ORAL

15

ววฒนาการวฒนธรรมการแตงกายจากอดตสปจจบนของภาคใต EVOLUTION OF CLOTHING IN SOUTHERN CULTURE FROM THE PAST TO

THE PRESENT

ณฐชนา นวลยง1 Natchana Nuanyang1

บทคดยอ การศกษาเรองววฒนาการวฒนธรรมการแตงกายจากอดตสปจจบนของภาคใตในครงนอนมจดมงหมาย

หลกเพอการศกษาแนวคด อทธพล และสภาพแวดลอมทสงผลตอการแตงกายของคนไทย ในแถบภาคใตตงแตอดตจนถงปจจบน เปนการแสดงใหเหนถงววฒนาการของการแตงกาย จงไดรวบรวมเปนองคความร ในการศกษาครงน ผศกษาไดทำการสำรวจและรวบรวมขอมล จากแหลงเรยนรตาง ๆ นำขอมลทไดมาวเคราะหเชงพรรณนาประกอบกบการวเคราะหถงสภาพสงคมทมอทธพลตอการแตงกายของคนแถบภาคใต ซงจากการศกษาในครงนพบไดวา สภาพแวดลอมและภมประเทศทางภาคใตของไทยนน มความหลากหลายทางดานทรพยากรทางธรรมชาตทอดมสมบรณ มฝงทะเลขนาบทงสองดาน ทำใหเปนเมองทาทมความสำคญ ในการตดตอคาขายกบตางประเทศ ตงแตสมยอยธยาโดยไดมการบนทกหลกฐานทางประวตศาสตรไว ประเทศทมการตดตอคาขายกบไทยทางภาคใตไดแก อนเดย จน อาหรบ-เปอรเซย ชวา-มลาย และชาวตะวนตก ทำใหเกดการผสมผสานวฒนธรรมทงดานการใชภาษา อาหารการกน และการแตงกายรวมถงวสดและกรรมวธในการผลตผา เชน การทอผา การยอม เปนตน

การแตงกายของคนในแถบภาคใตนน นอกจากจะรบอทธพลมาจากตางประเทศแลว ยงขนอยกบสภาพอากาศดวย เนองจากทางภาคใตมอากาศรอนชนและบางจงหวดมการตงถนฐานอยใกลกบทะเล การสวมเครองแตงกายสวนมากจงเปนการนง - หมผาฝายแบบบาง ๆ เนองจากสามารถระบายอากาศไดด ซงในอดตจะนยมนงแคผาถงไมสวมเสอ นอกจากนทางภาคใตมประชากรทมาจากหลากหลายเชอชาต ลกษณะการแตงกายจงมความแตกตางกนไปตามพธการหรอกฎขอปฏบตของแตละวฒนธรรม

วฒนธรรมการแตงกายของคนในภาคใตนน เปนการเปลยนแปลงไปตามยคสมยทมความเจรญกาวหนาขน อกทงในปจจบนนหางรานตาง ๆ ไดเกดขนมากมาย ผคนสามารถเลอกซอเสอผาเครองแตงกายใหทนตามกระแส ไมวารปแบบการแตงกายจะเปลยนแปลงไปเชนไร การแตงกายของคนภาคใตกยงคงความเปนเอกลกษณสะทอนถงวฒนธรรม ลวดลายผาทแสดงถงความเปนพนถนไดอยางสมบรณ ประกอบกบในปจจบนกลมคนรนใหมหนมาใสผาทอ ผาพนเมองทผลตโดยกลมชาวบานเปนการกระจายรายไดสชมชน เปนการชวยสบสานอนรกษการแตงกายทเปนอตลกษณไมใหสญหายไปตามกาลเวลา คำสำคญ : ววฒนาการ, วฒนธรรม, การแตงกาย, ภาคใต

1 อาจารย หลกสตรสาขาวชาการออกแบบแฟชนและสงทอ มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลศรวชย

ORAL

16

Abstract This study of evolution of clothing in Southern culture from the past to the present mainly

aimed at understanding ideas, influences, and environmental factors that affected the clothing of Thai people in the Southern parts since the past and to the present. It also shows the evolution of clothing, collected as explicit knowledge. In this study, the researcher made surveys and collected information from different sources, applied descriptive analysis method, and analyzed societal factors that influenced clothing of people who lived in the southern area. The study shows that the environmental and geographical conditions of Southern Thailand, abundant with a wide varieties of natural resources and with the sea on both sides of the area, made it an important seaport in trading with other countries since Ayutthaya period, according to historical evidence. Countries that traded with Southern Thailand were India, China, Arab-Persia, Java-Malay, and Western countries. Accordingly, culture integration arose, in terms of language, food, clothing, as well as materials and methods used in the making of clothes such as weaving and dyeing.

Apart from the influences of other countries, the clothing of Southern Thais was also determined by the weather in that part, as it was quite hot, while some provinces were also located near the sea. The apparels then usually were thin cotton fabrics, because it was good at ventilation. In the past, wearing only a sarong or tube skirt without a top was quite popular. Moreover, the South of Thailand was consisted of a diversity of races and religions, the way people dressed also varied by the formality or rules and regulations of each culture.

The clothing culture of Southern Thais, from the past to the present, has been evolving according to the progression of times. For instance, the social media influences clothing of people. Furthermore, in the present, there are many malls and shops mushrooming; people have various options of trendy garments and outfits to choose from. Besides, there are online shopping channels where people can easily have access. However, no matter how much the clothing trend changes, the way Southerners dress still shows their identity and reflects their long-rooted culture. The patterns on their cloth perfectly depict their locality. In addition, nowadays, more new age people have turned to wear weaved clothes or local apparels made by local folks, which is considered a distribution of income to the community. It is to carry on and preserve this culture of clothing full of identity not to disappear by time. Keyword: Evolution, Culture, Clothing, Southern

ORAL

17

1. บทนำ เครองแตงกายเปนสงทมนษยใชหอหมและปกปดรางกาย เพอใหความอบอน และปองกนอนตรายตาง ๆ

ทอาจเกดกบรางกายได ถอไดวาเปนสงทสำคญในการดำรงชวต ในหนงสอคมอประวตเครองแตงกาย ของ พวกผกา คโรวาท ไดกลาวถงเรองการแตงกายของมนษยไววา เครองแตงกายถอไดวาเปนสงทอยคกบมนษยมาอยางชานาน มววฒนาการมาอยางตอเนองตามความเจรญของเทคโนโลย นอกจากนเครองแตงกายยงบงบอกถงความเปนชาตพนธ คตความเชอทปฏบตสบตอกนมา เชน ในสมยโบราณเมอมการเฉลมฉลองหรอประเพณสำคญตาง ๆ จะมการประดบหรอตกแตงรางกายใหเกดความสวยงาม เพอแสดงถงฐานะหรอตำแหนงของตวบคคลทสวมใส ซงจะมความแตกตางกนไปตามแตละวฒนธรรม ทางดานศาสนาเครองแตงกายมบทบาทสำคญเชนเดยวกน การแตงกายของนกบญ หรอผนำทางศาสนามการปฏบตและมกฎขอบงคบการแตงกายทแตกตางกน ในศาสนาอสลามการแตงกายของผหญงมสลมจะตองแตงกายใหมดชด คลมฮญาบ (Hijab) เพอปกปดบรเวณใบหนาและผม เครองแตงกายมความแตกตางกนไปตามคตความเชอ วฒนธรรมและประเพณ ตลอดจนลกษณะทางภมอากาศในบรเวณนน ๆ การศกษาเรองววฒนาการวฒนธรรมการแตงกายจากอดตสปจจบนของภาคใตถอวามความสำคญเปนอยางยงเพราะมนษยไมสามารถเขาใจปจจบนไดดถาหากไมศกษาอดต การศกษาอดตนนทำใหมนษยเขาใจความเปนมาและทำใหทราบถงคณคาและพฒนาการทสงตอมายงยคปจจบน วามทมาอยางไร เปนการศกษาเรยนรประวตศาสตรเครองแตงกายภาคใต ทำใหเขาใจวถชวต สภาพสงคมศกษาจนเกดเปนองคความรทสามารถนำมาถายทอดใหกบผตองการศกษาตอไป

