozohen nga qeverit e shteteve antare, nj prej secils, por ata jan t
detyruar t veprojn n mnyr t pavarur neutral ndaj do influence, si p.sh. prej ndikimit
nga qeverit q i caktojn ata. Andaj, Komisioni shihet n kontrast prej Kshillit, q prfaqson
qeverit, Parlamentit, q prfaqson qytetart dhe Komitetit Ekonomik dhe Social, q
prfaqson shoqrin e organizuar civile.
Me an t nenit 17 t Traktatit mbi Bashkimin Evropian (Traktati i Mastrihtit), Komisioni
ka disa prgjegjsi: t zhvilloj strategji afatmesme t zhvillimit; t hartoj legjislacionin dhe t
arbitroj n proceset legjislative; t prfaqsoj BE-n n negociatat tregtare; t vendos
rregulla dhe rregullore, p.sh. n politikat e konkurrencs; t hartoj buxhetin e Bashkimit
Evropian dhe t mbikqyr implementimin e traktateve dhe legjislacionit.
Para hyrjes n fuqi t Traktatit t Lisbons, fuqia ekzekutive e Unionit ishte n duart e
Kshillit, i cili i delegonte Komisionit aq kompetenca sa e shihte t arsyeshme. Kjo gj ndryshoi
pas hyrjes n fuqi t Traktatit t Lisbons, prej kur Komisioni ushtron kompetencat e tij
ekskluzivisht mbi bazn e traktateve. Komisioni Evropian ka kompetenca m t ngushta se sa
shumica e organeve ekzekutive nacionale, sidomos n mungesn e kompetencave n fushn e
politiks s jashtmekompetenca kto t besuara Kshillit Evropian, q pr shumk merret si
organi tjetr ekzekutiv, krahas Komisionit.
Marr parasysh q sipas Traktatit t Lisbons, Kshilli Evropian sht br nj institucion
formal m kompetenca t emrimit t Komisionit, mund t thuhet se t dy kto organe bartinpushtetin ekzekutiv t BE-s (Kshilli Evropian poashtu mban edhe pushtetin individual nacional
ekzekutiv). Sidoqoft, sht Komisioni ai q aktualisht mban realisht pushtetin ekzekutiv mbi
Bashkimin Evropian. Ai ka aq shum kompetenca sa q ish kryeministri belg, Guy Verhofstadt
ka sygjeruar ndryshimin e emrit n Qeveria Evropiane, duke e quajtur emrtimin aktual si
qesharak.
Komisioni dallon prej institucioneve t tjera prej vet faktit q vetm ai ka t drejtn e
iniciativave legjislative n BE, q do t thot se Komisioni mund t bj propozime zyrtare mbi
legjislacionin, gj q nuk mund t bjn degt legjislative t Unionit. Sipas Traktatit t Lisbons,
nuk mund t inicohet asnj akt legjislativ q prek fushn e Politiks s Prbashkt t Siguris
dhe Punve t Jashtme. N fushat e tjera, sidoqoft, Kshilli dhe Parlamenti mund t krkojn
legjislacion dhe n shumicn e rasteve Komisioni inicon bazn e ktyre propozimeve, monopol
ky i dizajnuar pr t siguruar nj hartim t koordinuar dhe koherent t ligjeve t BE-s. Ky
8/13/2019 Institucionet Dhe Politikat e BE-Se
14/24
INSTITUCIONET E BASHKIMIT EVROPIAN FITIM SALIHU
14 | F a q e
monopol sht kritikuar n disa raste pasiq edhe Parlamenti duhet ta ket kt t drejt,
prderisa t gjitha parlamentet nacionale e kan kt. Sidoqoft, Kshilli dhe Parlamenti mund
ti drejtohen Komisionit pr t draftuar legjislacion, por edhe Komisioni ka fuqin q t refuzoj
nj gj t till, si bri m 2008 n rastin e konventave transnacionale kolektive. Sipas Traktatit
t Lisbons, qytetart e BE-s mund ti drejtohen Komisionit pr nj legjislacion t caktuar, me
an t nj peticioni q duhet ti ket minimalisht nj milion nnshkrime, por as ky peticion nuk
sht detyrues ndaj Komisionit.
