Post on 25-Sep-2015
description
Powtrka z epok - ANTYK
Biblioteka Centrum Ksztacenia Ustawicznego
Ekonomistw w Chorzowie
NR 1
WITAMY WSZYSTKICH UCZNIW, A PRZEDE WSZYSTKIM
UCZNIW KLAS MATURALNYCH. TO Z MYL O WAS
POWSTA BIULETYN Z CYKLU POWTRKA Z EPOK,
KTREJ CELEM JEST PRZYPOMNIENIE JAK RWNIE
PRZYBLIENIE ZAGADNIE ZWIZANYCH Z DANYM
OKRESEM LITRACKIM. NUMER PIERWSZY W CAOCI
DOTYCZY EPOKI- ANTYK I ZOSTA OPRACOWANY PRZEZ
PRACOWNIKW BIBLIOTEKI CKUE W OPARCIU
O CZASOPISMO COGITO. WSZYSTKIM MATURZYSTOM
YCZYMY SYSTEMATYCZNOCI, ZAANGAOWANIA
W PRZYGOTOWANIU DO EGZMINU MATURALNEGO ORAZ
ZACHCAMY DO KORZYSTANIA Z LITERATURY FACHOWEJ
DOSTPNEJ W CZYTELNI.
Opracoway: mgr Elbieta Heliska
mgr Monika Bartoszewska
I. Antyk
aciskie sowo antiguus znaczy dawny- dzi pod pojciem
antyku rozumiemy pierwszy okres w kulturze europejskiej, nazywany
te staroytnoci. Narodzi si w III i II tysicleciu przed nasz er.
O wiele bardziej precyzyjna jest data kocowa- rok 476 naszej ery, gdy
zosta zoony z tronu ostatni cesarz zachodniorzymski. To zarazem
data pocztkowa nowej epoki- redniowiecza.
Pojcie kultury antycznej naley odnosi do krajw basenw Morza
rdziemnego- szczeglnie jego pnocno-wschodniej czci (Grecja i
Rzym) oraz poudniowo- wschodniej (Egipt, Palestyna, Babilonia). Na
tych terenach zrodziy si dwa gwne nurty kultury antycznej: grecko-
rzymski oraz judeo- chrzecijaski, ktre przenikajc si i jednoczc
pod koniec epoki, stanowi rdo kultury europejskiej.
Wane pojcia:
Staroytno- to nazwa, ktra ogarnia ogrom epok- cay dorobek
ludzkoci przed nasz er. Kultur, sztuk, wreszcie literatur rnych
narodw, jakie zaistniay przed narodzinami Chrystus, objto tym
wanie terminem. Dlatego wrzucamy do tygla staroytnoci rne
dziea i dzieje literatury: Bibli, dorobek staroytnej Grecji oraz Rzymu
i Dalekiego Wschodu; Babilonii, Egiptu, Japonii itd. I mity greckie,
i dzieje Gilgamesza, i delikatne dawne, japoskie haiku- to staroytno.
Bajeczna i niezwykle pojemna.
Klasycyzm- z ac. classicus- wzorcowy, doskonay. Za taki wzr
uznano wanie dorobek antyku: przejte wwczas (gwnie w epoce
klasycznej- V w.p.n.e.) kryteria pikna i kanony w sztuce.
Jedno ze znacze tego terminu odnosi si do zjawisk w sztuce
i literaturze, ktre nawizuj do staroytnych norm, stylu, ideau
kultury. W literaturze szczeglnym umiowaniem antycznych regu
cechowa si wiek XVII we Francji, a XVIII w innych krajach
europejskich (take w Polsce) rozwija si wwczas kierunek zwany
klasycyzmem. Nurty klasyczne (zwane rwnie neoklasycznymi)
znajdujemy take w poezji wspczesnej.
I. II. Trzy tysice lat Biblii
Biblia (Pismo wite) powstaa wczeniej ni dziea kultury greckiej.
