Post on 20-Jan-2016
description
1
DOÇ. DR. ARTUNER DEVECİ
C.B.Ü. TIP FAK. PSİKİYATRİ A.D.MANİSA
GENÇLİKve
MADDE KULLANIMI
2
GİRİŞ
YAYGINLIK VE TÜRKİYE’DEKİ ARAŞTIRMA SONUÇLARI
MADDE KULLANIMINA BAŞLAMA NEDENLERİ
GENÇLİK DÖNEMİNDE KULLANILAN MADDE CİNSİNE
GÖRE AŞAMALAR
GENÇLİK DÖNEMİNDE BAĞIMLILIK DÜZEYİNE GÖRE
EVRELER
MADDE KULLANAN KİŞİLERDE GÖRÜLEN DAVRANIŞ
VE FİZİKSEL DEĞİŞİKLİKLER
ÇEŞİTLİ MADDELERİN NEDEN OLDUĞU HASTALIKLAR
KORUYUCU YAKLAŞIM
3
Madde kullanımı sorununun genel
boyutu
Gelişmiş ülkelerdeki ve Türkiye’deki
genel tutum ve toplumsal bakış açısı
Gençlik döneminin önemi
Aile tutumu, soruna etkisi ve katkısı
4
Bağımlılık
• BiyolojikBiyolojik• SosyalSosyal• DavranışsalDavranışsal
5
Bağımlılık Tanımı
Madde kullanıcısının beyninde Madde kullanıcısının beyninde yapısal ve nörokimyasal yapısal ve nörokimyasal değişikliklere bağlı olarak istemli değişikliklere bağlı olarak istemli madde kullanma davranışının madde kullanma davranışının zorlantılı zorlantılı madde kullanımına madde kullanımına dönüşmesi biçiminde sonuçlanan dönüşmesi biçiminde sonuçlanan bir beyin hastalığıdırbir beyin hastalığıdır
6
YAYGINLIK ARAŞTIRMALARI
Bilgi düzeyini ölçmeye yönelik araştırmalar
Tutumları saptamaya yönelik araştırmalar
Hedef kitle olan gençlerde yapılan
araştırmalar (okullar)
7
Alkol Madde Araştırma ve Tedavi Merkezi’ne (AMATEM) madde kullanımı
tedavisi için ilk kez başvuranların sayısı
1996.................................955 2000.................................3908
dört kat artış
8
İstanbul’da lise öğrencileri üzerinde 1998 yılında yapılan bir araştırmada yaşam boyu en az bir kez;
Sigara kullanımı.........................................% 65,1 Günde en az bir kez sigara içenler.............% 22,5
Alkol kullanarak sarhoş olma..................% 27,8
Esrar kullanımı...........................................% 3,6
Uçucu madde (tiner vs)............................% 8,6
Eroin, kokain, hap vs.................................% 3,3
9
20 yaş altında madde kullanımı tedavisi için bir sağlık kuruluşuna baş vuran gençlerin oranı
1991...........................% 2,5
1995...........................% 6
Artış oranı: ~ 2,5 kat
10
Türkiye’de yapılan çalışmalara göre en sık kullanılan maddeler sıralaması
• Sigara• Alkol• Uçucu maddeler (Tiner, bally vs)• Esrar
11
2001 yılında 9 ilde ilköğretim ve ortaöğretim gençleri arasında yapılan “Gençler arasında sigara, alkol ve madde kullanım yaygınlığı” isimli araştırmadan elde edilen veriler
24.000 kişiden toplanmıştır
yaşamboyu
• Sigara 55.9• Alkol 45.0• Sakinleştirici haplar 5.2• Uçucu maddeler 5.1• Esrar 4.0• Ekstazi 2.5• Eroin 2.5 (Ögel ve ark. 2004)
12
Madde kullanımına başlama nedenleri
Biyolojik etmenler
Psikolojik gelişim etmenleri
Yakın çevredeki kişilerin
etkisi Çevresel etmenler
Toplumsal etmenler
13
Biyolojik etmenler
Kişinin organik-bedensel yapısı ile ilgili etmenlerdir.
