ENDOKRİN SİSTEM HASTALIKLARI VE HEMŞİRELİK BAKIMI

İSTANBUL GELİŞİM ÜNİVERSİTESİ

HEMŞİRELİK BÖLÜMÜ

İÇ HASTALIKLARI HEMŞİRELİĞİ DERSİ

DR.ÖĞR.ÜYESİ ASLI GENÇ

Tanımlar

•Endokrinoloji: Hormonlar ve salgı bezlerinin işlev bozukluklarınıaraştıran bilim dalı-diyabet, tiroid, surrenal bez problemleri gibi.

•Endokrin sistem: Organizmada homeostazisi sağlamaktansorumlu olan enzimatik ve metabolik olayları düzenler.

•Hormon:Bir bezde yapılıp hedef bir organı uyaran madde.

Tanımlar•Bezler (galndlar) :Özelleşmiş hücreler,hipofiz,tiroid,paratiroid,adrenaller,pankreas adacıkları, overler,testisler ve timusten oluşur. Salgı yapan bez anlamınagelir.

Endokrin glandlar: Salgılarını doğrudan kan akımınaverenler.

Ekzokrin glandlar: Salgılarını kanallar yolu ile deriyuzeyine ya da gastrointestinal sistem içine verenler.Örn: GIS bezleri, tükürük bezleri

Hormonların Özellikleri

•Hormonlar özel dokular (bezler) tarafından sentezlenenmaddelerdir.

•Kan dolaşımı yoluyla etki gösterecekleri bölgeleretaşınırlar.

•Hedef organ ya da dokuda toplanırlar.

•Belli hedef hücrelerdeki özgül reseptör molekülleri ilereaksiyona girerler.

Hormonların Fonksiyonları

•Büyüme ve gelişme: Tiroid, GH, Seks Steroidleri, Kortizol

•Üreme: Östrojen, Testesteron, FSH, LH,Tiroid

•Homeostazis: Tiroid, Kortizol

•Çevresel değişiklikler:Kortizol,Tiroid,Aldosteron

Hipofiz Bezi Hormonları

Ön Hipofiz (Adenohipofiz) Hormonları

ACTH (Adrenokortikotropik Hor.)

MSH (Melanosit Sit.Hor.)

TSH (Tiroid Sit. Hor.)

LH (Lutenizan Hormon)

FSH (Folikül Stimülan Hormon)

GH (Growth Hormon

Prolaktin

Arka Hipofiz (Nörohipofiz) Hormonları

ADH

Oksitosin

Hipotalamusa Bağlı Olmayan Hormonlar•Sürrenal Korteks (Aldesteron)

•Sürrenal Medulla (Adrenalin, noradrenalin)

•Pankreas (İnsülin, glukagon)

•Paratiroid (Parat hormon)

HİPOFİZ BEZİ HASTALIKLARI

Jigantizim•Büyüme hormonunun (GH) hiperfonksiyonu

•Puberteden hemen önce, kemik kartilajları kapanmadanbaşlamıştır.

•Büyüme normalden fazladır, uzun kemikler boyuna uzar,boy 2-2,5 metreye ulaşabilir.

•Kemiklerin uzamasına bağlı olarak kifoz meydana gelir.

•Hiperglisemi (diabetes mellitus), bazal metabolizmaartışı vardır.

•Puberteden sonra akromegali de tabloya eklenir.

Etiyoloji ve Tedavi•Etiyolojisinde en sık hipofiz adenomugörülür.

•Cerrahi olarak tümörün çıkarılması

•Radyoterapi

•Kemoterapi

•Tedaviye erken başlanırsa oldukça iyisonuçlar alınabilir.

Akromegali•Büyüme hormonunun (GH) kontrolsüzsalınımına bağlı olarak, hepatik insulin benzeribüyüme faktörü 1 (İGF-1) düzeylerininyükselmesiyle gelişen klinik duruma akromegalidenir.

•Puberteden sonra, kemik kartilajları kapandıktansonra başlamıştır.