Kompencat e Komisionit n propozimin e ligjeve zakonisht jan t prendruara n
regulloret ekonomike. Jan inicuar nj numr i madh regulloresh bazuar n parimin
parandalues (precautionary principle), q nnkupton se regulloret preventive inicohen nse
paraqitet ndonj rrezik pr mjedisin jetsor apo shndetin e njerzve: p.sh. n rastin e
ndryshimeve klimatike apo t organizmave gjenetikisht t modifikuara. Kto duhen rregulluarparaprakisht q t mos ken efekt n ekonomi. Kshtu, Komisioni Evropian shpesh propozon
legjislacion m t rrept n krahasim me vendet e tjera. Marr parasysh madhsin e tregut
evropian, edhe legjislacioni i BE-s ka marr nj rndsi t madhe n tregun global.
N momentin e miratimit n Kshill dhe Parlament t nj legjislacioni t propozuar nga
ana e Komisionit, ather Komsioni merr prgjegjsin e implementimit t tij. Kt e bn
nprmjet shteteve antare apo agjencioneve t tij. N marrjen e masave t nevojshme
teknike, Komisioni ndihmohet nga komitetet e prbra prej prfaqsuesve t shteteve antare
dhe lobeve private e publike (nj proces q n zhargon njihet edhe si komitologji). Pr m
tepr, Komisioni sht prgjegjs pr implementimin e buxhetit t BE-s, duke u siguruar s
bashku m Gjykatn e Auditorve, se fondet e BE-s jan shpenzuar si qe parapar.
N veanti Komisioni ka detyrn e sigurimit t zbatimit t traktateve dhe ligjeve t
Unionit, zakonisht duke hedhur shtetet antare ose institucionet e tjera n Gjykatn e Drejtsis
rreth nj mosmarrveshjeje, me rast njihet si gardian i traktateve. Komisioni Evropian
poashtu n disa raste merret me prfaqsimin e jashtm t Unionit, s bashku me shtetet
antare dhe stylln e Politiks s Prbashkt t Siguris dhe Punve t Jashtme, duke
prfaqsuar BE-n n organizata t tjera, si tek Organizata Botrore e Tregtis. Dhe, sht br
e zakonshme q Presidenti i Komisionit t ndjek mbledhjet e G8-s.
Banka Qendrore Evropiane
8/13/2019 Institucionet Dhe Politikat e BE-Se
15/24
INSTITUCIONET E BASHKIMIT EVROPIAN FITIM SALIHU
15 | F a q e
Banka Qendrore Evropiane sht banka qendrore e eurozons dhe kontrollon politikat
monetare n kt fush me agjend t mbajtjes s stabilitetit t mimeve. BQE udhheqet prej
nj bordi t guvernatorve t bankave nacionale t shteteve antare dhe nj Presidenti, q
aktualisht sht bankieri i njohur italian, Mario Draghi. BQE sht themeluar m 1998 dhe ka
selin n Frankfurt.
Gjykata e Drejtsis e Bashkimit Evropian
Gjykata e Drejtsis e Bashkimit Evropian sht dega gjyqsore e BE-s. U themelua m
1952 dhe ka selin n Luksemburg. sht prgjegjse pr interpretimin e ligjeve dhe traktateve
t BE-s dhe prbhet nga tri dhoma kryesore: Gjyqi i Drejtsis, Gjyqi i Prgjithshm dhe
Tribunali i Shrbimeve Civile.
Gjykata e Auditorve
Gjykata Evropiane e Auditorve, prkundr emrit t saj nuk ka pushtet real gjyqsor.
Por, ajo siguron q fondet e taksapaguesve prej buxhetit t BE-s t jen shpenzuar si duhet.
Gjykata kryen nj raport auditimi pr secilin vit financiar dhe ia dorzon Kshillit dhe
Parlamentit. Parlamenti shfrytzon kt raport pr t aprovuar ose jo manovrimin me buxhetin
nga ana e Komisionit. Gjykata poashtu ofron opinione dhe propozime mbi legjislacionin financiar
dhe veprimet kundr mashtrimeve t mundshme. Ky institcion sht themeluar m 1975 dhe ka
selin n Luksmeburg.