To zbir ksig pisanych przez rnych autorw w przecigu kilkunastu
wiekw. Dzieli si na dwie podstawowe czci: Stary testament
(najstarsze teksty biblijne pochodz z XII w.p.n.e. a ostatni pisma
powstay w I w. p.n.e. w jzyku hebrajskim, fragmenty po grecku
i aramejsku), opowiadajcy najpierw o dziejach ludzkoci od stworzenia
wiata, a potem o losach narodu wybranego, czyli Izrealitw (ydw)-
jest to zbir pism judaistycznych. Nowy testament (spisano w latach
51-96 naszej ery po grecku i aramejsku), Chrzecijaska cz Biblii,
traktuje o misji Chrystusa i pierwszych poczynaniach zaoonego przez
Noego Kocioa.
Nazwa Biblii pochodzi od greckiego sowa biblios, pierwotnie
oznaczajcego odyg papirusu, potem jego zwj, czyli ksig. Biblia to
pierwsza ksiga wita, podstawa judaizmu i wyzna chrzecijaskich-
to w niej zawarte jest skierowane do ludzi posanie Boga, stanowice
istot tych religii; po drugie to podstawa uniwersalnej etyki- zasady
ogoszonego Mojeszowi Dekalogu mog by uznawane przez
wszystkich, niezalenie od wiatopogldu. To rwnie niewyczerpana
skarbnica wtkw, motyww, postaw inspirujcych twrcw kultury.
Pismo wite jest rdem wielu gatunkw literackich, takich jak
poemat epicki, saga rodowa, pie miosna, przypowie, kazanie itp.
Biblia jest zbiorem tekstw, bardzo rnorodnych- pisali je rni ludzie
w rnych epokach, kady oddawa w nich dowiadczenia wasnego
czasu. Ksigi biblijne, mimo i niekiedy jasne i proste, maj swj
alegoryczny lub metafizyczny sens- dlatego dosowne ich odczytywanie
moe okaza si bdne. To przed wszystkim wita ksiga,
opowiadajca o trudnych relacjach pomidzy czowiekiem a Bogiem.
Ksiga ta zostaa przetumaczona na okoo 1200 jzykw.
W pitnastym wieku zostaa pierwszy raz przeoona na jzyk polski
(tzw. Biblia krlowej Zofii).
Stary Testament
Ksiga rodzaju (Genesis)
Od samego pocztku wiadomego istnienia czowieka drczya
tajemnica pochodzenia wiata i ludzi. Odpowiedzi na to s mity
i podania genezyjskie, opowiadajce o narodzinach wiata, takie jak
Ksiga Rodzaju. Tekst ten opisuje cykl twrczy, przedsiwzity przez
odwiecznego Boga wiat powstawa stopniowo, dzie po dniu,
a zaczo si od stworzenia nieba i ziemi. Pniej powstay, wiato
i ciemno, roliny i zwierzta. Na kocu Bg stworzy na swj obraz
i podobiestwo czowieka, mczyzn Adama i kobiet Ew, po czym
odda ludziom wadz nad zmieni, zwierztami i rolinami.
Ksiga ta, oprcz tego, e tumaczy, jak powsta czowiek, uzasadnia
jego wyjtkow pozycj w wiecie- jest panem wszelkiego stworzenia,
najdoskonalszym tworem Boga.
Ksiga Hioba
Hiob, bohater tej ksigi, to symbol cierpienia niezawinionego i zarazem
godnoci, ktr w tym cierpieniu zachowuje. To czowiek yjcy
w kraju Hus, sprawiedliwy, szczliwy i bogaty, ktry zostaje dotknity
yciowymi klskami. Bg, aby mg sprawdzi jego pobono,
pozwala Szatanowi podda go prbie. Hiob traci majtek, umieraj mu
dzieci, w kocu dotknity trdem, pokryty wrzodami, czeka na mier.
Odwiedzajcy go przyjaciele przekonuj, e spadajce na niego
nieszczcia s kar za grzechy- lecz Hiob, czujc si niewinnym,
odrzuca te tumaczenia, twierdzc, e rwnie sprawiedliwi mog
cierpie z Bogu tylko znanych powodw. Miom i ona szyderczo radzi
mu, aby przekl Boga i wreszcie umar, znosi wszystko cierpliwie,
bezgranicznie ufajc w bosk sprawiedliwo. W nagrod odzyskuje
zdrowie i majtek, ponownie rodz mu si dzieci.
