Post on 13-Mar-2019
Hernawan, S.Pd., M.Pd.
� Nama MK : Linguistik Umum� Kode MK : DR 400� Bobot SKS : 3 SKS � Semester : 1� Jenjang : S1� Jenjang : S1� Kelompok MK : MKKPS� Program Studi : Pendidikan Bahasa Daerah� Prasyarat : -� Dosen/Kode : Dr. Yayat Sudaryat, M.Hum./1033
Hernawan, S.Pd., M.Pd./2226
TUJUAN MATA KULIAHSetelah mengikuti perkuliahan ini mahasiswa diharapkan memiliki pengetahuan yang memadai mengenai hakekat dan karakteristik bahasa, metodologi penelitian linguistik, sejarah metodologi penelitian linguistik, sejarah perkembangan linguistik, serta madhab dan dikotomi studi bahasa (linguistik) sebagai dasar kajian dan pengajaran bahasa.
DESKRIPSI MATA KULIAHDalam perkuliahan ini dibahas tentang hakekat bahasa, proses dan fungsi komunikasi bahasa, system dan struktur bahasa, satuan-satuan bahasa, metodologi penelitian bahasa, bidang-bidang kajian metodologi penelitian bahasa, bidang-bidang kajian linguistik, sejarah perkembangan linguistik, linguistik bandingan komparatif, serta beberapa madhab dan dikotomi linguistik.
AMBAHAN
� Hakikat Basa
� Proses jeung Fungsi Komunikasi Basa
� Sistem jeung Adegan Basa
� Unit-unit Basa
� Widang Kajian Linguistik
� Metodologi Panalungtikan Bahasa
� Sajarah Kamekaran Linguistik
� Madhab jeung Dikotomi Linguistik
ISTILAH LINGUISTIK� Istilah linguistik asalna tina basa Yunani lingua ‘élmu
basa’.
Inggris linguistics
Perancis linguistique
� Istilah lingua dina basa Indo-Eropah� Istilah lingua dina basa Indo-Eropah
Perancis langage, langue
Itali lingua
Spanyol lengua
Inggris language
LINGUISTIK
Linguistik mangrupa élmu pangaweruh nu ngulik jeung medar basa, selang surupna, medar basa, selang surupna, asal-muasalna, parobahan,
katut kamekaranana.
KALUNGGUHAN LINGUISTIK
ÉLMU PANGAWERUH FORMAL
ÉLMU PANGAWERUH ALAMDUNYA PAELMUAN
ÉLMUPANGAWERUH
SOSIAL-BUDAYA
PAELMUAN
FILSAFAT
HUKUM
SAJARAH
NOMOTETIK LINGUISTIK
CIRI LINGUISTIK
1) Eksplisit � jelas kriteria dan kaidah yang disusunnya, serta istilah yang dipakainya konsisten.
2) Sistematis � teori linguistik disusun berdasarkan rangkaian yang berkesinambungan, dan susunan antarunsurnya sistematisantarunsurnya sistematis
3) Objektif � empiris, faktual, tidak dibuat-buat:
a. terbuka dalam hal analisis,
b. kritis terhadap setiap hipotesis,
c. prediktif, dan
d. taat pada prosedur baku yang digunakan
CIRI PAELMUAN LINGUISTIK
1) Basajan (economy)
2)Ajeg (consistency)
3)Tuntas (exchautive)
TUJUAN JEUNG PANCEN LINGUISTIK
• Tujuan = maluruh jeung medar data basa ngaliwatan observasi empiris kalawan kauji jeung kakontrol pikeun ngahasilkeun kakontrol pikeun ngahasilkeun tiori basa.• Pancén = ngulik jeung medar basa kalawan gemet tur akurat, maluruh basa nepi ka kapanggih sipat katut tiori universalna.
WANGENAN BASA“Omongan nya éta kagiatan manusa anu rinéka warna tanpa wates, anu hésé ditangtukeun salila urang pipindahan ti hiji kelompok masarakat ka kelompok masarakat lianna. Ari sababna, omongan téh mangrupa masarakat lianna. Ari sababna, omongan téh mangrupa warisan historis éta kelompok tur produk nu lumangsung lila nu dipaké masarakat. Omongan téh rinéka warna luyu jeung karancagéan nu bisa jadi katitén langsung tina agama, kapercayaan, adat kabiasaan, jeung seni masrakatna. Mun leumpang kaasup kana paripolah organis tur insting, ari basa mah lain sabab kapanggih tina fungsi budaya” (Sapir, 1921:4).
WANGENAN BASA� “Language is a system of communication by sound, i.e.
through teh organs of speech and hearing, among human beings of a certain group or community, using vocal symbols possessing arbitrary conventional vocal symbols possessing arbitrary conventional meaning” (Pei & Gaynor, 1954:119).
= basa nya éta hiji sistem komunikasi ku sora ngaliwatan alat ucap katut pangdéngé di antara anggota kelompok atawa masarakat nu tangtu kalawan maké lambang sora nu boga harti arbitrér tur konvénsional.
WANGENAN BASA� “Language is a potentionally self-reflexive, structured
system of symbols which catalog the objects, events, and relations in the world” (De Vito, 1970:7).
� = Basa nya éta sistem lambang nu kalawan poténsial � = Basa nya éta sistem lambang nu kalawan poténsial museur ka dirina tur nyetruktur anu ngadaptar obyék, kajadian, jeung tatalian di dunya.
WANGENAN BASA� “Language is a system of arbitrary vocal symbols which
permits all people in a given culture or other people who have learned thesystem of that culture to communicate or to interact” (Finocchiaro, 1974:3).communicate or to interact” (Finocchiaro, 1974:3).
� = Basa nya éta hiji sistem lambang sora nu arbitrér nepi ka sakumna jalma dina budayana atawa sing saha baé nu geus ngulik éta sistem budaya téa bisa gaul atawa komunikasi.
WANGENAN BASA� “A language will be defined as the set of all possible
sentences and the grammar of a language as the rules which distinguish between sentences and non-sentences (Green, 1972:25).sentences (Green, 1972:25).
� = Basa bisa diwatesanan minangka beungkeutan kalimah-kalimah katut tatabasa anu eusina kaédah nu ngabédakeun kalimah jeung lain kalimah.
WANGENAN BASA
Language is a system of arbitrary vocal simbols used for human communication(Wardaugh, 1972:3)(Wardaugh, 1972:3)
Basa nya éta sistem lambang sora nu arbitrér nu dipaké komunikasi manusa.
WANGENAN BASA
Language is systematic means of communicating ideas or feeling by the use of conventionalized signs, sounds, gestures, or marks having understood meanings marks having understood meanings
Basa téh komunikasi ide atawa rasa nu sistematis anu dipaké minangka tanda, sora, jeung peta nu konvensional, atawa museur kana harti nu dicangkem (Webster’s New Collegiate Dictionary, 1981: 641)
WANGENAN BASA
� “Bahasa ialah sistem lambang bunyi yang arbitrer yang dipergunakan oleh para anggota kelompok sosial untuk bekerja anggota kelompok sosial untuk bekerja sama, berkomunikasi, dan mengidentifikasi diri” (Kridalaksana, 1982:2).
WANGENAN BASA
Basa nyaéta sistem lambang omongan nu dihasilkeun ku pakakas ucap manusa kalawan puguh éntép seureuhna kalawan puguh éntép seureuhna (sistematis) tur ragem (konvensional) antaranggota masarakatna pikeun tujuan komunikasi (Sudaryat, 1991:1)
HAKEKAT BAHASA
HAKIKAT
SISTEM
ARBITRÉR
SIMBOLIS
KONVENSIONAL
SISTEM BUNYI
UNIKHAKIKAT BAHASA
UNIK
MANUSIAWI
PRODUKTIF
KOMUNIKATIF
UNIVERSAL
KULTURAL
VARIATIF
� Sistem nya éta hiji beungkeutan unsur-unsur anu silih deudeul jeung silih lengkepan dumasar kana aturan anu tangtu.
� Minangka hiji sistem, sipat basa téh sistemis (miboga subsistem fonologi, sistemis (miboga subsistem fonologi, gramatika, leksikon, semantik) jeung sistematis (miboga unsur-unsur nu dumuk polana.
KALUNGGUHAN LINGUISTIK
KALIMAH
WACANA
SINTAKSIS
LINGUISTIKADEGAN BASA
EUSI BASA SEMANTIK
FONEM
MORFÉM
FRASA
KLAUSA
KECAP
KALIMAH
MORFOLOGI
SINTAKSIS
FONOLOGI
TATA BASA/GRAMATIKA
WA
NG
UN
B
AS
A
KANDAGA KECAP LEKSIKOLOGI
BASA TÉH ARBITRERBASA TÉH ARBITRER
��Basa téh arbitrér lantaran hubungan Basa téh arbitrér lantaran hubungan antara lambang sora jeung acuanana antara lambang sora jeung acuanana henteu logis, sakarep panyaturna henteu logis, sakarep panyaturna atawa manasuka. Taya hubungan atawa manasuka. Taya hubungan atawa manasuka. Taya hubungan atawa manasuka. Taya hubungan anu logis antara unsur basa jeung anu logis antara unsur basa jeung anu dilambangkeunana.anu dilambangkeunana.