Procedura e zakonshme legjislative1
1Angl.: Ordinary legislative procedure
8/13/2019 Institucionet Dhe Politikat e BE-Se
16/24
INSTITUCIONET E BASHKIMIT EVROPIAN FITIM SALIHU
16 | F a q e
Procedura e zakonshme legjislative, dikur e njohur si procedura e bashkvendimmarrjes
(Codecision procedure), sht procedura kryesore legjislative me an t s cils nxjerren
direktivat dhe regulloret.Neni 249 i Traktatit mbi Funksionimin e
Bashkimit Evropian (Traktati i Lisbons) nnvizon
procedurn e zakonshme legjislative n kt mnyr:
Komisioni ndrmerr nj nism legjislative drejtuar
Parlamentit dhe Kshillit. N leximin e par,
Parlamenti adopton qndrimet e tij. Poqese Kshilli
aprovon qndrimin e Parlamentit, ather akti
miratohet. Nse jo, Kshilli duhet t adoptoj nj
qndrim t tij dhe tia kthej Parlamentit me sqarime.N kt faz, edhe Komisioni informon Parlamentin mbi qndrimin e tij rreth shtjes. Gjat
leximit t dyt, akti miratohet poqese aprovohet teksti i kthyer i Kshillit apo nse dshton t
merret nj vendim n Parlament. Por, Parlamenti mundet edhe ta rrzoj srish tekstin e ri t
Kshillit, duke uar n dshtimin e ligjit, ose mundet ta modifikoj at, dhe ashtu t
amandamentuar ta kthej srish n Kshill. Prap ktu Komisioni jep opinionin e tij edhe nj
her. N rast se Komisioni heq amandamentimet nga opinioni i tij, Kshilli duhet t veproj
unanimisht dhe jo vetm me nj shumic.
Nse brenda tre muajve t pranimit t tekstit t ri t Parlamentit, Kshilli e aprovon at,
ather ai miratohet. N t kundrt, Presidenti i Kshillit, n marrveshje me Presidentin e
Parlamentit, mbledh njKomitet Pajtimi t prbr nga antar t njjt, si nga Kshilli, ashtu
edhe nga Parlamenti dhe me pjesmarrjen vetm si ndrmjets edhe t Komisionit. Ky komitet
duhet t hartoj nj tekst t prbashkt mbi bazn e t dy qendrimeve paraprake. Poqese
brenda gjasht javsh dshton t arrij nj tekst t prbashkt, ather akti dshton. Poqese ka
sukses dhe komiteti aprovon tekstin n fjal, ather Kshilli dhe Parlamenti, me nj shumic,
duhet t aprovojn at tekst, gj q njherit paraqet edhe dgjimin e tret. Nse edhe tanidshton t aprovohet, ather ai akt dshton.
Kjo procedur u paraqit n Traktatin e Mastrihtit (1992) si procedur e kodecizionit dhe
fillimisht u mendua si procedur q do t zvendsonte procedurn e kooperimit. Procedura e
kodecizionit u amandamentua nga Traktati i Amsterdamit (1997) dhe numri i bazs ligjore ku
8/13/2019 Institucionet Dhe Politikat e BE-Se
17/24
INSTITUCIONET E BASHKIMIT EVROPIAN FITIM SALIHU
17 | F a q e
aplikohej procedura u rrit shum nga Traktati i Nics (2001). U riquajt procedur e zakonshme
legjislative dhe me Traktatin e Lisbons (2009) u zgjerua pothuajse n t gjitha fushat, si
bujqsia, transporti, buxheti, etj.
Procedurat e veanta legjislative1
Traktatet kan dispozita pr procedurat e veanta legjislative t cilat duhen prdorur n
fusha m t ndjeshme. Kshtu, Kshilli apo Parlamenti miratojn t vetme shum legjislacione,
me vetm ndrhyrjen e njra-tjetrs. Procedurat kryesore jan konsultimi dhe procedurat e
plqimit, ndonse edhe t tjerat prdoren n raste specifike.