Ksiga Koheleta
Kohelet to nie imi wasne. Lecz nazwa urzdu- by kim w rodzaju
kaznodziei. W swej ksidze podejmuje problem marnoci (czyli
Vanitas)- zauwaa, e istota wiata jest przemijanie. Czowiek nie
znajdzie szczcia w ziemskiej egzystencji, bowiem bogactwo, mdro,
wadza, rozkosz s nietrwae i prdzej czy pniej przemin, bowiem to
wszystko marno i gonienie za wiatrem. Czowiek jest poddany prawu
przemijania i nic na to nie mona poradzi- twierdzi Kohelet. Utwr ten
jest przykadem biblijnych pism mdrociowych.
Ksiga Izjasza
Izjasz to najwikszy prorok Starego Testamentu. W swych
wystpieniach pitnowa rozkad moralny spoeczestwa, przepowiada
upadek pastwa i jego odrodzenie przez tych, ktrzy wytrwaj w wierze
do dnia pojawienia si Mesjasza, wysannika Boga, majcego
zaprowadzi na ziemi wieczny i sprawiedliwy pokj. Prorocy penili
bardzo wan funkcj w yciu narodu wybranego- przypominali
o obowizkach wobec Boga, nawoywali do uczciwego i godnego ycia,
nieposusznym grozili kar, przepowiadajc powszechn zagad. Zbir
ksig prorockich (przepowiadajcych przyszo, czyli profetycznych)
powsta najprawdopodobniej czasie niewoli babiloskiej- krzepi serca
Izrealitw wygnanych z ojczyzny.
Nowy Testament
Wdrujcy po Palestynie Chrystus posugiwa si w swoim nauczaniu
przypowieciami, przykadami, prostymi historyjkami, majcymi
jednak gboki sens alegoryczny. W przypowieci O siewcy opowiada
o czowieku, ktry sieje ziarno- gdy ziarno upado na grunt kamienisty
lub twardy, zmarniao, gdy spado na yzn ziemi, wydao plon
stukrotny. Siewc moe by sam Chrystus goszcy wrd ludzi Sowo
Boe- zapuci ono korzenie tylko tych, ktrzy s na nie otwarci
i przygotowani. Z kolei przypowie O synu marnotrawnym mwi
o modym czowieku, lekkoduchu, ktry zada od ojca swojej czci
majtku, a potem j przehula. Gdy po latach wrci jako ndzarz, ojciec
przyj go z radoci i wyprawi na jego cze uczt. w kochajcy
ojciec to alegoryczny obraz Boga, cieszcego si z kadego zbkanego,
ktry przejrza i wrci na drog wiary. Przypowie O miosiernym
samarytaninie tumaczy sens prawdziwego braterstwa- blinim
pobitego przez zbjcw czowieka okaza si przypadkowy
przechodze, mieszkaniec Samarii, ktry mu pomg, opatrujc rany
i zabierajc do gospody.
Hymn do mioci (fragm.. 1 listu do Koryntian w. Pawa) wity
Pawe (pierwotnie znany jako Szawe) by uczonym ydem. Gdy szed
do Damaszku, na drodze objawi mu si Chrystus- Pawe przey
objawienie i sta si jednym z najgorliwszych apostow nowej wiary.
Jest autorem trzynastu listw, pisanych do rnych gmin
chrzecijaskich i tumaczcych zasady nowej wiary.
Hymn do mioci to jeden z najpikniejszych tekstw biblijnych-
podmiot liryczny zastanawia si, czym jest mio, jaka jest jej natura.
W pierwszej czci hymnu przedstawia nico czowieka pozbawionego
mioci- mona mie mdro, wiedz, dar prorokowania, wiar
i miosierdzie, jednak bez mioci wszystko jest niczym. W drugiej
czci okrela natur mioci- to uczucie najwysze, niczym nie
skaone, nieustajce, najwaniejsza obok wiary, nadziei- warto
duchowa.