BASA TÉH SIMBOLKONSEP/EUSI/LINAMBANG
(SIGNIFIE)
LAMBANG(SIGNIFIANT)[i m a h][u m a h][r u m a h][h o m e]
ACUAN/REFEREN
BASA TÉH KONVENSIONALBASA TÉH KONVENSIONAL
Basa téh mangrupa sistem lambang, Basa téh mangrupa sistem lambang, nya éta tanda anu kudu diulik jeung nya éta tanda anu kudu diulik jeung dirageman ku nu makéna. Patalina dirageman ku nu makéna. Patalina antara perlambang jeung acuanana antara perlambang jeung acuanana antara perlambang jeung acuanana antara perlambang jeung acuanana disebut harti, nu muncul dumasar disebut harti, nu muncul dumasar kasapukan atawa karageman anu kasapukan atawa karageman anu makéna.makéna.
BASA TÉH SISTEM SORABASA TÉH SISTEM SORA
�� Basa téh mangrupa sora Basa téh mangrupa sora omongan anu dicipta ku pakakas omongan anu dicipta ku pakakas ucap manusa. ucap manusa. Sora kaasup unsur primér basa.Sora kaasup unsur primér basa.�� Sora kaasup unsur primér basa.Sora kaasup unsur primér basa.
�� Tulisan kaasup unsur sékunder Tulisan kaasup unsur sékunder basa.basa.
MAKNABUNYI
SISTEM BAHASA
6/4/20106/4/2010 2828
MAKNABUNYI
BASA TÉH UNIKBASA TÉH UNIK
Unggal basa mibanda sistem, Unggal basa mibanda sistem,
adegan, jeung kandaga kecap adegan, jeung kandaga kecap adegan, jeung kandaga kecap adegan, jeung kandaga kecap
séwangséwang--séwangan anu has séwangan anu has
tur mandiri.tur mandiri.
BASA TÉH MIJALMABASA TÉH MIJALMA
Hirup tumuwuhna basa téh ngan Hirup tumuwuhna basa téh ngan aya dina kahirupan manusa. aya dina kahirupan manusa. aya dina kahirupan manusa. aya dina kahirupan manusa. Tanpa basa manusa hésé hirup. Tanpa basa manusa hésé hirup. Sato mah dianggap teu bogaeun Sato mah dianggap teu bogaeun basa. Komunikasi sato sipatna basa. Komunikasi sato sipatna ‘imitatif’.‘imitatif’.
BASA TÉH PRODUKTIF
Basa mangrupa sistem kognitif anu diatur ku rumus-rumus nu unik tur bisa dimanipulasi ku panyaturna. Disebut produktif lantaran dina basa bisa dicipta mangpirang-pirang bisa dicipta mangpirang-pirang omongan nu tan wates wangen jumlahna dumasar kana unsur-unsur jeung aturan anu kawatesanan. Produktifitas basa ngébréhkeun bédana komunikasi manusa jeung satu nu imitatif.
BASA TÉH KOMUNIKATIFBASA TÉH KOMUNIKATIF
Basa téh dipaké ku manusa Basa téh dipaké ku manusa pikeun alat komunikasi antara pikeun alat komunikasi antara manusa di antara anggota manusa di antara anggota manusa di antara anggota manusa di antara anggota masarakatna. Dina enasmasarakatna. Dina enas--enasna, enasna, komunikasi téh nepikeun pesan ti komunikasi téh nepikeun pesan ti nu ngirim ka nu narima nu ngirim ka nu narima ngaliwatan medium basa.ngaliwatan medium basa.
BASA TÉH UNIVERSAL
• saluran sora-rungu (vocal-auditoury channel)
• bisa dikedalkeun tur diregepkeun (broadcast transmission and directional reception)
• babari robah (rapid change)directional reception)
• babari robah (rapid change)• bisa siligenti (interchangeability)• unduring lakuna gembleng (complete feedback)
• has tur mandiri (specialization)• mibanda ma’na (smanticity)
• sakarepna (arbitraryness)• béda-béda (discreteness)• pipindahan (displacement)• sipatna muka tur pruduktif (opened and productivity)• hiji kabiasaan (tradition)• hiji kabiasaan (tradition)• polana miganda (duality patterning)• patukang tonggong (prevarication)• museur ka dirina (replexiveness)• bisa diulik (learnibility)
BASA TÉH NGABUDAYABASA TÉH NGABUDAYA
Disebut ngabudaya lantaran basa téh Disebut ngabudaya lantaran basa téh
salian ti unsur budaya, jadi wahana salian ti unsur budaya, jadi wahana
pikeun miara jeung mekarkeun pikeun miara jeung mekarkeun
budaya deuih. Basa ngagambarkeun budaya deuih. Basa ngagambarkeun budaya deuih. Basa ngagambarkeun budaya deuih. Basa ngagambarkeun
kahirupan kabudayaan masarakat nu kahirupan kabudayaan masarakat nu
makéna. Basa téh cicirén bangsa. makéna. Basa téh cicirén bangsa.
UnsurUnsur--unsur budaya séjénna bisa unsur budaya séjénna bisa
kagambarkeun dina basa.kagambarkeun dina basa.
BASA TÉH RINEKA/BASA TÉH RINEKA/VARIATIFVARIATIF
Basa nu dipaké ku manusa téh Basa nu dipaké ku manusa téh rinéka warna (variatif). Variasi rinéka warna (variatif). Variasi basa téh bisa diwincik basa téh bisa diwincik basa téh bisa diwincik basa téh bisa diwincik dumasar kana dua jihat nya dumasar kana dua jihat nya éta pamaké jeung pamakéan.éta pamaké jeung pamakéan.
RAGAM BASA
PAMAKEIDIOLEK
DIALEK SOSIOLEK
REGIOLEK
KRONOLEK
B. SAPOPOERAGAM
PAMAKEANBASA LULUGU
KABAKUAN
MEDIUM
B. KASASTRAAN
B. PAELMUANTUJUAN
BASA TEU BAKU
BASA LISAN
BASA TULIS
RAGAMBASA
KARAKTERISTIK BASA/LANGUAGE IDENTITY
KONTEKSTUAL PSIKOLOGIS
FISIK
BASA
KONTEKSTUAL PSIKOLOGIS
FISIK
BASA
SOSIOLOGIS
ETNIK
GEOGRAFIS
BASA
SOSIOLOGIS
ETNIK
GEOGRAFIS
BASA
IDENTITAS FISIK
TIPE FISIK
KONDISI FISIK
UMUR
UCAPAN
JENIS KELAMIN
IDENTITAS PSIKOLOGISIDENTITAS PSIKOLOGIS
Tina jihat psikologis, basa téh Tina jihat psikologis, basa téh raket patalina jeung raket patalina jeung
intelegensi katut kapribadian. intelegensi katut kapribadian. intelegensi katut kapribadian. intelegensi katut kapribadian.
IDENTTITAS GEOGRAFIS
Unggal basa dipangaruhan ku lokasi dipakéna. Aya basa wewengkon, basa dialék lokal, regiolek.lokal, regiolek.
IDENTITAS ETNIKIDENTITAS ETNIK
Basa bisa dipikawanoh tina kelompok Basa bisa dipikawanoh tina kelompok jalma, sélér bangsa nu makéna. Tina jihat jalma, sélér bangsa nu makéna. Tina jihat étnik aya nu disebut basa daérah, basa étnik aya nu disebut basa daérah, basa nasional, jeung basa asing.nasional, jeung basa asing.nasional, jeung basa asing.nasional, jeung basa asing.Patalina basa jeung etnik diulik ku Patalina basa jeung etnik diulik ku étnolinguistik.étnolinguistik.
IDENTITAS SOSIOLOGIS
Basa dipangaruhan ku1) stratifikasi sosial2) peran jeung status sosial3) kaakraban (solidarity)3) kaakraban (solidarity)4) ragam sosial
IDENTITAS KONTEKSTUAL
S (etting and scene)P (articipants)E (nd purpose and goals)A (cts sequences)A (cts sequences)K (ey tone or spirit of act)I (nstrumentalities)N (orms of interaction and interpretation)G (enres)
Dell Hyems (1972
IDENTITAS KONTEKSTUALU (ndak usuk atawa tatakrama basa)N (u make basa jeung nu dicaritakeun)G (alur omongan)K (asang tukang tempat, waktu, jeung suasana)A (lat nu digunakeun)R (asa, nada, jeung ragam basa)A (mant jeung tujuan ahir omongan)Sudaryat (1991)
IDENTITAS STILISTIKPatalina gaya basa katut makéna basa dina karya sastra.
