Post on 16-Nov-2014
description
Gesty obok słów:mowa ciała
dla bibliotekarzy
Bożena JaskowskaBiblioteka Uniwersytetu Rzeszowskiego
Konferencja naukowa „Psychologia w bibliotece II”, Chorzów, 4 kwietnia 2008 r.
Mowa jest srebremmilczenie złotem
a mowa ciała?
Na początek…
80% komunikacji to sygnały wysyłane przez ciało, a nie słowa
Nie o to chodzi, co powiedziałeś, ale jak wyglądałeś, kiedy to mówiłeś
Kiedy umysł się zamyka, ciało robi to samo Dlaczego mężczyznom tak trudno utrzymać kontakt
wzrokowy? Ponieważ piersi nie mają oczu Zwiąż Włochowi ręce za plecami, a odejmie mu mowę Ten, kto się śmieje, żyje dłużej
Komunikacja
Komunikowanie się jest procesem, który umożliwia przekazywanie informacji między jednostkami
Przedmiotem przekazu są fakty, myśli, uczucia itp.; można je przekazywać na różne sposoby, np. za pomocą mowy, gestów, symboli
Podstawowym środkiem przekazywania informacji między ludźmi jest język
Komunikatom werbalnym przekazywanym rozmówcy nieodłącznie towarzyszy ekspresja niewerbalna, która dostarcza kontekstu ułatwiającego interpretację usłyszanej wypowiedzi
Ekspresja niewerbalna
Wykorzystanie i interpretowanie mowy ciała pomaga skuteczniej przekazać werbalne treści, zrozumieć reakcje partnera i odpowiednio zareagować
Umiejętność komunikowania niewerbalnego jest niezwykle ważna w bibliotece: w interakcjach z współpracownikami w służbie informacyjno-bibliotecznej w kontaktach
z użytkownikami w relacjach z innymi klientami zewnętrznymi instytucji
Dlaczego mowa ciała ? Zasada 10x30x60
Skuteczność naszego przekazu zależy od: w 10% od tego co mówimy w 30% jest konsekwencją tego jak mówimy
(ton głosu, sposób artykułowania, precyzja wypowiedzi)
w 60% zależy od mowy ciała, a więc zachowań towarzyszących rozmowie i sygnalizujących nasze nastawienie psychiczne
Trzy zasady rozumienia mowy ciała
Czytaj gesty w grupach Szukaj zgodności Odczytuj gesty w kontekście
1. Czytaj gesty w grupach
Język ciała ma swoje „słowa”, „zdania”, „interpunkcję”, a nawet „gramatykę” – dlatego komunikaty niewerbalne należy odczytywać i interpretować w grupach
Osoba „spostrzegawcza” to ktoś, kto potrafi odczytywać „zdania” mowy ciała i właściwie zestawiać je ze zdaniami wypowiadanymi przez rozmówcę
Najważniejszy błąd interpretowanie pojedynczego gestu w oderwaniu od innych sygnałów czy całego kontekstu sytuacji
2. Szukaj zgodności
Sygnały niewerbalne wywierają pięciokrotnie większy wpływ niż te przekazywane słowami
Jeśli sygnały płynące ze słów nie są zgodne z przekazem niewerbalnym – zwracamy uwagę na mowę ciała (często całkiem ignorując słowa)
Obserwacja grup gestów oraz zgodności kanałów werbalnego i niewerbalnego to klucz do trafnej interpretacji zachowań poprzez mowę ciała
3. Odczytuj gesty w kontekście
Wszystkie sygnały niewerbalne powinno się rozpatrywać w kontekście w którym się pojawiają
Ważna jest sytuacja towarzysząca: warunki pogodowe, czynniki osobowościowe i fizyczne, pora dnia, sposób ubrania (moda), stan zdrowia, pozycja społeczna i zawodowa itd. oraz uwarunkowania
kulturowe
Czy można udawać mowę ciała? NIE
Brak zgodności pomiędzy gestami głównymi, mikrosygnałami płynącymi z ciała i wypowiadanymi słowami
Mowę ciała łatwiej udawać wobec mężczyzn niż kobiet, ponieważ, ogólnie rzecz biorąc, mężczyźni nie są zbyt dobrzy w jej odczytywaniu
Jak się doskonalić w mowie ciała?