Procedura e konsultimit2
Me procedurn e konsultimit, Kshilliduke vepruar me nj unanimitet apo me shumic
t kualifikuar, varsisht fushn e politiks pr t ciln ngritet shtja, mundet t adoptoj nj
legjislacion t bazuar n nj propozim t Komisionit pas konsultimit me Parlamentin. Edhepse
krkohet q t konsultohet me Parlamentin mbi propozimin legjislativ, Kshilli nuk sht i varur
prej qndrimit t Parlamentit. Madje, n praktik Kshilli mundet t injoroj fardo q
propozon Parlamenti ose edhe t arrij marrveshje edhe para arritjes s opinionit t
Parlamentit. Sidoqoft, Gjykata Evropiane e Drejtsis ka nxjerr vendim se Kshilli duhet t
pres gjer n arritjen e opinionit t Parlamentit dhe se kjo Gjykat do t rrzoj do legjislacion t
Kshillit t adoptuar prpara arritjes s mendimit t Parlamentit. Kjo procedur m shum
prdorej n kohn e Komunitetit Evropian Ekonomik (1958-1993).
Procedura e plqimit3
Me kt procedur, Kshilli mundet t adoptoj legjislacionin bazuar n nj propozim t
Komisionit vetm pas dhnies s plqimit nga ana e Parlamentit, i cili gzon t drejtn legale q
t pranoj apo refuzoj do propozim, por nuk ka mekanizm ligjor pr t propozuar
amandamente. Kurse, tek Komiteti i Pajtimit ai mundet vetm tjap raporte t brendshme me
rast mundet ti adresoj shqetsimet e tij dhe t krcnoj se do t trheq plqimin pr Kshillin
1Angl.: Special legislative procedures
2Angl.: Consultation procedure
3Angl.: Consent procedure
8/13/2019 Institucionet Dhe Politikat e BE-Se
18/24
INSTITUCIONET E BASHKIMIT EVROPIAN FITIM SALIHU
18 | F a q e
nse nuk shqyrtohen ato shqetsime t tij. Zakonisht, kjo metod prdoret me rastin e
trheqjes s shteteve antare, pranimit t antarve t rinj, luftimit t diskriminimit, etj.
Komisioni dhe Kshilli veprojn m vete1
Kjo procedur sht shfrytzuar kur Kshilli ka miratuar ligjet e propozuara ngaKomisioni pa pasur nevoj pr opinionin e Parlamentit. Procedura n fjal u shfrytzua me
rastin e caktimit t tarifs s jashtme t prbashkt dhe n rastin e negociimit t marrvshjes
s tregtis nn Politikn e Prbashk Komerciale.
Komisioni vepron m vete2
N disa fusha t caktuara, Komisioni ka autoritetin q t miratoj legjislacion teknik ose
regullator pa u konsultuar ose pa marr plqimin e asnj institucioni tjetr. Komisioni mund t
miratoj legjislacionin me iniciativ t vet n lidhje me monopolet dhe koncensionet nga shtetetantare dhe n lidhje me t drejtn e puntorve pr t ngelur n shtetin antar edhe pasi q
kan qen punsuar atje. Dy direktiva kan qen miratuar duke prdorur kt procedur: nj
mbi transparencn ndrmjet shteteve antare dhe kompanive, dhe tjera mbi konkurrencn n
sektorin e telekomunikacionit.
Traktati i Mastrihtit
Traktati mbi Bashkimin Evropian, i njohur m mir si Traktati i Maastricht-it u nnshkrua
m 7 shkurt 1992 nga antart e Komunitetit Ekonomik Evropian n qytetin Maastricht t
Holands. Hyri n fuqi m 1 nntor 1993, duke krijuar kshtu Bashkimin Evropian dhe hapi
rrugn e themelimit t monedhs s prbashkt evropiane, euro-s. Ky traktat m von sht
amandamentuar prej traktateve t mvonshme, t Amsterdamit (1997), Nics (2001) dhe
Lisbons (2009).
Kriteret e Mastrihtit, t njohura edhe si kriteret e konvergjencs, jan kritere pr vendet
antare t BE-s pr t hyr n fazn e tret t Bashkimit Ekonomik dhe Monetar Evropian dhe
1Angl.: Commission and Council acting alone
2Angl.: Commission acting alone
8/13/2019 Institucionet Dhe Politikat e BE-Se
19/24
INSTITUCIONET E BASHKIMIT EVROPIAN FITIM SALIHU
19 | F a q e
pr t marr euron si monedh t tyre. Kto kritere jan vn me qllim t mbajtjes s
stabilitetit t mimeve brenda eurozons, edhe pas prfshirjes s shteteve t reja antare.
Katr kriteret kryesore t Mastrihtit jan:
1.