PROSES KOMUNIKASI BASAPROSES KOMUNIKASI BASADE SAUSSUREDE SAUSSURE
AUDITION PHONATION
C(ONCEPT)
C SC S
S(OUND-IMAGE)
C SC S
S r …… s Rreaksi stimulus
PROSES KOMUNIKASI BAHASA PROSES KOMUNIKASI BAHASA BLOOMFIELD (1933)BLOOMFIELD (1933)
ReaksiMedan yang reaksipenggantilinguistik
stimuluspengganti linguistik
gelombang bunyi di udara
Reaksipraktis
Medan yangefektif darisituasistimulus
Moulton (1976:4)Moulton (1976:4)1) Tahap di panyatur1) Tahap di panyatur
1.1. nyusun kode sémantisnyusun kode sémantis2.2. nyusun kode gramatikalnyusun kode gramatikal3.3. nyusun kode fonologisnyusun kode fonologis4.4. paréntah uteukparéntah uteuk5.5. polah pakakas ucappolah pakakas ucap5.5. polah pakakas ucappolah pakakas ucap
2) Sora nu mangrupa geteran2) Sora nu mangrupa geteran
3) Tahap di pamiarsa3) Tahap di pamiarsa6. Parobahan geteran ngaliwatan pangrungu6. Parobahan geteran ngaliwatan pangrungu7. geteran diluyukeun kana uteuk7. geteran diluyukeun kana uteuk8. nafsirkeun koge fonologis8. nafsirkeun koge fonologis9. nafsirkeun kode gramatikal9. nafsirkeun kode gramatikal10. nafsirkeun kode semantic10. nafsirkeun kode semantic
BROOKS (1964)BROOKS (1964)
SPEAKER
INTEN/PRAVERBAL
HEAREN
COMPREHENSION/POSTVERBAL
PHONATION
ENCODING
AUDITION
DECODING
TRANSITION
FUNGSI KOMUNIKASI BASAFUNGSI KOMUNIKASI BASA
BÜHLER (1934)BÜHLER (1934)�� Fungsi kungabé, matalikeun lambing Fungsi kungabé, matalikeun lambing
sora jeung panyatur; pikeun sora jeung panyatur; pikeun ngébréhkeun perkara nu aya dina diri ngébréhkeun perkara nu aya dina diri panyatur,panyatur,panyatur,panyatur,
�� Fungsi appeal, matalikeun lambing sora Fungsi appeal, matalikeun lambing sora jeung pamiarsa; tujuanana pikeun jeung pamiarsa; tujuanana pikeun nimbulkeun réaksi pamiarsa.nimbulkeun réaksi pamiarsa.
�� Fungsi darstelung, matalikeun lambing Fungsi darstelung, matalikeun lambing sora jeung jejer omongan; basa keur sora jeung jejer omongan; basa keur ngagambarkeun konteks situasi.ngagambarkeun konteks situasi.
�� Revesz (1956:117)Revesz (1956:117)�� Fungsi indikatifFungsi indikatif�� Fungsi imperatifFungsi imperatif�� Fungsi interogatifFungsi interogatif
FUNGSI KOMUNIKASI BASAFUNGSI KOMUNIKASI BASA
�� Fungsi interogatifFungsi interogatif�� Odgen & Richards (1938)Odgen & Richards (1938)
�� Fungsi simbolisasi acuanFungsi simbolisasi acuan�� Fungsi ébréhan sikep ka pamiarsaFungsi ébréhan sikep ka pamiarsa�� Fungsi ébréhan sikep kana acuanFungsi ébréhan sikep kana acuan�� Fungsi ébréhan amanatFungsi ébréhan amanat
�� Halliday (1973)Halliday (1973)�� Fungsi instrumentalFungsi instrumental�� Fungsi regulasiFungsi regulasi
Fungsi interaksionalFungsi interaksional
FUNGSI KOMUNIKASI BASAFUNGSI KOMUNIKASI BASA
�� Fungsi interaksionalFungsi interaksional�� Fungsi personalFungsi personal�� Fungsi heuristikFungsi heuristik�� Fungsi imajinatifFungsi imajinatif
FUNGSI KOMUNIKASI BASAFUNGSI KOMUNIKASI BASA
�� Jakobson (1968)Jakobson (1968)�� Fungsi émotif, tumali jeung ébréhan ti panyaturFungsi émotif, tumali jeung ébréhan ti panyatur�� Fungsi konatif, tumali jeung pamiarsaFungsi konatif, tumali jeung pamiarsa�� Fungsi fatis, pikeun ngukuhan hubungan Fungsi fatis, pikeun ngukuhan hubungan
panyatur jeung pamiarsapanyatur jeung pamiarsapanyatur jeung pamiarsapanyatur jeung pamiarsa�� Fungsi référénsial, pikeun ngébréhkeun konteks Fungsi référénsial, pikeun ngébréhkeun konteks
situasisituasi�� Fungsi métalingual, pikeun ngulik jeung Fungsi métalingual, pikeun ngulik jeung
ngajéntrékeun lambing basana soranganngajéntrékeun lambing basana sorangan�� Fungsi puitis, pikeun nepikeun amanat anu Fungsi puitis, pikeun nepikeun amanat anu
sipatna éstétis patali jeung karya sastra.sipatna éstétis patali jeung karya sastra.
FUNGSI KOMUNIKASI BASAFUNGSI KOMUNIKASI BASA
�� Leech (1981)Leech (1981)�� Fungsi informasionalFungsi informasional�� Fungsi éksprésifFungsi éksprésif
Fungsi diréktifFungsi diréktif�� Fungsi diréktifFungsi diréktif�� Fungsi aéstétisFungsi aéstétis�� Fungsi fatisFungsi fatis
FUNGSI KOMUNIKASI BASAFUNGSI KOMUNIKASI BASA
�� Crystal (1989)Crystal (1989)�� Fungsi éksprési émosionalFungsi éksprési émosional�� Fungsi interaksi sosialFungsi interaksi sosial
Fungsi dayaFungsi daya --sorasora�� Fungsi dayaFungsi daya --sorasora�� Fungsi pangontrol réalitasFungsi pangontrol réalitas�� Fungsi panyatet faktaFungsi panyatet fakta�� Fungsi pakakas mikirFungsi pakakas mikir�� Fungsi kedaling jatidiri (éksprési identitas)Fungsi kedaling jatidiri (éksprési identitas)
FUNGSI KOMUNIKASI BASAFUNGSI KOMUNIKASI BASA
BASAMETALINGUAL
IMAJINATIF
KOGNITIF
FUNGSI
FUNGSI
FUNGSI
AMANAT
KONTEKS
KONTAKPANYATUR PAMIARSA
FUNGSI EMOTIF FUNGSI KONATIF
METALINGUALFUNGSI
FUNGSI PATIS
� Fungsi emotif raket patalina jeung panyatur, gunana keur ngebrehkeun rasa, pikiran, tur kahayang panyaturna.
� Fungsi konatif raket patalina jeung pamiarsa, gunana � Fungsi konatif raket patalina jeung pamiarsa, gunana keur nimbulkeun pamapag ti pamiarsa saperti ngajak, nitah.
� Fungsi fatis patali jeung kontak atawa interaksi antara panyatur jeung pamiarsa, gunana pikeun ngajaga tali mimitran, silihajenan, jeung silihormat.
� Fungsi imajinatif patali jeung amanat omongan minang-ka makena basa pikeun kaendahan (estetis), gunana sangkan meunang kasugemaan batin, biasana mangrupa kristalisasi pangalaman jiwa panyatur nu ngawujud karya sastra.pangalaman jiwa panyatur nu ngawujud karya sastra.
� Fungsi metalingual raket patalina jeung lambang (kode) basa, gunana keur ngulik jeung medar basana sorangan.
� Fungsi referensial raket patalina jeung konteks atawa obyek omongan, gunana pikeun ngeceskeun dunya luar basa, minangka alat mikir, ngulik, jeung medar elmu pangaweruh.
SISTEM BASASISTEM BASA
Sistem basa Sistem basa �������� gunggungan nu gunggungan nu dumuk aturanana tur unggal dumuk aturanana tur unggal babagianana boga fungsi babagianana boga fungsi nurutkeun kaédah anu ngéntép nurutkeun kaédah anu ngéntép nurutkeun kaédah anu ngéntép nurutkeun kaédah anu ngéntép seureuh tur pakait nepi ka seureuh tur pakait nepi ka masarakat basa bisa komunikasi.masarakat basa bisa komunikasi.
SISTEM BASA
DUNYA HARTI
DUNYASORA
SISTEM BASASISTEM BASA
SISTEMATISFONETIK
FONEMIK
FONOLOGI
BASA
SISTEMISGRAMATIKAL
MORFOLOGI
SINTAKSIS
LEKSIKAL
KLAUSA
KALIMAH
WACANA
SINTAKSIS
TATA WACANA
GRAMATIKA/TATA BASA
UNIT-UNIT BASA
FONEM
MORFÉM
FRASA
KECAPMORFOLOGI
FONOLOGI
KATKATÉÉGORI GRAMATIKALGORI GRAMATIKAL
��KatKatéégori gramatikal mangrupa gori gramatikal mangrupa papasingan unit gramatikal nu papasingan unit gramatikal nu nnéémbongkeun sifat jeung mbongkeun sifat jeung paripolahna dina unit gramatikal nu paripolahna dina unit gramatikal nu paripolahna dina unit gramatikal nu paripolahna dina unit gramatikal nu leuwih jembar. leuwih jembar.