Utwr w. Pawa w dobitny sposb okrela istot duchowej
przemiany, ktra dokonaa si w wiecie rdziemnomorskim za spraw
Chrystusa- czowiek przeznaczony jest do mioci i tylko ona uzasadnia
jego byt na ziemi.
Apokalipsa w. Jana
Apokalipsami zwano u ydw i Chrzecijan pisma biblijne,
zawierajce prorocze wizje wydarze towarzyszcych kocowi wiata.
Zamykajca Nowy Testament ksiga zostaa stworzona przez w. Jana
Apostoa na wyspie Patmos w latach 93-96, dokd zosta zesany przez
cesarza Domicjana. Apokalipsa (z greckiego objawienie) ma
wyranie krzepicy charakter (trwaj przeladowania chrzecijan),
prorokuje upadek Wielkiego Babilonu (czyli w domyle pogaskiego
Rzymu). Przepowiada te Armageddon, ostateczn walk dobra i za-
niewiasta (Matka Boska) walczy ze smokiem (Szatanem). wiat ulegnie
zagadzie, objawia si Bestia (Antychryst), a ostateczn katastrof
zapowiedz czterej jedcy , oznaczajcy Zabr, Mord, Gd i mier.
Apokalipsa w. Jana obfituje w wizyjne sceny, przywoujce
symboliczne liczby: cztery (jedcy, zwierzta) oraz siedem (trb
i pieczci). wiat upadnie i pogry si w chaosie- ale ten upadek
bdzie tez nowym porzdkiem, cho w zupenie innym, pozaziemskim
wymiarze (wizja Nowego Jeruzalem).
III. Grecja i Rzym
Cywilizacja staroytnej Grecji i Rzymu uksztatowaa kanony pikna,
ktre do dzisiaj nazywamy klasycznymi- klasycyzmem zwie si zatem
twrczo nawizujc do antycznych wzorcw. Praojczyzn literatury
europejskiej jest Grecja, w ktrej ukadano opowieci o bogach
i herosach, przekazywane pocztkowo w formie ustnej, a z czasem, po
przejciu pisma od Fenicjan, zapisywanych. Pierwszym znanym z imienia
twrc literatury jest Grek Homer, ktremu przypisuje si najwiksze
eposy staroytnoci, Iliad i Odysej.
Grecy nie zaistnieli w cywilizacyjnej prni. Przed nimi, na Krecie,
rozwijaa si dynamicznie kultura minojska oraz achajska. Grecy przejli
dorobek poprzednikw i potrafili twrczo go kontynuowa.
Staroytna Grecja jest rdem wielu wartoci, na trwale wpisanych
do kultury europejskiej. Tam powstaa szlachetna idea Olimpiady, kaca
zamienic wojn na sportow rywalizacj. To tu zosta uksztatowany
wzorzec czowieka, ktry czy ze sob tyzn i pikno ciaa
z doskonaoci ducha. W gimnazjonach grecka modzie z rwnym
zapaem wiczya ciao, jak i umys. Greccy filozofowie stworzyli
pierwsze systemy, prbujce w logiczny sposb objani tajemnic bytu.
Szczeglna pozycj osigny Ateny- mieszkacy grodu powiconego
bogini mdroci lubili podrowa a take docieka istoty rzeczy- co
stanowi podstaw wszelkiej sztuki, nauki czy filozofii. W Atenach dziaa
pierwszy wielki filozof Europy, Sokrates, tutaj staroytny dramat
osign szczyty doskonaoci. O wspaniaoci zotego wieku Aten
(V/IV w p.n.e.) wiadcz choby monumentalne ruiny Akropolu.
To grecka staroytno przyniosa podzia literatury na trzy
podstawowe rodzaje: liryk, epik i dramat., wraz z pierwszymi
arcydzieami.