•İnsidansı milyonda 3–4/yıl olarak bilinir.Prevalansı ise milyonda 38 ile 80 arasındaseyreder.

Belirti-Bulgular•Bu nedenle büyüme kısa kemiklerde enine olarak ve yumuşakdokularda (iç organlarda) olur.

•Kemiklerin kalınlaşmasına bağlı olarak çene ve alın ileri doğru çıkar,dişlerin arası açılır, el ve ayaklar kemiklerin büyümesine bağlı olarakirileşir;vertebra büyümesine bağlı kifoz olur;kafa kemikleri büyüdükçeKİBAS gelişir ve baş ağrısı olur.

•Deri kalın, kuru, ses kalındır. Dudaklar kalın ve etlidir.

•Volüm yüklenmesi ve vasküler sistemdeki yapısal değişikliklerin etkisi ileoluşan hipertansiyon akromegalik hastaların %30’unda görülür.

•Aşikar kalp yetmezliği ise tedavisiz kalan hastalarda, hastalığın ileridönemlerinde görülür. Büyüme hormonu (GH) ve İGF-1 düzeylerinintedavi ile azalması sonucunda kardiyak kitlede ve sol ventrikülfonksiyonlarında düzelme gözlenebilir.

Etiyoloji ve Tanı•En sık nedeni %95 oranla büyüme hormonu salgılayan izole hipofiztümörleridir.

•Akromegali tanısı klinik ve biyokimyasal sonuçlar eşliğinde konulmalıdır.

•Akromegaliden şüphelenildiği zaman, serum İGF-1 değerinin ölçümü ilkbasamak olmalıdır. Ölçümü ve referans aralığı ile ilgili değerlendirmeninuygun olduğu koşullarda İGF-1 düzeyinin normal olması, hastanınakromegali olmadığını gösteren kuvvetli bir kanıttır.

•Aynı zamanda açlık, stres, uyku, yemek, egzersiz gibi pek çok faktördesalınımını artırır. Bu nedenle akromegalik hastalarda, rastgele GHölçümü tanıda yol göstermez.

•Biyokimyasal tanıdan sonra hipofizer görüntüleme yapılmalıdır.

Tedavi-1•Mikroadenomu olan, makroadenomu oluptamamen rezeke edilebilecek tümörler veya görmebozuklukları gibi bası semptomlarına neden olanmakro adenomlara transsfenoidal cerrahiyapılmalıdır.

•Cerrahi tedavi sonrası serum İGF-1 düzeylerinormalleşirse herhangi bir tedavi gerekmemektedir.

Tedavi-2•Cerrahi tedavi sonrası serum İGF-1 düzeyleri yüksekseöncelikle uzun etkili somatostatin analogları (SSA) ilemedikal tedavi önerilmektedir (Octreotide, lanreotide).

•Somatostatin analogları ile tedavi yetersiz kalırsaöncelikle dopamin agonisti kabergolin eklenebilir.Yükseklik devam eder ise, GH reseptör antagonisti olanpegvisomat üçüncü ajan olarak tedaviye eklenebilir.

•Medikal tedaviye rağmen tümör boyutu artarsaöncelikle cerrahi; mümkün değil ise medikal tedavialternatifleri ve en son olarak da radyoterapi önerilir.

Hipofizer Cücelik (Dwarfizm)

•Çocukluk çağı sırasında ön hipofiz salgılarının yetmezliği sonucunda gelişir.

•Orantılı bir cücelik vardır.

•Zeka gelişimi, seksüel gelişim normal, puberte gecikebilir.

•Boy 100-140 cm’dir. 1-3 yaşta belirgin hale gelir.

•Gözler genelde küçüktür, dişler geç çıkar.

Etiyoloji ve Tedavi•Küçük yaşta geçirilen enfeksiyon, menenjit ya datümör etken olabilir. Tiroid hormon eksikliği, insülineksikliği, uzun süreli steroid hormon uygulaması.