2. สวนเนอหายอย

เคร องแตงกายมความแตกตางกนออกไปตามยคสมยและความเปล ยนแปลงตามสภาพสงคมและสงแวดลอม ในหนงสอคมอประวตเครองแตงกายของ พวงผกา คโรวาท ไดใหความหมายของ คำวา “เครองแตงกาย” วาหมายถงสงทมนษยนำมาใชเปนเครองหอหมรางกาย การแตงกายของมนษยแตละเผาพนธสามารถคนควาไดจาก หลกฐานทางวรรณคดและประวตศาสตร เชนชาวอยปต (Egypt) โบราณมการจารกเหตการณตาง ๆ ดวยการขดเขยนลงบนแผนศลา, วาดภาพลงบนฝาผนงภายในถำ และการบนทกดวยอกษรภาพลงบนแผนกระดาษปาปรส (Papyrus) มานานนบพนป จากหลกฐานเหลาน เปนสงทชวยชนำใหรและเขาใจถงแนวทางการแตงกาย ซงสะทอนใหเหนถงสภาพของการดำรงชวตของมนษยในยคสมย ในประเทศไทยการแตงกายแตละภาคกมความแตกตางกน เชน ทางภาคเหนอมวฒนธรรมการใชผาเปนของตนเอง ตงแตการทอ การสรางลวดลาย จนถงการนง - หม ลกษณะการแตงกายปรากฏหลกฐานในภาพจตรกรรมฝาผนงวหารหลายแหง เชน จตรกรรมฝาผนงวหารลายคำ วดพระสงหวรมหาวหาร จตรกรรมฝาผนงวหารวดบวกครกหลวง อำเภอเมอง จงหวดเชยงใหม เขยนเมอตนพทธศตวรรษท 25 ภาคกลางมแหลงทอผาพนบานทสำคญไดแก กลมทอผาเชอสายไทพวน บานหาดเสยว บานหาดสง บานใหม และบานแมราก ตำบลหาดเสยว อำเภอหาดเสยว จงหวดสโขทย มการทอซนและผาชนดอน ๆ อกหลายชนดสวนมากจะเปนผาเนอหนาลายตารางอยางผาขาวมา ภาคอสานมการผลตผาพนบานอยางแพรหลาย มการแยกออกเปนกลมยอยตามวฒนธรรมไดอกหลายกลม เชน ลาวกาว ลาวพวน ลาวโซง ลาวคง กลมชนเหลานมวฒนธรรมคลายคลงกน แตวฒนธรรมการทอผาและการใชผาแตกตางกนบาง ผาททอจะใชเปนเครองนงหม ไดแก เสอ ซน (ผานง) ซง (กางเกง) โสรง ผาขาวมา ผาคลมไหล เครองนอน หมอน มง ผาหม และเครองใชทจะถวายพระในงานบญประเพณตาง ๆ

ORAL

18

รปท 1 ภาพเขยนฝาผนงถำ ณ ถำกะโหลกผ จงหวดกระบ

ทมา : สารานกรมวฒนธรรมไทย ภาคใต เลมท 1

ภาคใตซงอยในดนแดนแหลมมลาย เปนถนทมมนษยอยอาศยมาตงแตสมยกอนประวตศาสตร ดงปรากฏ

หลกฐานจากการขดคนของนกโบราณคดพบเครองมอขวานหนขดอาวธททำดวยกระดกสตว ภาชนะททำจากดนเผา

และภาพเขยนสแบบตาง ๆ ภายในถำทำใหเชอวาบรเวณดงกลาวเคยเปนทอยอาศยของมนษยโบราณเมอราวหลาย

พนปมาแลว เชน ถำกะโหลกผ จงหวดกระบ เขตอำเภอเมองและอำเภอทบปด จงหวดพงงา

จากหลกฐานทางโบราณคดแสดงใหเหนวาคนสมยกอนประวตศาสตรในภาคใต พงพาอาศยปาในการ

ดำรงชวต ซงอยในแหลงธรรมชาตทใกลกบชมชนนน ๆ นอกจากนพนทสวนใหญยงมอาณาเขตตดกบทะเลการ

ดำรงชวตหรอแหลงอาหารกมาจากทะเลเชนเดยวกน ในสวนของเครองนง - หมมหลกฐานแสดงใหเหนวาคนใน

ภาคใตผลตเครองนง - หมเพอสวมใสสำหรบใหความอบอนและปกปดรางกาย เครองแตงกายในยคอดต มนษย

หอหมรางกายจากสงทไดมาจากธรรมชาต เชน จากพช และขนสตว ตอมามนษยมการเรยนร ถงวธทจะดดแปลง

เครองแตงกายจากธรรมชาตใหมความเหมาะสมและสะดวกมากขน เชน มการผก มด สาน ถก ทอ อด เปนตน

(พวงผกา คโรวาท, 2540: 7) การศกษาและรวบรวมขอมลจากหลกฐานทางโบราณคดพบวาการแตงกายของคน

แถบภาคใตในอดตนนมการใช “เครองมอเครองใชหน” แสดงใหเหนวามนษยสมยกอนประวตศาสตรทอยอาศยใน

อาณาบรเวณน รจกการประดษฐเครองมอเครองใชททำมากจากหน ไวสำหรบถลกหนงและขนสตวเพอนำมาใชเปน

เคร องน ง - หม เคร องมอหนดงกลาวพบท วไปในภาคใตต งแตจงหวดชมพร, สราษฎรธาน, กระ บ , พงงา,

นครศรธรรมราช, และยะลา นอกจากนมหลกฐานแสดงใหเหนวามการผลตผาจากพชเสนใย (fiber plants) เปน

เครองนง - หม โดยวธการใชหนทบเปลอกไม (bark cloth-beaters) เพอนำเสนมาผลตเปนผา เปนการนำวตถดบ

จากธรรมชาตมาผลตเปนผาเพอใชในชวตประจำวน นอกจากนยงผลตเครองมอเครองใชทเปนเครองมอหนกะเทาะ

เชน ขวานหนขด, หมอสามขา และขาวของเครองใชในครวเรอนอน ๆ ดวย (ซลมา วงศศภรานนท, 2555: 33 - 35)

เมอสามรถทอผาเปนเครองนงหมเองไดแลว การแตงกายของคนในแถบภาคใตไดมการววฒนาการตอมาเปนลกษณะ