Poświęć 15 minut dziennie na analizowanie mowy ciała innych – postaraj się świadomie zwracać uwagę na ich gesty i zachowania
Oglądaj telewizję (video, DVD) bez dźwięku – spróbuj zrozumieć co się dzieje na ekranie
Obserwuj ludzi i ich interakcje w miejscach publicznych
Obserwuj siebie i swoją mowę ciała, ćwicz swoją wrażliwość na uczucia i emocje innych
Mowa ciała
1. Ekspresja mimiczna2. Ach te oczy3. Gesty dłoni, rąk, ramienia czyli
gestykulacja4. Pozycje ciała5. „Bańka” czyli o strefach i terytoriach6. Naśladowanie7. Image8. Intonacja i głos
I. Mimika – od brody do czoła
Radość Wściekłość (złość) Rozczarowanie (zaskoczenie) Strach Wstręt (pogarda) Smutek
Gesty ręki dotykającej twarzy
Radość Śmiejące się oczy Uniesione do góry dolne
powieki Opuszczone brwi Zmarszczki wokół oczu Usta w kształcie litery „U” Zwykle widoczne zęby
Rozczarowanie (zaskoczenie)
Szeroko otwarte, a nawet wytrzeszczone oczy
Uniesione brwi Podłużne zmarszczki
na czole Opuszczone usta,
często otwarte
Wściekłość (złość)
Opuszczone górne powieki (tworzące prawie skośne oczy)
Opuszczone do dołu brwi Pionowe zmarszczki
na czole Usta zaciśnięte bądź
otwarte w kształcie prostokąta
Strach Otwarte oczy Uniesione,
ściągnięte brwi Napięte dolne
powieki Usta opuszczone
do dołu
Wstręt (pogarda)
Przymrużone oczy Dolna powieka uniesiona
ku górze Brwi opuszczone do dołu Poprzeczne zmarszczki
na czole rozciągające się w kierunku nosa
Silne zarysowane zmarszczki nosowo-wargowe
Smutek
Ściągnięte brwi, wewnętrzną stroną uniesione ku górze
Wydęte, otwarte lub zamknięte usta z opadłymi do dołu kącikami
Uwaga na fałszerstwo!!!
Gesty ręki dotykającej twarzy
Zakrywanie ust Dotykanie nosa Pocieranie oka lub ucha Podpieranie policzka Głaskanie brody Pocieranie i poklepywanie głowy, karku
Zakrywanie ust
Mówienie nieprawdy
Jeśli usta zakrywa osoba, która słucha tzn. że uważa, że jej rozmówca kłamie
Dotykanie nosa Zamaskowana forma
gestu zasłonięcia ust Kilka delikatnych
potarć lub jeden szybki ruch
Gest występujący zarówno u mówiącego jak i słuchacza
Mówienie nieprawdy, kłamstwo
Pocieranie oka lub ucha
Próba ukrycia oszustwa
Uniknięcie patrzenia prosto w oczy
Próba „niesłyszenia” złych wiadomości
Podpieranie policzka, podbródka
Oznaka znudzenia wypowiedzią rozmówcy
Podpieranie podbródka
Ocena Negatywne myśli
Głaskanie brody
Podejmowanie decyzji Ocena
Pocieranie i poklepywanie głowy, karku
„Ból w karku”, drapanie się po karku – kłamstwo, frustracja, gniew
Drapanie szyi (ok. 5 razy), poprawa kołnierzyka – wątpienie, niepewność
II. Ach te oczy
Mieć błysk w oku Zabójcze spojrzenie Nie rób takich oczu! Miej oczy szeroko otwarte! Maślane spojrzenie Patrz mi prosto w oczy! Strzec jak źrenicy oka Spędzać sen z powiek Rozmowa w cztery oczy
Źrenica zwierciadłem oka
Ciemne kółeczko w środku oka – źrenica to doskonały wskaźnik stopnia zaangażowania w relację rozmówców
Rozszerzona źrenica – duże zainteresowanie
Zwężona źrenica – małe zainteresowanie
Oczy szeroko zamknięte? (1)
Ważne w tym przypadku – wskaźniki behawioralne jak: czas, sygnały towarzyszące (wtórne), reakcja
Oczy wytrzeszczone podziw, zaskoczenie, zdumienie, bezradność, olbrzymia ciekawość i in.