•Büyüme hormonu verilir. Kalem şeklindeenjeksiyonlarla insan hipofizinden yapılanpreparatlar yıllar boyu verilir.

Diabetes İnsipitus•ADH hem suyun reabsorbsiyonunu, hem dearteriyollerin düz kaslarına etki ederek kan basıncınıarttırır.

•Diabetes insipitusta ADH yetersizdir, suyunreabsorbsiyonu gerçekleşmez ve diürez olur (2-6 lt/24st).

•Aşırı diüreze bağlı dehidratasyon ve sonuçtahipovolemik şok görülebilir.

•Hastalar aşırı miktarda susarlar ve soğuk su içmeyiseverler.

Sınıflama•Santral (nörojenik, hipotalamik) Dİ

•Nefrojenik Dİ

•Gestasyonel Dİ

•Dipsojenik Dİ

Etiyoloji ve Tedavi•İdiyopatik, otoimmun, familyal santral Dİ (otozomal dominantveya otozomal resesif), intrakraniyal tümörler, Wolframsendromu.

•Su kısıtlaması-ADH testi tanı için kullanılır.

•Amaç eksik ADH’ı yerine koymaktır.

•Sentetik ADH analogu olan desmopressin (DDAVP)(nazal ya daoral yolla günde 1-2 defa, hasta nezle olduğunda ilaç etkisizolabilir, doz fazla ise su zehirlenmesi olabilir.)

•Arginin vozopressin, desmopressin asetat

Hipofiz Bezi Hastalıklarında Hemşirelik Bakımı

•Hasta gerekli tanı testlerini yaptırması icin desteklenir.

•Kraniyal lezyon varsa, cerrahi tedavi gerekecektir. Hasta veailesine bu durumda destek olunur.

•Hastaların gunluk kilo takibi, aldığı-cıkardığı sıvı takibi yapılır.

•İdrar yoğunluğu izlenir.

•Vazopressin tedavisi olan hastaların ilacın vazokonstriktor etkisinedeniyle koroner arter hastalığı olup olmadığı araştırılır.

•DDAVP kullanan hastaların kilo alma, baş ağrısı, göğüs ağrısı,yorgunluk açısından değerlendirilmeleri gerekir.

•Hastaya kimliğini ve tanısını gösteren bir kart taşıması önerilir.

TİROİD BEZİ HASTALIKLARI

Tiroid Bezi•Boynun ön tarafında yerleşmiştir.

•Tiroid hormonlarını üretir.

T4(Tiroksin): Aktivitesi düşük ama uzun etkilidir.

T3(Triidotiroksin): Aktivitesi yüksek fakat kısa etkilidir.

Tirokalsitonin(Kalsitonin):Kandan kemiğe Ca geçişi

•Hipofiz ve hipotalamusun kontrolü altında çalışır.

•Tiroidin arkasında 4 adet paratiroid bezi vardır.

•Metabolizmayı arttırır,

•Büyümeyi arttırır,

•Protein sentezi ve yıkımı,

•Zeka gelişimi,

•Yağ asidi oksidasyonu,

•Bağırsaktan glikoz emilimini arttırır,

•Nabız ve solunum hızını arttırır,

•Sinir sistemi fonksiyonlarını düzenler.

T3,T4 Fonksiyonları:

Tiroid Bezi AnomalileriBasit Guatr

•Yalnızca tiroid bezi büyüktür, fonksiyonlarında artma ya da azalama yoktur.

•Diyetle iyot alımının azalması, iyot emilimini engelleyen kalsiyum ve florürün içme suyunda artması neden olabilir.

•Tiroid hormonu herhangi bir nedenle yetersiz salgılanırsa, tiroid bezi bunu kompanse edebilmek için büyür.

•Basit guatrın iki şekli vardır:

Endemik Guatr: Belli coğrafi bölgelerde kullanılan tuz ve sulardaki iyot eksikliğine bağlıdır. Örneğin Karadeniz Bölgesi

Sporadik guatr: Belli bölgelere özgü değildir.