การนำผามา “หม” หรอ “นง” แบบงาย ๆ มการนำเขมขดทไดจากการสานเชอกมาผกเอวไว “การผกผาใหเปน

ปม” โดยเปลอยทอนบน

ORAL

19

รปท 2 ภาพจตรกรรมฝาผนงแสดงถงการแตงกายของหญงสาวชาวใต จากจตรกรรมฝาผนงทวหารพระนอน

วดจะทงพระอำเภอสทงพระ จงหวดสงขลา

ทมา : http://www.sathingpra.go.th

เครองแตงกายทสวมใสสวนมากจะทอดวยเสนธรรมชาต นอกจากนยงพบ แว (spindle whorl) ซงเปนอปกรณทใชปนเสนใยใหเปนเกลยว เพอทำเสนดายสำหรบทอผา เสนใยทปนดวยแวจะเปนเสนใยสน ๆ คณภาพไมดนก แตมการใชกนอยางแพรหลายในยคสมยนน แวขนาดใหญใชปนเสนใยจากพช เชน ใยปาน (Sisal) ลนน (Flax) ปานกญชา (hemp) การปนจะชวยใหเสนใยบดเปนเกลยวเสมอกน พบทวไปในเอเชย โดยเฉพาะภาคใตของประเทศไทยพบแวททำดวย หน, กระดกสตว และดนเผา มหลกฐานทางโบราณคดคนพบทจงหวดนครศรธรรมราช, จงหวดสงขลา, จงหวดสราษฎรธาน และจงหวดชมพร ซงแสดงใหเหนวาคนในชมชนมเครองมอทสามารถผลตผาใชไดเองภายในชมชนแลว (อบลศร อรรถพนธ, 2554 : 6 - 8) นอกจากนไดมการบนทกไววาวธการผลตผานนอาจจะมาจากการตดตอและรบเอากรรมวธการผลตผามาจากตางประเทศ เพราะเนองจากพบหลกฐานการตดตอกบประเทศใกลเคยงทงจากฝงตะวนตกและตะวนออก ไดแก อนเดย เวยดนาม และจนตอนใต นอกจากนยงมการผลตลกปดหนและแกวเพอใชเปนเครองประดบอกดวย

รปท 3 spindle whorl (อปกรณสำหรบปนเสนใยใหเปนเกลยว) ทมา: staff.royalbcmuseum.bc.ca

ในยคตอมาไดมการพฒนากรรมวธการทอ มการคดผลตเครองปนเสนดายทมคณภาพมากขน คดคนวธการนำปยของฝายมาปนใหฟและบดเปนเสน โดยการนำฝายมาตากใหแหงสนทแลวนำไปอวหรอแยกเมลดออกจากปยฝาย จากนนนำไปดดดวยกงดดฝายใหปยฝายแตกฟ แลวลอฝายใหเปนเสนกลมยาวเพอนำไปเขนเปนเสนดาย ปยฝายทไดมกมสขาวและสนำตาลออน เสนดายฝายทนำไปทอผาจะเปนสธรรมชาต (อบลศร อรรถพนธ, 2554 : 6 - 10) ถาตองการผาทมสสนกจะนำไปยอมดวยสธรรมชาตทสกดมาจากพชในทองถน เชน ขมน, อนชน, ใบหวา, ใบห

ORAL

20

กวาง หรอเปลอกไมใหส เปนตน หากตองการผาทมสสน ใชตนครามมาตมสกดเปนสและนำไปยอมผา ตนครามเคยเปนสนคาสงออกของภาคใต ลกษณะลำตนเปนไมพมเตย มกจะขนในบรเวณทเปนพนทโคก สนนษฐานวา พบมากทบานโคกคราม อำเภอรอนพบลย จงหวดนครศรธรรมราช (สารานกรมวฒนธรรมไทย ภาคใต เลมท 1, 2542 : 361) นอกจากนยงรบเอาวฒนธรรมการทอผาจากชาวจน โดยการนำใยทหมดกแดของตวไหม (รงไหม) มาทอเปนผนผาเรยกวา “ผาไหม” ผาไหมนจะมลกษณะมน เงา และลน มคณสมบตใหความอบอนเมออากาศหนาว และสามารถระบายอากาศไดดเมออากาศรอนและแหงไดไว นำหนกเบาทำใหสวมใสสบาย ผาไหมจงเปนทนยมเพราะเออตอสภาพภมอากาศทมทงฝน และอากาศรอนทอบอาวของภาคใต

สภาพแวดลอมและสงคมมการพฒนาและเปลยนแปลงไปตามยคสมย มนษยจำเปนจะตองมการปรบตว

และพฒนาชวตความเปนอยในดานตาง ๆ เมอมนษยมการรวมตวกน เกดเปนโครงสรางทางสงคมรวมกลมเปนชมชน

บานเมอง รฐ และอาณาจกรตาง ๆ ยอมรบและเรยนรทจะอยในสงคมรวมกน ซงทางภาคใตของประเทศไทยเคยเปน

ทตงของอาณาจกรโบราณมาแลว เชน อาณาจกรฟนน, อาณาจกรทวาราวด และอาณาจกรศรวชย เปนตน

พทธศตวรรษท 6 - 11 เปนยคทรงเรองของอาณาจกรฟนน ไดมการจดบนทกไวในจดหมายเหตจนวา ในสมยนมความมงคงและรงเรองทางดานการคาขายทางทะเล สนคาทสำคญไดแก ไขมก, ไมหอม, ไหม, แหวนทอง, กำไล, ภาชนะเครองปนดนเผา และผาททอดวยไหมเงนและไหมทอง เปนตน กลมคนชนสงสวมใสเครองประดบ หรอเครองใชททำดวยเงนและทองคำ นง - หม ผาททอดวยไหมเงนและไหมทอง รปแบบของเครองแตงกายของผหญงและผชายสามญชนทวไปมการแตงกายลกษณะคลายกบสวนกลาง คอทอนบนเปลอยอก สวนทอนลางนยมนงโสรงเพยงผนเดยวเนองจากสภาพอากาศทรอนอบอาว

ตอมาอาณาจกรลงกาสกะ (Langasuga) พทธศตวรรษท 9 - 11 ในหนงสอประวตศาสตรปตตานของ ครองชย หตถา ไดมการกลาววา จดหมายเหตจนสมยราชวงศเหลยง บนทกการแตงกายของคนในอาณาจกรรฐลงกาสกะหรอลงยาสทเจรญรงเรองในภาคใตของประเทศไทย ไววา “ ...ประชาชนทงชายและหญงสยายผม และสวมเสอไมมแขนทำดวยผากนมน (Kan - Man) ทอดวยฝายกเป (Ki - pei) พระราชาและขนนางในราชอาณาจกรมผาสแดงรงอรณ คลมขางบนหลงอกชนหนง ผานคลมอยบนบาทงสองขาง ทงพระราชาและขนนางตางกคาดเขมขดทอดวยเชอกทอง...”