Grecj podbi w II w p.n.e. Rzym ale i zarazem sam zosta pokonany
przez jej kultur. Rzymianie wzorowali si na Grekach, poyczajc od
nich wtki mitologiczne i gatunkowe wzorce. Wnieli jednak do
spucizny sporo indywidualizmu. Przede wszystkim byli umysowo
bardziej zdyscyplinowani, ich literatura i filozofia jest bardziej rzeczowa,
rygorystyczna moralnie. Wida to choby w pismach rzymskich stoikw,
Seneki i Marka Aureliusza.W pewien sposb przygotowaa ona wiat
staroytny na przyjcie chrzecijastwa- wartoci etyczne goszone przez
Bibli i stoikw okazj si zdumiewajco zbiene.
Rzymianie schodzc w V wieku naszej ery ze sceny dziejw,
zamykaj okres staroytny. Antyk nie odchodzi jednak cakowicie, wiele
z wypracowanych w nim wartoci i wzorcw y bdzie dalej, w nowej,
redniowiecznej formie. Kada nowa epoka, nawet gdy wydaje si by
ostentacyjnie odwrcona od swej poprzedniczki, korzysta z jej dorobku.
Dlatego mwi si o cigoci kultury antycznej, jej trwaniu
w wiadomoci wspczesnego Europejczyka- co wida choby
w powiedzonkach, takich ja syzyfowe prace czy nic Ariadny.
DZIEA I AUTORZY
Mitologia (zbir mitw)
Mit- (sowo, mowa, opowie). To opowie narracyjna organizujca
i wyraajca wierzenia danej spoecznoci, zwykle ustne przekazywana
z pokolenia na pokolenie. Jej fabua opowiada o tym, co w wizji wiata
jest szczeglnie wane, m.in. o pocztku wiata, narodzinach bogw,
ycia bstw, bohaterw. Mity jako pierwsze tumaczyy czowiekowi
podstawowe tajemnice wiata i zjawiska przyrody, np. przemienno pr
roku wyjania mit o Demeter i Persefonie (Korze), pioruny za to bron
Zeusa. Niezrozumiae zjawiska tumaczono dziaalnoci bogw. Poza
tym mity umacniay pierwotn spoeczno, tworzc wspln tosamo.
Peniy funkcj:
Poznawcz (objaniajc zjawiska przyrody),
wiatopogldow (s podstaw wierze religijnych)
Sakraln ( w nich tkwi rdo religijnego kultu i zwizanych z nimi
obrzdw)
Mity dzielimy na:
teogoniczne ( o powstaniu bogw);
kosmogoniczne (o powstaniu wiata)
antropogeniczne ( o powstaniu czowieka);
genealogiczne ( o historii rodw);
Gwnymi bohaterami mitw s bogowie i herosi (czyli ludzie
obdarzeni nadprzyrodzonymi waciwociami, np.. Herakles (odznacza
si nadludzka si), pbogowie (potomkowie bogw i ludzi). Bogowie
yli w witym miejscu (w mitologii greckiej na Olimpie), z ktrego
czasem zstpuj, mieszajc si w ludzkie sprawy.
W mitach zostay utrwalone pierwsze archetypy, czyli pierwsze wzory
ludzkich postaw i zachowa, pradawne niezmienne wyobraenia, tkwice
w zbiorowej wiadomoci kadej spoecznoci. Mio macierzysk
wyobraa Demeter, postaw zbuntowanego spoecznika Prometeusz,
marzyciela Ikar, a przekltego przez los (ofiary fatum) Edyp. Mity to
take rdo toposw, czyli staych motyww i obrazw literackich
np. Arkadii jako szczliwej krainy, zotego wieku, wdrwki
(Odyseusz) czy wreszcie Erosa przeszywajcego serce strza (mio).
NASYNNIEJSZE MITY
Mit o Prometeuszu, ktry powici si dla ludzkoci, wykradajc
bogom z Olimpu ogie.
Mit o Syzyfie skazanym na wieczne wtaczanie gazu, ktry przy
samym szczycie znw spad- std pojcie syzyfowej pracy.
Mit o Dedalu, praktycznym wynalazcy, i idealicie Ikarze, ktry
lecia zbyt blisko soca, stopi wosk swoich sztucznych skrzyde
i spad.
Mit o rodzi Labdakidw (nieszczcie roku Edypa).
Mit o heraklesie i jego 12 pracach.