Oczy szeroko otwarte strach, radość, otwartość na innych i świat, duchowa produktywność, niewinność, zainteresowanie i in.
Oczy otwarte przeciętne zainteresowanie, optymistyczna otwartość na otoczenie i in.
Oczy szeroko zamknięte? (2)
Oczy przymknięte pobudzenie, napięcie, wyczerpanie, znudzenie, obojętność, tępota i in.
Oczy przymrużone uważna obserwacja, czyhanie, przebiegłość, nieufność, nieczyste zamiary, groźba, upór i in.
Oczy zamknięte reakcja obronna zabarwiona niechęcią, fizyczny ból, nieprzyjemne myśli i in.
Oczy szeroko zamknięte? (3)
Zamknięte jedno oko gotowość do obwieszczenia nowych wieści, kokieteria, adoracja, tajne porozumienie, pewność siebie, cwaniactwo, łobuzerstwo, wywyższanie się i in.
Oczy swobodnie zamknięte zamyślenie, chęć rozkoszowania się jakąś ideą, komunikat typu „wszystko jasne”, wyraz osiągniętego porozumienia się i in.
Sposób patrzenia (1)
Spojrzenie prosto w oczy - należy zawsze patrzeć w oczy swojemu rozmówcy, powstają wówczas korzystne warunki do rzeczowej dyskusji zainteresowanie, uznanie, ważne syndromy wtórne oraz siła spojrzenia
Ale uwaga na wpatrywanie się!
Dobry kontakt wzrokowy to taki, w którym intensywne, stałe spoglądanie jest dynamiczne, wprowadza w ruch gałki oczne, porusza się po krzywych o promieniu kilku milimetrów
Sposób patrzenia (2)
Spojrzenie boczne i ukośne – z reguły kłóci się ono z otwartością i przyjaznym nastawieniem;
ktoś próbuje uniknąć „unaoczniania” prawdy, ucieka przed konfrontacją, wykazuje brak zainteresowania lub nieracjonalne pretensje
Sposób patrzenia (3)
Gest przymkniętych oczu – odgrodzenie się od rozmówcy, poczucie wyższości (wraz z przechyleniem głowy do tyłu), reakcja negatywna
Rodzaje spojrzeń
Spojrzenie biznesowe
Spojrzenie towarzyskie
Spojrzenie intymne
III. Gestykulacja
Gesty dłoni Uścisk Gesty ręki i ramienia
Gesty dłoni
Dłoń otwarta ku górze – uległość, prośba, otwartość
Dłoń otwarta zwrócona ku dołowi – dominacja
Zamknięta dłoń wskazująca na coś – agresywność
Uścisk (1)
Przejęcie kontroli
Oddanie kontroli
„Męski uścisk dłoni”
Uścisk (2)
„rękawiczka” (tzw. uścisk polityka) – chęć sprawienia wrażenia, że jest się godnym zaufania i uczciwym człowiekiem
„śnięta ryba” – (miękka, wilgotna dłoń) dowód słabego charakteru
„strzelające kostki” – uścisk agresywny którego celem jest trzymanie na dystans od stref intymnych inicjatora
Gesty rąk – zacieranie dłoni Szybkie zacieranie rąk
Przekazywanie pozytywnych emocji
Spodziewanie się zwycięstwa
Powolnie zacieranie rąk Chytrość, spiskowanie
Gesty rąk – splecione dłonie
Pozycja podniesiona pewność siebie, ale zarazem chęć tłumienia
negatywnych emocji
Pozycja środkowa tłumienie negatywnych
emocji
Pozycja obniżona tłumienie negatywnych
emocji (jeszcze silniejsze)
Gesty rąk – tzw. „wieżyczka”
