Post on 29-Jun-2015
Vandaag bij Biologie !
Wat gebeurt hier ?
Wat gebeurt hier ?
Wat gebeurt hier ?
Wat gebeurt hier ?
Wat gebeurt hier ?
Wat gebeurt hier ?
Gedrag
Handeling of verandering van handeling als gevolg van een
prikkel.
Is dit gedrag ?
JA !Alles wat een mens of
dier doet is gedrag.
Dus ook :• Wachten• Slapen• Bij bio zitten
Gedrag
• Hoe onstaat gedrag?• Hoe leren dieren?• Wat is lichaamstaal?• Hoe werken dieren
samen?
Hoe ontstaat gedrag ?
Spoorwegovergang• Geluidsignaal (oren)• Lichten (ogen)• Slagboom (ogen/tast)• Stilstaande mensen
Prikkel Verandering in de omgeving.
Dit leidt tot gedrag.
Wat is dit ?
Dier: Bidsprinkhaankreeft
Wat doet het ?
Gedrag: verstoppenPrikkel : zoeklicht van duikboot
Wat is dit ?
Dier: arend
Wat doet het ?
Gedrag: prooi grijpenPrikkel : schildpad
Wat is dit ?
Dier: arend-jong
Wat doet het ?
Gedrag: etenPrikkel : honger
Wat is dit ?
Dier: schuttersvis
Wat doet het ?
Gedrag: kijkenPrikkel : groen lichtje
Bij wie loopt het water in de mond ?
Wat is de prikkel ?
• Uitwendige prikkel
Zien van hamburger• Inwendige prikkel
Honger
Spergedrag zwarte roodstaart
Sleutelprikkel• trillen van nest• beweging boven kopjes• voorwerp bepaalde grootte• grijs-zwarte kop
Slaapgedrag leerling
Sleutelprikkel
• Nog een half uur te gaan• Moe (inwendige prikkel)• Docent praat monotoon• Lesstof is saai
Drie korte films over gedrag-Bidsprinkhaankreeft -Arend -Schuttersvis
Odracht:• Neem pen en papier.• Observeer de jager en zijn prooi in de volgende films.• Schrijf per film minimaal 2 typen gedrag op van de jager of
zijn prooi.
• Schrijf de bijbehorende prikkels en/of sleutelprikkels op.
Start nu met je huiswerk
• Lees § 4.1• Maak opg. 1 t/m 12
GEDRAG
Verandering als gevolg van inwendige of uitwendige prikkels
Prikkels
• Sleutelprikkel: roept altijd zelfde reactie op
• Maar soms afhankelijk van leeftijd (bron 4)
Leren• = verandering van gedrag als gevolg van
eerdere ervaring• Leren als gevolg van beloning / straf• Leren als gevolg van imitatie. De neiging
tot nadoen is al aanwezig• Maar er is ook geprogrameerd gedrag. Het
zit al in het brein ingebouwd: Instinct• De eenvoudigste reactie op een prikkel zit
in de reflex.
Niet nodig te leren
• Maar er is ook geprogrameerd gedrag. Het zit al in het brein ingebouwd: Instinct
• De eenvoudigste reactie op een prikkel zit in de reflex.
Beide gedragsvormen zijn aangeboren.
Waar komt gedrag vandaan?
Aangeboren gedrag:• Zuigreflex• Ademhaling• Knipperen met ogen
Aangeleerd gedrag:• lopen• Schrijven• Luisteren
Hoe leer je gedrag....
• Inprenting • Spelen• Trial and error• Beloning/straf• Imiteren• Oefenen• Inzicht• gewenning
Inprenting
Leren in een korte gevoelige periode vlak na de geboorte.
Spelen
Leren door te spelen
Trial and error
Leren door uit te proberen waardoor je toevallig gedrag leert dat wel of niet werkt.
Straffen en belonen
Leren van een bepaald gedrag door een beloning/straf.
hendel
voerluikje
Groen lampje
Rood lampje
electricitet
Imitatie
Leren door het nadoen van een handeling van een soortgenoot (imiteren)
Oefenen
Leren door het keer op keer herhalen van een handeling.