Mit o Apollu i Marsjaszu, ktry omieli si wspzawodniczy
z bogiem.
Mit o Narcyzie, ktry zachwyci si wasna uroda.
Mit o Niobe, ktra stracia swoje dzieci z powodu wasnej pychy.
Mit piewaku trackim Orfeuszu, ktry poszed do podziemi po
swoja on Eurydyk.
Mit o Pigmalionie zakochanym w stworzonej przez siebie rzebie
kobiety.
Mit o Amorze i Psyche.
Mit o Demeter i Korze.
Mit o labiryncie i Tezeuszu, ktremu udao si z niego wyj
dziki podarowanemu przez Ariadn kbkowi nici.
O jabku niezgody i piknej Helenie.
Mit o puszcze Pandory, z ktrej wypuszczono wszystkie
nieszczcia trapice ludzko.
Eposy Homera
Homer., lepy piewak, wdrujcy na przeomie IX i VIII w.p.n.e. po
krainach Azji Mniejszej. Uchodzi za najwikszego poet
staroytnoci. Grecy obdarzyli go czci niemal bosk. Eposy Homera
przekazywano dugo w formie ustnej, zostay spisane dopiero pod
koniec IV w.p.n.e. w Atenach z rozkazu tyrana Pizystrata. Iliada nie
przedstawia, jak to sugeruje tytu, caego dziesicioletniego oblenia
Troi, opowiada o epizodzie tej wojny. Akcja obejmuje czterdzieci
dni oblenia- opuszczeni przez Achillesa Grecy ponosz klski,
ginie jego przyjaciel Patrokles. Dopiero wwczas bohater wraca na
pole walki i w dramatycznym pojedynku pokonuje najdzielniejszego
z Trojan, Hektora. Bezczeci jego zwoki, ale potem zawstydzony
wydaje je ojcu bohatera, krlowi Troi Priamowi.
Epos ukazuje zmagania bohaterw na polu bitwy, dostarcza jednak
rwnie sporo wiedzy o wiecie antycznym. W poszczeglnych
obrazach, wykuwanych przez boskiego kowala, s przedstawione
sceny z ycia staroytnych, praca w polu: niwa, ycie w miastach,
sdy, ktnie i zabawy. Bohaterowie, cho obdarzeni wieloma
przymiotami, czynicymi z nich herosw, s dzicy i okrutni jak
bogowie; nie ma wyraniej granicy moralnej midzy istotami
ziemskimi a boskimi. Epos ten wyraa tragizm losw ludzi i narodu,
bowiem od pocztku wiadomo, e Achilles i Hektor musza zgin,
a Troja zostanie zdobyta. Nad bogami i ludmi panuje Fatum.
Przeznaczenie, ktrego nikt nie moe zmieni. Ludzie mog tylko
dopeni swj los.
W Odysei, panuje ton mniej heroiczny- tematem epopei s
przygody Odyseusza, krla Itaki, najsprytniejszego z greckich
wodzw, ktry po wojnie przez dziesi lat wraca do ony
Penelopy, przezywajc po drodze niezliczone baniowe przygody-
(najsynniejsze z nich to spotkanie z cyklopem Polifemem). Odys
opowiada o swej wdrwce na dworze krla Feakw tu przed
powrotem do domu. Bdzc po baniowym, rdziemnomorskim
wiecie Odys symbolizuje czowieka szukajcego sensu ycia,
bdzcego na manowcach (czarodzieja Kirke, nimfa Kalipso)
i wreszcie odnajdujcego go w domu rodzinnym.
W epopei na plan pierwszy wysuwa si fabua (uporzdkowany
cig zdarze, relacjonowana przez narratora, wszechwiedzcego
i obiektywnego, ujawniajcego si w inwokacji (pocztkowych
wersach utworu, wstpie skierowanym do muz lub bogw). Narrator
odnosi si do przedstawianych wypadkw z epickim dystansem, to
znaczy nie komentuje ich i nie ocenia. Styl epopei jest podniosy,
dostosowany do heroicznych czynw bohaterw, zgodny z zasad
decorum (odpowiednioci stylu do tematu). Epopeja obfituje
w liczne, bardzo szczegowe opisy, przedstawiane przy pomocy
rozbudowanych porwna (tworz je zestawione ze sob, obszerne
obrazy poetyckie), zwanych porwnaniami homeryckimi.
