Post on 18-May-2020
TARTIŞMALI İLMİ TOPLANTILl\.H DiZİSİ
HZ. PEYGAMBER VE
AiLE HAYATI
Doç. Dr. Ali ÖZEK e Y. Doç. Dr. Ö. Faruk HARMAN Y. Doç. Dr. Abdullah AYDINLI o Doç. Dr. M. Yaşar KANDEMİR
Doç. Dr. İ. Lütfi ÇAKAN e Doç. Dr. Hayreddin KARAMAN Doç. Dr. Ümid MERİÇ Ci> Prof. Dr. Salih TUG
Y. Doç. Dr. Sadreddin GÜMÜŞ o Ali fuza DEMİRCAN Doç. Dr. Mustafa ERKAL e Doç. Dr. İbrahim CANAN
Dr. Celal YENİÇERİ e Y. Doç. Dr. Raşit KÜÇÜK Doç. Dr. Bekir TOPALOGLU
iLMi NEŞRİYAT İÇ VE DIŞ TİCARET A.Ş.
Adres , Kızt&şı, Kamilpaşa Sok N o, 17 Fatih/İST.
RASÜLULLAH ls.a.l'İN AİLE HAYATI İLE İLGİLİ A YETLERİN
TOPLU DEGERLENDİRMESİ
Yrd. DQÇ. Dr. Sadreddin GÜMÜŞ Marmara Üniv·ersitesi İlahiyat Fakültesi Öğ-retim Gö-revlisi
Yüc& Alla:h'a hamd ve O'nun şerefli Peygarrnber'ine salıH ve selam olsun!
GİRİŞ
İnsaınlığı eğitmek ve ahlaknn yüceltmek için örnek insa,n olarak gönderilmiş olan Hz. Muhammed ls.a.l 'in aile hayatını incelemek, onu öğrenmek, yaşamak ve insanlığa tanıtmak, başta gelen görevlerimizden biridir. Çağımızda insanlığın, özellikle aile hayatında, derin bunahınlara sürü'klenmiş olması göstermiştir ki, :baş döndürücü bir şe:kilde Herlemiş bulunan ilim ve .teknik, insanlığın mutluluğıınu sağlayamarrnış ve onu uçurumun kenannda yainız bırakmıştır. Mükemmel yaratılmış lbir varlık olan insanın, tehlikelere maruz kalacak ve bunalımlar içerisinde kıvranacak bir şekilde lnlavuzsmz bırakılmasa. ise, ilahi hikmete aykırıdır. Yüce Allah, insanlığı bu tehlikelerden korumak için peyga.mberler ve müceddidler göndermi':}tir. Peygamberlerin sonuncusu, bütün insanlığa. önder olarak gönderi!ıniş olan Hz. Muhı.mmed ls.a.l 'dir. Yüce. Allah, ·Allah'ın Rasülüııde sizin için güzel bir örnek vardır• buyurmak ı;üretiyle O'nun örnek insan olduğunu bize bildirmiş ve ·De ki: Allah'ı seviyorsanız bana uyun" enıri ile de O'na uyınamızı emı::etmiştir. RasüluUa>h Cs.a.l de ·Ben güzel ahlakı tamamlamak için gönderildim» buyurarak bu mukaddes görev!ıı kendisille verildiğini bildirmiştir.
210 / HZ. PEYGAMBER VE AİLE HAYATI
Şu halde bize dü~en görev, bu mükemmel in'ia.nın her halini tasviı- etmek, şahsiyetine dair her şeyi kayd etmek ve bunu nesilden nesile !lc.!<tarmaktır. Çünkü, yolların en doğrusu O'nun yoludur. En selahiJ:etli Iniavuz O'dur. O' nun kendisi örnek biT önder olduğu gibi, temiz eşleri de, özellikle kadıniar için, bicrer örnektir. Dolayısıyla bu mukaddes a.iieden alacağımız dersler sonsuzdur. Bu müba.rek aile, hayatın her türlü acı ve tatlı saJınelerini yaşa
mış. Allah'a inandıklan için vatanlanndan hicı·ete mecbur kalmış, düşmanın maddi ve ma,nevi baskılannı, münafıldarın iftiralarını, savaşları, yokluldarı ve da,ha nice sıkıntıları gülere•k karşılamış ve bunları, insanlığm kurtuluşu için koşarken, ayağının taşa değ:ıiıesi kadar, basit olaylar kabul etmi>;tir. Hedefe doğru yürürken karşılaşıra.'bilecek sıkıntıları metanetle göğüslerneyi en doğru şekliyle onlardan öğreniyoruz. Bn sebeple biz, bu mukaddes aileyi tanrm""ya ve tamtınaya çalışacağız.
Bu tebliğde, RMülulla:h (s.a.l 'in sadece a,ile hayatı ile ilgili aye.tler ele alınmış ve bunların ·değerlendirilmesine ga.yret edi1ı:rıiştir. Ayetlerin açıklanmwsında çeşitli kaynaJklardan yararlanılarak tamaJmlayıcı bilgiler de yerilmiştir. Ayetler farklı konularla ilgili olma~kla b[[-Jikte hepsi d~ Raısülullalı (s a.l 'in aile hayatı ile Hgili olduğu için konu, ,«Rasülullalı (s,a .. l 'in aile hayatı ile ilgili ayetlerirı top-· lu değerlendirmesi. başlığı ile ele alınrrmş ve ayetler kendi bütüniükleri içerisjınde işlenm>ştir. Sonunda ayrıca genel bir değerlendinrıe yapıJmıştır.
Re~üluilah <s.a.l 'in aile hayatı ile ilgili ayetler Mekke Dönemi ve Medine Dônemi olmak üzere iki; 'hö1ümde ele alınabilir,
MEKKE DÖNEMİ
A. Doğumundan Peygamberliğine Kadru- Rf\S'Ülullalı
(s.a.l 'in Aile Hayatı
Rasülullah fs.a.l, Miladi 571 yılı Nisan a;yınııı 20'sirı:-
RASÜLULLAH'IN AİLE HAY AT! İLE İLGİLİ AYETLER 1 211
de Mekke'de dünyaya geldi. Bu yıl, «Fil yılı, olarak bilinmektedir. Babası Abdullah, Kusayy oğlu .AJbdi Menaf oğlu H&şim oğlu Abdulmutta1ib'ir. oğludurl. Annesi Arnine i.se, Hakim oğlu Zühre oğlu Abdi Menaf oğlu Vehb'in lnzıdır'. Her ikisi de Kureyş Kabilesi'nin ileri gelen ailelerinden idi3. Soy ve makam bakımından üstün olmalarma rağmen, mali yönden fakir idiler. Rasü1ullah (s.a.l 'in baJbası, O'nun doğumundan önce vefat etmiş, dolayışıyla bakımını dedesi Abdu1mutte.Iib üstlenmiştir. Ded<ısinin ölümünden sonra da O'na amcası Ebu Talib •baktı. Süt enm1e çağmda emzirilmek üzere Sa'd oğulları'ndan Hz. Ha1ime'y" teslim ooildi. Böylece çocukluğu çöl havasında geçmiş v_e bedevllerin fa,silı Arapçasını öğrenmişti4. Rasıllullah (s.a.l, beş yaşında anası Arnine'ye iade edildi; fa,kat, aJtı yaşmda O' nu da. kaybetti. Ana.sı O'na çok az bir miras boraktı. Böyhece Rasülullah (s.a.l hem yetim hem de fakir kaldı. Kur'an-ı Kerim buna şöyle işaret eder,
·O seni yetim bulup barındırınadı mı? Şaşırmış bulup da yol göstermedi mi? Seni fakir bulup zengin etmedi mi'? Şu halde sakın yetimi ezme! Yaksulu da azarlama. Rabbinin nimetine gelince O'nu minnet ve şükranla an." s
Yetinılik, Rasiılu1lah (s.a.l 'ın rühunda derin izler bırakmıştı. Yüce Allah, O'nun sıkıntılarını hafifletmek için şefkat ve merharm~t abideleri olan dedesi ve amcasını O' nun hizmetine koşturdu b. İşte •seni yetim bulup barındırınadı mı?, 7 mealin.deki ayet bu nimeti hatırlatmaktadır.
Rasülu1liı;h <s.a l 25 yaşına geldiğinde zengin bir tüç-
ı. Me·vlıl.rı.a Ştbli, Asr-ı Saadet (trcm. Ö. Hıza Doğrull lstanhul 1928 !, 178.
2. A. Abdu'l-Fettah Tabbare, Maa'I-Enbiya Beyrut, taıihs-iz :J37 dipnot.
3. M. Şi.bli, Asr-ı Saadet I, ı 78, 186. 4. H. İbrahim Hasan. İslam Taıihi (trcl lstmıbul 1985, I, 99. 5. Dul18. Süresi (93), 6-11. 6. lvL Harndi Yazır, Hak Dini Kur'an Dili İstanbul 1971
VIII, 5900. 7. Duha Süresi (93l, 6
212 / HZ. PEYGAMBER VE AİLE HAYATI
car olan Hz. Hadice He evlenerek fakirlikten kurtuldu. «Pek yakında Rabbin sana verecek de hoşnut olacaksın ... Seni fakir bulup 7.engin etmedi mi?• s me:{ılindeki ayetler buna işaret eder. Bu ayetlerin işfı,retine göre, Rası:ılullah
Cs.a.l 'in çocukluğu ve gençliğinin ilk dönemi, yoksulluk içerisinde geçmiştir. Ayetler, dolaylı olarak dedesi ve am· casının da fakir olduklannı gösterir. DBJha sonra gerek kendisinin ticari faaliyetleri, gerekse eşi Hz. Hadice'nin bütün servetini O'na hibe etmesiyle maddi durumunu dü· zeltmiştir9.
Rasülullah (s.a.l, ilk evliliğini kendisi 25 yaşında ol· duğu halde 40 yaşında dul fa.kat zengin bir kadın olan Hz. H<ıdice ile gerçekleşUrdiı o. Arap ge•leneğinde çok evlilik esas olduğu ha;] de Rasülullah Cs.a. ı yirmibeş y1l beraber yBJŞadığı Hz. Hadice'nin yf\nına ikinci bir eş almamış, böylece tabii şartlar içerisinde evlilikte tek eşin esas olduğunu vurgulamıştır ı ı. Daha sonraki çok kadınla evl'iliği çe· şitli sebeplere drı"yanmaktadır.
B. Peygamberlik Verildikten Sonraki Aile Hayatı
Kendisine peygBJmberllit verildikten sonra da Mekke döneminde Rı<sülul!ah Cs.a.l 'in aile hayatında değişiklik
görmüyoruz. Hz. Hadieelnin vefatma :k8Jdoc tek kadınla evlilik hayatı devam ettiP. O'nun vefatından wnnı,, ibi'setin 10. yılının Ramazan ayında, Sevde bnt. Zem'a ile evlendi ı 3. Medine'ye göç ettiğinde sadece Sev de ile· evli bulunuyordu. Hz. Aişe ile de nişanlı idi. Aişe ile izdivac dac ha sonra Medine'de gerçekleşm;ştirı4.
8. Duha Sılresi (93 J, 5, 8. 9. M. Harndi Yazır, A.g.e. VJII, 5901.
10. lbn Sa'd, et-Tabakatu'I-Kübra Beyrut 1985 16; M. Şibli Ag.e. !, 208; A. A!bdu'l-Fettah Tabba.ra, Maa'I-enbiya s. 436.
ıı. MevEma ş,bli, A,.g.e. ll, 1037; A. Abdu'l-Fettah Tabbara. Maa'l-enhiya s. 436.
ı2. M. Şibli, Age. ll, 991. 13. İbn Sa'd, Age. Vlll, 53. 14. İbn So,'d, Age. gs. yer; M. Şibli, Age. ll. 998 vd.