Genetik defektlere bağlı iyot metabolizması bozukluğu,

Guadrojen besinlerin fazla alınması,

Guadrojen ilaçlar (aminotiazol, talbutamid)

Belirti ve Bulgular

•Tiroid bezi büyümesi

•Büyüyen bezin larenkse basısı sonucu solunum güçlüğü, farenksebasısı sonucu yutma güçlüğü (disfaji)

Tedavi

•Büyüme iyot eksikliğine bağlı ise iyot verilir (lugol solüsyonu ya da potasyum iyodür şeklinde)

•İyot preparatları verildikten sonra tirotoksikoz yönünden gözlenmelidir.

Korunma

•Endemik gutr iyotlu tuz alımı ile önlenebilir.

Tiroiditis

•En yaygın tipi Hasimato Tiroiditis’tir.

•Kadınlarda daha fazladır.

•Otoimmün bir hastalıktır.

•Solunum güçlüğü, ağrısız büyüme, disfaji olur.

•Vakaların 1/3’inde hipotiroidi gelişir.

•Tanısında anti Tg veya anti TPO pozitiftir.

•Hipotiroidinin en sık rastlanan sebebidir.

•Ultrasonografi tanısında önemli bir yer tutar. Tiroid ile ilgili labaratuar testlerinin yanı sıra anti-TPO ve anti-Tg pozitifliği bakılmalıdır.

•Sintigrafide heterojen aktvite dağılımı görülür.

•Bazen nodüllerle birlikte bulunabilir. Nodül görüldüğü takdirde kanser ihtimalini ortadan kaldırmak için ince iğne asirasyon biyopsisi gereklidir.

•Nodül olmadığı takdirde çok büyük guatrlar yoksa cerrahi işlem yapılmaz.

•Hastalığın durumuna göre hasta izlenir veya levotiroksin tedavisi uygulanır.

Tiroid Hormonu Yapım Bozukluğu

Hipotiroidi

Kretinizm

•Konjenital tiroid hormonu yetmezliği vardır.

•Annenin gebelikte yüksek doz antitiroid alması ya da yüksek doz iyot alımına bağlı olabilir.

•3. aydan itibaren büyüme geriliği fark edilir, orantısız cücelik, zeka geriliği, seksüel gelişim geriliği vardır.

•Baş büyük, elmacık kemikleri çıkık, burun basıktır. Göz kapakları şiş, yanaklar sarkıktır.

• Karın şiştir, dişler

çıkmaz ya da geç çıkar.

• Metabolizma

yavaşlamasına bağlı

solunum yavaşlaması,

hipotansiyon, anemi ve

enfeksiyonlar görülür.

• En önemli ölüm nedeni

sekonder

enfeksiyonlardır.

Miksödem

•Erişkinde tiroid hormonu senetezinde azalma vardır.

Nedeni

•Haşimato, cerrahi eksizyon, tümör, fazla doz antitiroid ilaç alınması

Belirti ve Bulgular

•Metabolizma yavaşlamasına bağlı belirti-bulgular

•Generalize intersitisiyel ödem

•Kişilik değişiklikleri

•Metabolizma yavaşlamasına bağlı soğuğa duyarlılık artar.

•Sindirim sıvıları azalır, konstipasyon olur.

•Apati, halsizlik, depresyon görülebilir.

•Farenks mukozası kalınlaşır, dil büyür, ses kalınlaşır, konuşma kaybı olabilir.

•Ovulasyon azlığı, böbreklerde dolaşım yavaşlamasına bağlı oligüri, deri kuru, kalın, parşömen kağıdı gibidir.

•Komplikasyonu: Ateroskleroz, psikoz ve miksödem koması gelişebilir.

Tedavi

•İyot preparatları ömür boyu verilir. En önemli yan etkisi hiperfonksiyon yapmasıdır.

Hipotiroidide Tanı

•Tanıda öykü alınıp fizik muayene yapıldıktan sonra tanıyıkesinleştirmek için labaratuar testleri yapılmalıdır.