Inzicht
Leren door nieuw gedrag te bedenken. Je kunt je een voorstelling maken van tussenliggende stappen om een einddoel te bereiken.
Gewenning
Leren door het wennen aan een bepaalde prikkel waar geen /ander gedrag op volgt.
Een schaker oefent zich rot. Hij analyseert heel veel schaakpartijen en probeert tijdens het spelen heel vaak een aantal zetten vooruit te denken. Tijdens een van de partijen doet zijn tegenstander een zet en de daaropvolgende zetten gebeurt precies wat onze schaker na al zijn oefenen verwacht. Hierdoor wint hij de partij.
A. Inprenting B. SpelenC. Trial and errorD. Beloning/strafE. ImiterenF. OefenenG. InzichtH. gewenning
Een rat zit in een hok op een laboratorium waar men vervelende cosmetica experimentjes met hem doet. De onderzoekers dragen altijd een witte labjas. s’Avonds komt de verzorger altijd om de rat eten te geven. Op een dag heeft de verzorger een wit overhemd aan en de rat raakt helemaal in paniek.....
A. Inprenting B. SpelenC. Trial and errorD. Beloning/strafE. ImiterenF. OefenenG. InzichtH. gewenning
Een aap krijgt een bal waarin een lekker hapje verstopt zit, hij moet alleen zelf het hapje eruit zien te krijgen. Hij probeert van alles zoals de bal stukbijten, erop gaan zitten, er tegenaan schoppen maar niets werkt. Totdat ie hem per ongeluk uit een boom laat vallen en de bal kapot valt. Iedere volgende bal wordt dus uit de boom gegooid.....
A. Inprenting B. SpelenC. Trial and errorD. Beloning/strafE. ImiterenF. OefenenG. InzichtH. gewenning
Twee jonge resusaapjes.Een van de twee wordt direct na de geboorte weggehaald bij zijn moeder, de ander niet. Het eerste aapje is bij volwassenheid niet in staat om zijn eigen jongen te verzorgen, het tweede aapje wel
A. Inprenting B. SpelenC. Trial and errorD. Beloning/strafE. ImiterenF. OefenenG. InzichtH. gewenning
Samen leven
• Meer of minder sociaal: van groepsdier tot solitair.
• Algemeen: prooidieren vaak in groepen en roofdieren solitair (=alleen). Uitzonderingen: wolven en hazen (bijv.)
• Vaak is het prille leven wel in een kleine groep: jongen blijven bij ouders.
Sociaal = in belang van groep
• Wolvenroedels hebben hele sterke groepstaken.
• Sterkste mannetje = α male, leider en vader van meeste jongen in de groep.
• Nieuwe volwassen mannetjes worden verstoten
• Samenwerking vergroot overlevingskans
aanvallend
Bij groep horend
dominant
relaxed
Zeer relaxed
onderdanig
angstig
Dominant / onderdanig
Verward, angst en agressie
Actief onderdanig
Rent angstig
Passief onderdanig
Angstig, gevaarlijk
Jagend, aanval
Territorium
• Vaak hebben solitaire dieren een afgebakend en bewaakt gebied = territorium
• Voedselverzameling of nestbewaking is basis voor territorium.
• Territoriumsignalen: Zang (vogels), geurvlaggen (hond), dreiging (meeuw) opvallende kleur (papegaaiduiker).
Baltsgedrag• Seizoensgebonden gedrag waarmee
partners van een zelfde soort elkaar vinden, herkennen en toelaten tot paring.
• Vol met sleutelprikkels: vaak probeert het mannetje een vrouwtje te “betoveren” met signalen die sleutelprikkels zijn.
• Je begrijpt dat ook (verliefde) mensen baltsgedrag vertonen.
Ongelooflijk:
• Lyrebird Australia YouTube - Lyrebird Imitating Man-made Sounds in Forest
• YouTube - Superb Lyrebird imitating construction work - Adelaide Zoo