3u d6nemde Rasirlullah Is a.1 'in aile hayab ile ilgiIi olduk~a ~ o k &yet inmigtir. BunIan $yle slralayabilil-iz:
A. Rwiilullah ts a,) 'in Kendfleriyle Evlenmesi Helal. Krllcan Kadmlarla flgili Ayetler.
*EY Peygamber! Mehiderini verd@in ejlerini, Allah'm sana ganimet alarak verdi@ ve elinin alhnda, bdunan c5- riyelerit, aJ;ncwn, halanm, daylnm ve teyzenin seninle be- raber hicret eden klzla~nl sana hdal k ~ l d ~ k . Bir de Fey- gamber kendisiyIe evlenmek istedi& takdkde, kendisini Peygambere bibe eden mii'mine kad~n~, diger rnia'rninlere de@, sirf sana rnahsus d m k iizere hel&I kd&k. Ku~ku- suz biz, e5leri ve ellerinin alhnda hulzuxan Ic5riyeleri-i) kakkmda mii'rnin'iere neyi farz kildr@nlz~ hiliriz. iBu hu- msta la@ yapmalari gemktigini onlara aqikladik kil sana bk zorluk olrnasm. Allah bagiqlayandrr, merhamet eden- dirls.
C u m h ~ r a gore bu $yetin inmesiy1.e hsUullah Is.a.1' in mehrjni vererek evlenmig oIdu&~ Badmlar, ganimet oh- rak aldl& ckriysler, amcasl, h>alasr, dapsz ve teyzesinin Medine'ye himet stmiq olan krzlan ile tercihm evlenmesi held hlmrnl$u-. Buradaki mehrini verrne, ganimet olarak aIma ve himet e t rn i~ olmalan kaydl sadsce tercih ifade eder 1 6 .
15. AhzaS Saresi (331, SO. 16. Al9.si, Rbhu'l-Me?trri Beyrut 1985 XXII, 52 vd; Sevkani,
Fethu'l-Rdir Mislr 1964 iV. 293; M. Hamdi Yazllr, Halr D h j Xur'ga DiXi VI, 3813.
214, HZ. PEYGAMBER VE AİLE HAYATI
eden mü'mine kadınlarla da evlenebiliı-. Rasülullah (s.a.l' in bu şekilde evlilik yapıp-yapmadığı hususunda farklı riviıyetler vardır. Hz. Aişe'den rivayet e_dilen bir hadis, Rasülullah (s.a.l 'in bu şekilde evlilik yaptığına işaret eder. Hz. Aişe şöyle deı-, Ben, kendilerini Rasülullah (s.a .. l 'e hibe eden kadınlan ayıplardım. ·Hiç kadın, kadınlığını hi:be eder mi?" derdim. Yüce All&h, •Onlardan dilediğini geriye bırakır, dilediğini de yanına alırsın. ,.» ayetini indirince, ben, Rasülulla.h <s.a.l 'e •Racbbini görüyorum ki, aııcak seniıı arzunu gerçekleştirmek için koşuşuyor» dedim ı 7. Ancak, M. Hamdi Y azır, Bu hiç bir zaman istihfaf ya d;ı, ilahi iradeden hoşnudsuzluk anlamında değil, aksine eşler
arasındaki samirrıiyetten ileıi gelen bir serzeniıjtir. .ıihn Abbas, bunun fiilen vaki olınadığmı, yani . Peygamber <s.a.J 'in bu suretle biç htr kadınla evleıırnediğini söylemiştir. ı> ıs der.
Ayetteki «Mü'mine• kaydı, kafir bir kadımn Rasülullah <s.a.l 'e hela.l olmadığım ifade eder. Kurtubi böyle bir yorumda bulunduktan wnra İbn Arabi'den naklen şöyle dero ·Bana göre hür ve kafir blr kadın Peygamber <s.a,J'e haramdır. Bu hususta O bizden farkhdır. Faziletli ve değerli şeylerde O'nun payı daha çoktur. Noksanlık bulunan hususlarda ise, Rasfılullah {s.a.l 'in tarafı daha temizdir. Elıl-i kitabın hür kadınlarıyla evlenmek, rbizim için helıi.l kılındı. Rasülullah (s.a.J 'in yüceliğinden dolayı O'na şa;.
d0ce mü' min kadınlarla evlenmesi helaı kılınmıştır ı 9.
•Bunlar, mü'minlere değil, sadece sana mahsU.s olmak üzere helal lnlındı. Kuşkusuz biz, eşleri hakkında mü'minlere ney] farz kıldığımızı biliriz.• bölümü gösteriyor ki, bu durum sadece Rasülullah <s.a.l'e mahsustur. Diğer mü'-
17. K§..mil M'lras, Tecrid-i Sarih Tercümesi, Ankara:, 1985 XI, 151. Diğer rivayetler lık. bilgi için bkz. Şevk~.ni, Fethu'l-Kadir IV, 295; Zema.hşeıi. ei-Ke.;şaf Beyrut tarihsiz ın. 268; Kurtubi, el-Cami' li ahkami'l-Kur'an, Beyrut 1952,XIV. ·208, 209.
18. Yazır, Hak Dini Kur'an Dili, VI, 3914. 19. Kurtubi XVI, 210. lbn Arabi, Ahkiı.mu'l-Kur'an lll, 1559.
RASÜL\TLLAH'IN Aİ:.E HAYATI İLE İLGİLİ AYETLER 1 215
ıninleri.n evlenebilecekleri kadın sayısı Nisa Süresi'nin 3, ayetinde beliri:ilrrı.iştir2 o.
Rasıilullah (s aJ eşleri arasında nöbet usulünü uyguluyor, farldı bir durum kaf'lısmda onlardan izin alıyordu2 t. Böylece eşleri arasmda eşit muamele etmeye çalışıyordu, Yüce Allah bu hususta Rasülünü sePbest bıra;karak şöyle bııyurdu,
"Onlardan dilediğini geriye bırakır, dilediğini de yanına alırsın. (Aralarında nöbete mecbur değilsin)_ Geri bıraktığından yanına almak istediğin olursa sana bir günah yoktur. Ey Muhammed! Böyle yapman onlann gözlerinin aydın olmasına, üzülmemelerine ve hepsinin, senin verdiklerine razı olmalanna daha uygundur. Allah kalplerinizde olam bilir. Allah hakkıyla bilendir, halimdir.»22 • Bu ayetten anLaşıldığı gibi artık Rasıllullah (s.aJ 'in, eşleri arasında nöbet usulünü uygulaması ve ihtiyaç anında onlardan izin alması şart değildir. Anca>k Rasıllullah (s.aJ eş
lerinin gönüllerini hoş tutmak ve aralarında meydana gelebilecek kıskançhklan önlemek için yine de nöbet usülü:.1ü uygulardı2 3
RASÜLULLAH fs.a.J'İN EVLENDİGİ KADıNLAR
Rasıilullah (s.a.l ll kadınla evlenmiştir. Bunlardan ikisi kendisi hayatta iken vefa.t etmiş, dokuzu ise kendisinden sonra vefat etmiştir. Bunlar hakkında hususi tebliğ sunulacağı için biz burada bunların sadece isimlerini vermeıkle yetinec~ğiz:
20. Ayet'in meali şöyledir: .. Eğer yetinıleı·i.n haltlannı göze~ teınemekten lrorkars:aıuz, beğendiğiniz kadınlardan ikiş{lr, üçer dönle-r alın. Haksızlık yapm.aktan korkarsanız bir tane alın. Yahut sahip olduğunuz c.ftriyelerle yetinin. Adaletten aynlmamaııız için en uygun olanı budılr.» Görüldüğü gibi ınüslüma.n erkeğin evlenebileceği kadın sayısı dörtle ;"unırlandınlmıştır.
Ancak bu bir ruhsat olup vücüb ifade eden bir emir değildir. 21. KurtubL XlV, 2.15 22. Alızah Sün:ısi (33), 51. 23. Kıırtubi, Age. 251 vd.
216 i HZ. PEYGAMBER VE AİLE HAYATI
ı. Hz. Hadice, 2. Hz. Sevde bnt. Zem'a Cv. 54/673), 3.
Hz. Aişe Cv. 58/677), 4 .. Hz. Hafsa Cv. 45/665), 5. Zeyneb bnt. H üzeyına Cv. 3/624), Hz. Ümmii Halıibe Remle (v. 44/664), 7. Hz. Zeynep bnt. Cahş Cv. 20/640), 8. Hz. Ümmü Selerne Hind hnt. Ehl Ümeyye Cv. 59/678), 9. Hz. Safiyye bnt. Huyeyy Cv. 50/670), 10. Hz. Cüveyriyye bnt. Haris Cv. 50/670), ll. Hz. Meymfme bnt Haris Cv. 51/6711 24.
Ayrıca. Rasülııllah Cs.B . .l 'in Reyhane ve Mariye adlarında iki de cariyesi vardı25.
RASÜLULLAH (s a.J 'İN ÇOCUKLAR!
Rasülullah Cs.a.l 'in 6'sı Hz. Hadice'den !biri de Hz. Mari ye-i Kıpti'den olmak üzere 7 yocuğ;u dünyaya geldi.
A. Erkekler
ı. Kas.ım. 2 Abdullah, 3. İbrahim CMariye'den olmuştııı·J
B. KızLar
1. Hz. Zeynelı, 2. Hz. Rukiyye, 3. Hz. Ümmü Kills:iim, 4. Hz. Fat1matu'z-Zelıra26.
RASÜLULLAH Cs.a.l'İN ÇOK KADINLA EVLENMESiNİN SEBEPLERİ
Rasülullah Cs.a.l 'in çok kadınla evlenmesinin bir çok sebe<bi olmakla birlikte ilim adamlan bunları 4 madded<ı özetlemişlerdir.
ı. EğitimJ<ı İlgili Sebep 2. Huküki Sebep
3. Sosyal Sebep 4. Siyasi Sebep
24. RasU.lullah Cs.a.) 'in eşleri hakkında biLgi için ibkz. lbn Sa.'d, et-Tab~kat Vlll, 52-221; Kurtubi IVX, 164-167: M. Şibli, A;;e. 990-1013.
25. İ'bn Sa'd, Age. VIII, 129-131; Kurtubi, IX 166. 26. Rasü!ullaJı Cs.a.l 'in çocuklan için bkz. İbn Sa'd, Age.
8/19-39; M. Şibli Age. 2/1044-1053.
RASÜLLTLLAH'IN AİLE HAYATI İLE İLGİ!Jİ AYETLER 1 217
ı, Eğitimle İlgili Sebep: (Buna dini sebep de diyebili· riz), Muhtemelen o gün İslam toplumunun yarısını veya daha fazlaarnı kadınlar oluşturuyordu. Çünkü, sürekli olarak savaslaı-da erkek zayiatı oluyordu. İslam, kadınlık özelliğinden kaynaklanan bazı durumlar müstesna, mükellefiyetler bakımından erkeklerle kadınları eşit tutmuş· tur. İşte bu mükellefiyetieri ve bunls,rm nasil uygulana· ca.gmı kadınlara öğretecek kadın öğretmeniere ihtiyaç vardı. Zira kadınlar bazı şer'i meseleleri, özellilde hayız, nifas, cürtüplük v.e aile mahremiyeti ile ilgili diğer konuları doğrudan Rasülullah (s.a.l'e sormaktan utanıyorlardı. Bunun yanında Rasülulla.h (s.a . .J de yüksek bir haya duygusuııa sahipti. Kendisine sorulan bazı sorulaira açıktan değil, kinaye yoluyla, cevap veriyordu. Bunu da he ı· kadm anlayamıyordu. İşte bu durum, kadın öğretmenlere ihtiyaç olduğunu gösteriyordu. Başta Hz. Aişe olmak üzere Rasülulhvh (s.a.l 'in bazı hanımlarının bu ihtiyacı karşı· !<\dı klarını görmekteyiz2 s.