“...เปนธรรมเนยมปฏบตทงชายและหญงในการเปลอยกายทอนบนปลอยผมเปนกระเชงมาดานหลง ผาทสวมใสทำดวยผากนมน (Kan - Man)...”(ครองชย หตถา, 2548 : 23)

นอกจากนยงมการบนทกไวในพงศาวดารจนอกวา “…คนไทยเมองลงกาสกะนยมใชผาฝายไมมลาย ไมสวมเส อ ปลอยผม สวมโสรงผาฝาย ขนนางมผาคลมไหลท มาจากจน เรยกวา ผาหยน - เซย (Yun - Hsis) สวมเครองประดบทองคำ…” (จรรตน บวแกว และคณะ, 2439 - 2543 : 46) ซงลกษณะการแตงกายเชนนเปนการผสมผสานวฒนธรรมจากอนเดยทแพรอารยธรรมตลอดคาบสมทรมลายและแสดงใหเหนรปแบบการแตงกายทแตกตางกนในระหวางชนชนสงและสามญชน

ORAL

21

รปท 4 ภาพวาดราชทตลงกาสกะ (จากบนทกจดหมายเหตจน สมยราชวงศเหลยง) ทมา: southerninfo.in.th

ในบนทกปรากฏภาพวาดและคำอธบายการแตงกายของบคคลชอ “อชตะ” ราชทตจากลงกาสกะ มคำบรรยายภาพวา "เปนคนหวหยกหยอง นากลว นงผา โจงกระเบน หมสไบเฉยง สวมกำไลทขอเทาทงสอง ผวคอนขางดำ" โดยเดนทางไปเยอนราชสำนกจนในป ค.ศ. 515 สมยพระเจาอตฮองเตแหงราชวงศเหลยง ทางการจนไดเขยนภาพไวเปนทระลกเปนหลกฐานทแสดงถงการแตงกายของคนภาคใต(ครองชย หตถา, 2552) รปแบบเครองแตงกายของคนภาคใตในอาณาจกรลงกาสกะ (Langasuga) สามารถสรปไดดงน ผหญงและผชายสามญชน ไวผมยาวถงกลางหลง ไมนยมสวมเสอ นงโสรงผาฝาย รปแบบการแตงกายของชนชนสง สวมเสอไมมแขน มผาคลมไหล ทอนลางนงโจงกระเบนแบบอนเดย รดเขมขดทถกดวยเชอกทอง สวมเครองประดบททำจาก เพชร ทองคำ และเครองเงน รปแบบของเครองแตงกายไดรบอทธพลมาจากอนเดยและอาหรบ ผาไหมจากจน เนองจากมการตดตอคาขายและแลกเปลยนสนคากน

ในพทธศตวรรษท 14 - 15 นครลงกาสกะตกอยภายใตอำนาจการปกครองของอาณาจกรศรวชย และแผอำนาจปกครองเขามาในแหลมมาลาย โดยไดเขาปกครองเมองไชยา ตามพรลงค (นครศรธรรมราช) ปตตาน กลนตน ตรงกาน ปาหงและเคดาห มบนทกของชาวจนชอ หวางตาหยวน (Wanh - Ta - Yuan) บนทกเกยวกบการแตงกายของชนพนเมองไววา “…เรยกรฐนวา ทนเชยล (Thin - Cia - Lu) ผมของชายและหญงซงอยในบรเวณน ทำเปนจกและใสเสอสน ประดษฐจากผาฝายสเขยว พนรอบกาย…” (สารานกรมวฒนธรรมไทย ภาคใต เลม 10 : 2542) นครรฐตามพรลงหรอนครศรธรรมราชเปนเมองสำคญอกแหงหนงทางฝงตะวนออกของคาบสมทรมลายไดรบอารยธรรมจากอนเดยทงศาสนาพราหมณและศาสนาพทธ จากการบนทกของชาวจนไดกลาวถงผคนในอาณาจกรตามพรลงควาแตงกายดวยผาฝายผาแพรเลยนผาทอยกดอกผามลวดลายดวยเสนเงนเสนทองความวา

“…อากาศในรฐนอนสบายผชายและผหญงลวนเกลาผมไวเปนปมเครองแตงกายมเสอผาขาวและนงผาฝายดำในพธแตงงานพวกเขาใชแพรเลยน ผายกดอกผามลวดลายเสนเงนเสนทอง…” (อบลศร อรรถพนธ, 2554 : 20)

จากบนทกแสดงใหเหนถงววฒนาการการใชผาทมการพฒนาขน และเรมมการใชผาในโอกาสตาง ๆ ทงการทอแบบมลาดลายไวใชเองซอผามาจากประเทศอนเดยและจนพรอมกบนำรปแบบการนงหมผาของชาวอนเดยมาเปนตนแบบในการนงหมของตนดวย และนอกจากนยงปรากฏหลกฐานรปแบบการแตงกายแบบอนเดยปรากฏอยในงานประตมากรรม เชนรปเทวดา นกดนตร โดยสรปแลวนครรฐตามพรลงคหรอจงหวดนครศรธรรมราช ผคนแตงกายดวยผาฝาย ผาแพรเลยน ผาทอยกดอก ผามลวดลายดวยเสนเงน เสนทอง ผชายและผหญงเกลาผมไวเปนปม เปนลกษณะการ นง–หมผาฝาย ดวยการพนรางกายเชนเดยวกบชาวอนเดย เรยกวาการนงผาแบบโธต (Dhoti) การนงผาแบบโธตเปนวฒนธรรมนงหมรวมกนของเอเชยใต (อนเดย ศรลงกา ปากสถาน บงคลาเทศ) ผานงยาวมวธการนงหลากหลาย เชน การนงปลอยชายเปนถง แบบเดยวกบโสรง หรอพบจบชายผาขางซายลอดหวางขาเหนบไว

ORAL

22

ดานหลง และชายผาขางขวาพบเหนบไวดานหนาเปนชายพกปลอยชายผายาวลงมาถงเกอบขอเทา บางแหงเรยก ปญจะ เพราะมาจากความยาวผาขนาด 5 หลา และยงมชออน ๆ การนงผาลกษณะน คอนงผาผนเดยวพนรอบตว โดยมชอเรยกและวธนงตลอดจนรปแบบของผาปรบเปลยนแตกตางกนไปตามทองถนตาง ๆ (เนตรชนก แตงทบทม, 2560 : 22 - 27)

รปท 5 ภาพแสดงการนงผาแบบโธต (Dhoti) ทมา : ภาพโดยผเขยน

ในสมยอาณาจกรศรวชย พทธศตวรรษท 13 - 18 ไดมการบนทกหลกฐานทางโบราณคดไววาในดนแดนแถบภาคใตมความเจรญรงเรอง มการตดตอระหวางดนแดนในยานเอเชยอาคเนยกบอนเดย ทำการคาขายไดแก ผาไหม (Silk), ผาซาตน (Satin), โปรเคท (Broket), ลาบช (Labuci) ผาทนำเขาจากเปอรเซย ผาบาลด (Baldu) จากอนเดย ผาไหมลมา (Kain Lima) นำมาสการเผยแพรอารยธรรมในภมภาคนกอนชนชาตอน ทงทางดานศาสนา วฒนธรรมและขนบธรรมเนยมประเพณตาง ๆ สงตออทธพลมากบพอคาอนเดย อาหรบ และจน เดนเรอคาขายและแลกเปลยนสนคา ซงมความเจรญรงเรองมาก ในหนงสอการแตงกายไทยของคณะอนกรรมการแตงกายไทย มการกลาวถงการแตงกายของคนพนถนภาคใตในสมยศรวชยวาเปนการรบอทธพลมาจากรฐฟนน ซงเคยมอำนาจควบคมทะเลจนใต มการใชผาจากจน และเครองประดบ จากชาวอนเดย ลกษณะการแตงกายของผหญงเกลาผมเปนรปพมทรงขาวบณฑ รวบผมดวยรดเกลา นงผาครงแขง ปลายบานออกเลกนอย ขอบผาชนบนทำเปนวงโคงเหนสวนทอง คาดเขมขดปลอยชายผาลงทางดานขวา สวมเครองประดบ เชน ตางหแผนกลม กรองคอเสนเกลยง มทบทรวง ประบา ลำแขน ประดบดวยทองกร หรอพาหรดทำดวยโลหะลกปดนยมใสกำไรมอและเทา เครองแตงกายของผชายนงผาชายพกตำปลอยชาย คาดเขมขดโลหะ สวมเครองประดบททำมาจากทองคำและโลหะ (คณะอนกรรมการแตงกายไทย, 2543)