Shkalla e inflacionit: Jo m shum se 1.5% krahasuar me mesataren e tyrevendeve antare me inflacionin m t ult n BE.
2. Financat qeveritare
- Deficiti vjetor qeveritar: Jo m shum se 3% e BPB n fund t vitit fiskal.
- Borxhi qeveritar: Jo m shum se 60% e BPB n fund t vitit fiskal.
3. Kursi i kmbimit: Vendet aplikuese duhet ti bashkohen mekanizmit t kursit t
kmbimit (ERM III) nn Sistemin Monetar Evropian (EMS) pr dy vite rradhazi
dhe nuk duhet ta devaluojn monedhn e tyre gjat ksaj periudhe.
4. Normat afatgjata t interesit: normat nominale afatgjata t interesit nuk duhet
t jen m shum se 2% m t larta krahasuar me tri shtetet antare me
inflacionin m t ult.
Traktati i Lisbons
Traktati mbi Funksionimin e Bashkimit Evropian, i njohur edhe si Traktati i Reforms apo
m shum si Traktati i Lisbons, sht nj marrveshje ndrkombtare q ndryshoi dy traktatet
q vun themele kushtetuese t BE-s, Traktatin e Roms (1957) q themeloi BE-n dhe
Traktatin e Mastrihtit (1992) q reformoi BE-n n formn e saj t sotme. Traktati i Lisbons u
nnshkrua m 13 shtator 2007 nga vendet antare t BE-s n kryeqytetin protugez dhe hyri
n fuqi m 1 dhjetor 2009.
Ky traktat solli ndryshime t mdha, prshir: lvizjen prej nj unanimiteti t
detyrueshm n nj votim me shumic t dyfisht n disa fusha t caktuara; nj Parlament
Evropian m i fuqishm dhe roli i tij si nj nga dy dhomat e legjislativit bikameral, s bashku me
Kshillin e Ministrave; futja e procedurs s zakonshme legjislative; krijimi i postit afatgjat t
8/13/2019 Institucionet Dhe Politikat e BE-Se
20/24
INSTITUCIONET E BASHKIMIT EVROPIAN FITIM SALIHU
20 | F a q e
Presidentit t Kshilli Evropian dhe t Prfaqsuesit t Lart t Bashkimit Evropian pr Sigurin
dhe Punt e Jashtme; etj.
Nga ky traktat m s shumti prfituan Parlamenti me rritjen e kompetencave, si dhe
Kshilli Evropian. Ksisoji, pushteti u bart prej Komisionit Evropian nj motor tradicional i
integrimeve, tek Kshilli Evropian, tanim me President dhe buxhet t tij. Ndarja mes Komisionit
dhe Kshillit Evropian raste-raste ka kaluar edhe n rivalitet, sa q ka ndodhur q n takime
ndrkombtare, n munges koordinimi t jen prezent presidentt e t dyja ktyre
institucioneve t BE-s.
Parlamenti poashtu ka shfrytzuar kompetencat m t mdha n rastin e zgjedhjes s
Presidentit Barroso n krye t Komisionit apo n raste tjera ka prdorur kompetencat e tij
buxhetore. Sikurse Komisoni, edhe Kshilli i Ministrave relativisht ka dalur i mposhtur pas
Traktatit t Lisbons, prderisa i ka humbur dinamika me heqjen e t drejts s vetos s
vendeve antare n nj numr shtjesh t caktuar.
Kriteret e Kopenhags
Kriteret e Kopenhags jan rregulla q definojn nse nj vend sht i gatshm q ti
bashkohet Bashkimit Evropian. Kriteret krkojn q nj shtet t ket institucione q ruajn
qeverisjen demokraike dhe t drejtat e njeriut, t ket nj ekonomi funksionale t tregut dhe t
pranojn obligimet dhe qllimet e BE-s. Kto kritere antarsimi jan prpriluar gjat nj
mbledhje t Kshillit Evropian t qershorit 1993 n Kopenhag t Danimarks.
Shumica e ktyre kritereve jan qartsuar n dekadn e fundit me an t legjislacionit
t Kshillit Evropian, Komisionit Evropian dhe Parlamentit Evropian, si dhe me an t
jurisprudencs s Gjykats Evropiane t Drejtsis dhe Gjyqit Evropian t t Drejtave t Njeriut.