2. Hukuki Sebep: Bunun tipik örneği Rasülullah (s.f\.J' iı1 a,zatlı kölesi ve evlatlığı Zeyd b. Harise'nin boşamış olduğu Zeyneb bnt. C".-a.Iış ile evlenmesi<iir. Rasülullah (s.a.l' in Zeyneh iie evlenmesi, Araplar arası,nda yerleşmiş oloup miras, evlenme, boşanma, aile mahremiyetleri ve benzeö birçok konularda hukuk dışı muamelelere sebep olan bir cahiliye geleneğinl, yani evlat edinme ve bununla ilgili diğer hukuki meseleleri ortadan kca·ldırmıştır2 6.
3. Sosyal Sebep: Rasülullah (s.a.l, akrabalık bağlarını kuvvetlendirmek maksadıyla bazı hanımlıurla e.vlenmiş
tir. Hz. Ai!Şe bnt. Ebi Bekr ve Hz. Hafsa bnt. Ömer ile evlenmesi bu sebepledir. Ayna sebeple Meymüne bnt. Haös el-Hilruiyye He evlenmi~tir. Kendi lazlarını Hz. Osman ve Hz Ali ile evlendirmesi de yine bu sebebe dayanma;ktadır. Bunun yanında Rasülullah (s.a.l, bazı ha;nımlarla da sırf
---·---25. Sabüni, Raviiiu'l-Beyan ll, 318 vd.; A. Abdulfettab Tab
lJara, Age. s. 437 26. SUbüni, Age. II. 320 vd.; A. Abdulfetta.h Ta.bbara, Age.
gö-s. yer.
218 HZ. PEYGAMBER VE AİLE HAYATI
onları sahipsiziikten kurtarn1ak maksadıyla evlenıniştir.
S evde bnt Zem'a {r:vlendiğinde 55 yaşında idiJ, Ümnıü Seleıne Hiııd CYaşlı bir kadındı, kocası Uhud s2:vaşında şehi.d olmuştu) ve Zeyneb bnt. Hüzeyme CKocası Bedir'de şehid olm.uştu. E.vlendiğinde 60 yaşındaydı) ile- evlenmesi bu sebebe bağlıdır27
4. Siyasi Sebep; Rasülullah Cs.a.l bazı kabileleri kendisine ısmdırmak, hatta İslam'ı kabul etmelerini sağlamak m::ıksadıyla birkaç hammla evlendi. Kureyş reisi Ebü Süfyan'ın kızı Ümmü Habibe, Mustalik Oğulları'nın reisi HELris'in kızı Cüveyriyye ve Beni Nadir reisierinden Huyeyy' in lnzı Safiyye ile evlenmesi bu hikmete daya.nmaktadır' s
B. Rasıllullah Cs.a.l 'in Zeyd b. Harise'yi Evlatlık Edinınesi ve O'nun Boşanmış Olduğu Ze.yneb Bnt .. Cahş İle Evlenınesi Hakkmda N azil Olan Ayetler
al Zeyd'in evlatlık eelinmesi
Rasıll-i Ekrem. Hz. Hadice ile ı;vlendiği zaman, Hz. Ha.dice kölesi Zeyd'i O'na hioo etti. Ra,sulullah Cs.a.l Zeyd'i azad edip oğulluk edindiğini ilan ederek Araplarda mevcut olan bir gelem'ği uygnladı29 .. Bundan sonra Araplar
27. Sabuni, Age. II, 323; A.A. Tabbam, Age. s. 437 vdd. 28. Rasülullah {s.a.J 'in çok kadınla ev]enmesinjn sebepleri
için bkz. Sabuni. Age. II, &18-326; M. Şibli; Age. II, 1033-1043. 29. Bu sırada Zeyd 8 yaşcı.nda.ydı. O'nun Rasülullah Cs.a..) 'in
yanında olduğunu haber alan ba:bası, HasUluH-ah (s.a.) 'e gelerBk oğlunun fjdyesini verip O'nu almak istedi. R-a.sülullah (s.aJ Zeyd'i babası ile kendi.si arasında tercih yapmakta serbest bı_, raktı. O da Rasülullah Cs.aJ'i tercih etti. Zeyd, köleliği tercih ettiğ'i için baba:sı VP amcası tarafından kınandı. Bucnun üzerine O, «V allahi ben bu adamdan öyle şeyler gö:rxlüm ki hiç kimseyi O'nıa tercih edemem•• dedi. Bu drurumu- gören RasUlullah Cs.a.l, .. Ey Kureyş topluluğu! şi\hid olun, Zeyd benim oğlumdur. O bana vAris olaca1r, ben de ona vU.ris olacağım, diyerek. o gün Araplarda ınevcut olan il::ıi.r geleneği uyguladı ve Zeyd'i oğullu.k edindiğini ilft.n ettL Zeyd'in babası ile an1cası bu durumu görünce memnun olarak dönüp gittiler. CKurtubi, XIV, 118; M. Hamdi Yazır, Age. VI, 3897).
RASÜLULLARIN A!I.E HAYATI İLE İLGİLİ AYETLER i 219
Zeyd\ ·Zeyd b. Muhammed" diye çağırmaya başladılar. Daha sonra Mediııe'de inen şu ayetler böyle bir hitap şekline son verdiğj gibi, evlat edinme geleneğini de yürürlükten kaiclırdıJo.
•Allah evlatlıklarınızı öz oğullarııuz kılmadı. Bunlar sizin ağızlarımza geEveren sözlerdir. Allah gerçeği söyler ve doğru yola o eriı;tirir. Onlan, babalanna nisbet ederek çağırın. Allah yanında en doğrusu budur. Eğer babaları nın kim olduğıımı bilmiyorsanız, bu takdirde onları din kardeşleriniz ve görüp-gözettiğiniz kinıseler olarak kabul edin. Yanılarak söylediklerinizde size vebal yoktur; fakat, kalplerinizin bile bile yöneldiğiııde günalı vard1r. Allalı
bağışlayandır, esirgeyendir' 1 .•
Abdullah b. Ömer diyor ki: ·Bu ayet inineeye kadar biz, Zeyd'i, ·Zeyd b. Muhammed», diye çağırırdık".
Burada dikkatimizi çeken konu şudur: Rasülullah (s. a.l risiıletten önce Araplarda var olan bir geleneğe uyarak evlatlık edinmiş v<e evlatlığmın kendtsine nisbetle anılmasını benimsemiştir. Bu durum İslam'ın gelişinden sonra da uzun süre devam etti. Bu dönemde veraset, nikah, taJa.k, huı-met-i müsahara ve benzeri muamelelerin tümü evlatlık esasına göre dev·am ediyordu. Daha sonra; inen yukandruki ayetlerle bu gelenek uygulrumadan kaldırıldı.
Bu olay, Kur'an'ın sünneti neshi kabilindendir''- Bundan sonra Hasuluilah Cs.a.l böyle bir isimlendiı-meyi büyük günah saydı ve şöyle buyurdu:
·Her kim babasından başka bir kınseye, babası oinıadığıııı bile bile, [babamdır diye) intisah ederse, o kimseye
30 YusuJ el-Ka.n:lavi, el-Helal ve'l-Haram fi'l-İslitın Beyrut, 1398 lı. s. 217.
31. Ahzab Süresi C3:3}, 4-5. 32. Kurtubi, XIV, 118. 33. Kuctubi, XIV, 118
220 HZ. PEYGAMBEE VE AiLE HAYATI
cennet haram olur.» l4 Bir başka hadiste de şöyle buyurımıştuT: »Bir kişi babasından başkasına -Babası olmadığını bile bile- neseh iddia ederse, hiç şüphesiz o kimse küfran-ı nimet etmiştir. Herhangi bir kişi de aralarında
akrabalık olmayaı;ı bir kavimden olduğunu iddia ederse, o da celıenneındeki durağına hazırlansın!:ı:ı.3s.
Bundan sorıTa evlatlıklar, kendi babalarına nisbet edi. !erek. babaları bilinmeyenler ise, «Ey kardeşim» veya »Ey dostum» bita.plarıyla çağrılmışlardır ı 6
b. Rasülullah (s.a.l 'in Zeyneb Bnt. Cahş ile Evlenmesi
Rasıilullah (s.a.l a.zad ettiği kölesi Ze)'d'i halasi Ümeyme'nin kızı Zeyneb Bnt. Cahş ile evlendin:nek istedi.ğiı1de Zeyneb buna razı olmadı. Anca;k aşağıdaki ayet inince evlenmeyl kabul etti:
"Allah ve Rasülü bir şeye hÜküm verdiği zaman, inanmış bir erlwk v2 kadın için o işi kendi isteklerine göre seçme ha.kkı yoktu. Her kim Allah ve Rasülüne karşı gelirse, apaçık bir sapıklığa düşmüş olur»J7. Ancak bu evlenme isteksiz olduğu için eşler arasında ülfet meydana gelmedi ve bir sene sonra. Zeyd, kansını boşamak üzere, Rasülullah Cs.a.l 'e baş vurdu ı S. Rasülullah ls.a.l, O'na. eşini boşamamasını tavsiye etti Ayet-i kerime bu hususu şöyle açıklar:
"lRasulüm!l Allah'ın nimet verdiği, senin de kendisine lütfettiğin kimseye, ·Eşini yanında tut, Allah'tan korkh diyorsun. Halbuki Allah'ın açığ:a vuracağı şeyi, insanlar-
34. Tecrid-i Sarih Tercenıesi, X, 335, XII, 248 35. Aynı eser IX, 224. Kclmil Miras bu hadisin acıiklamasın
da, ki-ş.inin nesebini J.nk.ir etmesinin ve ecnehiy.e ni~bet iddiasının haram olduğunu söyler.
36. Kurtubi. XIV. 119. 37. Ahza.b Suresi (331, 36. 38. İ'bn Hacer. Fethu'l-Bftr~. Beyı-ut, ta.ı·ihsiz VIII 403; i\'f.
Şi:~)li, Age. I, 416.
RAS~LULLAH'IN A ~ L E HAYATI ~ L E i~x;.iZi: AYETLER / 221
dsn cekinerek iqkde gizliyursun, Oysa. as11 korkulma.yt\. lBylk olan Allah'tm3?.
<<Allalllin apka vurracagl ~ e y i gizliyomm, halhtan kor- Iruyorsun.. ciimleeiizden mzksacluz ne olduguna dair farlch rivgyetlel* varclu"0. A~icak, ~Rasulullal~ (s.a.1 'in Zeyneb iic evleneceei vah;y yoiuylz, kendisine bildirilmiqti. 0, bu duuz~mu bxlrl& hdde hajkm dedikodusundan qekinereli. 2t.y-d'e e~ini hogamamasm tavsiye etti41.s qeklindeki ri- v5yst, ge r~ege daha uygun gorulmektecLr. Ciink-2 o giin- ;ri.~ gelerzege gij;.? bir- kim~enin kendi o&llu~mun bosa- rIl@ kadrr~la e5lslzrnesi cAiz degildi.