Gest często używany w oderwaniu od innych gestów
Pewność siebie („wiem to wszystko”)
Podniesiona wieżyczka Obniżona wieżyczka
-występuje częściej u osoby słuchającej-występuje częściej u kobiet niż u mężczyzn
Chwytanie dłoni, ramion i nadgarstków (1)
Jedna dłoń ujmuje drugą dłoń za plecami – gest „dłoń w dłoń”
Gest wyższości, pewności siebie, gotowość „do przyjęcia ciosów”
Uspokojenie, opanowanie
Chwytanie dłoni, ramion i nadgarstków (2)
Gest ręki chwytającej nadgarstek i ramię
Frustracja, próba zapanowania nad sobą
Im wyżej ręka chwyta drugą rękę tym większe osoba odczuwa oburzenie, zdenerwowanie: „trzymaj się”, „opanuj się”
IV. Pozycje ciała
Bariery rąk Bariery nóg Inne popularne gesty i ruchy
Bariery rąk
Próba ochronienia siebie, zablokowanie ewentualnego zagrożenia lub niepożądanych okoliczności
Oznaka negatywnego stosunku zarówno osoby mówiącej jak i słuchającej
Skrzyżowanie rąk Próba „ukrycia się” przed
niekorzystną sytuacją Postawa
defensywna, negatywna Stanowczość
Wzmocnione skrzyżowanie rąk
Skrzyżowanie rąki dodatkowo zaciśnięte pięści
Postawa wroga, defensywna, agresywna
Częściowe skrzyżowanie rąk
Jedna ręka przenosi się wzdłuż ciała, aby pochwycić lub dotknąć drugą rękę tworząc barierę
Ściskanie dłoni Brak pewności
siebie, dodawanie sobie otuchy
Nerwowość
Bariery nóg
Skrzyżowanie nóg jest sygnałem, że może wystąpić postawa defensywna i obronna
Uwaga na skrzyżowanie nóg u kobiet – często jest to skutkiem przekonania, iż „tak powinny siedzieć damy”
Skrzyżowanie nóg Pozycja typowa dla kultur
europejskich Sygnalizować może:
postawę nerwową, pełną rezerwy lub defensywną
Postawa pomocna występująca przy innych negatywnych gestach i nie powinno się jej interpretować oddzielnie
Amerykańska pozycja czwórki
Postawa argumentacyjna
Postawa współzawodnicząca
Klamra nożna w pozycji czwórki – dodatkowo oznaka nieustępliwości i uporu
Skrzyżowanie nóg w pozycji stojącej
Postawa defensywna
Zazwyczaj spotykana wśród osób sobie obcych lub mało znanych
Skrzyżowanie stóp Wstrzymywanie negatywnej postawy, emocji,
nerwowości lub strachu, „zagryzanie warg”
Zamknięcie stóp (spotykane szczególnie u kobiet) Górna część stopy zamyka („zawija”) się wokół drugiej Wzmocnienie pozycji defensywnej Odosobnienie i zamknięcie się w swoich myślach Oznaka nieśmiałości, bojaźliwości
Pokonywanie barier – „otwieranie” innych
Przyjęcie postawy otwartej Szanowanie stref i terytorium rozmówcy Naśladowanie „pozytywnych” gestów
rozmówcy Podejście do rozmówcy z innej strony Uśmiech Zmiana tematu rozmowy Inne kruczki np. podanie ręki, podarunek,
alkohol itp.
Uwaga! Jeśli jesteś przyzwyczajony siedzieć / stać z
założonymi rękami, skrzyżowanymi nogami lub stopami – bo tak jest po prostu wygodnie – STARAJ SIĘ TO ZMIENIĆ!