PRIMER SEKUNDER FUNGSIONAL
KATKATÉÉGORI GORI GRAMATIKALGRAMATIKAL
FUNGSI
PERAN/MAKNA
KATEGORI/KELAS
KatKatéégori gramatikal primgori gramatikal priméérr
Kategori gramatikal primer Kategori gramatikal primer nyoko nyoko kana warna kecap (kana warna kecap (partsparts--ofof--speechspeech) ) anu dibanu dibeedakeun jadi dua rupa, nya dakeun jadi dua rupa, nya éta:éta:éta:éta:(a) kecap mayor: nomina, vérba, (a) kecap mayor: nomina, vérba, adjéktiva, numeralia, advérbia;adjéktiva, numeralia, advérbia;(b) kecap minor: préposisi, (b) kecap minor: préposisi, konjungsi, artikel, jeung interjéksi.konjungsi, artikel, jeung interjéksi.
KatKateegori gramatikal sgori gramatikal seekundkundeerr
��KatKateegori gramatikal sgori gramatikal seekundkundeer nyoko r nyoko kana katkana kateegori sgori seemantis saperti: kala mantis saperti: kala ((tensetense), diatésis (), diatésis (voicevoice), aspék ), aspék ((aspectaspect), modalitas (), modalitas (modalitymodality), ), ((aspectaspect), modalitas (), modalitas (modalitymodality), ), déiksis, persona, jumlah (déiksis, persona, jumlah (numbernumber), ), jeung jenis kelamin (jeung jenis kelamin (gendergender).).
Kategori gramatikal fungsionalKategori gramatikal fungsional
��Kategori gramatikal fungsional nyoko Kategori gramatikal fungsional nyoko kana fungsi gramatikal atawa fungsi kana fungsi gramatikal atawa fungsi sintaktis seperti jejer (subyék), sintaktis seperti jejer (subyék), caritaan (predikat, udagan (obyék), caritaan (predikat, udagan (obyék), caritaan (predikat, udagan (obyék), caritaan (predikat, udagan (obyék), panglengkep, jeung katerangan. panglengkep, jeung katerangan.
Panalungtikan élmuning basa boga tujuanpikeun maham jeung medar rupining basamanusa.Ieu tujuan téh jadi bagéan tina tarékahmaham hakékat manusa.maham hakékat manusa.Minangka hiji paélmuan émpiris, élmuningbasa téh ngawangun tiori jeung metodologihusus, nu tujulna sangkan panalungtikantéa dumuk tanggung jawabna.
WANGENAN METODOLOGI LINGUISTIK
� Istilah “métodologi linguistik” mangrupa frasa nu diwangun ku kecap métodologi jeung linguistik. Métodologi asalna tina basa Yunani metodhos ‘cara, jalan’ + logos basa Yunani metodhos ‘cara, jalan’ + logos ‘elmu’.
�Métodologi hartina élmu ngeunaan cara atau jalan.
�Métodologi linguistik bisa dihartikeun élmu anu ngulik cara maluruh basa minangka obyék linguistik
PROSES PANALUNGTIKAN
PROSEDURPAMAHAMAN
PROSES PANALUNGTIKAN
PROSEDURPEDARAN
PROSES PANALUNGTIKAN BASA
TIORI
PEDARAN
METODE
PEMAHAMANFAKTAANALISISDATA???
TINA SEGI FILSAFAT
�Disawang tina segi filsafat, métodologi téh kaasup kana segi épistemologi.
�Métodologi linguistik tumali jeung tilu hal, �Métodologi linguistik tumali jeung tilu hal, nyaéta
a. pamarekan (approach),
b. métode (method), jeung
c. téhnik (technique) analisis basa.
PAMAREKAN, METODE, JEUNG TEHNIK
�Pamarekan nyaéta tatapakan filosofis atawa aksiomatis anu mangrupa tangtungan atawa prinsip-prinsip;
�Metode mangrupa lengkah-lengkah �Metode mangrupa lengkah-lengkah atawa cara anu sipatna prosédural, ari
�Métode dirundaykeun tina pamarekan, ari téhnik dirundaykeun tina métode.
�Téhnik mangrupa wujudah tina métode, anu léngkah-léngkahna operasional.
PAMAREKAN, METODE, JEUNG TEHNIK
PAMAREKAN
METODE METODE METODE n
TEHNIK TEHNIK TEHNIK n
PAMAREKAN PANALUNGTIKAN LINGUISTIK
SINKRONIS
PAMAREKAN
DIAKRONIS
TAHAPAN METODOLOGI
SPEKULASI
OBSERVASI &KLASIFIKASIMETODOLOGI
RUMUSAN TIORI(LOGIKO-HIPOTETIKO-
VERIFIKATIF)
KLASIFIKASI
LENGKAH-LENGKAH METODE ILMIAH
1. ngumpulkeun data,2. nyieun papasingan data,3. nyusun hipotésis,
mariksa jeung nguji bukti henteuna 4. mariksa jeung nguji bukti henteuna hipotésis kalwan bantan data anyar, jeung
5. netepkeun prinsip ilmiah nu ajeg.(Hughes, 1968:12).
METODE DINA NYUSUN TIORI
TIORIDEDUKTIF
TIORI
FAKTA FAKTA
INDUKTIF
DATA BASA
SIPAT
CARA PUPUAN /INFORMAN
PRIMER
KUALITATIF
SEKUNDER
KUANTITATIF
DATA
MEDIUM
SEKUNDER
DIAKRONIS
TULISAN
SINKRONIS
LISAN
WAKTU PUPUAN
TEHNIK NGUMPULKEUN DATA
TEHNIK
TEKS
OBSERVASITEHNIKNGUMPULKEUN
DATA
ELISITASI
INTUISI
TEHNIK NGOLAH DATA BASA
(1) nyieun papasingan, (2) ngorélasikeun, (3) ngaruntuykeun, jeung (4) ngukur.
(1) Téhnik TéksTehnik téks dipaké mun data basa dikumpulkeun tina sumber tinulis saperti koran, majalah, jeung buku. Dina pana- lungtikan umum sok disebut Téhnik Ulikan Pustaka (Studi Pustaka, Bibliografis).(Studi Pustaka, Bibliografis).
(2) Tehnik Obsérvasi
Tehnik obsérvasi dipaké lamun panalungtik rék niténan paripolah panyatur dina makéna basa. Ieu téhnik dipaké ku cara niténan makéna basa para panyatur, boh dirékam boh dicatet.
(3) Téhnik Intuisi (Introspéksi)
Tehnik intuisi dipaké lamun panalungtikna téh panyatur asli tina basa nu ditalungtikna. Panalungtik sakaligus jadi pupuan (informan) bari bisa introspéksi atawa mawas diri. bari bisa introspéksi atawa mawas diri. Data intuitif bisa dipaké jeung ditarima jadi bahan analisis, lamun geus kauji tina jihat (a) kagramatikalan, (b) ambiguitas, jeung (c) parafrastis nu bener (Labov, 1972).
(4) Téhnik élisitasi
Téhnik élisitasi dipaké lamun panalungtik rék ngumpul-keun data basa kalawan langsung ti pupuan basa kalawan langsung ti pupuan (informan). Ieu téh- nik téh bisa dipaké pikeun ngecék data nu geus kajaring tina téhnik intuisi.
CIRI KORPUS DATA NU HADE
(a) dialéktis,
(b) alamiah,
(c) variatif, (c) variatif,
(d) lengkep,
(e) mindo (berulang), jeung
(f) narik ati.
KALIMAH
ANALISIS UNSUR LANGSUNG(IMMEDIATE CONSTITUENT ANALYSIS)
J C U Kat
MANEHNA MACA BUKU DI PERPUSTAKAAN
• Analisis unsur langsung téh mangrupa téhnik dasar, anu dituturkeun ku téhnik
(1) substitusi,
(2) permutasi,(2) permutasi,
(3) ékspansi,
(4) délési,
(5) seselan.
Téhnik Tutukeuran (Pérmutasi)
Téhnik tutukeuran digunakeun dina niténan patukeurna runtuyan unsur-unsur basa. Upamana baé, kecap unsur basa. Upamana baé, kecap ieu dina frasa:ieu imah téh ���� imah ieu téh
Téhnik Suluran (subsitusi)
Téhnik suluran dipaké niténan bagantina unsur basa nu hiji ku unsur basa lian. Contona, kecap sakumna bisa disuluran ku kecap sakumna bisa disuluran ku kecap sakabéh dina wangunan:sakumna
mahluksakabéh
Téhnik jembaran
• Téhnik jembaran (ékspansi) dipaké niténan hiji unsur basa dilegaan ku unsur basa lian.
• Contona, nomina budak bisa • Contona, nomina budak bisa dilegaan ku kecap: awéwé, geulis, jangkung, lenjang, ti Sumedang, jeung téh, dina frasa: budak awéwé geulis jangkung lenjang ti Sumedang téh
Tehnik sirnaan (delesi)
• Tehnik sirnaan dipake nitenan sirnaan atawa leungitna unsur basa dina hiji basa dina hiji wangunan/konstruksi.
contona:
Basa Ø sare, kuring ngimpi.