RF.-$u!ullah (s.a.)'i~z tavsiyelerine ragmen Zeyd ile Zey- neS ge~inem~dller . Zeyd'in komutanlLk yapacak seviyede- ki iistun vaslflarme ra&nen, azadh bir kole ulmasl, Ku- rr-y$'j,n ileri gelerr gilelerinden birinin k ~ z ~ daa Zeyyneb'in pwnmda 3'nu kuyiik du$iisiiyurdu. Dolapslyla Zeyd, esi- ni ba~amaya kesin kasar verdi, Zeyd wini bo~adikbn soma gelen bir vnhiy Ra.siilullah (s.a.I1inm Zeyneb ile ev- lendirgdi$ini ve ijtednn beri devarn d e n bir cghiliys gele- ncginin ortadan kaldlnl&&n~ haber veriyordu:
..Zeyd, 0 kadmdan ilbgini kesince biz O'nu sana ni- I;&!adlk Bi, evlathklan, kanlarlyla ili~kilerini kestigiilae l o kadilarla evlenmek isterlewel mii'minlere bir giiqliik olmasln. AlJah'in emri yerine getirilnziq*,
-- 39. Ahzab Sdresi (331, 3:' $0. Rivgyete gore, bir defa RasDl-i Ekrern (s.a.1, Zeyd'in
evine gittigi,zde elbisesini giymelrte olan Hz. Zeyneb'b'l godp Onun guzslligine meftun - F c e ~ B ~ 5 1 1 e ~ - d 6 ~ ~ e n ~ ~ h ' c-~----
:n yaiQ-h<%rmemi2. Bunu duyain Zeyd, Rasdlullah ( s.a77Tgelerek $&yet 2@yn&Wr l b e ~ e n d 1 ~ 6 e 7 E u ~ a E a ~ G " h ~ a " - zlr-ddx@unu bildirmi9tir. V A I I C ~ ; ~ , M. Zilbli nbu 'rivayetln zaylf or-Z. Asr-1 Saadet I, 417. Fm"kl~ rivkyetler iq:n 'hkz. Ibn Hacer, Age VVIIZ. 403.
41 Bkz fbn Hwes, Age. VIII, 403; M. Hamdi Ymlr, Age VI, 3902.
42 &zab SSQI-esi (331 , 37.
222 · HZ. PEYGAMBER VE AİlE HAYATİ
Tarih boyunca İslam. düşın.anlan, bu olayı fırsat bilerek Ra.sülullah (s.<l.l 'e hücum etın.ek istemişler ve çe<;idi yorumlar yapın.ışlarsa. da olay gayet açıktır. İslam, hukuk dışı bir geleneği ortadan kaldırmak istemiş ve bu yıpratıcı, hassas ıneseleyi her hususta insanlar için örnek olan ve olaylar kaı·şısında en çok direrune gücüne sahip bulunan Rasülullah fs.a.l 'in şahsında uygulamaya koynıuştur ki, ümmeti tarafnıdan rahatlıkla kabul edilsin. Yüce Allah, kendis1nin takdir ettiği şeyde Rasülü için herlı>cııgi bir güçlüğün bulunmadığını da vurgulayarak şöyle buyurmuştur:
«Allah'ın Kendisine helal kıldığı şeyde Peyganıber'e
herhangi bir vebal yoktur. Önce gelip--geçenler arasında dH Allah'ın emri böyle idi. Allah'ın emri mutlaka yerine gelecek yazılmış bir kaderdir. O peygamberler ki, Allah'ın gönderdiğ·i eınirleıi duyururlar, Allah'tan korkarlar ve O'ndan başka lriroseden korkmazlar. Hesap görücü olarak Allah lherkesel yeter. Muhammed, sizin erkeklerinizden hiçbirinin babası değildir. Fakat O, Allah'ın R>ısülü ve pıoygaınberlerin sonuncusudur. Allah her şeyi hakkıyla biı~nrlir43.
Görüldüğü gibi Rasülullah (s.a.l 'in Zeyııeb ile evlenntesi kendi arzusuyla değil, ilahi vahlyden kayııaklan:-c.akta ve hukuk dışı bir geleneğin oııtadan kaldırılması ?CJ111\Cl!1a yönelik bulunma:ktadır. Yerleşmiş bazı yanlışların, toplumların hayatından sökülüp atılması, itiraz edilemez örnekler sayesinde ancak mümkün olabilir. Bu evlilik olayı bunun en açık delilidir.
C. Hicab Ve Tesettür Ayetleri
Hicri 5. yıla kadar ister mahrem olsun ıster niımahrsm olsun müslümaniann kadın ve erkekleri birbirleriyle
43. Ahcab Süreş' C:33), 38-40.
RASÜLULLAH'IN AİLE HAYATI İLE İLGİLİ AYETLER 1 223
konuşur ve. görüşürlerdi Ödünıne: ve sakınma .sözkonusu değildi. Bu durumdan, başta Hz. Ömer olmE~k üzere bazı müslü..Ylıaular hoşlanmıyorlardı. Ni!ıayet Rasülullah (s.a.l' in Hz. Zeyneb hnt Cahş ile evlenme töreninde verdiği bir ziyi\fette, sahabeden bir kaç tanesinin bazı davranışları dolayısıyla, hicah ayeti indW.
Yüce Allah şöyle buyurdu,
"EY iman edenler! Yemeğe çağrılmadan Peygamber'in evlerine girmeyin, yemek vaktini de gözetiemeyin. Ancak davet edildiğiniz vakit girin. Yemeği yiyince hemen dağıIm, solılıete dalmaym. Çünkü, bu hareketiniz Peygamber'i üzüyor. Fakat O Isize bunu söylemektenl utanıyor. Ama Allah, hakkı söylemekten çekinmez. Peygamber'in eşlerin· de·n bir şey istediğiniz zaman perde arkasından isteyin. Btı. he_m sizin kalpleriniz, hem de Qnlann kalpleri için daha temiz bir davranıştır. Sizin Allah'ın Rasülünü üzmeniz ve kendisinden sonra O'nun eşierini nikithlamanız asla ci'tiz olmaz. Şüphesiz bu, Allah katında büyük bir gü· na h tır. Bir şeyi açığa vursanız da gizleseniz de şüphe yok lti Allah, her şeyi gayet iyi bilmektedir4 s.
Hicwb aye-ti bd~kten sonra Rasıllullah Is.a.l 'in el}leri perde arkasına alındı ve bir da,ha da namalırerne gösterilmediler. Bu ayetler müslümanlara, b:iTçok muaşeret kuralını, özellikle Ra~üluillah Cs.a.l 'e ve eşierine karşı nasıl davranıla.ca.ğını öğretmektedir. Bu cümleden olarak yemeğe ça,ğrılmadan ve izin verilmeden Rasıilulla.h (s.a. ı 'in
. evine girmemelerini. eve girmelerine izin veriinıişse yemek pişsin de yiyelim diY:e sohbeti uzatıp y'emeğm pişmesini be:klememelerini, ancak· ça.ğnld.ıkları ve kendilerine içeri ginne izni verildiği takdirde ginneierini, yemek yedikten sonra da hemen dağılmalarını emreder. Aksi
(44) lbn Hacer, Age. Vl!I, 407 vd. 45. Ahzab 'Süresj (;~.3-), 53-_54.
224 HZ. PEYGAMBEP. VE AİLE HAYATI
davranışların Peygamber ls.a.l'i üzdüğünü haber verir'6.
"Ey iman edenleı·! kendi evinizden başka evlere geldiğinizi fark ettirip ev halkına selam vennedikçe girmeyin. Bu, sizin için daha iyidir. Herhalde bunu düşiinüp anlarsınız. Orada kimse bulanıadımzsa size izin verilineeye kadar oraya. f?"İrmeyin. Eğer size, <<geri dönün» denilirse, hemen dönün. Bu, sizin için daha temiz bir davranıştır. Allah yapt*ınızı bilir. İçinde kendinize ait bir şeylerin bulunduğ,u, oturutmayan bir eve girmenizde herhangi bir sakınca yoktur. Allah, sizin açığa vurduklarınızı da gizlediklerinizi de bilir ...
Ensardan bir kadın, Rasülullah ls.a.l 'e gelerek şöyhı dedi, ·Ey Allah'ın Rasülü! Ben evimde öyle <bir durunıda bulunurum ki o dunımda hiç kimsenin bem görmesini j,s
temem. Fakat ben bu durumda iken ahlemden bir adamın üzerime gelip girivermedi:ğ.i olmaz.,)' Bunun üzerine yukarıdaki ayet nazil oldu. lM. Hamdi Yazır, Age. V, 3497. Bazı ilavelerle Kurtubi, XII, 213).
Ayetin tefsirinde M. Hamdi Yazır şöyle der, ·Başkac sının mülküne izinsiz girmek gasp kabilinden bir tecavöz olacağından huküken ve kazatm haram olduğu gibi,
46. Bu ayetler Rasülullah (s.aJ'in evme çağnlmadan gelen mü' minler ha.kikınd a inmiq olmalkla birlikte 'bizler için de ge--. çr:rlidir_ Zira Yüce Allah, aile mahremiyetinin titizlikle korunm::ı.sını istemektedir. Nitekim NUr Süresi'nn 27-29. Ayetleri)rle de rnü'minlerin, başkalannın evlerine izinsiz ve selılınsiZ girmelerini yasaklamı.,ş:tır:
Ayetteki «içinde b:r meta'ınız bulunan, ifadesini Harndi Yazı·r şöyle açıklar: ... Meta', faydalanmak ve yararlanmak de-mektir. FaydaJ-anılan herhangi bir şeye de ıt1ak olunur. Bina.enaleyh ·Meta'", içlerinde herhangi bir suretle :bir faydalanma seıa.hiyetiniz, dolayısıyla bir nevi girme hakkınız bulunan evler, odalar demektir ki han, hamam, dükikfuı ve saire gibi um Uma açı-k olan yerlere ·Şfunil olduğu gifbi, harap evlere ve kendi evi içinde olup da başkalannın ik:am-etine tahsis ediilmiş olan ve fakat s8.·kini içinde bulunmayan odala.ra da ş8m.ildir_,, (M. Harndi Yazır, Age. V, 3501. SadeleştirilıniştirJ.
ker,di miilkii oIan &en girme halrlr~ bulunan hane ic;hde dahi olsa, baskasma mahsus odalara. habersiz ve S ~ ~ & ~ S I Z
gkivermek de debex; ve kiyaneten yasaktw.~ (Age. V, 3498. Saddegtisilmi~tis) .
izinin nas l istenilecegine gelince, bu da %stdullah Cs.a.1 ' e sorulmug, Rasfdullah (s.a.3 : dlksiirerek, tesbih ve tekbir getirerek ev halkml haberdar etmektis. Teslim ise es-Selamu aleykiim, demektir~ diye cevap vermislerdir. ( A w l eser V, 3498). Yine RasQlullah Is.a.l'den ri7rAyet edilen bir hadiste de kiginin i i ~ defa izin isterne hakkx 01- durn bildh-ilmiqtir. ( A w l eser V, 3499). Bmdan soma kin verilirse iqeri girililr, izin v~riknezse veya ev halksndan iziz verecek kimse yoksa geY-i donClW, h c a k kiginin, ke_rldisine mallsus esyasl bulunan. ve meskih~ olmayan ev- lere gimnesinde bir sakuica yoktur. Witekim &yet-i kel-irne bunu ifade etmektedir. Bu ayetlcr sym zamanda Rasirlul- laJn. (s. a. l 'in e81erinden bil- qe y istenmildi@ndo veya onlar- dan kir fetv$ somldugunda porde askas'ndan Menmesini vcya sorulmaslnl elmreder. Kadm-crkek miin&sebetIe;rind~ bu tiiT bir davrarug~n insadan tdhmet ve qlipheden daha uzak tuet-unu, onlm daha faala komywcu oldurnnu a~zklar. Taraflar, Mlah'm liivgiisiim ve magiretine maz- har ol~nug bulunan Peygarnbe;r e$eri ve a s h a b ~ ~ &iin da- hi o h , kendilerine giivememeleri gerektigini bildirir. Ay- rlca ash&b'm Peygamlbr (s.a.)'e ez iy~ t etmeye ve O'nun vefatmdan soma egleriyle, evlenmeye haldan olmad~gml da a q k l a - ve bunun biiyiik bir -ah old@unu bildirir.