ORAL

23

(ก) (ข) รปท 6 (ก) พระวษณ (ข) ภาพแสดงการแตงกายสมยศรวชย

ทมา : สมดภาพแสดงเครองแตงกายตามสมยประวตศาสตรและโบราณคด

(ก) พระวษณ อทธพลศลปะอนเดยแบบปลลวะ (พทธศตวรรษท15) เดมอยทเขาพระนารายณ อาเภอ

กะปง จงหวดพงงา ตอมาเคลอนยายไปเกบรกษาทพพธภณฑสถานแหงชาต จงหวดนครศรธรรมราช และตงแต พ.ศ.

2532 ถงปจจบนจดแสดงในพพธภณฑสถานแหงชาต อำเภอถลาง จงหวดภเกต (สมหมาย มาออน, 2554 : 21)

(ข) ภาพแสดงการแตงกายสมยศรวชย

อาณาจกรศรวชยรงเรองและมอำนาจมากขน มศนยกลางหรอเมองหลวงอยท อำเภอไชยา จงหวดสราษฎรธาน

ในปจจบน ศรวชยไดขยายอาณาเขตออกไปยงชวาและปลายแหลมมลาย จากไชยาลงไปทางใต จงปรากฏรองรอยของ

ศลปะสมยศรวชย ซงสวนมากจะเปนศลปกรรมในพทธศาสนามหายาน เชน พระพมพดนดบ พระพทธรป และ

พระโพธสตวอวโลกเตศวรเปนตน โดยเครองแตงกายสามารถศกษาไดจากผลงานศลปกรรม ตอมาในพทธศตวรรษท

18 ไดเสอมอำนาจลง ตกอยภายใตอำนาจของชวา จากหลกฐานทางประวตศาสตร ภาคใตเคยเปนแหลงการคาท

สำคญเนองจากเปนภมประเทศทตดกบทะเล จงมการตดตอคาขายกบนานาประเทศ ดวยเหตนจงทำใหเกดการสงตอ

ศลปวฒนธรรม มาผสมผสานกบขนบธรรมเนยมประเพณดงเดม ดงจะเหนไดจากสงทสบตอกนมาจากอดตสปจจบน

ลกษณะวฒนธรรมทมกลนอายแบบมลายโดยเฉพาะศลปกรรมทเปนเอกลกษณจากการรบอทธพลมาจากประเทศ

เพอนบาน ไมวาจะเปนทางดานสถาปตยกรรม ลวดลาย การแกะสลก การฉลประดบตกแตงบนบาน เชน ลวดลายท

พบในหมบานประแว ตำบลประแว เรอนในหมบาน ตนหยงลโละ เปนตน มลกษณะคลายกบลวดลายของผา

ซงสวนมากจะมาจากความเชอทางศาสนาอสลาม ในหนงสอผาพมพลาย พพธภณฑสถานแหงชาต ไดกลาวไววา

ภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใตหรอทรจกกนในนามสวรรณภมนน ไดมการตดตอซอขายและมชาวตางชาตมาอาศย

อยมากเปนการนำเอาวฒนธรรมจากหลากหลายทเขามาเผยแพรในดนแดนสวรรณภม ศกษาไดจากหลกฐานทาง

ประวตศาสตรทไดจดบนทกไว นอกจากนแลวคนในแถบภาคใตยงมการใชผาทงททอในประเทศและตางประเทศ เชน

ผาททอในประเทศ ไดแกผายกไหม ผายกดน จากนครศรธรรมราช สวนผาทสงทำจากตางประเทศตามแบบทชางไทย

ไดออกแบบไปไดแก ผาพมพหรอผาลายอยาง สงทำจากอนเดย และผายกไหมจากจน ซงผาเหลานเรมมการคาขาย

ตงแตสมยสโขทยแลวและมการบนทกหลกฐานชดเจนคอสมยอยธยาและสมยรตนโกสนทร

ORAL

24

(ก) (ข) รปท 7 (ก) ผาพมพลาย (ข) ผาสมปก ทมา : สารานกรมไทยสำหรบเยาวชนฯ

ในสมยอยธยา (พทธศตวรรษท 20 - 23) ชาวใตมการคาผากบอนเดย พอคาอนเดยควบคมทงการผลตและการคาผารายใหญใหกบนานาประเทศ การผลตผาของอนเดยมลวดลายทสวยงามและมวธการผลตททนสมยมการทอแบบผสมโลหะหรอการยกดนเงนดนทองผสมลงไปในเนอผา อนเดยไดมการสงออกสนคาทงทางฝงยโรปและเอเชยเนองจากเปนสนคาทไดรบความนยมมากในขณะนน ในบนทกการเดนทางของมารโค โปโล (Marco Polo) (The Travels of Marco Polo) ราว พทธศตวรรษท 18 ไดมการบนทกไววา “…เรอกระโดงใหญ 4 เสา มลกเรอ 300 - 400 คน เดนทางระหวาง อนเดย จน ชวา และฟลปปนส คาขายและแลกเปลยนสนคาตาง ๆ ไดแก ไขมก ทองคำ ผาไหม นำกหลาบ นำหอม งาชาง เครองถวย เครองเทศ เหลกกลา ผาซาตน ผายกทอง และผาพมพ สนคาเหลานเดนทางมาพรอมกบเรอแถบฝงชายทะเลของเอเชยทางแถบภาคใต เชน ชมพร ไชยา ปากนำ พมเรยง ถลาง ตรง นครศรธรรมราช สงขลา เมองตาน…” (ณฏฐภทร จนทวช, 2545) แสดงใหเหนวามความเจรญขนทางดานการคมนาคม ขนสงและการตดตอคาขาย อกทงสนคาประเภทผามความสำคญกบวถชวตของผคนสามารถกอใหเกดการแลกเปลยนวฒนธรรมการแตงกายของคนในแตละพนท ซงมความแตกตางกนทงในการใชวสด กรรมวธการผลต และรปแบบโดยมเอกลกษณแตกตางกนไปตามวฒนธรรม ของผคนอนหลากหลายทเขามาอยอาศยในภาคใต