– Ailesinde ve yakın akrabalarında madde
kullanımı olan gençlerde madde kullanım
oranı yüksek
– Eroin bağımlısı kişilerin birinci derece
akrabalarında eroin bağımlısı bulunma
olasılığı bağımlı olmayan kişilerin
akrabalarına göre DOKUZ KAT daha yüksek
14
Psikolojik gelişim etmenleri
• Gençlik döneminin temel özelliği
değişimdir
• Genç bu değişim sürecinde,
– ailesine,
– topluma,
– karşı cinse
kendisini kabul ettirme çabası içine girer
15
• Bu değişim sürecinde genç yoğun stres
altında kalır
• Stresle başa çıkmak için dışarıdan
bakıldığında uyumsuz olarak
değerlendirilen başa çıkma yollarını
kullanmaya çalışır
• Madde kullanımı da bu yollardan birisidir
16
Gençlik dönemindeki,
• duygusal değişkenlik özelliği,• tepkilerde artış eğilimi,• davranışlarını kontrol edememe,• heyecan arama,• geleneksel davranışlardan farklı
davranma eğilimi
yanlış şekillendiğinde madde kullanımına zemin oluşturabilir
17
Yakın çevredeki kişilerin etkisi
• Aile içinde duyguların yaşanmasına izin verilmemesi• Aşırı ve yıkıcı eleştiri• Yetersiz disiplin ve denetimsizlik• İlgisizlik ve yakınlaşamama
gençte hırçınlık, geçimsizlik, uyumsuz davranışlara yol açabilir
18
BAĞIMSIZLIK İSTEĞİ
0 yaş 18 yaş
Ebeveyn otoritesi azalır
Gencin bağımsızlık isteği artar
19
EBEVEYNİN KONTROL İSTEĞİNE KARŞI GENCİN BAĞIMSIZLIK GEREKSİNİMİ
Ebeveynin kontrol isteği
Gencin özgürlük
gereksinimi
Çatışma
20
OTORİTEYE UYMA DAVRANIŞINDAN BAĞIMSIZLIĞA GEÇİŞTE EBEVEYN ETKİSİ
• Karar verici ebeveyn • Danışman ebeveyn
Kararları alır Kararlara rehberlik eder Sorumluluk taşır Sorumluluk paylaşılır Kontrolü elinde tutar Kararlara etki eder Kendi bilgisine göre davranır Bilgi sağlar
21
Bağımsızlık konusunda karşılıklı düşünceler
•O artık çocuk değil.•O daha sorumlu olmalı.
•Arkadaşlarını seçerken daha dikkatli olmalı.
•Zamanını daha çok çalışarak
geçirmeli.•Ev işlerine yardımcı olacak kadar büyüdü.•Odasını biz uyarmadan da düzenli tutmasını bilmeli.•Bir erişkin gibi davranacak
kadar büyüdü.
•Ben artık çocuk değilim.•Daha bağımsız olmak
istiyorum.•Kendi arkadaşlarımı
seçebilecek kadar büyüdüm.
•Zamanımı nasıl geçireceğimi ben bilirim.•Sürekli olarak ne yapacağımı
söylemelerinden bıktım.•Burası benim odam. Neden kendi istediğim gibi olmasın?•Kendi hayatımı nasıl
yaşayacağımı bilecek kadar büyüdüm.
EBEVEYN GENÇ
22
Uyumsuz davranış ortaya çıkınca genç ailesi tarafından
sürekli sorun yaratan çocuk durumuna sokularak itilir
ve reddedilir Sonuçta aradaki iletişim daha da azalır. Kısır döngü okul yaşamını da etkiler. Genç uyumsuz davranışları nedeni ile okul çevresinde de itilmeye başlanırKRİTİK NOKTA
Genç kendisi ile aynı durumda olan, toplumca onaylanmayan gruplar içinde kendini bulur ve bu gruplar içinde kendisini daha rahat ve mutlu hissetmeye başlar
23
Sonuç olarak,
genç kendisini mutlu hissettiği, sözüne saygı duyulduğunu düşündüğü bu grup içinde
barınabilmek için bu grup gibi davranmaya başlar. Uyumsuz davranışların sık görüldüğü bu gruplarda sigara, alkol ve bağımlılık yapıcı etkisi olan diğer maddelerin kullanımı sıktır.