Yiice Alla;h ba~ka bir siryetle de -RasuluUah e~leri, mu'- mbderin analandrr. * 4 7 buyurarak Rasirl-i Ekrem'in q le r i - ni mii'miderin a n d m say&, onlara hiirrnet ve saygl g6s- terilmesinli farz kildi. Ras-irluHah Is.a.1 'in @emf ve itiba- nnx B o r n & i q h , 0, bayatta iken de vef&tmdazz soma da e9lerinin hagka, erkeklerle evlenmesirmi ywkladl. ~Sizin, AUaWm Rasilliinii iizmeniz ve kendishden soma O'num eglerini nikiihlamantz sasla caiz o h a z $$iiphe&z bu, AX-
226 / HZ. PEYGAi\!BER VE A.İl,E HAYATI
lah katında büyük bir günahtır .• 48 mealindeki ayet bunu açıkça ifade <ıtmektedir.
Rasülullah (s.a.l 'in evlenip de boşadığı kadınların durumunun, bu ayetin hükmü kapsamına girip-girmediği
hakkında üç görüş vardır,
ı. İster boşamış olsun ister boşamamış olsun Rasülullah ls.a.l 'e hürmeten O'nun eşleriyle evlenmek ka;yıtsız şartsız haramdır. Sabimi, imam Şafii'nin bu görüşte olduğunu söyler49.
2. Rasülullah (s.a.l 'in boşa,dığı ka;dınlar, diğer kadınlar gibidir S o.
3. Ra,sülullah ıs.a.l 'in kendileriyle cinsi münasebette bulunduktan sonra boşadığı kadınlarm başkalarıyla. evlenmesi haramdır. Cinsi münasebette bulunmadan boşa-. dığı kadınlarm evlenmesi ise helaldirSI. Nitekim bu durumda bulunan Müst.aiza, Eş'as b. Kays ile evlenince Hz. Ömer onlara recm cezası uygulamak istemiş, Onlar da Müstaiza'YE\· «mü'minierin an-ası• denilınediğini, perde lhicabl arkasınE\ alınmadı.ğını ve Rasülullah ls.a.l Ue cinsi münasebette buluıımadığını ileri sürünce Hz. Ömer recmden vazgeçmiştir52.
Peyıga..TXıber <s.a.l 'in eşleri iÇin perde arkasından konuşmayı emreden ılY"etler inince eşlerinin babal-arı ve mahrem olan yakın akra.baları, ·'EY Allah'ın Rasülü! Biz de mi perde arkasmdan konuşaca.ğız?• diye sordular. Bunun üzerine inen aye.tin meali şöyledir:
•Onlara (Peygamber'in eşleriuel babaları, oğullan,
kardeşleri, kardeşlerinin oğullan, kız kardeşlerinin oğul-
48. Ahzam Suresi (33), 53. 49. Revid'u'J-Beyan II, 279. SO. Kurtubi, XIV, 125. <Kurtubi .bu görüşün kime ait oldu
ğunu bildirmezl. 51. İmamu'J-Harameyn Ebu'I-Meali el.:Cüveyni (v. 478/
1085) 'nin bu görüşte olduğu bildirilmektedir. Bkz. Sabünl, Revai'u'l-Beyan ıı. 279; Alüsi XXI, 151.
52. Kurtubi, XIV. 12.5; Sabüni, Age. II, 280.
RASÜLULLAH'IN AİLE HAYATI İLE İLGİLİ AYETLER 1 227
ları, kadınları (mü'min kadınlar) ve ellerinin ı<ltında bulıman cariyelerinden dolayı bir günah yoktur. !Ey Peygamber eşleri!l Allah'tan korkun; şüphesiz Allah her şeye şahittir S 3
Bu ayet, Peygamber (s.a.J 'in eşlerinin kimlerle perdesiz olarak doğrudan görüşebileceklerini, yoruma ihtiyaç bırakmayacak açıklıkta •bildirmektedir. Hicab ayeti Rasülullah (s.a.l 'in eşleriilli perde arkasına aldığı gibi, tesettür ayeti de onlarla birlikte RasüluUah (s.a.J 'in kızları ve mü'mine ha,nımların örtümnelerini emretti. islam'dan önce Araplardıı. örtünme diye bir gelenek veya, bir ahlak kuralı yoktu. Mü'mine hanımlar örtümnedikleri için cariyelerden ayırt edilemiyordu; dolayısıyla ahlaksız kimseler tarafından rahatsız ediliyorlardı54. Hanımlar bu dunımu Rasülullah ıs.a.l'e şikayet ettiler. Bunun üzerine Ahzab Süresi (33) 59. ayet inerek hanımların örtünınesini ernretti:
"Ey Peygamber! Eşlerine, kıziarına ve ınü'minlerin
kadınlarına baş örtülerilli üstlerine alma,larını söyle. Onların tanınması ve rahatsız edilmemeleri için en elverişli olan budur. Allah bağışlayandır, esirgeyendir. Nur Süresi.'nin 31. ayeti de bunu teyid etmelcte ve açıklamaktadır; mealen:
«Mü'min kadınlara da söyle! Gözlerini (harama bakmaktanı korusunlar; namus ve iffetlerini esirgesinler. Görünen kısımları müstesna olmak üzere, zinetlerini teşhir etmesinler. Baş örtülerilli yakalarının üzerine (kadarı örtünsünler. Kocalan, babalan, kocalannın babaları, kendi oğulları, kocalarının oğulları, erkek kardeşleri, erkek kardeşlerinin oğulla>'l, kız kardeşleriniu oğulları, kendi kadınları (mü'min. kadınları, ellerinin altmda bnlunan (köleleril, erkeklerden. kadına ihtiyacı kalınamış (cinsi güçten düşmüş) hizmetçiler, yahut henüz kadınlarm gizli ka-
53. Ahzab SUresi (33l, 55. Nuzul sebebi için bkz. Kurtubi XIV 231.
54. Kurtubi, XIV, 243; M. Harndi Yazır, Age. VI. 3927.
228 1 HZ. PEYGA.t'\1BER VE AiLE HAYATI
dınlık husiisiyetlerinin farkında olmayan çocuklardan başkasına zinetlerini göstermesinler. Gizlemekte olduklan zinetleri anlaşılsın diye ayaklannı yere vunnasınlar (dikkatleri üzerine çekecek tarzda yürümesinlerı. Ey müminler! Hep birden Allah'a tevbe ediniz ki kurtuluşa eresiniz. İşte, kadın vücudunu örten ve şartlarına uygun olan bir kıyafet ancak onların tanmmala,rlha. ve ciiriyelerle adi kadınlardan ayırt edilmelerine, dolayısıy).ıı incitilmeıne
lerine daha elverişlidir.• (Ahzfıb Süresi (33) 59).
Yukarıdaki ayette istisna edilen 12 kimseye, kadınlar bir dereceye kadar zinetlerini göste·rebilirler. Harndi Ya~ zır bu hususu şöyle izah eder:
Evvela, kocalar için, hamnılarının bedenlerinin tümüne bakınası helaldir. Çünkü zinetten maksat onlardır.
Saniyen, anlatılan ma:hreınlerlne mıitad olan zlnet yerlerinden yüz, el ve ayaklarla iş ve hizmet esnasında açıla,n .başmı, saçını, kulaklarını, boynunu, kollarını, Inciklerini açabilir. Onların da bunlara bakmaları helaldiT. Çiinkü yakınlıkları hasebiyle çokca !biT ara,da bulunurlar ve fitne de düşünülmez. Fakat kaı:'mm ve sırtırm göstermek caiz değil, arsızlıktır.
Sa!isen, erkeğin erkeğe karşı olduğu gicbi kadının kadına karşı av:reü de göbekten dize< kada,rdır. Bunun dışmdaJti yerlerine bakması caizdir.
Rabian, bakmak açısından erkeklerden kadına ihtiyacı olmayanJar, etkilenmemeleri ve fitne ·ihtimali bulunmamak şartıyla. mahremlere benzerler.
Hamisen, çocuklar mükellef değildir. Ancak idraki nisbetinde edep öğretmek gerekir.
Sadisen, bu örtünme emri, esir earlyeler hakkında, de-: ğil, hür olan mü'min kadınlar haldrnıdadır.
İşte böyle hii:r kadınların bu müstesnalardan başkasına zinetlerini göstermemeleri kendi iffet ve siyanetleri
RASÜLULLAH'IN AİLE HAYATI lLE İLGİLİ AYETLER 1 229
nokta-i nazanndar. gayet mühimdir.• !Hak Dini Kur'an Dili V, 3507-8'den kısmen sadeleştirilerek alınmıştır.)
Bu ayet-i kerime sadece Rasulullah !s.a.l 'in eşleri ve kızıanna değil, mü'mimerin kadınlanna da hitap etmektedir. Şu halde bütün mü'mine kadrnların örtünmeleri farzdır.
Ayette anlatılan «Cilbab" ne demektir? Örtünme nasıl olacaktır?
Cilbabı.Jı;adırun bütün vücudunu örten elbisedir. Kurtubi'ye göre doğru olan budurss. Ayetteki «Celabib· şekli bunun çoğul udur. Hamdi Yazır da. buna ilaveten çarşaf, ferace ve çar gibi dış elbisedir, ders6. Aıusi, Nesefi, Ebusc suud ve Hazin gibi tefsirciler de diğer tariflerle birlikte bu tarife yer veıirlers7. Sabüni, Ebü Hayyan ve Cessas' tan aynı tarifleri nakleder s s.
Cilbab'ın diğer tarifleri şunlardır: Entariden küçwk ve baş örtüsünden !hımardanl bü')IÜk bir e1bisedir59. Cil-
~ A
bab: Rida (entaril veya peçedir6D. Kamus mütercimi Asım Efendi'yegöre cilbab; gömlek veya. çardan daha küçük, üstlük dedikleri geniş e1bise demektirb 1. Asım Efendi bu tarif! eri verdikten sonra der ki: «Bir görüşe •göre de büründükleri çara denilir ki Araıbistan'da kadınlar buna ~elabi» !veya •CelliıJbi,J tabir ederler. Bu d;yadardaki feracenin karşılığıdır. Bazılarına göre ise, kadınların baş ör-tülerlne denir62, ·
55. Kurtubi, XIV, 24·3. 56. Hak Dini Kur'an DHi VI, 3927. 57. Alüs! Age. XX!, 88; Medarik (Mecmü'atu't-Tefasirl V,
138; Ebussuüd Tefsiri VI!, llS; Hazin (Mecmü'atu't-Tefasir V, 138.
58. Reviü'u'l-Beyfm Il, 382. 59. Kurtubi, XIV, 243; Ebussuüd Tefsiri, gös. yer: Alüsi Age.
gös. yer. 60. Kurtubi, XIV, 243; Firuz<l:badi, .Teıwiru'l-Mikbas CMec
mü'atu't-Tefi\.sirl V, 138. 61. 'Kamüs Tercümesi, GLB maddesi. 62. Aynı eser, gös. yer.
230 1 HZ. PEYGk'v!BER VE AİLE HAYATI
Örtünme şekline gelince, Hamdi Yazır bunu şöyle açıklar: İdna63, yaklaştffmak demek ise de «'Ala· edatı ile sılalanması . (tamamlanması)' tazmin suretiyle (yani VÜ
cudu kapsayacak şekildel sarkıtmak manasım da ifade ettiğinden, üzerinden sıkı örtrnek demek olur. Cilbablarından örtmek tabirinde de iki vecih vardır: Birtsi, cilbablarından biriyle bütün bedenini sıkıca örtmek; birisi de bir cilbabın bir taraf;yla başından yüzünü örtrnek demek olur. Bu beyanda da iki süret vardır: Btrisi kaşlanna kadar başını örttükten sonra büküp yüzünü de örtrnek ve yalnız tek bir gözünü· açık bırakmaJk64, İkincisi de alnının üzerinden sıkıca sardıktan sonra burnunun üzerinden dolayıp gözlerinin ik!si de açık kal~ bile, yüzün lnsm-ı a'zamını fbüyük bir kısmınıl ve göğüsü tamamen örtmüş bulunma,ktır,)> 65
Bu elbisenin kadın vücudunu gösterecek şekilde ince ve şeffaf olmaması da gerekir. Rivayete göre, Temim Oğulları kadmlanndan bir grup, ince elbtselerle Hz. Aişe' nin yanına gideTle.r. Hz. Aişe on~ara şöyle der: •Eğer siz mii'min kadınlar iseniz, bilesiniz ki bu elbiseler mü'min Iradınların elb[seleri değildir. Eğer mü'min.e değilsııniz onlardan faydalanabilirsiniz.• 66 Yine Hz. Aişe'nin yanma, üzerinde .sarıya boyanmış kıpti (Mısırı baş örtüsü bulu. nan bir gelin getirildi. Hz. Aişe onu görünce «Bu elbiseyi giyen bir kadın Nur Süresi'ne imM etmemiştir.• dedi67.