Mimo, iż nie chcesz prezentować postawy defensywnej, negatywnej lub obronnej – tak niestety z reguły jesteś odbierany co może powodować trudności w komunikacji międzyludzkiej
Inne popularne gesty i ruchy (1)
„Siedzenie okrakiem” na krześle (tyłem do przodu) – zachowanie ochronne, próba schronienia się za „tarczą”
Zdejmowanie wyimaginowanej nitki z ubrania Osoba słuchająca: wstrzymywanie się od
wyrażenia swej opinii, brak zgody z mówiącym, skrępowanie
Osoba mówiąca: brak przekonania co do słuszności swojej wypowiedzi
Inne popularne gesty i ruchy (2)
Przechylanie głowy w jedną stronę – wyraz zainteresowania
Pochylanie i spuszczanie głowy – postawa negatywna, osądowa, dezaprobata
Zaplecione ręce z tyłu głowy – poczucie pewności, dominacji, „znam odpowiedź na wszystkie pytania”
Inne popularne gesty i ruchy (3)
Palenie – zewnętrzna manifestacja wewnętrznego podniecenia lub konfliktu; czynność typowo rozładowująca, uwalniająca od napięć i stresu Palenie fajki (czyszczenie, nabijanie, pykanie)
zmniejszanie napięcia, zyskanie czasu do namysłu i podjęcia decyzji
Palenie papierosów zmniejszenie napięcia wewnętrznego, „wykręcenie” się
od decyzji Palenie cygar
atrybut wyższości, elitarności Wydmuchiwanie dymu:
Do góry – pewność siebie, wyniosłość, postawa pozytywna Do dołu – podejrzliwość, tajemniczość, postawa negatywna
Inne popularne gesty i ruchy (4)
Okulary w ustach – gra na zwłokę Spojrzenie znad okularów –
nastawienie krytyczne, osądowe, analityczne
Poprawa kołnierzyka – kłamstwo, frustracja (zapewnienie dostępu świeżego powietrza)
Poprawa krawatu - zalotność, adoracja
V. „Bańka” czyli o strefach i terytoriach
Strefa intymna: 15-45 cm
Strefa osobista: 46-120 cm
Strefa społeczna: 120-360 cm
Strefa publiczna: powyżej 360 cm
Jak jeździć windą? ;)
Z nikim nie rozmawiaj, nawet ze znajomym Unikaj kontaktu wzrokowego Zachowuj „kamienną twarz” niezdradzającą
żadnych emocji Jeśli masz książkę lub gazetę, udawaj że jesteś
pogrążony w lekturze W większym tłoku nie pozwalaj sobie na żadne
ruchy Przez cały czas obserwuj migające numery pięter
VI. Naśladowanie
Naśladowanie gestów i postawy innych jest oznaką zgodności myśli i postaw
Jak widzisz myślę tak samo jak ty, toteż naśladuję twoją postawę i gesty
Zgodność i akceptacja Podjęcie wyzwania
VII. Image czy jak go zwą…
Solidnie utrwalony stereotyp atrakcyjności fizycznej ktoś kto jest piękny i zadbany jest również utalentowany, dobry i posiada pożądane społecznie cechy
Podstawowe funkcje wyglądu fizycznego: Funkcja poczucia JA Funkcja kierowania wrażeniem:
Wiarygodność Sympatia Atrakcyjność interpersonalna Dominacja
Jak wygląda bibliotekarka?