Por, sidoqoft ndonjher kemi t bjm me konfliktualitet me rastin e interpretimeve t ktyrekritereve.
Kriteret e antarsimit n BE
Gjat negociatave me secilin vend kandidat, prparimi drejt prmbushjes s kritereve t
Kopenhagenit monitorohet rregullisht. N baz t ksaj, vendimet merren n rastet kur nj
8/13/2019 Institucionet Dhe Politikat e BE-Se
21/24
8/13/2019 Institucionet Dhe Politikat e BE-Se
22/24
INSTITUCIONET E BASHKIMIT EVROPIAN FITIM SALIHU
22 | F a q e
lir, liria e mendimit personal, dhe kompetencat ekzekutive t kufizuara nga ligjet dhe duke i
lejuar qasje t lir n gjyqtarve t pavarur nga ekzekutivi.
Shteti i s drejts
Shteti i s drejts do t thot se autoriteti i qeveris mund t ushtrohet vetm n
prputhje me ligjet t dokumentuara, t cilat jan miratuar me procedur t themeluar;
(sundim i ligjeve). Parimi sht menduar t jet nj mbrojtje kundr vendimeve arbitrare n
rastet individuale.
T drejtat e njeriut
T drejtat e njeriut jan ato t drejta q do person q mban pr shkak t cilsis s tij
si nj qenie njerzore, t drejtat e njeriut jan t patjetrsueshme, dhe q i prkasin t gjith
njerzimit. Nse nj e drejt sht e patjetrsueshme, do t thot se nuk mund t dhunohet, t
jepet e kufizuar, t blihet apo t shitet (p.sh. nj njeri nuk mund t shes veten n skllavri).
Kto prfshijn t drejtn pr jetn, e drejta pr tu ndjekur penalisht vetm n baz t ligjeve
q jan ekzistente n kohn e veprs penale, t drejtn t jen t lir nga skllavria, dhe t
drejtn t jen t lir nga tortura.
Deklarata Universale e t Drejtave t Njeriut e Kombeve t Bashkuara sht konsideruar
formulimi m autoritar i t drejtave t njeriut, edhe pse i mungon mekanizmi m efektiv n
zbatimin e Konvents Evropiane pr t Drejtat e Njeriut. Krkesa pr t qen n prputhje mekt formulim ka detyruar disa vende q koht e fundit jan bashkuar me BE pr t zbatuar
ndryshime t mdha n legjislacionin e tyre, shrbimet publike dhe n sistemin gjyqsor.
Shum nga ndryshimet prfshijn trajtimin e minoriteteve etnike dhe fetare, apo heqjen e
dallimeve n trajtim midis fraksioneve t ndryshme politike.
Respektimi dhe mbrojtja e minoriteteve
Antart e ktyre pakicave kombtare duhet t jet n gjendje t ruajn kulturn e tyre
dalluese dhe praktikat, duke prfshir edhe gjuhn e tyre (sa i prket jo n kundrshtim me tdrejtat njerzore t njerzve t tjer, dhe as t procedurave demokratike dhe shtetit t sdrejts) , pa vuajtur asnj diskriminim Nj konvent e Kshillit t Evrops ishte nj prparim imadh n kt fush. Megjithat, zona ishte aq e ndjeshme sa Konventa ende nuk ka prfshirnj prkufizim t qart t minoriteteve t tilla. Si rezultat, shum nga shtetet nnshkruese kanshtuar sqarime zyrtare pr nnshkrimin e tyre n lidhje me pakicat e prfshira n vendin e tyre.
8/13/2019 Institucionet Dhe Politikat e BE-Se
23/24
INSTITUCIONET E BASHKIMIT EVROPIAN FITIM SALIHU
23 | F a q e
Disa shembuj: Deklaratat e bra n lidhje me traktatin nr 157. Konventa Korniz prMbrojtjen e Pakicave Kombtare prfshijn:
n Danimark: pakica gjermane n Jutlandn jugore ;
n Gjermani: danezt e shtetsis gjermane dhe antart e (Lusatia Sorbs) njerzit Sorbian
me shtetsi gjermane . grupeve etnike tradicionalisht rezident n Gjermani, Frisiant eshtetsis gjermane dhe qytetart Sinti e Roman t gjuhs gjermane
n Slloveni: Pakicat kombtare italiane dhe hungareze
n SllovakiPakicat hungareze :
n Mbretrin e Bashkuar: pakicat Cornish n Cornall dhe Nacionalistt Irlandez dheRepublikant n Irlandn Veriore.