63. Ayette geçen Yüdnilıe fi'ilinin mas.tarıdır. 64. Yazır, ·bu husustaki mü.ş·ahedeleıini şöyle ifade eder:
"'B~z yeti-ştiğimiz zaman memleketimizde v8lidelerimizin tesettür tarzı bu idh lbk. Hak Dini Kur'an Dili VI, 3928, d±b not 1 ı.
65. Age. gös. y-er. Yaz1r, 1310 yılında İstanbul hanımlannın bk~ peçe ilave edilmek ve elde ·açık biır şemsiye ıbulundurmalt '}art1yla tesettür tarzlannın iböyle olduğunu ifade eder. <bk. Age. gös. yeı~ dib not 2L
613-67. Kurtubi, XIV, 244. SB.IbUni, şer'i tesettürün şartlarını ·Şöyle sıralar: ı. Örtü bütün bedeni kaplamalıdır. Çünkü cHbS,b, bThtün
bedeni lmpsaya.n geniş elbise demektir. (Bu hususta yukarıda yeterli bilgi verildil.
RASÜLULLAH'IN AİLE HAYATI İLE İLGİLİ AYETLER 1 231
D. İfk Olayı ve Bununla İlgili Ayetler,
Bu olay, Ra suluilah (s.a.) 'in eşi Hz. Aişe'ye atıimış bir iftira olduğu için Rasülul!ah ls.a.) 'in aile haya.tmı doğru· dan ilgilendiren konulardan biridir. Kur'an-ı Kerim bu olayı " İ f k " diye isimlendirmiştir. Kur'an-ı Kerim, ola· yın bir iftira olduğunu ve dedikodusunun yapılmamasını açıkça ifade etmiştir. Biz burada, Hz. Aişe validemizin ma'· sıimiyetine inan:ıruş olarak konuyu ele alıp ilgili ayetleri mealleriyle birlikte verdikten som·a kısa bir tahlil yapaca· ğız.
Rasulullah (s.a.l. Beni M ustalik gazvesinden döner· ken68 Medine'ye yakın bir yerde kona•klamıştı. Rasülullah (s a.l ile beraber bulunan Hz. Aişe, sabahleyin ordu hacreket etmeden önce bir ihtiyacı için ordudan uzak}aştı. Bu
2. Bu elbise kalm oJmalıdır. İnce elbise vücUdu tam örtmediği için maksat taha.ls:kuk etmiş o1maz. CBu husustaki hadisler için yukanya bakınız.)
3. Elbisenin kendisi zinetli ve diltkat çekecek şekilde citzip renklerle süslenmiş olmamalı. Zira ılyette, <<Görünen kısımları müstesnA olm:ak üzere, zinetlerin~ teşhir etmesinler» huyurulmuştur C Nur Süresi (24), 31L Buradaki «görünen kısımlarından maksat, kası.tsız olarak görünendir. Elbise biz.itihi zinet olursa, giıyilmesi caiz değildir.
4.. Elbise, vücut hatlarını belirtmeyecek kadar geniş olmalıdır. Rasülulla.h fs.a.l, giyinik olduldan halde çıplak olan kadınların, cennetin kokusunu bile alamayacaklannı bildiı~iştir Cbk. Müslim, L:iıbas, 125).
5. Elbise, erkelı:leri tahrik edecek şekilde kokulu olmamalıdır. Çünkü, Basulullab (0.a.l şöyle buyı.umuştur, «Ba· kan her göz zina edicidir. Kadın koku sürünür de meclise .giderse o da .şöyle şöyledir. Yani "Zina edicidir. (bJc Tirmizi, Edeb 35; Ebü Dılvüd, Tereccül 7}.
6. Kıya~ette erkeklere benzeme veya erkek elbisesi olınamahdır. Çünkü Rasülullah ts.a.l bu tür elbise giyenieri Jimetlemiştir (bk. Ebü Ditvfıd, Libas 28; Ahmed b. Han· bel, II, 325. fSfı..büni'pi.n Revıii'u'l-Beyan adındaki eserinden ihti.saren aJınmıştır. II, 384-386}.
68. ,Bu gaza hicretin 5. yılının Şa-bmı ayında yapılmıştır. CM. Şibli, Age. !, 399.
232 / HZ. PEYGA'R48ER VE A ~ L E HAYATI
esnada yltil-diki gerdanbzml bulmak i~in arama ya;pt~. Dbndugiilide ordunun gitmig oIdu&unu g6l-dii. Fmbma varcl,ikla.rmda gelip al~rlar diye yerinden ayrzImadl. Uy- kusu gelince uyudn. Ordullun ztrkasindan gelen Safvan b. Muat td Li'nu allp orduya yetistirdi. Bu durumu giiren mu~l,&fflklar, O'nun hakklnda kiitii 2eyler dfiqiiniip O'na <&afvan ile bulustu~ 3eklinde iftira attdanb9. Ba;:1 miisla- manlar da miinA.fr!dara aldanarak bu iftirayti katlldllar. Bunun kerine Nur SQresi'nin 11-20, 8yetleri n8sil oldu7Q.
~ & u aglr iftiray] uyduranlar guphesiz sizin iqinizden bir gruptur. Buntr kend.W i ~ i n bir kiStiiliik sanmaym, ak- sine 0, stan iqin bir iyiliktir. Onlardan herbir kit&@, &it- nah darak ne iglemilgse onun kaqllzb vvardlr. Bu ma- l+m b?iyii@hii yiiklenen kirnse iqin de qok biiyiik bir wap vardlr. Bu iftisay1 Qittiwizde erkek ve k d m mu'minle- rin, kendi vicdanlar~ ile hum-i zanda bulunup da ~ B U , apaqk Mr iftiradlr* demeleri gerekmez rniydi?! 0 iftfra- cllar~n da bu konuda dart @hit getirmeleri gerekmez miy- di? Madern ki gkhitler getirip isbat edemedfier, iiylile ise, onlar Allah nezdixlde ya1arzcllan.n t& kendileridir. Eger diinyada ve akirette Allah'm Iiituf ve merhameti iizeriniz- de olmasaydi, bu yapt$jznlzclan dalayl size mutlaka bii- ySik bir azap isabet ederdi, Ciiliku siz bu iftiram, ge&igu- zel birblrinizin agzandan allyor ve hakkmda bilgi sahibi oIrnad&mz bir yalanl, @zIann~zcla geveIeyip duruyor- sunuz. Bunvn ili~emsiz oldu&nu samyorsunuz. Nalbukl b11, AULZah katrnda qok biiyiik bir suqkur. Onu duydugunuz- da, batnu nu krnul~up yaymamlz bize yakqmaz. R8qBI Baz, qok biiyiik bfa: iftiradm demeli degil miydiiiz? Eger inan- mi$ hsanlarsanlz. AfXalt, bk daha buna belnzer tutumu t~kradamaktm sizi sakmdrrip uyam ve Allah 5yetIeri~ size apkl~yor. Allah ~ o k iyi bilir, tam bir hiikiim ve hik- met sahibidir. fnallanlar arasuida kotii sijz ve davranq~n yayImasm1 arzulayan kimseler iqin dunyada da iihkette
6 ~ . Yam, Age. V, 3485 vd. 70. Buhiiri Tefsinl'l-Kux'an, VI, 4.
de qetin bir caza vardlr. Allah bilk; sjz bilmezsfniz. Ya si- zin Wiin-iZze Allah'm liituf ve merhameti olmasayd~; Al- lah qok se&&tli ve rnerhametli olmasaydl Ihiiliniz nice duzriul! 7 f
Bu ayet.lerin i,ni$iyle Wz, -4i~e'nin ,mahs~z oldugu or- taya $&ti ve iftira atanlar da &add-i kazf%e miistehak 01- dular72. iftiraya heclef olmak hog bir Sey olrnamasrna rag- men, iiyetlerin niizhluyle, hedef olanZann giinal~slzllgl or- t ay~ . ~lkhga ve $ex=flel-i daha da srttlgl iqin gyette, bu olayn kaklannda ger oldugunu mllynarnalai~ emredilmi~ ve bunun onIw i q h biiyiik Mr h y l r oldurn bildirilmi3- tir .
Ayllca bu ityetle~de rnii'nrinler--e bil- terbiye v s ictimai ahlAk kurdx cta 89retiE. Ciinkii b a n rnu'minlei-, miirmti- fLlrlarm propagmdmrna inanmzg ve bu dedi-kuduya katil- rnlalar& HaEbuki fsl8m'da hum-i zan ve beraet-i zimrnet sslldl. Meseleyi iqittiklerinde kendilerini Hz. h e ' n i n ye- rine koya,rak iyice d'j5iiniip. 0 *ce inmnm ~ e r e f ve hzy- siye.tini ayaklar altw a ailrn~2-c swetiyle bdyle qirkin bir i ~ i yapma.yam&~m ve bunun a'paqik bir iftira olduhnu sBy- lemeleri perekiz-ken, onlar da, iftiracdai-a katllddar. Ayrr- ca bu iddiay~ ortaya atmlar, 'bu hususta fsl&intxn art kw- tugu d6rt gzihidi de getiremedila-, Dolapslyla All& ka- tmda yalanm oldulklan 0.1-taya gktl . Mii'mixzlei-, bbu olapn b f i ~ ~ i i ~ n d ve ~irkinligirui kavrayamaml~, olayr b:irb.fia- l&he n&et,rni$erdi HaIbuki olay Allah katmda: kiiyiik- tii. Prlii'miYller hn suaii i@ir igitmez, bundm uzak duma- larr ve Mnun btiflk Sir 54iihta.n o l d ~ u n u aiiylemelesi ge- rekirdi. Anc& b~~nu ya,pmadllar, dolaylslyla AWah kra- fmdw azdandi ve kmaulddas. f s l h , i~ le~~rni~ olm bir zina suqunun Mle toplum aras~nda yaylmasinl h o ~ gor- mezken, miin8fxklas-, dmarmg bir olayl yaymaya qali9tr-
73. Nus Staesi (241, 10-20. 72. Ken.dilerhe had uygulananlar qudaidzr: Abduliah. h.
'trbeyy b, Selirl, $air Hassan 6. %bit, Mistah b. Esase ve Ham- nc bnt. C~h.5 (Bkz Kurtubf XI1 203; Ya,zlr, Age T7, 34901.
234 1 HZ. PEYGAlv!BER VE AiLE HAYATI
lar. Dolayısıyla Yüce Allah tarafından hem dünyada hem de ühirette aza ha çarptırılacaklan bildirildi. Bütün bunlara rağınen yine ele Yüce Allah, mü'ıninlere lütuf ve ınerhametiyle muamele ettiğini açıkladı. O'nun lütuf ve merhameti olmasaydı mü'minlerin bu olay yüzünden büyük bir felükete uğrayacaklarını da bildirdi.