Böylece gencin bu tür maddelerle ilk karşılaşması gerçekleşmiş olur
24
Aileye bazı önerilerde bulunmak yararlı olabilir
• Aile her ne olursa olsun genç ile ilişkisini bozmamalıdır
• Onunla alkol ya da madde etkisi altında olmadığı zaman konuşmalıdır
• Korkmadan ve korkutmadan, kuşkularını paylaşabilmelidir
• Konu hakkında bilgilenmeleri zorunludur
25
Çevresel Etmenler
• Okul
• Toplumsal organizasyon
• Meslek grupları
• Sağlık kuruluşları
• Emniyet güçleri
• Sivil toplum örgütleri
26
Toplumsal Etmenler
• Değer yargıları
• Tutumlar
• Ahlaki değerler
• İnanç sistemleri
27
Gençlik döneminde kullanılan madde cinsine göre aşamalar
• Sigara ve bira, şarap gibi hafif alkollü
maddelerin kullanılması
• Ağır alkollü maddelerin kullanılması
• Esrar kullanımı
• Eroin, kokain ve diğer kuvvetli bağımlılık yapan
maddelerin kullanılması
28
14 büyük ilde 15-17 yaş grubunda yapılan bir yapılan bir araştırmada,
Esrarı denemiş olanların daha sonra eroin ya da kokain kullanma oranı hiç esrar
denememiş olan kişilere göre 70 kat daha fazla bulunmuş
Yani esrar önemli ve tehlikeli bir geçiş maddesidir
29
Gençlik döneminde bağımlılık düzeyine göre evreler
• Deneysel kullanım evresi
• Sosyal kullanım evresi
• Aşırı madde kullanım evresi
• Bağımlılık evresi
30
Madde kullanan kişilerde görülen davranış değişiklikleri
• Çevre ve arkadaş değişikliği• Kimi zaman neşeli, sakin; kimi zaman
öfkeli, saldırgan olma• Aile ilişkilerini azaltma, evde daha az
bulunma• Ev içinde yalnız kalmayı tercih etme• Sık sık banyoya gitme• Aşırı para harcama• Kendine bakımın azalması• Okul başarısında düşme
31
Madde kullanan kişilerde görülen fiziksel değişiklikler
• Uyku bozukluğu• Dalgınlık, halsizlik, yorgunluk ve
isteksizlik• Beslenme bozukluğu ve kilo kaybı• Gözlerde kanlanma, göz bebeklerinde
daralma ya da genişleme
• Konuşma güçlüğü, peltek ya da mırıldanır gibi konuşma
• Sarhoşluk hali• Ciltte leke, yara ve enjeksiyon izleri
32
Esrar
• Bronşit, Akciğer kanseri
• Diş eti hastalıkları
• Panik, korku, kuşku hali
• Reflekslerde azalma
• Bellek bozuklukları
• Konsantrasyon güçlüğü
33
Eroin
• Yaygın enfeksiyonlar, apse
• Gangren
• Akciğer iltihabı, tüberküloz (verem)
• Burun kıkırdaklarında delinme
• Damar yolu ile kullanım sonucu hepatit, AIDS, koma
• Ölüm
34
Kokain
• Ağır ruhsal bozukluk tablosu• Saldırgan davranış• Burun kıkırdağında delinme• Ses tellerinde felç• Sara nöbetine benzer nöbetler• Kalp ritminde bozulma• Kalpte enfarktüs• Beyin damarlarında tıkanma• Akciğerlerde su toplanması• Solunum felci
• Ani ölüm
35
Uçucu maddeler
• Çarpıntı
• Bayılma
• Saldırganlık
• Tansiyon düşüklüğü
• Kalıcı beyin hasarı
• Bilinç bozukluğu
• Kalp ritminde bozulma
• Koma
• Ölüm
36
Amfetamin
• Saldırgan davranışlar• Şiddet davranışı• Kalp ritminde bozulma• Sara nöbetine benzer nöbetler• Beyin, damar hastalıkları• Koma
• Ölüm
37
Ekstazi
• Tansiyon artışı
• Aşırı terleme
• Ani ölüm
38
Sakinleştirici haplar
• Aşırı uyku hali
• Konuşma bozukluğu
• Yürüme güçlüğü
• Solunum yavaşlaması
• Koma
• Ölüm
39
KORUYUCU YAKLAŞIM
BİRİNCİL KORUYUCU YAKLAŞIM Yaşamı boyunca hiç madde ile
karşılaşmamış kişilerin bu maddeleri kullanmaya başlamasını engellemek amacı ile yapılan çalışmalardır.
(Bilgilendirme toplantıları, konferanslar, seminerler vs)
40
İKİNCİL KORUYUCU YAKLAŞIM
Madde kullanmaya başlamış ancak bağımlı
hale gelmemiş kişilerin bağımlı hale gelmesini
önlemek amacı ile yapılan çalışmalardır.
(Kişinin kendi durumunu
değerlendirmesini, kendisine yardımcı
olunabileceğini kavramasını sağlamak, sağlık
kurumlarına baş vurabileceğini öğretmek vs)
41
ÜÇÜNCÜL KORUYUCU YAKLAŞIM
Belirli bir süre madde kullanarak
madde bağımlısı haline gelmiş
kişilerin tedavisinin sağlanarak
geriye dönüşü olmayan sosyal ve tıbbi
kayıplardan korumak, ölümü engellemek
için yapılan çalışmalardır.
(Ayaktan ya da yatarak tedavi vs)
42
Maddeye değil,Maddeye değil,
Hayata bağlanHayata bağlan