โดยสรปแลวการแตงกายของคนภาคใตสมยอยธยาลกษณะโดยรวมของการแตงกายคลายชาวไทยในภาคกลาง ผหญงทมฐานะนยมไวผมยาว สวมเครองประดบททำจากทองและอญมณ สวมเสอทงแบบแขนสนและแขนยาว เอวเขารป ปลายเสอยาวลงมาแนบพอดกบชวงสะโพก ทอนลางนงผาถงหรอโจงกระเบนยาวครงแขง ผาทใชมทงทซอและผาททอเองในชมชน ลวดลายผาทไดรบอทธพลมาจากลวดลายมลาย ผหญงชาวบานจะไมนยมสวมเสอสวนมากจะใชการหมผาสไบเฉยงปดหนาอก นงผาพนเมองยาวครงแขง ผชายนงผาโสรง ไมสวมเสอ การแตงกายของผคนจะมการเปลยนแปลงไปตามเหตการณบานเมอง ในบางชวงเวลาตองแตงตามกฎมณเฑยรบาลทออกกฎโดยสวนกลาง บงคบใชตงแตกลมคนชนสง พอคา ตลอดจนสามญชนทวไป

ในสมยรตนโกสนทร (พทธศตวรรษท 24 - 25) หวเมองตาง ๆ ทอยทางภาคใต เรยกรวมกนวา “หวเมองปกษใต” กรงรตนโกสนทรไดเจรญสมพนธไมตรกบประเทศตาง ๆ รวมถงดนแดนทหางไกลทางฝงยโรป จงไดรบวฒนธรรมการแตงกายและการใชเครองประดบแบบตะวนตกมาใช ทางภาคใตของไทยนนการแตงกายยงมความคลายคลงกบในสมยอยธยาอย ผหญงชาวบานยงคงหมสไบ มผาคลองคอยาวพาดไวทไหล นงผาพนเมอง ใชผาทอทมลวดลายบางในโอกาสทมเทศกาลหรอเขารวมงานพธสำคญ ผชายไมนยมสวมเสอ ทอนลางยงคงนงผาโสรง สมยของพระบาทสมเดจพระจลเจาเกลาเจาอยหว มการเปลยนแปลงทางดานการแตงกาย โดยการออกกฎขอบงคบใหแตงตาม “ยนฟอรม Uniform” สวมเสอราชปะแตน (Raj pattern) กางเกงขายาว ฝายหญงเปลยนจากนงโจงมาเปนนงจบ ใสเสอแขนกระบอกและหมผาสไบทบ ในชวงปลายรชกาล เปลยนแบบเสอเปนผาแพร ผาลกไม ตดคลาย

ORAL

25

ยโรป คอเสอตงสงแขนพอง คาดเขมขด สวมรองเทาสนสง สามญชนทวไปไมสวมเสอ นงโจงกระเบนผาลาย นงกางเกงขากวางคร งแขง คาดผาใตเอว ผ หญงน งโจงกระเบน หมสไบและคาดผาแถบ คร นถงรชสมยของพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหวรชการท 7 (พ .ศ. 2394 - 2411) ทรงยกเลกประเพณทลาสมยและทรงกำหนดระเบยบการแตงกายเพอใหทดเทยมกบนานาอารยประเทศ (จารพรรณ ทรพยปรง, 2543 : 78) นอกจากนการกำหนดรปแบบเครองแตงกายยงมความแตกตางกนทางดานฐานะและสภาพแวดลอมของผสวมใส โดยรปแบบเครองแตงกายทเปนราชประเพณนนราชวงศและขนนางสวมใสกอนแลวคอยสงตออทธพลมาสกลมพอคาและประชาชนในภาคตาง ๆ ตามลบดบ การแตงกายของคนในพนทภาคใต กไดรบอทธพลการแตงกายมาใชดวยเชนกนโดยสามารถจำแนกออกเปน 3 กลมใหญ ๆ ไดแก

รปท 8 รปแบบการแตงกายกลมคนเชอสายจน (ฮกเกยน)

ทมา: http://www.reurnthai.com

กลมคนเชอสายจน - มลาย (สวนมากเปนชาวจนใตทมาจากมณฑลทางภาคใตในเขตมณฑลฮกเกยนและกวางตงโดยเปนการผสมผสานวฒนธรรมระหวางจนและมลายเขาดวยกน เรยกวากลม“เปอรานากน (Peranakan)” มความหมายวา "เกดทน" เปนการเดนทางของกลมพอคาชาวจนโดยเฉพาะกลมฮกเกยนทเดนทางเขามาคาขายในบรเวณดนแดนคาบสมทรมลายและไดแตงงานสรางครอบครวกบหญงชาวมลาย ถาไดลกชายจะเรยกวา บาบา หรอบาบา (Baba) สวนลกสาวจะเรยกวา ยอนหยาหรอยาหยา (Nyonya) การแตงกายเปนการผสมผสานวฒนธรรมแบบจนและการนงผาปาเตะแบบมลาย ผหญงจะสวมเสอเนอผาโปรงบาง มลกไมเลยนดา (ผาลกไมทนำเขาจากฮอลนดา) แขนยาว, เอวรดรป ปกลายฉลทงทคอเสอ ชายเสอ และปลายแขน ตวเสอดานหนาปลายแหลมยาว ความยาวตวเสอจะอยระดบสะโพกบน ปกเสอดานหนาแบะออกสำหรบตดโกสงหรอกระดมทองฝงเพชรทรอยเชอมดวยสรอยทอง นยมนงผาซนปาเตะ (อตยศ สรรคบรานรกษ, ศศณฎฐ สรรคบรานรกษ, 2561: 1 - 9)

ORAL

26

รปท 9 ภาพแสดงเครองแตงกายแบบ บาบา (Baba) - ยาหยา (Nyonya) ทมา: ภาพโดยผเขยน

รปแบบของเสอยาหยา มหลายลกษณะดวยกน เชน เสอคอตงแขนจน, เสอครยครงทอน, เสอเคบายาลนดา, เสอเคบายาบท, เสอเคบายาซแลม, เสอผาลกไมและผาลกไมตอดอก เปนตนสวนผชายยงคงแตงกายคลายรปแบบจนดงเดมอยคอสวมเสอคอตง ผชาย สวมเสอคอจนแขนยาว กระดมหวง กรรมกรและคนชนแรงงานสวมเสอกนเฮง แขนยาว คอกลม กระดมหวง สวมกางเกงจน (กางเกงขายาว) ชดสำหรบพการหรอโอกาสพเศษจะสวมเสอคอตงมกระเปา 2 ขาง ทงบนและลาง แขนยาว ตดกระดม 5 เมด เรยกวาชดจงซาน หรอ ชดนายเหมอง ลกษณะคลายกบชดราชปะเเตน (เปนการกำหนดรปแบบโดยมผลมาจากจนเปลยนแปลงการปกครองเปนสาธารณรฐ (นทรรศการออนไลน:ชด “รปแบบของเสอทใชในการแตงกายชดยาหยา”) รปแบบการแตงกายลกษณะนเปนการผสมผสานวฒนธรรมททำใหเกดเปนรปแบบใหมทยงใชกนอยในปจจบนน