İFK OLAYININ BAZI YÖNLERDEN TAHLiLi
ı. Münafıklar Açı,ından
Hicretin 5. yılmda münafıklar henüz Medine'de kalabalık ve müessir idiler. Bunlar Rasülullah Cs.a.l ile birlikte gazalaı-a katılıyor ve her fırsatta müslümanlar arasında ayrılık çıkarmaya çalışıyorlardı. Nitekim, Beni Mustalik gazasında kuyu başında mubitcirlerle ensan birbirine döşünnek istemişlerdin Hz. Aişe'nin ordudan geri kalinası ve Safvan tarafından getirilmesi münasebetiyle aradıkları fırsatla.rın, kendilerince, en iyisini yakalamışlardı. Hz. Aişe'ye iftira etmekle hem O'nun hem de Rasü!ullah rs.a.l ile Hz. Ebü Bekir'in şeref ve haysiyetini zedelemek istiyorlardı.
2. Hz. Aişe'nin Şahsiyeti Açısından
Hz. Aişe, Peygamber (s.a.l 'in eşi ve Peygamber'den sonra mü.slümanların en üstünü kabul edilım Hz. Ebü Bekir'.in kızıdır. 'Bu iki yüce şahsiyelin terbiyesinde büyüdü ve gelişti. Bir kadının yükselehileceği maddi ve manevi en yüksek maka.mda· bulunuyordu. Müslüman ana ve babadan doğmuş, müslüman olarak yetişmişti. Güzel ahlak sahibi, iffetli, vakarli ve çevresine hürmet telkhı eden bir şahsiyeti vardı. Takva· salubi, zeki ve iotihad ede.cek deı-ecede ilmi şahsiyete sahipti. İşte böyle bir şahsiyete sahip olan bir hanımefendinin bir anda bütün bunları feda etmesi mümkün değildir.
73. MevlAna Şibli, Age. I, 390 vd.
RASÜLULLAH'!N AİLE HAYATI İLE İLGİLİ AYETLER 1 235
3. Safvan b, Muattal Açısıııdaıı
Safva.n, ilk muhacirlerden ve dini bütün bir müslü· mandı; Allah yolunda bir gazaden dönüyordu. Her na· muslu insanın yapması gerekeni yapmış ve Hz. Aişe'yi devesine bindirerek orduya ,-etiştirmşti. Kurtubi'nin bil· diTdiğine göre Safvan, sahwbenin seçkinlerindendi. Ha· yalında harama uçkur çözmediğine dair yemin etmiştir.
Kendisi AllE\h yolunda bi.r gazada şehid oldu74.
Hz. Aişe'nin günahsız o!du,ğunE\ yüce Allah'ın şahit· liği yeterli olmakla birlikte bu anlattıklarımız da O'nun günahs.ız olduğunu gösteren diğer (lelillerdir.
E. ila ve Tahyir Olayı İle İlgili Ayetler ,
ila, Rasıllullah !s.a.l 'in bir ay müddetle eşierine yak· la5mamaya yemin etmesi ve bu yeminini yerine getirmesi olayıdır. Bu yemine sebep olarak farklı olaylar rivayet edilmekle bklikte75, rivayet edilen olayiann hepsinin meydana gelmesinden sonra Rasülullah !s.a.l 'in yemin etmiş olması daha kuvvetli bir i:htimaldir. İla'nın sebeplerini kı· saca şöyle sıralayabiliriz:
1. Rasülullah !s.a.l 'in eşlerinin, O'ndan gücünün yelliğinden fazla nafaka istemeleri. Rasülullah !s.a.l israltan uzak, sade ve müttekiyane bir haya.t yaşıyordu. Çünkü Yüce Allah O'na şöyle buyurmuştu:
"Sakın l<endilerini denemek için onlardan bir kesimi faydalandırdığımız dünya hayatının süsiine gözlerini dik· me! Rabbinin rızkı hem daha hayırlı, hem de daha sü. rek1idir. AUene namazı eınret ve ona !namaza ve namaz terbiyesinel sabır ile devam et. Biz, senden rızık istemi. yoruzı biz senl rızıklandırıyoruz. Güzel sonuç takva iledir»76.
74. Kurtubl, Xll, 199. 75. M. Şibll, Age. I, 489·498. 76. Ta.ha Süresi l20l, 131.
236 1 HZ. PEYGAMBER VE AİLE HAYATI
Rasıilullah C s a.l 'in evinde bazen aylarca ateş yanmodığı ve ömrü boyunca bir günde iki defa yemek yemediği bildirilmekted!r 77. Ancak Rasıll-i Ekrem'in eşleri, diğer kadmlar gibi müreffeh yaşamak istiyorlardı. Çünkü. İslam devleti güçlenmiş ve her taraftan Medine'ye ganimet gelmeye başlamıştı. Bu ganimetler sayesinde herkes müreffeh yaşarken Rasıll-i Ekrem'in evi eski duı-umunu kcruyordu. Eşleri ise bu duruma katlanmak yeıine, payıanna düşen refalltan istifade etmek istiyorlardı7B.
2. Rasülulb.h Cs.a.l, eşi Zeyneb'in yanına gittiğinde
Zeyneb O'na ba1 şerheti ikram etmişti. Rasıi1u!lah (s.a.l O'nun yanmda biraz fazla kaldı. Bunu kıskanan diğer eşleri aralannda anJaşara.k, Rasülullah Cs.a.l geldiğinde
«Sizden ınegafir kokuı;u geliyor» diye söylemeye karar verdiler ve uyguladı!ar. Rasülullah Cs.a.l de bir daha bal yememeye yemin etti. Bunun üzerine şu ayet-i kerime nazil oldu; mealen:
«Ey Peygııınber! Eııleri)ıin rızasını gözeterek Allah'ın sana helal Inidığı şeyi niçin kendine haram ediyorsun. Allah çok bağışlayan, çok es.irgeyendir, Allah yeminlerinizi çözmenizi size meşru kılmıştır. Sizin yardııncmız Allah' tır. O bilen, herşeyi hikmet] e idare edendir" 79.
3. Hz. Hafsa'nın, Rasülullalı Cs.a.l 'in bir sırrını Hz. Aişe' ye bildirmesi. Hz. Hafsa, izin alıp babasının evine, gitmişc ti. Rasıilullah Cs.al cariyesi Mariye-i Kıbti ile bh·Hkte, O' nun odaBmda ka1dılar. Bunu haber alan Hafsa üzüldü ve ağladı. O da bir daha Mariye ile kalmaya.cağına, dair yemin etti ve bunu kimseye söylememesini istedi. Fa.kat Hz. Hafsa bunu Hz. Aişe'ye bildirdi. Bunun üzerine şu Ayet indi; mealen:
77. M. ޱbli, Age. 1. 489. 78. Aynı Eser, gö&. yer. 79. Tahrim SUresi (66), 1-2; sebeb-i nüzülü için blu. Te-crid-i
Şarih Tercemesi XI, 210.
WASULULLAH'IN A ~ L E HAYATI jLf;, ~ L G ~ L I ~ Y E T L E R / 237
-Peygamber, eglerinden birine gidice bir s6z soylernis- ti. Fakat wi o sodl bqkalama habr verip Allah da bu- 1111 Peygamhere aqlklaymca, Peygamber bir klsmlrn ona bildirxa, bir bsrnmdan da vazgeqmi$ti. Pe ygamber bu- nu ona haber verdigi zaman egi, .bun sana kim siiyledi?~ dedi. Peygmber, ebilon, her qeyden haberi olan All& ba- na haber verdb dedi".
4. Bu olaylarln yanrnda Hz. Aiqe ile Hz. Hafsa Mrbir- l e r i ~ e deslek- ve~erek filrirlerini R~Qlu l l ah (s.a.)'e kabul ettirmeye karar verdxl'er. Bu sebeple de qu %yet nhzil 01- du; meiilen:
i~Eger ikink de A l l a n tevbe ederseniz, tkayrme elan)
kalpleriuriz diizelmig olur ue eger Peygarnbere kaw@ bk- birinize arka verirseniz qiiphesiz ki, O'nun dostn ve yar- drmcisz Allah, Cebr6il ve mii'miderin iyileridir. Bunlarm ardxndan melekler de 'O'nal yardlmcidxr. Eger 0, sizi bo- Sarsa Rabbi O'na, sizden daba iyi, kendini Allah'a veren, inanan, sebatla itaat d e n , tevbe eden, i t d e t eden, oruq tutan, dl11 ve biikire eegler verebilira 1 .
igte bunlar ve benzeri diger olaylar Rashlullah Is.a.1' in Iiuzlirunu o derece kaplrdr ki artlk biitiin eglerinden bir ay mitddctle a y n ya5arnaya karar verdi ve yemin etti. Hic- retin 9. yLlmnda Rasiil-j Ekrem bir hficreye ~ekilerek bir ay (29 gun3 hiq kirmse jle ternas etmedigz. Bu 6ii.m bittikten sonra. cemaati kabul etti. Bu esnada rtahyir (s.enbest bu-ak- ma) 8yetlerirrin indgini giiruyoruz ki 13u hyetler, Rasil- lullah Is.a.1 ile ei~lerini bir yo1 ay~nmmna getkmig ve eqle-
80. Tabrim Sizresi (66) 3. Mhriye k~ssasmin sahih brr i-ivg- yetle gehnediE kabul edilir. IM. $ibli, Age. I, 498). B u slrnn, Hz. EbC Bekir ile Hz. 0mer 'h Rasfdullah (s.a.l'den soma hdife olacaIrlttrl miijdesi uidu& da t-ivkyet d i l r n i ~ t i ~ . (Age. VII, 51121 .
81. Tahrim Si~resi 1661 4-5; sebeb-i nuzQlii i q h hkz. M. Sibli, ~
Age I, 491. 82. M. Sibli. Aqe 1. 489, 494.
238 1 HZ. PEYGAlvlBER VE AiLE HAYAT!
rini RasülullC\h (s.a.l 'in p.,şini takip etmek veya O'ndan ayrılmak hususunda serbeşt bırakmıştır. Ayetlerin meali şöyledir,
«Ey Peygamber! Eşleıine de ki, Eğer dünya dirliğini ve süsünü !refahını) istiyorsanız, gelin size boşanına bedellerinizi vereyim de sizi güzellikle salıvereyim. Eğer Allalı'ı, Peygamberini ve ahiret yurdunu istiyorsanız, bilin ki Allah, içinizden güzel davrananlar için büyük bir mükafat lıazırlaınışbr. Ey Peygamber hanımları! Sizden kim açık bir hayasızlık yaparsa, onun azabı iki katına çıkarılır. Bu, Allah'a göre lwlaydır. Sizden kim Allah'a ve· Rasülüne itaat eder ve yararlı iş yaparsa, ona mükafiitını iki kat veririz ve ona bol bir rızık hazırlaınışızdır. Ey Peygamber hanımları! Siz Iradmiardan herhangi biri gibi değilsiniz. Eğer Allah'tan korkuyorsanız (yabancı erkeklere karşı) sözü yumuşak söylemeyin ki kalbinde hastalık bulunan kimse kötü ümide kapılmasm. Güzel söz söyleyin. Evlerinizde vakarmızla oturun, ilk ciihiliye devri (kadın
larınınJ yürüyüşü gibi açılıp-saçılarak, zinetlerini göstererek yürüıneyin. Namazı kılın, zekatı verin, Allah'a ve Rasülüne itaat edin. Ey Ehl-1 Beyt! Allah sizden sadece g;ünalıı gidermek ve sizi tertemiz yapmak istiyor. Evlerinizde okunan Allah'ın ayetlerini ve hikmet! hatırlayın.
Şüphesiz Allah, her şeyin iç yüzünü bilendir ve her şeyd~n haberi olandırBJ.
Buna göre Rasülullah ls.aJ 'in h8illlllllaı-ı dünya haya.tını ve dünya ze.vkini sürdürmek istiyorlarsa onlara boşanma ve istedikleri müreffeh ha,.yatı yaşama hakkı veriliyordu. Fakat Allah'ı, Rasülünü ve ahiret hayatını tercih ediyariarsa o zaman mükiifatlarını Alla:h verecekti.