•TSH düzeyi yüksek olduğunda T4 seviyesine bakılmalıdır. T3 düzeylerigenellikle derin hipotiroidi evresine kadar normal bulunmaktadır.

•Yüksek TSH düzeyine rağmen tanı koyduracak düzeyde düşükolmayan T4 düzeyi olduğunda subklinik hipotiroidi tanısıdüşünülürken, düşük T4 düzeylerine karşılık normal TSH düzeyisekonder (santral) hipotiroidizmi düşündürmktedir.

Hipertiroidizm

Hipertiroidizm tiroid hormonlarının artışıdır.

Nedenleri

•Toksik diffuz guatr (Graves hastalığı)

•Toksik adenom

•Toksik multinoduler guatr

•Ağrılı subakut tiroidit

•Sessiz tiroidit

• İyot ile uyarılmış hipertiroidizm

• Tiroid hormonlarının aşırı alımı

Basedow Graves (Diffüz Toksik Guatr)•Otoimmun bir hastalıktır.

•Daha çok genç yaşlarda görülür.

•Basedow Garaves’te belirti-bulgular 3 başlık altında toplanır:

Guatr

Hipertiroidzm

Egzoftalmi

Guatr

•Boyunda tiroid 3-4 kat büyür

Hipertiroidizm

•Palpitasyon ve tasikardi, uyku bozuklukları

•Sinirlilik ve irrtabilite, sıcağa intolerans ve terlemede artış

•Tremor, kilo kaybı ya da artısı, iştahta değişiklik

•Artmış barsak hareketleri ya da diyare

•Egzersiz intoleransı ve dispne

•Mensturasyon bozukluğu(azalma), fertilitenin bozulması

Egzoftalmi

•Göz küresinin arkasında ödem vardır.

•Gözler ileri doğru çıkar.

•Göz damarları genişler, kırmızılık olur.

•Göz kapakları kapanmaz.

Hipertioidide Tanı

•Tanıda fizik muayene yapıldıktan sonra tanıyı kesinleştirmek içinlabaratuar testleri yapılmalıdır.

•TSH düzeyi düşük yüksek T3 ve T4 seviyeleri bulunmaktadır.

•Graves hastalığına bağlı gelişen hipertiroidi tanısı Tiroid uyarıcıimmunglobulin (TSI) ve TSH reseptör antikorlarının (Trab) pozitifbulunması ile koyulmaktadır.

•Ayrıca tiroid bezlerinde nodül olan hastalarda mutlaka ultrasonografive ince iğne aspirasyon biyopsisi yararlı olmaktadır.

Tedavi

•Antitiroid ilaçlar (PTU ya da methimazole)

•Radyoaktif iyot tedavisi

•Cerrahi tedavi (ilaç tedavisine hasta olumlu yanıt verdikçe ve toksisite gelişmedikçe devam edilir; aksi halde cerrahi tedavi yolu seçilir.)

Hemşirelik Tanıları•Anksiyete

•Beslenme yetersizliği

•Uyku bozukluğu

•Vücut imajında bozulma

•Bilgi yetersizliği

Hiperaktivite, anksiyete ve huzursuzluğa yönelik hemşirelik bakımı:

•Hastalık ve tedavi konusunda hasta ve ailesine eğitim

•Çabuk acıktıkları için kalorisi yüksek ve bol vitaminli yiyecekler verilir

•Sıcağa intolerans olduğu için hastaları serin odada bulundurma

•Kardiyak komplikasyonlar yönünden kontrol

•Bozulan beden imajı için psikolojik destek

Egzoftalmiye yönelik bakım:

•Enfeksiyondan korumak için göz bakımı

•Göz içi basıncını azaltmak için diüretik hipertonik solüsyonlar

•Enflamasyonu azaltmak için glukokortikoidler

•İrritasyonu azaltmak için %1,4’lük metil selülözlü göz damlası

•Ülserasyon ve enfeksiyonu önlemek için; göz bandı, koyu camlı gözlük, başın yükseltilerek yatılması, tuz kısıtlaması, göz egzersizleri, ileri vakalarda göz kapaklarının cerrahi olarak dikilerek gözün kapatılması