กลมชาวไทยมสลมชนดงเดมของภาคใตนบถอศาสนาอสลาม และมเชอสายมาลาย โดยยอนไปเมอพทธศตวรรษท 19 - 20 พอคาชาวอาหรบไดเขามาทำการคาขายในเกาะชวา และบาหล ไดนำศาสนาอสลามเขามาเผยแพรยงเกาะสมาตราและมะละกา ตลอดแหลมมลายและภาคใตของไทย นอกจากนยงกอใหเกดการผสมผสานทางดานศลปกรรมแบบอสลามและศลปะอนเดยสมยโมกล (Mughal) ปรากฏอยในงานลวดลายผาและงานสถาปตยกรรม (ซลมา วงศศภรานนต, 2555 : 20 - 22) การแตงกายตามประเพณอนเกาแกถกกำหนดรปแบบและการวางกรอบการแตงกายทถกตองเหมาะสมสำหรบมสลมทงชายและหญงลวนมการแตงกายท เปนไปตามหลกศาสนา การคลมฮญาบของสตร ตามคำสอนของศาสนากำหนดใหปกปดอวยวะทกสวนใหมดชด ยกเวนใบหนาและมอ เพศชายปกปดสะดอถงหวเขา รวมถงหามสวมใสเสอผาททำจากไหมและทองคำเปนตน (เขมชาต เทพไชย, 2555 : 33) ผหญงมผาคลมศรษะ ใสเสอผามสลน หรอลกไมตวยาวแบบมลายนงซนปาเตะ หรอซนทอแบบมาลาย ผชายใสเสอคอตง สวมกางเกงขายาว และมผาโสรงผนสนพนรอบเอวถาอยบานหรอลำลองจะใสโสรง ลายตารางทอดวยฝาย และสวมหมวกถกหรอเยบดวยผากำมะหย

ORAL

27

(ก) (ข)

รปท 10 (ก) ลกษณะการแตงกายของกลมชาวไทยมสลม (ข) ลกษณะการแตงกายของกลมชาวไทยพทธ ทมา : ภาพโดยผเขยน

กลมชาวไทยพทธ ชนพนบาน แตงกายคลายชาวไทยภาคกลาง ผหญงนยมนงโจงกระเบน หรอ ผาซนดวยผายกอนสวยงาม ใสเส อสออนคอกลม แขนสามสวน สวนฝายชายนงกางเกงชาวเล หรอ โจงกระเบนเชนกน สวมเสอผาฝายและ มผาขาวมาผกเอว หรอพาดบาเวลาออกนอกบานหรอไปงานพธตาง ๆ (จรรตน บวแกว, 2540) ผายกดน “ผาซองเกต (Songket)”จะไดรบความนยมมาก โดยเปนผาของมาเลเซย ผลตทรฐกลนตนและตรงกาน แถบคาบสมทรมลาย คาดวาไดรบอทธพลมาจากผาไหมยกทองของอนเดย โครงสรางผาประกอบดวยสงเวยน (ขอบผา) ทองผาทอยกเสนโลหะทอง (แลงทอง) เปนลายเรขาคณต ผาซองเกตมเอกลกษณคอลายกรวยเชงทมรปสามเหลยมแหลมคลายใบหอก ชาวมาเลยนยมใสผาซองเกตในพธสำคญ เปนผานงของทงชายและหญง หรอนำมาตดเปนชดบาจ มลาย สำหรบชดผ ชาย หรอชด บาจ กหรง สำหรบผหญง (นทรรศการผา “ภษา แพรพรรณ สายสมพนธอาเซยน” ณ ศนยสงเสรมศลปาชพระหวางประเทศ, 2558) การเขามาของวฒนธรรมตางชาต เผยแพรเขามาทางราชสำนกกอนและไปสสามญชน ทงทางดานรปแบบการแตงกายและลวดลายผาเปนสอสญลกษณทแสดงถงความหมายแหงความเปนมงคล เชน ดอกโบตน ดอกเบญจมาศ สตว มงคล เชน นก หงส

รปท 11 ลกษณะลวดลายผาปาเตะ ทมา : www. Indonesian batik fabric.com

ในหนงสอผาทอภาคใตไดกลาวถงวฒนธรรมการแตงกายและผาทอแบบตาง ๆ ในภาคใตไดผลตผาทงผา

ไหมและผาฝายขนใชเองในครวเรอนและจำหนายเปนสนคาจนมชอเสยง เชนผายกทองจงหวดนครศรธรรมราช, ผา

ทอเกาะยอ จงหวดสงขลา, ผาทอนาหมนศร จงหวดตรง, ผาจวนตาน จงหวดปตตาน (อบลศร อรรถพนธ, 2554 : 6

- 33) การผลตผาและทอผาในภาคใต ผทอไดใชภมปญญาในการคดสรรวสดและเครองมอทใชในการทอผาลวดลาย

ผารวมทงผ ทอมภมปญญาในการทอสบสานทอลวดลายผาดงเดมและมการคดประดษฐลวดลายใหมเปนการ

ORAL

28

ผสมผสานวฒนธรรมลวดลายผาตางจากตางชาตเขามาผสมกบลวดลายดงเดมของตนเอง จนมาถงในยคปจจบนการ

แตงกายของคนในพนถนภาคใต จะนยมแตงกายแบบสมยใหมตามความนยม ของผสวมใส และแตงตามหลกศาสนา

เครองแตงกายมทงเสนใยสงเคราะหและผาททำจากเสนใยธรรมชาตเนนความโปรง เบา สบาย เนองจากสภาพ

อากาศทางภาคใตรอนชน และมฝนตกมาก เสอผาจำเปนตองระบายอากาศไดด และในปจจบนคนนยมหนมาแตง

กายแบบพนเมองมากยงขน เปนการชวยสรางรายไดใหกบคนในชมชนและยงเปนการอนรกษการใชผาพนเมองไมให

สญหายไป

รปท 12 ววฒนาการวฒนธรรมการแตงกายจากอดตสปจจบนของภาคใต

ทมา : ภาพโดยผเขยน

3. สรปผลการวจย จากการศกษาในครงน ผศกษาไดจดทำขนเพอศกษาเรองววฒนาการวฒนธรรมการแตงกายจากอดตส

ปจจบนของภาคใต โดยมงประเดนเพอศกษาและทำความเขาใจเรองการแตงกายของภาคใตและแสดงใหเหนถงความเชอมโยงสอดคลองกนระหวางบรบททางสงคม สภาพแวดลอม วฒนธรรมและประเพณทสงผลตอลกษณะเครองแตงกายของคนแถบภาคใต การศกษาครงนเปนการเกบขอมลจากเอกสารตาง ๆ ทเกยวของ โดยการรวบรวมและศกษาหาขอมลจากตำรา นตยสาร วารสาร งานวจย บทความ และสออเลกทรอนกส ฯลฯ ทแสดงใหเหนถงววฒนาการวฒนธรรมการแตงกายจากอดตสปจจบนของภาคใต และนำขอมลทไดมาวเคราะหอยางละเอยดตามขอบเขตทไดกำหนดไว จงสรปออกมาเปนผลการศกษาววฒนาการวฒนธรรมการแตงกายจากอดตสปจจบนของภาคใต เพอแสดงใหเหนถงแนวคด และสะทอนมมมองตอการแตงกายและใหไดมาเปนองคความร ดงน