librarian by day bacardi by night
VIII. Intonacja i głos Czym nasz głos różni się od innych?
Głośność, ton, tempo, czas trwania, barwa, rytmiczność, artykulacja, wymowa, cisza
Rola sygnałów wokalnych w komunikacji: Funkcja wyrażania emocji (złości, radości, nerwowości,
smutku, szczęścia itp.) Funkcja kierowania wrażeniem
Określanie osobowości mówiącego Kierowanie wrażeniem (wiarygodność, atrakcyjność
interpersonalna i dominacja) Funkcja regulacyjna
Mądre kierowanie rozmową
To co wszyscy wiemyale nie zawsze pamiętamy… (1)
Wyraz twarzy staraj się zwrócić do słuchaczy całą twarzą, miej ożywiony wyraz twarzy
Kontakt wzrokowy utrzymuj cały czas ze słuchaczami kontakt wzrokowy, nie unikaj wzroku słuchaczy, ale też nie wpatruj się uporczywie w jedną osobę
Otwarta postawa nie krzyżuj rąk i nóg, nie zaciskaj dłoni, nie kul się, nie chowaj głowy w ramiona; rozmawiając kiwaj głową, a słuchając przechylaj ją
To co wszyscy wiemyale nie zawsze pamiętamy… (2)
Uśmiech uśmiechaj się życzliwie, od czasu do czasu błyskaj bielą zębów
Pozycja pochyl się lekko w stronę słuchacza (to sygnalizuje, że utrzymujesz z nim kontakt), twoje odchylenie do tyłu może być odebrane jako dezaprobata
Gestykulacja wspomaganie głosu odpowiednimi gestami za pomocą rąk czyni twoje wystąpienie bardziej komunikatywnym. Bądź ekspresyjny – ale bez przesady (miej złączone palce, dłonie trzymaj poniżej linii podbródka)
To co wszyscy wiemyale nie zawsze pamiętamy… (3)
Uwaga na dźwięki nieartykułowane itp. westchnienia, kaszlnięcia, odchrząkiwanie, „strzelanie długopisem” (mówią o naszym nastroju, samopoczuciu, stanie psychofizycznym)
Terytorium stój tak blisko rozmówcy, żebyś czuł się komfortowo
Odzwierciedlenie subtelnie odzwierciedlaj mowę ciała innych ludzi
Zagadki
????
Pamiętajmy o trzech zasadach rozumienia mowy ciała
Czytaj gesty w grupach Szukaj zgodności Odczytuj gesty w kontekście
!
Literatura:
Pease Allan, Język ciała: jak czytać myśli ludzi z ich gestów Kraków: „Gemini”, 1992
Pease Allan i Barbara, Mowa ciała Poznań: „Rebis”, 2007
Leathers Dale G., Komunikacja niewerbalna: zasady i zastosowania Warszawa: PWN, 2007
Sikorski Wiesław, Gesty zamiast słów: psychologia i trening komunikacji niewerbalnej Kraków: „Impuls”, 2005
Rysunki i zdjęcia:
Rysunki pochodzą z książki: Pease Allan, Język ciała: jak czytać myśli ludzi z ich gestów Kraków: „Gemini”, 1992
Zdjęcia: Agencja Fotograficzna PAP:
Radek Pietruszka, Tomasz Gzell, Barbara Ostrowska, Bartłomiej Zborowski, Bogdan Borowiak, Grzegorz Michałowski, Jacek Turczyk, Jerzy Undro, Leszek Szymański, Paweł Kula, Paweł Supernak, Tom Kalnins
Marcin Łobaczewski Agencja Gazeta:
Wojciech Olkuśnik, Bartosz Bobkowski, Dominik Sadowski, Maciej Zienkiewicz, Wojciech Surdziel
kozaczek.pl, lysakowski.wordpress.com,
PODZIĘKOWANIA
Wielkie dzięki dla Łukasza Chudego z PAP http://zdjecia.pap.pl za bezpłatne udostępnienie zdjęć agencyjnych
Wielkie dzięki dla Patrycji Kwas z Agencji Gazeta http://agencja.gazeta.pl za zgodę na wykorzystanie zdjęć AG w prezentacji
Dziękuję również Marcinowi Łobaczewskiemu, Pawłowi Strykowskiemu oraz Radkowi Pietruszce za możliwość wykorzystania ich zdjęć w prezentacji
Dziękuję za uwagę
Bożena Jaskowskabjasko@univ.rzeszow.pl