Téhnik seselan (interupsi)
Téhnik seselan dipaké pikeun mikanyaho tingkat raketna unsur-unsur basa anu diseselan unsur lain. Contona, antara babagian kalimah di handap ieu bisa diseselan kecap rék.diseselan kecap rék.Manéhna indit ka pasar.a. Manéhna rék indit ka pasar.b. Manéhna indit rek ka pasar.c. *Rék manéhna indit ka pasar.d. *Manéhna indit ka pasar rék.
MODEL ANALISIS MORFOLOGI (HOCKETT)
Modél Tata-unsur (Item-and-Arrangement (IA))Model tata unsur nyaéta téhnik analisis basa anu nyingkahan aspék waktu, tapi ngadadarkeun basa dumasar kana basa anu nyingkahan aspék waktu, tapi ngadadarkeun basa dumasar kana unsur-unsur nu aya katut cara natana. Contona, kecap patani diwangun tina morfém asal tani maké rarangkén hareup pa-. awalan + morfem Asal ---> Kecap Rundayan
pa- + tani ---> patani
Modél Prosés
• Modél Prosés nyaéta téhnik analisis basa nu ngadeskripsikeun basa minangka sistem nu dinamis, anu nganggap yén unsur basa téh boga dasar anu ngarundaykeun wangun lian tur dumuk kaédahna. ngarundaykeun wangun lian tur dumuk kaédahna.
• Upamana baé, kecap mangmeulikeun diwangun ngaliwatan sababaraha prosés ngararangkénan (afiksasi), nyaéta dua kali nasalisasi jeung sakali ngararangkénan barung (konfiksasi) pang--keun. Runtuyan prosés katut unsur-unsur pangwangunna kieu.
pangmeulikeun
mangmeulikeun
N-
pang-keun meuli
N- beuli
padangalungboyeungkeun
pada- ngalungboyongkeun
pangpadangalungboyongkeun
pang-na
N- alungboyongkeun
alung boyong-keun
boyongalung
Modél Paradigma� Modél paradigma nyaéta téhnik analisis basa
anu ngangap yén kecap mangrupa unsur pangutamana dina tata basa. Kecap umumna bisa ditempatkeun dina paradigma anu ngawujud wangun dérivatif jeung wangun infléktif nepi ka écés patali morfologis jeung infléktif nepi ka écés patali morfologis jeung sintaktisna.
� Upamana baé, awalan pa- boga fungsi derivatif lantaran ngarobah kecap pagawéan (vérba) tani jadi kecap barang (nomina) patani. awalan + Vérba (Kelas 2) ---> Nomina (Kelas 1)
pa- + tani ---> patani
WIDANG-WIDANG LINGUISTIKTINA JIHAT AMBAHANANA
MIKROLINGUISTIK
MAKROLINGUISTIK
LINGUISTIK
WIDANG-WIDANG LINGUISTIKTINA JIHAT AMBAHANANA
TIORITIS
LARAPAN
LINGUISTIK
WIDANG TIORITIS1) TEORI LINGUISTIK2) LINGUISTIK DESKRIPTIF3) LINGUISTIK HISTORIS
KOMPARATIF
WIDANG ANTARDISIPLIN1) FILSAFAT BASA2) PSIKOLINGUISTIK3) SOSIOLINGUISTIK4) ETNOLINGUISTIK5) EKOLOGI BASA6) STILISTIK7) SEMIOTIK8) FILOLOGI9) EPIGRAFI
MIKROLINGUISTIK
WIDANG LARAPAN1) PEMBINAAN BASA2) PANGAJARAN BASA3) LEKSIKOGRAFI4) MEKANOLINGUISTIK5) PATOLOGI BASA6) MATEMATIKA BASA7) PENERJEMAHAN
MAKROLINGUISTIK
SAJARAH LINGUISTIK
LINGUISTIK TIORITIS
TIORI LINGUISTIK
ANALISIS LINGUISTIK
LINGUISTIK TIORITIS
TIORI LINGUISTIK
� Tiori linguistik nya éta widang linguistik anu museurkeun panitén kana tiori katut métode-métode umum dina panalungtikan basa. Ku lantaran puseur paniténna kana hal-hal nu sipatna umum, tiori linguistik sok disebut ogé sipatna umum, tiori linguistik sok disebut ogé linguistik umum.
� Ciri tiori linguistik atawa linguistik umum téh nyaéta (1) tuntas, (2) basajan, tur (3) ajeg.
� Dina tiori linguistik didadarkeun sistem basa nu ngawengku sababaraha subsistem (tataran)
SUBSISTEM
FONOLOGI
GRAMATIKAL
FONEMIK
FONETIK
SINTAKSIS
MORFOLOGI
SUBSISTEM BASA
SEMANTIK
LEKSIKAL
SINTAKSIS
LEKSIKOGRAFI
ETIMOLOGI
ANALISIS BASA
� Dina analisis basa bisa digunakeun dua pamarekan, nya éta (1) analisis sinkronis, maluruh sistem basa
dina kurun waktu anu tangtudina kurun waktu anu tangtu(2) analisis diakronis. maluruh basa dina
kurun waktu anu beda.
WIDANG LINGUISTIKĔta dua pamarekan dina analisis basa téh ngahasilkeun dua widang linguistik, nyaéta:
(a) Linguistik sinkronis (déskriptif), nya éta widang linguistik anu ngulik basa dina kurun waktu nu tangtu. Contona, analisis basa Sunda dina mangsa ayeuna.Sunda dina mangsa ayeuna.
(b) Linguistik diakronis (historis-komparatif), nya éta widang linguistik anu ngulik basa dina dua kurun waktu anu béda. Contona, analisis basa Sunda mangsa ayeuna dibandingkeun kana basa Sunda abada XV dina naskah Carita Parahyangan.
Linguistik antardisiplin
Linguistik antardisiplin mangrupa ulikanbasa anu maké pamarekan élmu lian.
(l) Filsafat basaFilsafat basa nya éta élmu antardisiplin Filsafat basa nya éta élmu antardisiplin filsafat jeung linguistik, nu maluruh kodrat jeung kalungguhan basa minangka kagiatan konséptual (mikir) manusa geusan ngahasilkeun tiori linguistik.
(2) Psikolinguistik(2) Psikolinguistik
Ĕlmu antardisiplin linguistik jeung Ĕlmu antardisiplin linguistik jeung psikologi, anu maluruh psikologi, anu maluruh
�� patalina basa jeung paripolah mikir patalina basa jeung paripolah mikir manusa, manusa, manusa, manusa,
�� patalina jiwa (patalina jiwa (langue, competencelangue, competence) ) jeung polah (jeung polah (parole, performanceparole, performance). ). Psikolinguistik nyoko kanaPsikolinguistik nyoko kanabeubeunangan (pemeroléhan, beubeunangan (pemeroléhan, akuisisi) basa. akuisisi) basa.
(3) Sosiolinguistik
Ĕlmu antardisiplin linguistik jeung sosiologi, nu maluruh basa jeung panyaturna dina hirup kumbuh masarakatna. Ambahanana masarakatna. Ambahanana ngawengku komunikasi basa, kontéks sosial, kadwibasaan/diglosia, interferensi atawa intergrasi, alih kode, campur kode, ragam basa, jeung sikep basa.
(4) Ĕtnolinguistik(4) Ĕtnolinguistik
Ĕlmu antardisiplin linguistik jeung Ĕlmu antardisiplin linguistik jeung antropologi, anu maluruh patalina antropologi, anu maluruh patalina basa jeung sosial budaya katut basa jeung sosial budaya katut ékonomi masarakatna nepi ka ékonomi masarakatna nepi ka ngahasilkeun relativitas basa, nyaéta ngahasilkeun relativitas basa, nyaéta ngahasilkeun relativitas basa, nyaéta ngahasilkeun relativitas basa, nyaéta sawangan yén basa téh nangtukeun sawangan yén basa téh nangtukeun budayana. Lamun ulikanana budayana. Lamun ulikanana dipuseurkeun kana jihat budaya nu dipuseurkeun kana jihat budaya nu kapanggih dina basa disebut kapanggih dina basa disebut “paléontologi basa” (“paléontologi basa” (linguistic linguistic paleontologypaleontology).).
(5) Ĕkologi basa
Ĕlmu antardisiplin linguistikjeung biologi, anu maluruh interaksi basa jeung lingkungan interaksi basa jeung lingkungan makéna, kumaha carana basa ngabendung tembresna basa lian atawa silihpangaruhan.
(6) Stilistika
�Ĕlmu antardisiplin lingusitik jeung tata sastra, anu maluruh kumaha basa dipaké médium dina karya sastra, kaasup gaya dina karya sastra, kaasup gaya basa atawa basa janget (figurative language).
(7) Semiotik
� Ĕlmu antardisiplin linguistik jeung élmu tanda, anu maluruh basa minangka sistem lambang atawa tanda. Charles Morris (1946) ngabagi semiotik jadi tilu widang, nya éta:widang, nya éta:
(a) sintaksis, anu maluruh patalina tanda-tanda basa;
(b) semantik, anu maluruh patalina tanda basa jeung obyékna;
(c) pragmatik, anu maluruh patalina tanda basa jeung kontéks makéna.