มนษยไดมการใชเครองแตงกายมาตงแตสมยกอนประวตศาสตรสามารถคนพบไดจากหลกฐานทางประวตศาสตรทไดมการจารกและจดบนทกไว ซงทางภาคใตของไทยในสมยโบราณเคยเปนทตงของอาณาจกรตาง ๆ ทมความเจรญร งเรองโดยเร มพบหลกฐานวามการใชเครองมอทมอยตามธรรมชาต เชนการนำพชเสนใยผานกระบวนการปนและนำไปทอ ตอมาเรมรจกการสรางเครองมอ การผลตผาเองได นำผาทผลตไดมาทำเปนเครองแตงกายใชเอง โดยจะมลกษณะการแตงกายทแตกตางกนระหวางชนชนทมฐานะรำรวยและบคคลธรรมดาสามญ โดยจะมกฎขอบงคบการใชเครองแตงกายแตกตางกนออกไปเชนชนชนกษตรยจะแตงเครองแตงกายดวยเครองถนมพมพา

ORAL

29

ภรณ และการสวมใสลวดลายผาทมความประณตปกจากชางฝมอด ใชวสดทมคา เชนการทอแบบยกดนเงนดนทองสงเหลานเปนการแสดงถงฐานะของบคคลผสวมใส สวนคนชนชนรองลงมาคอเหลาขนนางแตงกายตามระดบฐานะของตนเอง และตองปฏบตตามขอกำหนดแบบขอกำหนด เชน บคคลทไดรบเสอผาพระราชทาน ตอมาชนชนพอคาแตงกายตามแบบทตนเองมกำลงซอ สวนชาวบานแตงกายดวยชดทเรยบงาย เครองแตงกายทผลตขนเพอใชในครวเรอน อาจจะสวมผาทมลวดลายบางในพธสำคญ โดยเนนการใชงานและความคงทนของเครองแตงกายเปนหลก

พนทภาคใตมความปะปนกนของวฒนธรรมเนองจากมการตดตอคาขายกบตางประเทศ จงไดรบเอาวฒนธรรมจากตางประเทศเขามา ภาคใตมภมประเทศทตดกบทะเลจงมเรอสนคามาจอดเทยบจำนวนมากมการแลกเปลยนสนคาหลากหลายโดยเฉพาะผาผาลายพมพตาง ๆ ทมาจากอนเดยผาแพรจากจนผาลกไมทางฮอลนดาลกษณะของเครองแตงกายหลากหลายประกอบกบทางภาคใตมคนหลายเชอชาตมาอาศยอยมากทำใหสงผลตอลกษณะของการแตงกายจงแตกตางกนออกไป เชนคนเชอสายจนมกนยมนงผาแพรมสลมจะแตงกายตามหลกบญญตของศาสนา โดยสรปหลกการแตงกายของภาคใตเปนไปตามสภาพแวดลอมประเพณศาสนาและคานยมตาง ๆ ทเกดขนในสมยนน ๆ การแตงกายของคนทวไปสวนมากจะนงหมเสอผาแบบสบาย ๆ บางชมชนจะมการผลตผาขนเองแตเปนสวนนอย สวนคนทมกำลงซอกจะซอหาเสอผาเทาทตนเองมกำลงทรพย การแตงกายจากอดตสปจจบน การแตงกายเปนสงทมความเปลยนแปลงไปตามกาลเวลา สภาพทางสงคม เศรษฐกจและวฒนธรรมของแตละชาตพนธ แสดงใหเหนถงวถชวตและความแตกตางของแตละวฒนธรรม การแตงกายสะทอนใหเหนถงประวตศาสตรทยาวนาน ในปจจบนการแตงกายจะเปนไปตามกระแสนยมแตคนพนเมองหรอชาวบานตามชนบทของภาคใตยงใชเครองแตงกายคลายแบบเดมคอการนงผาถงหรอผาปาเตะ วฒนธรรมทางภาคใตถกผสมผสานกบชาตอนมาตงแตอดตจงทำใหพฤตกรรมแนวความคดถกหลอมรวมใหเปนหนงเดยวกนจนเกดเปนอตลกษณทมความโดดเดนมาจนถงปจจบนน กลมคนรนใหมถงแมจะแตงกายตามกระแสแฟชนนยมแตกยงอนรกษและสบสานวฒนธรรมการแตงกายใหคงอย หนวยงานรฐบาลและเอกชนกมการรณรงคใหบคลาการสวมใสผาพนเมอง โดยมวตถประสงคเพอรวมอนรกษฟนฟสนบสนน สงเสรม และสบสาน เอกลกษณประจำชาตไทย และสงเสรมใหประชาชนตระหนกในคณคาและรกวฒนธรรมการแตงกายแบบไทย ตลอดจน มสวนรวมอนรกษและเผยแพรวฒนธรรมการแตงกายดวยผาไทยใหคงอยสบไป

4. เอกสารอางอง เกศสดา สทธสนตสข. (2548). กะปเยาะห คน กะมยอ ชวตและวฒนธรรม. สำนกงานกองทนสนบสนนการวจย

(สกว.) หจก. วนดาการพมพ. เขมกา หวงสข. (2550). ประวตศาสตรและชาตพนธภาคใต. กรงเทพฯ: ขวญใจการพมพ. ครองชย หตถา. (2548). ประวตศาสตรปตตาน. ปตตาน: มหาวทยาลยสงขลานครนทร ปตตาน. จตตาภรณ กลอมแดง, อรณวรรณ มขแกว, และจรณทย วมตตสข. (2560). วฒนธรรมการแตงกายบาบา

จงหวดพงงา. วทยาลยชมชนพงงา. จรรตน บวแกว. (2540). “ผนผาโบราณของจงหวดชายแดนภาคใต”. สารอาศรมวฒนธรรมวลยลกษณ .

มหาวทยาลยวลย นครศรธรรมราช. ซลมา วงศศภรานนต. (2555). การศกษาสารตถะขอมลวตถของจรงประเภทเครองประดบ . สถาบนทกษณคด

ศกษา มหาวทยาลยทกษณ. สงขลา: เอสพรนส:

ORAL

30

บญเสรม ฤทธาภรมย. (2555). วฒนธรรมและวถชวตชาวสตล เลมท 1. วทยาลยชมชนสตล. พวงผกา คโรวาท. (2535). คมอประวตเครองแตงกาย. กรงเทพฯ: รวมสาสน. ระทม ชมเพงพนธ. (2544). วถชวตชาวใตประเพณและวฒนธรรม. กรงเทพฯ: ชมรมเดก จดพมพ. ประทม ชมเพงพนธ. (2548). ศลปวฒนธรรม ภาคใต วาดวยภมศาสตร ประวตศาสตร โบราณคด ศลปะภาษา

วฒนธรรมประเพณพนบาน ครบเครองเรองเมองใต. กรงเทพฯ: สรรยาสาสน. ยพนศร สายทอง. (2532). การออกแบบลวดลายผาปาเตะและมดยอม. กรงเทพฯ: ด.ด. บคสโตร. สถาพร ศรสจจง. (2547). ผาทอภาคใต ความงามละภมปญญาเชงชางของชาวภาคใต. สถาบนทกษณคดศกษา.

กรงเทพฯ: ตถาตา พบลเคชน. อเนก นาวกมล. (2557). สมบตปตตาน 2557 The Treasure of Pattani 2014. ปตตาน: พมพด จำกด. อบลศร อรรถพนธ. (2554). ผาทอพนเมองภาคใต. สถาบนทกษณคดศกษา. สงขลา: เอสพรนส.