ADRENAL BEZ HASTALIKLARI

Adrenal Bezler ve HastalıklarıADRENAL MEDULLAHORMONLARI

Adrenalin

Noradrenalin

ADRENAL KORTEKS HORMONLARI

Mineralokortikoidler (Aldesteron)

Glikokortikoidler (Kortizol)

Cinsiyet hormonları

Adrenal Medulla Hormonlarının Görevleri

•Kardiyak outputu arttırır, nabız hızlanır, kan basıncı artar.

•Bronşları genişletir, solunum hızı ve derinliği artar.

•GIS fonksiyonları azalır.

•Zihin aktivitesi artar.

•Pupillaları genişletir.

Adrenal Korteks Hormonlarının Görevleri

•Glukokortikoidler karbonhidrat, protein ve yağ metabolizması için gereklidir. Glikoneogenezis ve glikojenoliz yoluyla kan şekerini arttırır. Alerjik reaksiyonları ve inflamatuar yanıtları baskılar. Protein yıkımı artar.

•En önemli mineralokortikoid aldesterondur. Sodyumun ve suyun geri emilimini, potasyumun atılımını sağlar.

•Özellikle kortizolun aşırı salgılanması sonucu oluşan klinik tablodur.

Etiyoloji

•Ekzojen olarak uzun sureli aşırı miktarda glukokortikoid veya ACTH uygulanması,

•Endojen olarak hiperkortizolemi nedenleri hipofizer ACTH salgılayan adenom (Cushing hastalığı, %60-70)

•Primer adrenokortikal tümörler (% 30)

Cushing Sendromu

Belirti ve Bulgular

•Bölgesel yağlanma ile obezite

•Ay dede yüz, buffalo ense ve supraklavikuler yağlanma

•Acanthosis nigracans (ciltte kahverengi lekeler)

•Deride incelme, nemli

•Enfeksiyonlara yatkınlık

•Osteoporoz (kemik matriksinde protein kaybı), kemik ağrısı, sırt ağrısı

•Gastrit

•Hiperglisemi, diyabet

•Emosyonel bozukluklar (irritabilite, anksiyete, ofori),psikoz

•Uykusuzluk

•Kadınlarda amenore, infertilite, hirsutizim

•Erkeklerde impotans

Tedavi

•Cushing hastalığında hipofiz tümörü olduğu için cerrahi tedavi

•Primer adrenal hipertrofilerde adrenalektomi ile tedavi, ömurboyu (20-40 mg) kortizol ve flodrokortizon (0.1 mg/gün) replasman tedavisi

•Cerrahi tedavinin başarılı olamaması durumunda hipofiz ışınlaması

•Ektopik ACTH salgılanması durumunda ektopik tümörün mümkün ise çıkarılması

Hemşirelik Tanıları•Yorgunluk ve halsizlik ile ilgili “yaralanma riski

•Protein metabolizmasında değişim ve enflamatuar yanıt ile ilgili olarak “enfeksiyon riski”

•Halsizlik, yorgunluk, kas kaybı ve uyku düzenindeki değişiklikler ile ilgili olarak “bireysel bakımda eksiklik”

•Ödem, iyilesmede bozulma, ince ve hassas cilt nedeniyle “cilt bütünlüğünde bozulma”

•Fiziksel görünümde değişim, cinsel fonksiyonlarda bozulma ve aktivite duzeyinin azalması ile ilgili olarak“beden imgesinde bozulma”

•Ruhsal durumunda dalgalanmalar, huzursuzluk ve depresyon nedeniyle “düşünce surecinde değişiklik”

Hemşirelik Bakımı•Yaralanma riskini azaltmak için; Düşme ve yaralanmaları önlemek için güvenli bir ortam sağlanır

•Cok halsizlik hisseden hastalar için ayağa kaldırılırken destek verilir

•Hastanın düşmemesi mobilya köşelerine çarpmaması icin dikkat edilir

•Osteoporoz ve kas kaybını en aza indirmek için

•yüksek protein, kalsiyum ve D vit. iceren gıdalar önerilir

•Hasta ailesi ve diyetisyenle görüşülerek beslenmede az tuzlu ve uygun gıdaların alınması sağlanır

•Enfeksiyon riskini azaltmak için; genel önlemler alınır.