(8) Filologi
Filologi maluruh basa tina bahan-bahan tinulis atawa naskah buhun. Filologi ngadadarkeun hasil budaya ngadadarkeun hasil budaya masarakat ngaliwatan ulikan basa dina naskah. Naskah Sunda buhun aya nu ditulis ku aksara Sunda aya ku aksara Arab Pégon.
(9) Ĕpigrafi
Ĕpigrafi maluruh tulisan buhun atawa aksara dina prasasti-prasasti. Ari métodena, analisis, prasasti. Ari métodena, analisis, jeung déskripsina sok disebut paléografi .
Linguistik Larapan
Lingusitik larapan (applied linguistics) téh mangrupa ulikan jeung kagiatan widang basa anu tujuanana ngungkulan masalah-tujuanana ngungkulan masalah-masalah praktis tina basa.
(1) Pangbinaan basa(1) Pangbinaan basa
Pangbinaan basa maluruh kumaha Pangbinaan basa maluruh kumaha tarékahna ngukuhan makéna basa tarékahna ngukuhan makéna basa di kalangan nu geus murba éta di kalangan nu geus murba éta basa, ningkatkeun sikep positip kana basa, ningkatkeun sikep positip kana basa nepi ka masarakat basa téh basa nepi ka masarakat basa téh basa nepi ka masarakat basa téh basa nepi ka masarakat basa téh daék maké basa kalawan bener tur daék maké basa kalawan bener tur merenah, anu ahirna ngajanggélék merenah, anu ahirna ngajanggélék basa baku. Dina pangbinaan basa basa baku. Dina pangbinaan basa kaasup rarancang basa, kawijakan kaasup rarancang basa, kawijakan basa, jeung pangbakuan basa.basa, jeung pangbakuan basa.
(2) Pangajaran basa
Pangajaran basa (linguistik édukasional) maluruh tujuan, métodologi, bahan, kurikulum, média, jeung évaluasi pangajaran basa. Pangajaran basa mangrupa salasahiji tarékah nu mangrupa salasahiji tarékah nu pangéféktifna dina miara, ngabina, jeung ngamekarkeun basa. Ari tarékah maké jeung ngajénan basa di masarakatna disebut raksa basa (language maintenance).
(3) Léksikografi
Léksikografi mangrupa bagian tina léksikologi, anu maluruh cara ngumpulkeun jeung ngolah kandaga kecap jadi kamus. Unsur nu aya dina kamus ilaharna léma (éntri),kamus ilaharna léma (éntri),wangun kecap, ucapan jeung éjahan, warna kecap, sinonim, tahap-tahap makéna kecap, wangenan, catetan makéna kecap, ilustrasi, derivasi kecap, conto makéna kecap, frasa, kecap kosta, istilah.
(4) Mekanolinguistik
Mekanolinguistik atawa lingusitik komputasional ngulik téhnik komputer dina téhnik komputer dina panalungtikan basa, kaasup makéna basa dina komputer.
(5) Patologi basa
Patolgi basa ngulik cacad basa atawa gangguan nu ngahalangan hiji jalma nepi ngahalangan hiji jalma nepi ka teu normal maké basa saperti pireu, afasia, jeung amnésia.
(6) Linguistik matematik(6) Linguistik matematik
Linguistik matematik maluruh ciriLinguistik matematik maluruh ciri--ciri matematik tina segi basa ku ciri matematik tina segi basa ku jalan maké konsépjalan maké konsép--konsép konsép statistik jeung aljabar. Upamana, statistik jeung aljabar. Upamana, masalah nuliskeun angka jeung masalah nuliskeun angka jeung lambang bilangan.lambang bilangan.
(7) Grafologi(7) Grafologi
Grafologi atawa grafémik ngulik Grafologi atawa grafémik ngulik caracara--cara nuliskeun fonis (sora) cara nuliskeun fonis (sora) kana aksara (grafis). Hasil tina kana aksara (grafis). Hasil tina kana aksara (grafis). Hasil tina kana aksara (grafis). Hasil tina grafologi téh disebut sistim grafologi téh disebut sistim éjahan. Bagian tina grafologi anu éjahan. Bagian tina grafologi anu maluruh jeung ngulik tulisan maluruh jeung ngulik tulisan hadé disebut hadé disebut kaligrafi.kaligrafi.
KAMEKARAN LINGUISTIKKAMEKARAN LINGUISTIK
��Galuring linguistik teh gurat badagna Galuring linguistik teh gurat badagna mah aya tilu tahap mangsa, nya eta:mah aya tilu tahap mangsa, nya eta:(a) mangsa bihari;(a) mangsa bihari;(b) mangsa kamari; jeung(b) mangsa kamari; jeung(b) mangsa kamari; jeung(b) mangsa kamari; jeung(c) mangsa kiwari.(c) mangsa kiwari.
Linguistik Mangsa BihariLinguistik Mangsa Bihari
MANGSA
YUNANI & INDIA
ROMAWIMANGSABIHARI
PANENGAH
RENAISANSI
Mangsa Yunani (500Mangsa Yunani (500----100 SM) 100 SM)
��TTokoh ti Kaum Sophis okoh ti Kaum Sophis Socrates (460Socrates (460--399 SM), 399 SM), Plato (429Plato (429----347 SM),347 SM),Aristoteles (384Aristoteles (384----322 SM), 322 SM), Aristoteles (384Aristoteles (384----322 SM), 322 SM),
Plato (429Plato (429--347 SM)347 SM)
��DDina bukuna ina bukuna Dialog Dialog nétélakeun yénnétélakeun yéna) aya patalina a) aya patalina lambanglambang jeungjeung acuanacuan,,b) basa téh mangrupa ébréhan b) basa téh mangrupa ébréhan
pikiran manusa ku pikiran manusa ku onamaonama--rématarémata, , pikiran manusa ku pikiran manusa ku onamaonama--rématarémata, , c) kecap dibédakeun jadi c) kecap dibédakeun jadi onamaonama----
rhema, rhema, (d) aya dikotomi (d) aya dikotomi fisisfisis----nomisnomis, jeung , jeung (é) aya dikotomi (é) aya dikotomi analogianalogi----anomalianomali. .
��Basa sipatna Basa sipatna fisisfisis ((alamiahalamiah), nyaéta ), nyaéta boga asalboga asal--usul sarta aya hubungan usul sarta aya hubungan basa jeung obyékna. basa jeung obyékna.
��Kecap muncul ku tiron sora Kecap muncul ku tiron sora ��Kecap muncul ku tiron sora Kecap muncul ku tiron sora ((onomatopeonomatope). ).
��BBasa gé sipatna asa gé sipatna nomosnomos((konvénsionalkonvénsional) )
�Socrates (460-399 SM) nyebutkeun yen lambang kudu luyu jeung acuan,
�Aristoteles (384-322 SM) nyebutkeun yen patalina lambang jeung acuan teh sipatna konvensional. konvensional.
� Inyana lumampah dumasar kana logika, aya tilu warna kecap (onama, rhema, syndesmoi), aya tilu jenis (maskulin, feminin, netrum).
Kaum Stoik (400 SM) Kaum Stoik (400 SM)
(a) ulikan basa tina (a) ulikan basa tina logikalogika jeung jeung gramatikagramatika, , (b) tilu unsur basa (semaninon ‘(b) tilu unsur basa (semaninon ‘tandatanda’, ’,
semainomenon/lekton ‘semainomenon/lekton ‘hartiharti’, ’, aacuancuan););(c) l(c) leeggeein ‘in ‘sorasora’ jeung propheretal ‘’ jeung propheretal ‘fonfoneemm’;’;(c) l(c) leeggeein ‘in ‘sorasora’ jeung propheretal ‘’ jeung propheretal ‘fonfoneemm’;’;(d) warna kecap ((d) warna kecap (onama, ronama, reema, syndesmoi, ma, syndesmoi,
arthoronarthoron, jeung , jeung (e) (e) verba verba (lengkep(lengkep----teu lengkep, teu lengkep,
aktifaktif---- pasif).pasif).
��Kaum Alexandrian (100 SM),Kaum Alexandrian (100 SM),nyawangnyawang1) 1) basa dumasar kana basa dumasar kana filsafatfilsafat jeung jeung
semantiksemantik. .
Kaum Alexandrian (100 SM)Kaum Alexandrian (100 SM)
semantiksemantik. . 2) 2) Rétorika jeung kalimah tina Rétorika jeung kalimah tina
segi eusisegi eusi. . ��Cikal bakal lahirna tata basa Cikal bakal lahirna tata basa
TradisionalTradisional
Mangsa Romawi
� Ngawanohkeun perkara warna kecap. � Tokohna 1) Varo (116-27 SM) dina bukuna De Lingua Latina (25 1) Varo (116-27 SM) dina bukuna De Lingua Latina (25
jilid) medar fonologi, morfologi, jeung sintaksis basa Laten.
2) Priscia nyusun buku Institusional Grammaticae (18 jilid morfologi, 2 jilid sintaksis). Kaasup tata basa Latin panglengkepna, jadi tonggak tata basa tradisional.