n Austri: serbt, kroatt, sllovent, hungarezt, ekt, sllovakt, romt, dhe grupet Sinti.
n Rumani (Rumani njeh 19 pakica kombtare . Ligji zgjedhor u garanton atyre prfaqsim
parlamentar)
Shum vende nnshkruese t t tjera thjesht deklaruan se ata nuk kan ndonj pakickombtare si sht prcaktuar n deklarat.
Nj konsensus u arrit (midis ekspertve t tjer ligjor, t ashtuquajturat grupe tVenecias) se kjo konvent i referohet do populli etnik, gjuhsor ose fetar q prcakton veten sinj grup t veant, q formon popullsiahistorike ose nj pakic t konsiderueshme historike
dhe aktuale n nj zon t prcaktuar mir, dhe q mban marrdhnie t qndrueshme dhemiqsore me shtetin n t cilin ajo jeton. Disa ekspert dhe vende donin q kjo t shkonte mtej, koncepti n fjal t ishte m i thelluar. Megjithat, pakicat e fundit, t tilla si popullsiaemigrante, jan duke u shnuar nga vendet nnshkruese si pakica n kt konvent passhqetsimeve prkatse t tyre
Kriteret ekonomike
Kriteret ekonomike, n prgjithsi, krkojn q vendet kandidate t ken nj ekonomi
tregu funksionale dhe q prodhuesit e tyre kan aftsi pr t prballuar presionin konkurrues
dhe forcat e tregut brenda Bashkimit Europian. Kriteret e konvergjencs dhe mekanizmi i kursitt kmbimit evropian jan prdorur pr prgatitjen e vendeve pr tu bashkuar eurozons.
Legjislacioni
S fundi, dhe teknikisht jasht kritereve t Kopenhagenit, vjen krkesa tjetr e
mtejshme se t gjith antart e ardhshm duhet t miratojn legjislacionin n mnyr q t
8/13/2019 Institucionet Dhe Politikat e BE-Se
24/24
INSTITUCIONET E BASHKIMIT EVROPIAN FITIM SALIHU
24 | F a q e
sjell ligjet e tyre n prputhje me korpusin e ligjeve europiane t ndrtuar mbi bazn e
historis s BE-s , i njohur si acquis communautaire. N prgatitjen pr do pranim, acquis
communautairendahet n kapituj t veant, secili prejt tyre ka t bj me fusha t ndryshme
t politikave. Pr procesin e zgjerimit t pest q prfundoi me pranimin e Bullgaris dhe
Rumanis n vitin 2007, kishte 31 kapituj. Pr bisedimet me Kroacin, Turqin dhe
Islandn acquis communautaire sht ndar m tepr, n 35 kapituj.
Traktati themelues i Kushtetuts s Evrops
Traktati themelues i Kushtetuts s Evrops, zakonisht i njohur si Kushtetuta evropiane
apo si Traktati kushtetues, ishte nj traktat ndrkombtar i paratifikuar, qllimi i t cilit qe
krijimi i nj kushtetute t konsoliduar t Bashkimit Evropian. Kjo kushtetut do t zvendsonte
taktatet ekzistuese t BE-s me nj tekst t vetm, duke i dhn fuqi ligjore Karts s t
Drejtave Fundamentale dhe duke zgjeruar votimin me shumic t kualifikuar n fushat e
politiks te t cilat m par vendosej me unanimitet t vendeve antare.
Traktati u nnshkrua m 29 tetor 2004 prej prfaqsuesve t 25 shteteve antare. M
von u ratifikua nga 18 shtete antare me an t referendumeve. Dshtimi i kalimit t
propozimit n referendumet n Franc dhe Holand n maj dhe qershor 2005 solli n fundin e
procesit t ratifikimit.
Si rrjedhoj, Traktati i Lisbons u krijua si zvendsim i Traktatit kushtetues dhe
prmban shum prej ndryshimeve t parapara me Traktat kushtetues, por t formuluara si
amandamente t traktateve ekzistuese.