•Adrenalektomi ameliyatı endike ise gerekli pre-op hazırlıklar yapılır.

•Aktivite ve istirahatin desteklenmesi için hasta günlük aktivitelerini sürdürmeye cesaretlendirilir

•İmmobilizasyona bağlı komplikasyonların önlenmesi ve benlik saygısının arttırılması için çok yorucu olmayan hareketler yapmaya cesaretlendirilir ve desteklenir.

•Hastanın rahatça uyuması ve istirahat edebilmesi için sakin bir ortam sağlanır. Günlük istirahat planı yapılır.

•Cilt bütünlüğünün sağlanması için; travmalardan korunur.

•Kemik çıkıntılarının bulunduğu alanlar gözlenir

•Cilt harabiyetini önlemek için sık sık pozisyon değiştirilir, önemi hastaya açıklanır.

•Hijyenik gereksinimlerini karsılaması icin hasta

desteklenir

•Beden imgesinin düzeltilmesi için; hastalığın temel nedeni belirlenip tedavi edildiğinde major fiziksel değişikliklerin zamanla kaybolacağı açıklanır.

•Aynı deneyimi yasayan hastalarla görüştürülür

•Alınan kilolar, ödem, düşük karbonhidrat ve düşük tuz içeren diyet uygulaması hastaya yardımcı olabilir.

•Adrenal bezden glukokortikoid ve/veya mineralokortikoid yapımının bozulması/azalması sonucu ortaya çıkan klinik tablodur.

Etiyoloji

•Primer sebep;

Otoimmuniteye bağlı adrenal kortekste atrofi (olguların % 80’i)

Adrenal bezlerde tüberküloz ya da kanserli doku yayılımı nedeniyle hipofonksiyon

Adrenal bezlerin enfeksiyonu ya da cerrahi operasyonla çıkarılması

•Sekonder sebep;

Hipofiz bezindeki fonksiyon bozukluğuna bağlı ACTH yetersizliği

•Yatrojenik sebep;

Adrenokortikal tedavinin birden kesilmesi

Addison Hastalığı

Belirti ve Bulgular

Kaslarda güçsüzlük, zayıflama

iştahsızlık, bulantı-kusma,

Mineralokortikoid eksikliğine bağlı hiponatremi, hiperkalemi

Ciltte deri kıvrımlarında, dizde, dirsekte, parmak eklemlerinde, mukoz membranlarda hiperpigmentasyon (özellikle el çizgilerinde ve tırnak yataklarında)

Depresyon, apati, emosyonel değişkenlik, kon füzyon

Ağır vakalarda sodyum ve potasyum metabolizması bozukluğunabağlı olarak sodyum, potasyum ve su miktarında belirgin düşmeve kronik dehidratasyon

Hastalık ilerledikce gelisen hipotansiyon ile “addison krizi” ortayaçıkar. Addison krizde hastada siyanoz, ateş, klasik sok belirtileriolan solgunluk, hızlı ve zayıf nabız, hızlı solunum, hipotansiyongörülür.

Ayrıca baş ağrısı, bulantı, ishal ve abdominal ağrı gözlenir.

Tedavi

Glikokortikoidler (Hidrokortizon), mineralokortikoid ihtiyacı varsa fludrokortizon kullanılır.

Hemşirelik Bakımı•Sodyum ve potasyum dengesini sağlayacak diyet önerilir.

•Sıcak havalarda sodyum alımını arttırabileceği söylenir.

•Hastanın cilt rengi ve turgoru, adrenal yetmezlik bakımından değerlendirilir.

•Hastanın günlük aldığı çıkardığı takibi yapılır.