FONOLOGI
LITERAE
FIGURAE/
HURUF
POTESTAS/
AJEN SORA
FONOLOGI
VOX/SORA
VOX ARTICULATA/FONEM
VOX MARTICULATA/INTONASI
VOX LITTERATA/SEGMENTAL
VOX ILLITTERATA/SUPRASEGMENTAL
MORFOLOGI
MORFOLOGI
DICTIO/
KECAPNOMEN/K. BARANG
VERBUM/K. PAGAWEAN
PARTICIPIUM
WARNAKECAP
PRONOMEN/K. SULUR
ADVERBIUM/K. KETERANGAN
PRAEPOSITIO/K. PANGANTET
INTERJECTIO/ K. PANYELUK
CONJUNGTIO/K.PANYAMBUNG
Mangsa PanengahMangsa Panengah
CiriCiri--cirinacirinaa)a) peran filsuf skolastik, peran filsuf skolastik, b)b) basa Latin jadi lingua franca (élmu, basa Latin jadi lingua franca (élmu,
geréja, diplomasi).geréja, diplomasi).Kaum nu gedé pangaruhna nyaéta Kaum Kaum nu gedé pangaruhna nyaéta Kaum �� Kaum nu gedé pangaruhna nyaéta Kaum Kaum nu gedé pangaruhna nyaéta Kaum Modistaé, nu boga dasar Modistaé, nu boga dasar semantik, fisissemantik, fisis----nomos, analoginomos, analogi----anomali, ayana anomali, ayana étimologiétimologi. .
�� Tokohna Peter Helias anu nyusun Tata Tokohna Peter Helias anu nyusun Tata basa Spékulativa.basa Spékulativa.
Petrus Hispanus Petrus Hispanus (Paus Johannes XXI (1276(Paus Johannes XXI (1276--1277))1277))
�� DDina bukuna ina bukuna Summulae LogicalesSummulae Logicales medar:medar:a) psikologi dina analisis harti, a) psikologi dina analisis harti, b) omongan aktifb) omongan aktif--pasif, pasif, c) kedalan pikiran ngaliwatan basa, c) kedalan pikiran ngaliwatan basa, c) kedalan pikiran ngaliwatan basa, c) kedalan pikiran ngaliwatan basa, d) harti utama (signifikasi)d) harti utama (signifikasi)--harti panambah harti panambah
(konsignifikasi), (konsignifikasi), e) nomen (substantivum, adjectivum),e) nomen (substantivum, adjectivum),f) f) partes orationespartes orationes (categorimatik S(categorimatik S--P, P,
syncategorematik). syncategorematik).
Mangsa RenaisansiMangsa Renaisansi
�� JJadi mangsa pangbaladah lahirna adi mangsa pangbaladah lahirna linguistik bandingan. linguistik bandingan.
�� Panyatur dipiharep jadi trilinguis Yunani, Panyatur dipiharep jadi trilinguis Yunani, Latén, Ibrani. Latén, Ibrani.
�� Ieu mangsa ngamunculkeun tata basa Ieu mangsa ngamunculkeun tata basa �� Ieu mangsa ngamunculkeun tata basa Ieu mangsa ngamunculkeun tata basa Ibrani, Arab, jeung Ĕropah. Ibrani, Arab, jeung Ĕropah.
�� Tata basa dina basa Arab disebut Tata basa dina basa Arab disebut NahwuNahwu. . Warna kecap rélatip matok, nyaéta Warna kecap rélatip matok, nyaéta isim isim (nomina), (nomina), fiilfiil (vérba),(vérba), jeungjeungharaf haraf (partikel).(partikel).
LINGUSITIK MANGSA KAMARILINGUSITIK MANGSA KAMARI
��NNyoko kana yoko kana lingusitik bandingan lingusitik bandingan historishistoris. .
��Mangsa ieu awal ditaratasna Mangsa ieu awal ditaratasna papasingan basa sacara tipologis papasingan basa sacara tipologis papasingan basa sacara tipologis papasingan basa sacara tipologis jeung génétis. jeung génétis.
��Mangsa transisi antara tata basa Mangsa transisi antara tata basa tadisional jeung lingusitik modérn. tadisional jeung lingusitik modérn.
ENTRAGAN I (1830ENTRAGAN I (1830--1860)1860)
�� Frans Bopp (1791Frans Bopp (1791--1867) ngabandingkeun 1867) ngabandingkeun basabasa--basa Sansekerta, Yunani, Latin, basa Sansekerta, Yunani, Latin, Persia, jeung Jerman.Persia, jeung Jerman.
�� Rasmus Kristian Rask (1787Rasmus Kristian Rask (1787--1832) 1832) ngécéskeun hubungan angger antara ngécéskeun hubungan angger antara ngécéskeun hubungan angger antara ngécéskeun hubungan angger antara sorasora--sora basa Jerman jeung basa Indosora basa Jerman jeung basa Indo--Eropah lianna. Eropah lianna.
�� Ieu tiori téh disampurnakeun ku Jakob Ieu tiori téh disampurnakeun ku Jakob Grimm (1785Grimm (1785--1863) dina buku 1863) dina buku Deutche Deutche Grammatik LutgesetzGrammatik Lutgesetz
Frederich von SchlegelFrederich von Schlegel (1772(1772--1829)1829)�� ngabagi basa jadi ngabagi basa jadi 1) 1) basa basa fleksifleksi, nu museur kana afiksasi kana dasar , nu museur kana afiksasi kana dasar
atawa akar nu ngawatesanan harti gramatikalna,atawa akar nu ngawatesanan harti gramatikalna,2) 2) basa basa aglutinasiaglutinasi, nyaéta tipe basa nu patali , nyaéta tipe basa nu patali
gramatikalna jeung adegan kecapna diwujudkeun gramatikalna jeung adegan kecapna diwujudkeun ku kombinasi unsurku kombinasi unsur--unsur sacara bébasunsur sacara bébas..
3) 3) basa tanpa adegan gramatik,basa tanpa adegan gramatik, kuku August von August von SchlegelSchlegel (1767(1767--1845). 1845). SchlegelSchlegel (1767(1767--1845). 1845).
4) 4) basa basa isolatifisolatif (analitis)(analitis), nyaéta tipe basa nu , nyaéta tipe basa nu ngébréhkeun wangun gramatikal ku kecap misah ngébréhkeun wangun gramatikal ku kecap misah tur runtuyan kecap,tur runtuyan kecap,
5) 5) basa basa inkorporatifinkorporatif, nya éta tipe basa anu , nya éta tipe basa anu ngébréhkeun wangun gramatikal jeung adegan ngébréhkeun wangun gramatikal jeung adegan kecap ku cara ngaruntuykeun morfémkecap ku cara ngaruntuykeun morfém--mmorfémorfémkauger jadi kecap asal, saperti basa Ĕskimo. kauger jadi kecap asal, saperti basa Ĕskimo. Wilhelm von HumboldtWilhelm von Humboldt (1767(1767--1835) 1835)
Entragan II (1861Entragan II (1861----1880)1880)
�� ““Tiori CagakTiori Cagak--RangkadakRangkadak”” ((Stambaum Stambaum
TheoryTheory) ti August Schleicher (1821) ti August Schleicher (1821--1868), anu medar sungapan basa1868), anu medar sungapan basa--basa nu basa nu sakocoran. Basa sumebar kawas cagak sakocoran. Basa sumebar kawas cagak anu rangkadak.anu rangkadak.anu rangkadak.anu rangkadak.
�� Ĕta tiori téh disampurnakeun ku J. Ĕta tiori téh disampurnakeun ku J. Schmidt jadi “Schmidt jadi “Tiori Ombak” Tiori Ombak” ((Wellen Wellen
TheorieTheorie)), anu nyebutkeun basa téh , anu nyebutkeun basa téh sumebar kawas ombak.sumebar kawas ombak.
Entragan III (1800Entragan III (1800----ahir abad kaahir abad ka--19)19)
�� Ieu mangsa dicirian ku munculna Ieu mangsa dicirian ku munculna kelompok tata basawan ngora, anu nelahkelompok tata basawan ngora, anu nelahJunggrammatikerJunggrammatiker atawa “atawa “NeoNeo--GrammarianGrammarian”, anu nganggap yén “sora”, anu nganggap yén “sora--sora basa téh barobah nurutkeun aturan sora basa téh barobah nurutkeun aturan sora basa téh barobah nurutkeun aturan sora basa téh barobah nurutkeun aturan nu tangtu”.nu tangtu”.
�� Inohong utama dina ieu mangsa nyaéta Inohong utama dina ieu mangsa nyaéta Karel BrugmannKarel Brugmann (1848(1848--1919) jeung 1919) jeung B. B. DelbruckDelbruck anu medar fonologi, morfologi, anu medar fonologi, morfologi, jeung sintaksis.jeung sintaksis.
Linguistik Mangsa Kiwari Linguistik Mangsa Kiwari (Awal Abad 20(Awal Abad 20----))
��Ditaratas ku Ditaratas ku Ferdinand de SaussureFerdinand de Saussure(1857(1857--1913) ti Swiss, anu 1913) ti Swiss, anu ngawanohkeun basa minangka ngawanohkeun basa minangka sistem ssistem seemiotik.miotik.sistem ssistem seemiotik.miotik.