Tragedia
W tragedii obowizywaa zasada trzech jednoci:
czasu (akcja musiaa si zamkn w jednym dniu),
miejsca (rzecz dziaa si w jednym miejscu, np. przed krlewskim
paacu),
akcji (jednowtkowa, tzn. dotyczy jednego zdarzenia).
Istota tragedii, najwyej cenionego przez staroytnych gatunku
literackiego, jest konflikt tragiczny. Jej bohater zostaje postawiony
w sytuacji wyboru koniecznego; musi wybra pomidzy
rwnorzdnymi, przeciwstawnymi racjami, co okazuje si waciwie
niemoliwe, bowiem kady wybr zblia go do katastrofy, zagady.
Sofokles w tragedii Antygona przedstawia tytuowa bohaterk
w sytuacji konfliktu tragicznego. Musi ona zdecydowa, czy wbrew
zakazowi wydanemu przez krla Kreona pochowa zwoki swego brata,
Polinejkesa. Stoi w obliczu pierwotnego wyboru - jeli usucha zakazu,
skae swego brata na wieczn tuaczk u bram Hadesu, narazi si
bogom, nakazujcym chowanie zmarych, okae si w kocu
wiaroomna siostr.
Z drugiej strony, jeli zakaz zamie, poniesie kar (mier). Jej
rozpaczliwe prby przebagania wadcy (wspkocha przyszam, nie
wspnienawidzi) zdaj si na nic, wybiera wic wyjcie zgodnie z jej
poczuciem honoru i godnoci. Postawiona wobec mierci fizycznej lub
moralnej, wybiera pierwsze rozwizanie. Zza grobu odnosi zwycistwo
nad nieustpliwym Kreonem-. Celem tragedii jest katharsis, duchowe
oczyszczenie, jakiego doznaje widz, przejty losami bohaterw.
Wspczujc im, doznaje ulgi, wyzbywajc si zych namitnoci.
Z tragedi czy si pojcie tragizmu- bohater, uwikany w konflikt
wartoci i koniecznoci, niezalenie od swych szlachetnych intencji
zda ku klsce lub zagadzie, ukazuje we wzniosej tonacji.
IV. FILOZOFIA Sowo filozofia pochodzi od dwch wyrazw grackich:
filos- mionik i zofia- nauka. Filozofia to najstarsza i pierwotna
dziedzina nauki. Do rozwinicia si tej epoki przyczynili si m.in.:
- Sokrates(469-399r.p.n.e.) znany jako autor dwch teorii:
"Wiem, e nic nie wiem" i "Nauka jest cnot"
- Platon(427-347 r.p.n.e.) by uczniem Sokratesa i twierdzi, e wiat
jest lustrzanym odbiciem doskonaej idei trj-jednoci: prawdy, dobra
i pikna. Od Platona pochodzi koncepcja mioci jako spotkania
dwch powek
W antyku wyksztaciy si take dwie szkoy filozoficzne:
- Stoicyzm- szkoa filozoficzna zaoona przez Zenona z Kition ok.
300 r.p.n.e.. Stoicy uwaali, ze rzeczy materialne s nietrwae
a jedynym dobrem jest cnota, honor i dobre imi. ycie czowieka to
cige przeplatanie si radoci i smutku, dlatego naley nauczy si
dystansu, opanowania i spokoju w przyjmowaniu tego co przyniesie
los.
-Epikureizm- twrc kierunku by Epikur( 341-270r.p.n.e.). Wedug
epikurejczykw celem ycia jest szczcie, czowiek powinien y
tak, aby ogranicza troski i cierpienia, a cieszy si z kadej chwili,
poszukiwa radoci zgodnie z zasad Epikura: "Carpe Diem"-
"chwytaj dzie". Epikur gosi zasad tzw. "maych szcz", uwaa,
e naley y bez strachu przed mierci.