Ta.hyir ayetleri indikten sonra Rasülullah !s.a.J hücre-i sa,acİetlerinden çıktı ve. Hz .. Aişe'den başlaanak üzere eşierinin hepsini dolaşarak bu ayetleri onlara okudu, Hep-
83. Ahzab Süresi (33), 28-33.
RASÜLULLAH'IN AİLE HAYATI İLE İLGİLİ AYETLER 1 238
si de Allah'ı, Rasülü:Jü ve ahireti tercih ettiklerini bildir, diler84,
İla olayında Rasülullah (s.a.l 'in son der(l{;e teenni ile hareket ettiğini görmekteyiz. Çeşitli sebeplerl€ eşleri
O'nun huzurunu kaçırmış olmalarına rağmen O, onları
mağdur Bdecek hBrhangi biT muam€lede bulunmamış, sa, dec13 bir ay onlardan ayrı durmak sür€tiyle onlara gere, ken dersi vermiştir. Bu olay, gerek Rasülullah (s.a.l 'in eş, Jeıi üzerinde, gerekse sahabe üzerinde büyük tesir gös, terdi.. Tal~)ir ayetleri, eşierini serbest bıraktığı halde on, ların Rasülullalı (s.a.l 'i tercih etmeleri, O'nun bu ŞBkilde davranm"'sımn daha müessir ve dE~ha hayırlı olduğunu göstermektedir. Her yönüyle insanlığa örnek olan Rasülul, lah (s.a.l bm:ada da örnek bir davranış sergilemiştir.
Tahyir ayetinden sonra Basülullah (s.a.l 'ın eşleri O' nu tercih ettikleri için Yüce Allalı da onlara hituf ve ik, mmda. bulunara;k Rasülüne artık onların dışında, bir ka, dınla evlenıneye ve onları başkalarıyla değiştirme.ye izin vermedi. Şöyle buyurdu,
«Bundan sonra artık başka kadınlarla evlenmen, elinin E~ltında bulunan cfıriyeler hariç, güzellikleri hoşu, na gitse bile, onları başka hanınılarla değiştirmen sana helal değildir. Allah heı· şeyi gözetlerss.,
Rivayete göre o gün Rı;lcsülullah rs.a.l 'in ni'kahında, beşi Kur.eyş 'kE~bilesinden olmak üzere dokuz kadın hU'lu, nuyordu. Bunlar, Hz. Ebıi Bekir'in kızı Aişe (r.a.l, Hz. Ömer'in kızı Hz. Hafsa (r.a.l, Elbü Süfyan'ın kızı Ünımü Habibe (r.a.l, Zem'a kızı Sevde (r.a.l, Ebü Ümeyye kızı Ünımü Selerne (r.al, Huveyy kızı Safiyye (r.a.l., Haris kızı Meyınüne (r.a.l, Cahş kızı Zeyneb (r.a.l ve Haris kızı Cü, veyriyye (ra.l 'dır86.
84. M. Şlbli, Age. I, 495. 85. Ahzııb Süresi (33), 52. 86. Tecıid-i Sarih Tercemesi X1. 152 vd.
240 1 HZ, PEYGAMJlER VE AİLE HAYATI
SONUÇ
Sonuç olarak diyebiliriz ki, Rasül)l]lah (s.&.) 'in aile hayatı ile ilgili ayetler hukük\, ahlaki ve ictiıniü meseleleri ihtiva etmektedir. Huküki meselelerin bir losını genel olmakla birlikte bir kısmı sadece Rasülullah ls.a.l'e ve ailesine mahsustur:
A. Rasülullah !s.,ı.l 'e ve Ailesine MııJısus Olanlar şun·· !ardır,
ı. !sliim hukükunda 4 kadından fazlasıyla evlenme;re müsaade edilmediği halde, Rasülullah (s.aJ için müsaade edilmiştirB7. O'nun çok kadınla! evlenmesinin hukuki, siya.si, sosyal ve eğiterne yönelik sebeı:>leri va.rdır. Bunlar yerinde açıklanmıştır.
2. Rasülullah (s.o . .l'e kendisiyle evlenmek isteyen kadınlarla mehirsiz olara;k evlenıme izıı,i verilln;iştirBB,
3. Rasülullah (s.a.l 'e kendisiyle birlikte hicret eden akrabalan)rla tercihen evle:ıı,me izni verilnı.iştirB9.
4. Rasülullah (s.a.l'e müslüman olmayan hatnınılarla evlenme izni verilmemiştir9D.
5. Ahzab Süresi 52. ayeti indikten sonra Rasülullah Cs.a.l 'e mevcut eşierini boşama veya onların yerine başkalarını alma izni veı:ilmemiştir9 ı,
6. Rasülnllah Cs.aJ 'in, .eşle.J:i arasında nöhet usülü uygulama mecburiyeti kaldırılmış ve bu hususta kendisine tercih hakkı tanmmıştır92.
87. Ahzab Süresi (33), 50. 88. Aynı yer. 89. Aynı yer. 90. Ayıu yer. 91. Ahzab Süresi (13), 52. 92. Aym SüTe 51.
RASÜLULLAH'IN AİLE HAYATI ILE İLGlLİ AYETLER 1 24ı
7. Rasülullah ls.a.l 'in vefatınd~ sonra, eşlerinin,
başkalarıyla evlenmelerine izin verilmemiş93, onlar mü'minlerin anaları say'-.lmıştır94.
B. Rasülullah fs.a.l lle Birlikte Umümu ilgilendiren Hükümler,
ı. Bu ayetlerle evlat edinme müessesesi ortadan kaldırıldı9 s.
2. Bir kimsenin, evlatlığının boşamış olduğu kadınla
evlenmesinin helal olduğu hükmü getirildi9b.
C. Dini, Ahlaki ve İçtimai Konularla İlgili Ayetler,
ı. Yeümi ezmeme.yi, yoksulu azarlarnamayı ve Allah' ın nimetlerini anarak şiikr etmeyi 9 7.
2. Başkalarının mal ve nimetlerine göz dikilmemesini98.
3. Saklanması gereken bir sırrı yayınamayı''·
4. İnsanlara, yapılan iftira ve dedikodular karşısında hü·sn-i z.an ileı; hareket ~tmeyi emreden ve iınısanlann suçsuzluğunnn esas olduğunu bildiren ayetlerdir bunlar' o o
5. Peygamber r s.a.l 'in e·şleri ve kızlarıyla birlikte bü-tün mü'rnine hanımların örtünmelerini emreder' o ı.
6. Rasüluilah (s.a.l 'in, aile efradma nrumaz kılmala
rını emretmesini bildirir ı o 2 ve Allah TeAla'mn O'na he-
93. Aynı Süre 53. 94. Aym Süre 60. 95. Ahzab Süresi (33). 4, 5. 96. Aynı Süre 37. 97. Duha Süresi (93), 11-13. 98. Taha Süresi (20), 13L 99. Tahrim Süresi <iıBJ, 3.
100. Nur Süresi (24), 12, 16. 101. Ahzab Süresı (33), 59. 102. Tahe. Süresi (20), 132.
242 1 HZ. PEYGAMBER VE AlLE HAYATI
la! luldığı şeyleıi kendiBine haram kılmasının uygun olmadığını açıkları o ı.
7. Çağrılmadan ve izinsiz olarak Rasülullah ls.a.l 'in evine girilmemesini, izin ile girilmişse ihtiyaçtan fazla durulmamaiBını emreder ı 04.
8, Rasülullah (s.a.l 'in eşlerinin yacbancı erkeklerle konuşmaları gerektiğinde perde arkasından konuşmalarım
ve yabancı erkeğe g6r:üllJllemeleriı1i, evlerinde oturup nıvmaz kılmalarını, zekat vermelerini, Allah ve- Raslliüne itıvg,t etmele•rini, Kur'an ve hadis ilimle.rini tahsil etmelerini emredeı~ı o s.
İşte İslam dini, getirdiği emir ve yasaklarla diğer sahalarda olduğu gibi aile hayatında da büyük inkıiablar yapmış ve toplumun temel taşı olan aileyi korumuştur. Kcnumuza Raısülulla!J ıs.a.l lle ilgili bir ayetin meali ile son verelim: «Andolsun ki Rasülullah ls.a.l'da sizin için, Allah'a ve ahiret gününe kavuşmayı umanlar ve Allah'ı çok zikr edenler için güzel bir örnek vardır' 06.
103. Tahrim Sılresi (66l ı. 104. Ahzab Sılresi (33), 53. 105. Ahzwb Sılresi (33), 33-34. 106. Ahzab Sılresi (33), 21.
1. Kur'an-1 Rerim 2 Mif Abdu'l-Fettah Tabbara, Maba'-Enbiya, B a ~ u t , tarihs~z. 3. m s c l Aslm Efendi, KZunus Tercemesi I - IV fstanbul, 1304. 4 Ahmed b, Hanbel, Musned, fstanb~~l, 1382. 1-3 (Bulak 131':'
d m ofset) 5 AlQsi, Ebu'l-Fadl SLhabuddin es-Sepid hluhmnmed, Bfihu'l-
Melni 1-30 Beyrut, 1985. 6 B u W i , EbO AMillah Mubaanmed b fsm$il, Sahihu'l-Buhgl-i,
1-4 fstanbul, 1579. 7. Ebmsuitd, Muhammed b b u h a m m d , lr5idu'l-~kli's-Se-
Iim ilB Mezaya'l-Kur'an-1 Kerim, 1-9 Beyrut, tarrhsiz. Q Fifiz&bAdi, EbL Tahir Muhammed h. Ya\kQb, Tenviru'l-Mih-
b&s m h Tefsiri i'm Abbas IMecmd'at~~'t-Tef&si~* I-VI Amire Maibaasi, 1317.
a Hasan h a h i m Hasan, Islib Tarihi (trcrn. i. Yig~t-S Gu- rrifl~) 1 8. 1st , 19135.
10 Hazln, AlBaddin 'All b. Muhssmmed b icbbzahim, Liibabu't-TB' vI1 ft Meiini't-Tenzil [Mecmiratu't-TefBsir I-V3 h i r e Matb , 1317.
11 h n Hacar, Sthabuddin Ahmed b. ' A h el-'AskalW, Fethu'l- Bgri Qerhu SahihilLBuh&ri I-XIII Beyrut, Ofset, tarjhsiz.
12 fbn Sa'd, Muhammed, et-Tabakktu'l-Kikbrl, 1-M, Reyi-ut, 1985
13 Kurtubi. EbQ Abdilinh Muhammed b. Ahmed el-Ensari, el- Cami' li Alddmi'l-Kur'an, I-X Beyrut, 1952.
1 4 . M. Hamdi Yaz~r , H&k Dini Kur'm Dili, 1-X jstal~bul, 1971. 15. hi, Zihni Efeildi, Meehhiru'n-Nis& 1-2, fstanbul, 1982. 16 Mevl&n& Sibli, Asr-1 Saadet, Itrcm, 6. Riza Do&-ull I-VII, 1s-
tanbul, lB2S 17. Muhammed RlzCi, Muhammed. Kahire, 1966 5. B. 13 Nesefi, Ebu'l-Berekkt Abdullah b. Ahmed b. Mahmud, M e -
d8riku7t-TenziI ve Hakiiiltu't-Te'viI [Mecmfi'atu't-Tefsir I - V i Amire Matbnai, 1317.
19. S%bi?nT, Mub~mmed 'Ali, R~v&i~u'l-Bey&n Tsfsira Ay2ti'l- A h k h , 1-11 Beyrut Is80 3. B.
20 S e a n ; . Muharnmd b. 'Ali, ~ethu'l-kadir I-V, M w r , I962 12. Bask11
21. Tecrid-i Sarih Tercemesi tDi3anet fS1. B&. YaylnlanJ I-XI11 Ankara, 1985.
22. Yusuf el-KardRvf, el-Hela1 ve'l-Haram Fi'i-fd-, Eeyrut, 1398 h