��Néma ka Néma ka Aliran PrahaAliran Praha nu diluluguan nu diluluguan ku ku N. TrubetzkojN. Trubetzkoj jeungjeung Roman Roman JakobsonJakobson, , nu ngawanohkeun perkara nu ngawanohkeun perkara fofonnoollogi fungsional.ogi fungsional.
TEMPATTEMPAT TOKOHTOKOH PAMIKIRANANAPAMIKIRANANA
SWISSSWISS FERDINAND DE FERDINAND DE SAUSSURESAUSSURE
BASA MINANGKA BASA MINANGKA SISTEM SEMIOTIKSISTEM SEMIOTIK
PRAHAPRAHA N. TRUBETZKOJ &N. TRUBETZKOJ &ROMAN JAKOBSONROMAN JAKOBSON
FONOLOGI FONOLOGI FUNGSIONALFUNGSIONAL
KOPENHAGENKOPENHAGEN LOUIS HJMSLEVLOUIS HJMSLEV TB GLOSEMATIKTB GLOSEMATIK
AMERIKAAMERIKA EDWARD SAPIREDWARD SAPIR MENTALISMENTALIS
LEONARD BLOOMFIELDLEONARD BLOOMFIELD BEHAVIORISBEHAVIORIS
SYDNEY M. LAMBSYDNEY M. LAMB TB STRATIFIKASITB STRATIFIKASI
KENNETH L. PIKEKENNETH L. PIKE TB TAGMEMIKTB TAGMEMIK
CHOMSKYCHOMSKY TRANSFORMASITRANSFORMASI
LONDONLONDON MALINOWSKYMALINOWSKY PHATIC COMMUNIONPHATIC COMMUNION
FIRTHFIRTH TB KONTEKSTUALTB KONTEKSTUAL
MAK HALLIDAYMAK HALLIDAY TB SISTEMIKTB SISTEMIK
KANDA LINGUISTIKKANDA LINGUISTIK
1)1) ulikan basa tradisional, ulikan basa tradisional, 2)2) linguistik struktural, dan linguistik struktural, dan 3)3) linguistik transformasional.linguistik transformasional.3)3) linguistik transformasional.linguistik transformasional.
CIRI TATA BASA TRADISIONALCIRI TATA BASA TRADISIONAL
1.1. NosionalNosional, , analisisanalisis dumasardumasar maknamakna
2.2. AtomismeuAtomismeu, , analisisanalisis basabasa misahmisah--misahmisah
3.3. FilosofisFilosofis3.3. FilosofisFilosofis
4.4. HistoristisHistoristis
5.5. LegalistisLegalistis, , matalikeunmatalikeun basabasa jeungjeungalamalam
6.6. Normatif (preskriptif)Normatif (preskriptif)
7.7. PosPosiitifistifis
CIRI TATA BASA STRUKTURALCIRI TATA BASA STRUKTURAL
1.1. EmpirismeEmpirisme
2.2. ObObjjeektif;ktif; ulikanana didadasaran ku ulikanana didadasaran ku data basa tina omongan nyata data basa tina omongan nyata panyaturna.panyaturna.panyaturna.panyaturna.
3.3. Ilmiah;Ilmiah; ulikanana lumampah maké ulikanana lumampah maké “logiko“logiko--hipotétikohipotétiko--vérifikatif.vérifikatif.
4.4. Struktural;Struktural;
CIRI TATA BASA TRANSFORMASIONALCIRI TATA BASA TRANSFORMASIONAL1.1. Basa mangrupa sistem kognitif, Basa mangrupa sistem kognitif,
2.2. Basa mangrupa hasil kréativitasBasa mangrupa hasil kréativitas((produktivitasproduktivitas) panyaturna. ) panyaturna.
3.3. Tata basa sipatna universalTata basa sipatna universal
4.4. Tiap panyatur basa normal boga Tiap panyatur basa normal boga kamampuh (compentece) dina paripolah kamampuh (compentece) dina paripolah kamampuh (compentece) dina paripolah kamampuh (compentece) dina paripolah (performance) basana.(performance) basana.
5.5. Basa miboga adegan lahir jeung adegan Basa miboga adegan lahir jeung adegan batinbatin
6.6. Basa dianalisis tina tilu komponen nya Basa dianalisis tina tilu komponen nya eta sintaksis, semantik jeung fonologieta sintaksis, semantik jeung fonologi
ALIRAN SWISS
�Tokohna Ferdinand de Saussure, gagasanana opat dikotomi basa
1) SINKRONIS VS DIAKRONIS
teu nitenan nitenan kamekaran kamekaranwaktu waktu
LANGUE VS PAROLE
LANGUE PAROLE
Aspek sosial basa Aspek individual
Kompetensi PerformansiKompetensi Performansi
Abstrak, dina uteuk konkrit, dina baham
Relatif angger/statis gancang robah
LANGAGE/BASA
SIGNIFIE VS SIGNIFIANT
SIGNIFIE SIGNIFIANT
Gambaran psikologis Gambaran Psikologistina alam pamake basa tina omongantina alam pamake basa tina omongan
Harti/eusi basa wangun/lambang
SINTAGMATIK VS PARADIGMATIK
�Hubungan sintagmatik nya éta hubungan horisontal antarunsur-unsur basa dina tataran, nu disusun sacara ngaruntuy, sipatna linear. sacara ngaruntuy, sipatna linear.
�Hubungan paradigmatik nya eta hubungan vertikal antarunsur-unsur dina tataran nu tangtu
ALIRAN PRAHA
�Tokohna: Nikolaj Ttubetzkoj jeung Roman Jakobson.
�Aliran Praha kawentar lantaran tiorifonéma. Foném dipasing-pasing jadi fonéma. Foném dipasing-pasing jadi sababaraha kelas luyu jeung ciri pangbéda katut hubungan oposisina dina kecap.
�Disungsi make pasangan minimal ‘minimal pairs’.
TILU TESIS ALIRAN PRAHA
1. Medar metodologi linguistika. analisis sinkronisb. metode komparatifc. analisis hipotesis konvergensi
2. Medar wangun linguistik, 2. Medar wangun linguistik, a. sora basab. kecapc. gundukan kecap
3. Medar fungsi basa intelektual jeung fungsi emotif
ALIRAN LINGUISTIK KOPENHAGEN
� Tokohna Louis Hjmslev (1899-1965)� Ngulik basa ku cara matematik� medalkeun istilah glosem anu konsepna
sarimbag jeung morfem.Ngawanohkeun istilah � Ngawanohkeun istilah – substansi eusi (dunya luar basa)– substansi ekspresi (lisan, tulisan, isarah)– wangun eusi (eusi basa)– wangun ekspresi (wangun fonemis)– relasi sintagmatis & paradigmatis
ALIRAN LINGUISTIK AMERIKA
1) AWAL LINGUISTIK AMERIKAa. Tokohna Frans Boas (nu ngulik
masalah tata basa Indian), jeung Edward Sapir (1884-1939)Edward Sapir (1884-1939)
b. Fahamna Mentalisme:- basa mangrupa aktivitas mental.- mikir bakal mangaruhan makena basa.- harti nangtukeun struktur.- akal mangaruhan aktivitas mekanis- analisis basa deduktif.
ALIRAN BLOOMFIELDIAN
– Tokohna Bloomfield (1877-1949)– Fahamna behaviorisme,1) nganalisis basa ku cara distribusional atawa
taksonomik. 2) basa mangrupa aktivitas mekanis tina S--2) basa mangrupa aktivitas mekanis tina S--
r…s--R. 3) make basa nu pangpentingna struktur lain
harti. 4) basa mangaruhna pikiran. 5) kamaheran basa dipilampah ku cara latihan.6) Analisis basa induktif.
PASCA-BLOOMFIELDIAN
1) ALIRAN STRATIFIKASI a. Tokohna ku Sydney M. Lamb.b. Basa teh diwangun ku lapisan-
lapisan (strata) nu diatur ku kaedah lapisan (strata) nu diatur ku kaedah atawa taktik, anu ngawengku:- fonemik - leksemik- morfemik- sememik
ALIRAN TAGMEMIK
Tokohna Kenneth L. Pike� Ngawanohkeun istilah tagmem, nya éta
konstituén tina konstruksi nu mangrupa gabungan fungsi, kategori, harti jeung kohesikohesi
� Dua hal nu penting dina teori tagmemik–bedana etik (pola-pola unit basa tanpa
niténan fungsina dina system basa) jeung emik (pola-pola unit basa nu fungsional)
–hierarki tagmemik nu ngawengku fonologi, leksikal, jeung gramatikal
ALIRAN LINGUISTIK LONDON
� Bronislow Malinowsky � data basa téh kudu omongan sapopoé, sabab fungsi basa téh mangrupa alat komunikasi.
� Firth � ngawanohkeun tata basa kontekstual– objek ulikan basa nya éta kanyataan makéna
basa– objek ulikan basa nya éta kanyataan makéna
basa– unggal unsur basa dititenan tina hubungan
struktural jeung sistemik nu kudu ditafsirkeun dumasar kana konteks situasina.
� Halliday � ngawanohkeun tata basa sistemik.Saterusna ngawincik analisis basa téh dumasar kana kategori jeung skala.